ที่มา: http://www.komchadluek.net/detail/20110807/105234/จากความเสื่อมศรัทธาสู่การตรวจรังสีระดับรากหญ้า.html
=======================================================
เหตุผลง่ายๆ ที่ทำให้นางคิโยโกะ โอโคชิ ชาวบ้านในเมืองอิวากิ จ.ฟูกูชิมะ ตัดสินใจควักกระเป๋าจ่ายเงิน 625 ดอลลาร์ (ราว 18,750 บาท) ซื้อเครื่องตรวจวัดรังสีคือ คิดถึงลูกสาวและหลานชาย อยากให้พวกเขากลับมาอยู่ด้วยกันเหมือนก่อนเท่านั้นเอง
เจ้าหน้าที่ท้องถิ่นพร่ำบอกว่า หมู่บ้านของเธอซึ่งห่างจากโรงไฟฟ้าฟูกูชิมะ ไดอิจิ ราว 30 กิโลเมตร ปลอดภัย แต่จะให้ลูกสาววางใจได้อย่างไร ในเมื่อรัฐบาลไม่เคยเข้ามาตรวจวัดรังสีใกล้บ้านของเธอเลย
ดังนั้น เมื่อต้นเดือนเมษายน นางโอโคชิจึงเริ่มใช้อุปกรณ์ที่ซื้อมา ตรวจหารังสีตามต้นไม้ใบหญ้าข้างถนนและนาข้าว
สิ่งที่เธอพบช่างน่าตกใจ อย่างคูน้ำทิ้งแห่งหนึ่งใกล้ๆ บ้าน บนหน้าปัดเครื่องวัดอ่านค่าได้ถึง 67 มิลลิซีเวิร์ตต่อชั่วโมง เป็นระดับที่อันตรายต่อสุขภาพ พอรู้เช่นนี้ เธอและลูกพี่ลูกน้องอีกคนที่อยู่ในละแวกเดียวกัน จึงพากันไปหาฝ่ายบริหารท้องถิ่น แต่ปฏิกิริยาจากอีกฝ่ายคือ การตอกย้ำว่ารัฐบาลไม่ได้ทำอะไรเพื่อคลายความวิตกของชาวบ้านเลย
จากเหตุผลง่ายๆ บวกกับความกล้า นางโอโคชิกลายเป็นหนึ่งในชาวญี่ปุ่นกลุ่มเล็กๆ แต่กำลังเติบโตเพิ่มจำนวน ที่ตัดสินใจลงมือทำอะไรบางอย่างขณะที่รัฐบาลยังงุ่มง่ามกับปัญหารังสีเปรอะเปื้อนขยายวงกว้าง ทั้งที่บรรดาผู้นำรัฐบาลต่างยอมรับว่า เลวร้ายกว่าที่ประกาศในตอนแรก
เช่นเดียวกับคุณแม่จำนวนหนึ่งในโตเกียว ที่อยู่ไกลออกไปทางใต้ของโรงไฟฟ้าประมาณ 220 กิโลเมตร ที่ได้เริ่มตรวจวัดรังสีกันเอง จนเมื่อผู้เชี่ยวชาญด้านรังสีเปิดสัมมนาว่าด้วยการใช้เครื่องวัดรังสีในกรุงโตเกียวเมื่อไม่นานมานี้ ปรากฏว่ามีประชาชนกว่า 250 คนแห่ไปเข้าร่วม จนสถานที่รองรับไม่หมด บางคนต้องผิดหวังกลับไป
กิจกรรมทำนองนี้อาจเป็นเรื่องปกติในสหรัฐ แต่ไม่ใช่เรื่องธรรมดานักในประเทศที่ประชาชนมักไว้วางใจผู้นำให้ดูแลทุกข์สุข
ความเชื่อมั่นศรัทธาสั่นคลอน ทั้งด้วยเหตุผลแบบมองโลกแง่ดีคือ รัฐบาลมีงานล้นมือจากอุบัติภัยนิวเคลียร์และภัยธรรมชาติ แต่ในแง่ร้ายก็คือ รัฐบาลกำลังซุกซ่อนสิ่งเลวร้ายที่เป็นอยู่
