PANTIP.COM : C5828430 Dancing to Nirvana ละครดีๆ จาก ม.กรุงเทพ [ละครเวที]

ความคิดเห็นที่ 34

Dancing to Nirvana ระบำนิพพาน

เชอรี่ เดียดาร์

หลงระบำรำร่าย เวียนว่ายวัฏสงสาร
สุขทุกข์ทดท้อทรมาน นิพพานนั้นอยู่ใกล้ . . . ไกล

จากคำสารภาพของผู้กำกับการแสดง ที่บอกไว้ในเรื่องราวของละคร ระบำนิพพาน ก็ต้องทำให้ผู้เขียนย้อนกลับมาทบทวนถึงแก่นแท้ ของเรื่องราวและท่วงท่าในระบำชิ้นงามที่สุดเท่าที่ชีวิตแห่งการเวียนว่ายในวัฏสงสาร ควรพึงชม

การแสดงในชั่วโมงกับอีกยี่สิบนาที กับนักแสดงและนักระบำที่มีการปฏิสัมพันธ์ร่วม การ-สื่อสารชัดเจนและบทละครที่ไม่ได้ให้คำตอบกับผู้ชม หากแต่เป็นการจุดประเด็นแห่งปัญญาที่ทำให้ได้ขบคิดไปกับการเดินทางของตัวละครแต่ละตัว กับการแสวงหา นิพพาน ที่มนุษย์ธรรมดาสามัญอย่างเราท่านห็นว่าเป็นเรื่องห่างไกล สำหรับหน้าที่ของนักแสดงที่เป็นสื่อกลางในการสื่อสารแก่นความคิดและประเด็นหลักของเรื่อง สามารถพาตัวละครดำเนินต่อไปอย่างไม่ขัดเขิน นักระบำทุกคน มีความจริงภายในที่ออกมาจากความต้องการในส่วนลึกที่ตัวละครอยากจะทำ อยากจะได้ ทำให้เห็นถึงการฝึกฝนอย่างหนักหน่วงและการตีความที่ชัดเจนที่นักแสดงได้ปฏิบัติในการฝึกการแสดงของ ระบำนิพพานนี้

ในชีวิตของลูกผู้ชายคนหนึ่ง การกล่าวคำขออุปสมบท เป็นหนึ่งในหน้าที่ของลูกผู้ชาย และเป็นหนึ่งในความคาดหวังลึก ๆ ของบิดามารดา ที่อยากจะได้ยินลูกชายกล่าวคำสักครั้งในชีวิต และ ระบำนิพพาน ได้หยิบ บทบาลีบทนี้ออกมาเป็นหนึ่งในฉากการแสดงของเรื่องราวที่ดำเนินไป โดยที่ให้ตัวละครตัวหนึ่งที่กำลังจะเดินทางเข้าสู่ร่มกาสาวพัฒน์ ท่องบทบาลีบทนี้ออกมาแบบชัดเจนและดังที่สุดเหมือนกับการขอบวชที่เคยได้ยินมาตั้งแต่ผู้เขียนยังเด็ก หากแต่คำขอบวชในระบำนิพพานนี้เป็นการกล่าวคำขอบวชครั้งแรกในชีวิตที่ผู้เขียนได้ยินคำสวดบาลีแล้วเข้าใจในความหมาย โดยไม่จำเป็นต้องแปลให้เมื่อยความ และคำขอบวชในค่ำคืนนี้ผู้เขียนก็ได้เห็นถึงความหมายจริงใจ กึ่งตั้งคำถาม ก่อนที่ลูกผู้ชายคนหนึ่งจะก้าวเข้าสู่เส้นทางที่เชื่อกันว่าใกล้เคียงคำว่านิพพานที่สุด ซึ่งแอบทำให้ผู้เขียนมีแรงบันดาลใจและคิดไปถึง ในวาระที่ตนเองกล่าวคำขออุปสมบท ก็คงจะต้องทำความเข้าใจในความหมายของแก่นแท้ในภาษา แล้วเปล่งเสียงสำเนียงออกมาด้วยความจริงใจเหมือนกับ ระบำนิพพาน ในบทนี้ให้ได้เช่นเดียวกัน

เรื่องราวของ ระบำนิพพาน ยังได้เล่าถึงเรื่องลูกผู้หญิงที่ในชีวิตไม่มีโอกาสได้บวชเรียนแบบผู้ชายอกสามศอกไว้อีกสามคน โดยหญิงสาวคนแรกเป็นหญิงสาวชุดแดงที่ดูเหมือนกับไกลห่างจากนิพพานที่สุด เนื่องจากเธอรับบทบาทในโลกวัฏสงสารนี้ด้วยการเป็นผู้หญิงกลางคืนที่ขายร่างกายตนเองเพื่อการอยู่รอด บทละครแสนเจ็บปวดที่เห็นถึงความต้องการระบำสู่นิพพาน ของหญิงสาวเกิดขึ้นหลังจากชายผู้หนึ่งที่กำลังจะบวช ที่มาใช้บริการของหญิงชายขอบผู้นี้ จากนั้นก็ฟาดเงินปึกใหญ่เป็นค่าตอบแทนในของขวัญแห่งโลกียะเป็นค่ายกครูที่หญิงสาวมอบให้ จากนั้นเรื่องราวก็เกิดขึ้นหลังจากที่ หญิงสาว กลับคืนเงินดังกล่าว เพื่อขอให้ชายหนุ่มนำเงินที่ได้มาค่ายกครูนั้นนำไปทำบุญในงานบวช

ในฉากที่แสนเจ็บปวดนี้ ได้เห็นถึงการเคลื่อนไหวของระบำที่เคลื่อนที่ด้วยความเงียบ ทำให้หัวใจของผู้เขียนและผู้ชมในโรงละครถึงกับถูกสะกดในมนต์สมมุติที่ผู้กำกับได้สร้างไว้ด้วยงานศิลปะชั้นเลิศ การแสดงที่จริงใจ งดงาม และอยู่ในความพอดี ไม่มีการบีบคั้น อารมณ์ และความสะเทือนใจกลับเกิดขึ้นจากภายในจิตใจของหญิงสาวที่สามารถสื่อสารความจริงภายในจากความต้องการที่จะพบกับ นิพพานแบบจริงแท้ จึงทำให้ฉากนี้ดูสวยงามโดดเด่น และทรงพลังที่สุดฉากหนึ่งในละคร

เด็กผู้หญิงตัวเล็กอีกหนึ่งคนที่สวมบทบาทของครูจูหลินผู้เสียสละ กับความต้องการที่จะมาสอนหนังสือในสนามรบของชายแดนภาคใต้ ผู้เขียนเห็นถึงการแสดงที่จริงใจของนักแสดงที่เป็นตัวละครจนทำให้อยากจะลุกไปส่งครูทั้ง ๆ แต่ก็ทำไม่ได้ แต่การเดินทางที่เปี่ยมไปด้วยความมุ่งมั่นของครูในค่ำคืนนี้ ทำให้ผู้เขียนมองถึงการระบำสู่นิพพานของคุณครู ที่ปูเส้นทางบนเส้นด้ายที่สามารถขาดได้ในทุกวินาที ผู้เขียนมองไปถึงการสละชีวิตของครูในค่ำคืนนั้น เป็นการหลับตาที่งดงามและอาจเป็นนิพพาน ที่เกิดขึ้นจริงก็อาจเป็นได้ ผู้เขียนก็ยังคงขบคิดต่อจากระบำบทนี้ว่า จริงแท้แล้วนิพพานของเราอยู่ตรงที่ใดกันแน่

หญิงชรา ที่มีความเชื่อว่าชายผ้าเหลืองคือเส้นเชือกที่จะดึงตนเองให้ไปสู่หนทางนิพพาน ด้วยการไปเข้าเฝ้าองค์พระบรมศาสดาบนสวรรค์ ระบำของหญิงชราเกิดขึ้นจากการเดินทางด้วยขาสองข้างอันอ่อนแรงกับการเดินทางเพื่อเข้าสู่ประตูโบสถ์ นักแสดงที่รับบทของหญิงชรานั้น มีน้ำตาแห่งความปิติ และความยินดี ที่ทำให้ผู้เขียนนึกถึง แววตาของแม่ตัวเอง ที่จะได้เห็นลูกชายของแม่ได้บวชเรียนสักครั้ง