เมื่อเร็วๆ นี้รัฐบาลต้องถอนคำพูดที่เคยระบุถึงระดับรังสีที่เด็กนักเรียนสามารถรับได้ หลังจากทำให้ที่ปรึกษารัฐบาลคนหนึ่งแถลงลาออกด้วยน้ำตานองหน้า ไม่เห็นด้วยที่ให้เด็กถูกรังสีในระดับนั้นและพ่อแม่ส่งเสียงประท้วง ยังไม่นับรวมการค้นพบว่าเนื้อวัวเปื้อนรังสี กระจายอยู่ในซูเปอร์มาร์เก็ตทั่วประเทศ
ความรู้สึกไม่ไว้วางใจตอนแรกพุ่งไปยังข้าราชการและ ส.ส.ในกรุงโตเกียวห่างไกลที่ไม่รู้จักหน้าตา ต่อมาลามมายังผู้ว่าการจังหวัด นายกเทศมนตรี และเทศมนตรี
แรงกดดันจากพลเมืองผู้มีความห่วงใย ทำให้เหล่าข้าราชการในโตเกียวขยายการเฝ้าระวังรังสี กระนั้นประชาชนจำนวนไม่น้อยยังสงสัยว่า มาตรฐานที่รัฐบาลกำหนด จะปลอดภัยจริงหรือไม่ และเจ้าหน้าที่กำลังทำหน้าที่ตรวจวัดรังสีอย่างละเอียดพอหรือไม่ เหล่านี้สะท้อนว่า ความเชื่อมั่นและไว้วางใจเมื่อเสื่อมแล้วก็ยากจะฟื้นฟูขึ้นใหม่ได้
เคอิจิ มิโฮ นายกเทศมนตรีนิฮอนมัตสึ เมืองที่มีประชากรราว 6 หมื่นคน ทางตะวันตกของโรงไฟฟ้า กล่าวว่า เราจำเป็นต้องทำวิจัยอย่างแม่นยำเพื่อทำให้ประชาชนรู้สึกมั่นใจ นายมิโฮเป็นหนึ่งในเจ้าหน้าที่ท้องถิ่นที่ลงมือจัดการปัญหาจริงจัง โดยทุ่มเงินหลายล้านดอลลาร์เพื่อมาตรการต่างๆ เช่น การทำแผนที่รังสีในเมืองขึ้นมา เพื่อเรียกคืนความน่าเชื่อถือ
นางโอคิชิซึ่งเป็นเกษตรกรมาทั้งชีวิตและมีมารดาวัย 85 ปีต้องดูแล กล่าวว่า เธอขอโทษเพื่อนบ้านหากเธอทำตัวจุ้นจ้านวัดรังสีเอง แต่เธอไม่มีทางเลือกอื่นจริงๆ
หลายสัปดาห์หลังวิกฤติแผ่นดินไหวและคลื่นสึนามิเมื่อ 11 มีนาคม มีจุดเฝ้าระวังรังสีไม่ถึง 10 แห่งในเมืองอิวากิ และส่วนใหญ่อยู่ในพื้นที่ที่มีประชากรหนาแน่น ไม่ใช่พื้นที่รอบนอกอย่างหมู่บ้านชิดัมโย ที่เธออาศัยอยู่ นอกจากนี้ บ้านไร่อันกว้างใหญ่ของเธอก็ให้ความรู้สึกโหวงเหวงขึ้นทุกที นับจากสามีจากไปเมื่อหลายเดือนก่อน และครอบครัวลูกสาวก็ย้ายหนีรังสีออกไปจากหมู่บ้านเหมือนกับคนอื่นๆ ความสุขสดชื่นจากการได้เห็นหลานชาย 4 คนวิ่งเล่นทั่วภูเขาหลังบ้าน ก็หายไปด้วย
หลังผลการวัดรังสีโดยเครื่องมือที่นางโอโคชิซื้อมาอ่านค่ารังสีในระดับสูงอย่างต่อเนื่อง นายชูเฮ ซาไก ลูกพี่ลูกน้องที่เป็นชาวนาเช่นกันในพื้นที่ พร้อมด้วยลูกบ้านอีกหลายคน นำผลไปแสดงต่อนายกเทศมนตรี แต่เขากลับไม่ได้ว่าอะไร ทำให้นายซาไกอดสงสัยไม่ได้ว่า ผู้บริหารท้องถิ่นที่เอาแต่พูดว่าการตรวจวัดรังสี ควรให้รัฐบาลระดับจังหวัดหรือระดับชาติจัดการ อาจเป็นเพราะไม่ต้องการให้พื้นที่ของตนด่างพร้อยจากผลวัดรังสีที่ออกมาก็เป็นได้