การที่ผู้ชมจะเทียบเคียงชีวิตตนเองกับตัวละครบนเวทีอย่างหมดหัวใจได้นั้น ผู้เขียนเชื่อว่าสิ่งที่ทำให้ผู้ชมเกิดอารมณ์ร่วมไปกับศิลปะบนเวทีก็คือ มนต์สมมุติที่เกิดขึ้นกลายเป็นภวังค์หนึ่งที่เป็นผลมาจากการแสดงที่ดี ที่สามารถจะสื่อสารบทบาทของตัวละครได้อย่างชัดเจน เพราะฉะนั้นสืบเนื่องจากความรู้สึกที่เกิดขึ้นดังกล่าว ก็ทำให้ผู้เขียนเข้าใจได้ว่า การแสดงในระบำนิพพาน นี้มีความจริงใจที่สุดในการสื่อสารออกมาด้วยความต้องการที่เป็นที่สุดของตัวละครนั่นเอง

สำหรับการดำเนินเรื่องด้วยระบำที่เลือกสรรด้วยท่วงท่าของความหมาย และเป็นรูปแบบของการเคลื่อนไหวที่แปลกตาและสร้างสรรค์แบบที่ไม่เคยเห็นมาก่อน ทำให้การแสดง ระบำนิพพานมีความงามแท้อยู่ในตัวเอง ประกอบกับนักแสดงและนักระบำที่มีความสามารถและเข้าใจศิลปะของการแสดงที่ถูกต้องเป็นอย่างดี ทำให้ตัวละครทุกตัว มีชีวิตจริงบนเวทีแบบไม่ต้องพยายาม หรือบีบเค้นสิ่งใด ประกอบกับท่วงท่าระบำที่เกิดจากพลังภายในที่มีเรื่องราวที่ชัดเจน สื่อความหมายและดูง่าย และมีการดำเนินเรื่องแบบ มีพัฒนาการตามแบบของละครลักษณะ มิวสิคเคิล ( Musical ) ก็ทำให้ ระบำนิพพาน เกิดความสมบูรณ์แบบของละครที่ดีหนึ่งเรื่อง และอาจกล่าวได้ว่าละครเรื่องนี้อาจเป็นอีกหนึ่งมาสเตอร์พีซ ของภาควิชาศิลปะการแสดง มหาวิทยาลัยกรุงเทพ ก็ว่าได้

เมื่อผู้เขียนมองย้อนกลับไปเมื่อนั่งรถกลับจากการไปร่วม ระบำนิพพาน ในครั้งนี้ ก็ได้ขบคิดถึงตนเอง ที่รับพระพุทธศาสนามาเพียงเพื่อให้มีช่องเขียนในทะเบียนบ้าน แต่เรากลับไม่ได้ที่จะคิดเพื่อจะค้นหานิพพานเพราะมีความเชื่อว่า ปุถุชนธรรมดาอย่างตัวเราคงเป็นไปได้ยากที่จะไปถึง แต่เมื่อผู้เขียนได้เข้าไปดู ระบำนิพพาน กลับเกิดปัญญาและการขบคิดต่อว่า ในแท้ที่จริงแล้วละครเรื่องนี้กลับเป็นตัวอย่างที่เตือนไม่ให้ตัวเราเผลอ พลั้ง หรือ พลาดที่จะกลายเป็นคนเขลาเบาปัญญา และยังทำให้มนุษย์โลกหันกลับมาคิดถึง หนทางของการดับทุกข์ที่ไม่ยากเกินกำลัง ที่มนุษย์อย่างพวกเราน่าจะปฎิบัติกันได้บ้างไม่มากก็น้อย

จากคุณ : เชอรี่ เดียดาร์ - [ 30 ก.ย. 50 13:23:30 A:1.1.1.171 X:124.120.162.134 ]

ความคิดเห็นที่ 37

ไม่ค่อยได้เขียนแสดงความเห็น แม้จะดูละครมานาน นานจนคิดถึงบรรยากาศละครอักษรสมัยยี่สิบกว่าปีก่อน ละครฟอร์มเล็กที่ใหญ่ในคุณภาพการแสดงและแนวคิด จนเมื่อได้ดูระบำนิพพาน เหมือนได้เจออาหารทางปัญญาที่โหยหามานาน ผมไม่อาจกล่าวว่าละครเรื่องนี้ดีวิเศษ แต่ที่สำคัญนี่คืองานศิลปะที่มีคุณค่าในการกระตุ้นเตือนให้เราได้คิด เท่าที่จะหาได้จากละครเวทีไทยขณะนี้ ผู้กำกับผู้เป็นเลือดเนื้อเชื้อไขของอักษร จุฬา ได้ลงหลักปักฐานมั่นคงที่มหาวิทยาลัยกรุงเทพมานานักหนา ผมติดตามงานของอาจารย์ท่านนี้มานาน พอจะจับได้ถึงแก่นความคิดในการแสวงหาตัวตนอันเป็นอุดมคติ จากละครตะวันตกอย่าง after the fall, equus, pippin คราวนี้ผมว่าพัฒนาการที่ผ่านมาตามวัยคือเขาหาความไร้ตัวตน หรือ สุญญตา หรือนิพพาน อันเป็นปัญญาสูงสุด ตามที่เขาได้บอกไว้ในสูจิบัตรว่า เขาแสวงหาปัญญา แต่เขลาและไม่อาจหลุดพ้น แต่จากงานชิ้นนี้ แม้เขาจะไม่หลุดพ้น แต่นี่ไม่ใช่งานของคนเขลาอย่างที่ถ่อมตัว บทภาษาบาลีที่ใช้ในเรื่องอาจฟังไม่เข้าใจ หรือใครอาจไปหาจากบทสวดมนตร์ แต่คงไม่พบหรอกครับ เพราะเราสืบพุทธศาสนาจากอรรถกถาฏีกาต่างๆ พุทธพจน์ที่ได้ยินในละครนั้นเป็นมหายาน แต่มีในบาลีพระไตรปิฎก เรื่องนี้ผมว่าเป็นเรื่องยากที่คนจะเข้าใจ เพราะพุทธทาสเคยกล่าวว่า ภาษาธรรมนั้นไม่เหมือนภาษาคน ดังนั้นที่ตัวละครพูดว่า ตถตา มันเป็นเช่นนั้นเอง หลายคนอาจตีความตามตัวอักษร แต่นั่นคือหัวใจศาสนาที่ปรากฎอยู่ในละครเรื่องเล็กๆ ผมไม่แน่ใจว่านักแสดงทุกคนซาบซึ้งในแก่นแท้นี้เพียงใด แต่พลังในการสื่อความหมายของทุกคนกระทบอายตนะของผู้ชมอย่างน่าทึ่ง งานนี้ชื่อก็บอกว่าเป็นระบำ ดังนั้นนาฏยประดิษฐ์จึงเป็นสิ่งสำคัญ และก็ไม่ผิดหวังที่ท่วงท่าของระบำสอดคล้องไปกับความคิดของเรื่องเป็นอย่างดี ผมว่าน่าเสียดายหากละครเรื่องนี้จะแสดงกันในวงแคบคือในรั้วมหาวิทยาลัย ทั้งที่ละครคณะนี้มักออกมาแสดงข้างนอกทุกปี ผมไม่แน่ใจว่าทำไมเรื่องนี้จึงจัดแสดงอย่างค่อนข้างภายใน หรือผู้ผลิตคาดหวังที่ทางในต่างประเทศมากกว่า ถ้าเช่นนั้นก็เสียดายแทนคนดูละครไทยน้ำดี ที่ถึงแม้จะมีอยู่น้อยแต่ก็ยังอยากได้อาหารทางปัญญาอยู่ ผมไม่อยากให้ผู้จัดหมดหวังกับคนดูละครไทยจนต้องออกแสดงในต่างประเทศเป็นหลัก เพราะอย่างน้อย มหาวิทยาลัยที่มีภาควิชาการละครต้องมีหน้าที่ที่จะสร้างงานที่ดีเพื่อเป็นทางเลือกให้กับคนไทยไม่ใช่หรือครับ เหมือนอย่างที่อักษรจุฬา หรือ ศิลปศาสตร์ ธรรมศาสตร์กระทำมาในอดีตยุครุ่งเรืองของสองปรมาจารย์คนสำคัญของไทย อย่าให้เจตนรมย์ของท่านต้องหายไปกับกระแสของละครเพลงราคาแพงที่เหล่าดารานักร้องพากันหันหน้าสาดอารมณ์ใส่คนดู เพราะคิดว่าละครต่างจากคอนเสิร์ตตรงที่ใส่อารมณ์ได้เยอะจนถึงที่สุด หากนักการละครไทยไม่ทำหน้าที่เพื่อคนไทย เราก็คงต้องเสพละครในราคาสูง และการไปดูละครก็เป็นแค่กิจกรรมบันเทิงสนองอารมณ์เท่านั้น ผมขอเป็นกำลังใจให้และขอชื่นชมผู้ร่วมสร้างสรรค์ละครเรื่องนี้ทุกคน

จากคุณ : คนรักละครวัดธารน้ำไหล - [ 2 ต.ค. 50 22:37:32 A:124.120.19.172 X: ]