การต่อสู้เพื่อรู้ความจริงเริ่มกระเตื้องเมื่อได้รับแรงหนุนจากนายคาซูโยชิ ซาโตะ เทศมนตรีที่ต่อต้านอุตสาหกรรมนิวเคลียร์มาอย่างยาวนาน และเป็นจุดยืนที่สวนกระแสในเมืองที่คนจำนวนมากมีงานทำเพราะโรงไฟฟ้าไดอิจิ
แม้ว่าการตรวจวัดรังสีโดยมือสมัครเล่น ถูกมองว่าเป็นตัวเลขหยาบๆ ไม่น่าเชื่อ เพราะวัดได้แค่การแพร่กระจายของรังสีชนิดเดียวเท่านั้น ยังไม่ได้คิดคำนวณเวลาที่คนอาจได้รับรังสีนั้นๆ แต่นายซาโตะสงสัยว่า ความวิตกของนางโอโคชิน่าจะมีมูล เพราะเคยเห็นแผนที่แสดงค่ารังสีในดินและอากาศที่จัดทำโดยกระทรวงพลังงานสหรัฐและรัฐบาลญี่ปุ่น ซึ่งพื้นที่เหนือหมู่บ้านชิดัมโยแสดงค่าเป็นสีเหลือง ซึ่งบ่งชี้ว่าเป็นพื้นที่ที่มีซีเซียม 134 และซีเซียม 137 ระดับสูง
นายซาโตะจึงขอให้นายชินโซ คิมูระ ผู้เชี่ยวชาญรังสีที่ลาออกจากกระทรวงสาธารณสุขเพราะผู้บังคับบัญชารับมือกับอุบัติเหตุนิวเคลียร์อย่างเชื่องช้า มาช่วยตรวจวัดอย่างละเอียดเพื่อดูว่าการอ่านค่าของนางโอคิชิถูกต้องหรือไม่ ผลที่ได้คือข่าวร้าย เมื่อรังสีในหมู่บ้านนางโอคิชิอยู่ในระดับสูงจริงๆ
กัมมันตรังสีไม่ได้แพร่กระจายอย่างเป็นระเบียบเรียบร้อย ทิศทางลมและสภาพภูมิประเทศอาจทำให้พื้นที่ใดพื้นที่หนึ่งเปรอะเปื้อนกัมมันตรังสีเข้มข้นกว่า ขณะที่อีกพื้นที่ใกล้ๆ อาจไม่เป็นอะไรเลยก็ได้ เช่นบางพื้นที่ของเมืองอิวากิแสดงค่ารังสีต่ำมาก แต่ตัวอย่างดินจากพื้นที่เกษตรแห่งหนึ่งในหมู่บ้านชิดัมโย กลับมีการปนเปื้อนรังสีระดับที่นายคิมูระกล่าวว่า สูงพอๆ กับที่พบในพื้นที่อพยพรอบโรงไฟฟ้าเชอร์โนบิลในยูเครนเลยทีเดียว
ที่สุด หมู่บ้านชิดัมโยก็เริ่มตรวจวัดกัมมันตภาพรังสีในอากาศ
นางโอโคชิไม่ได้ดีใจที่ได้พิสูจน์ว่าตัวเองถูกต้อง แต่รู้สึกว่าได้สร้างความเปลี่ยนแปลงบางอย่างไปในทางที่ดี และนับจากนั้นมา นางโอคิชิดังไปทั่วในขบวนการเฝ้าระวังรังสีระดับรากหญ้า
"ทุกครั้งที่ฉันบอกชื่อตัวเองในการประชุม เจ้าหน้าที่ของเมืองก็จะร้อง อ๋อ คุณนั่นเองที่ตรวจวัดรังสี" นางโอโคชิกล่าวทิ้งท้าย
โดย อุไรวรรณ นอร์มา
เก็บความและเรียบเรียงจาก นิวยอร์ก ไทมส์
[ญี่ปุ่น] จากความเสื่อมศรัทธาสู่การตรวจรังสีระดับรากหญ้า
