PANTIP.COM : C8177689 ว่าด้วย เรือแห่งมรณา ใน แม่นาค เดอะมิวสิคัล [ละครเวที]

ความคิดเห็นที่ 16

ณ คลองบางหรือบางกอกใหญ่ทั้งสองนามนี้ ถ้านับเรือค้าขายผลไม้ทุกชนิดจะจอดกันทั้งสองฝั่งปากคลอง นับแต่ซีกหนึ่งด้านวัดกัลยาณมิตร อีกซีกหนึ่งเป็นป้อมทหารเรือและเลยเข้าไปจนจดวัดท้ายตลาด เรือค้าเหล่านี้ยึดปากคลองบางกอกใหญ่เป็นตลาดค้าทีเดียว จะซื้อขายแต่เช้าจนจดค่ำ มีเรือของชาวบางกอกมาซื้อเอาไปขายต่อเพื่อผลกำไร เรือค้าชนบทเหล่านั้นเมื่อขายสินค้าหมดลำก็จะกลับไปยังจังหวัดของตน บรรทุกสินค้ามาอีก วนเวียนอยู่เป็นประจำ ในสมัยนั้น หอม กระเทียมและพริกหลายชนิด มะม่วง ฟักทอง แตงโม มักจะมาจากอำเภออัมพวาบางช้าง และดำเนินสะดวก บางนกแขวก รวมทั้งมะพร้าวแห้ง น้ำตาล เผือกมัน แทบทุกอย่างที่เป็นของบริโภค มักจะผ่านมาจากอัมพวา นครไชยศรี เป็นส่วนมาก
ตกเวลาค่ำคืนเท่านั้นที่เรือค้าเหล่านั้นจะได้พักผ่อนแรงงานของตน ทุกลำจะจุดไฟสว่างพูดคุยกัน บ้างร้องรำทำเพลงไปตามวิสัย ตอนท้ายของเรือสำปั้นประทุนนั้นจะใช้เป็นครัวทำอาหารและที่นั่งเล่น ทั้งเป็นที่นอนไปในตัวทีเดียว ตอนกลางลำบรรทุกสินค้าทั้งหมด ตอนหัวเรือเป็นที่นอนของลูกจ้างหรือลูกหลาน เรือยนต์จะหมดในเวลาค่ำคืนจึงเงียบเสียง ทั้งคลื่นก็ไม่มีจะทำให้เรือโคลง

คืนหนึ่งนั้นเป็นที่มาของ "อัมพวาแห่งความหลัง" เรือเพลงเร่ลำหนึ่ง เป็นเรือแบบเรือจ้างไม่มีประทุน มีผู้แจวท้ายและพายหัว เคลื่อนเข้ามาในคลองนี้อย่างช้า ๆ กลางลำเรือมีซออู้และฉิ่งฉาบโทนรำมะนา เอื้อนโอดเพลงเข้ามาอย่างเพราะพริ้งด้วยฝีมือซอชั้นดีทีเดียว การกระทำของเรือลำนี้ ไปในแบบเรือขอทาน จะขอทานเพียงผลไม้ผลหนึ่งที่มี สุดแต่จะให้ทาน แล้วสีซอให้ฟังเป็นการแลกเปลี่ยน ในค่ำคืนที่มีความเงียบ เสียงซอก็ลอยเด่นชวนฟังนัก และยิ่งเป็นฝีมือซอชั้นเยี่ยม ก็ฟังวังเวงอยู่ทีเดียว เสียงแหบโหยโรยร่อนเข้าชิดเรือค้าทั้งหลายพร้อมกับทำเพลงในทางมอญ ๆ โอดครวญโหยไห้ พร้อมกับคำร้องในเพลงนั้นได้ระบายความทุกข์ยากในชะตาตน และขอทานตามแต่จะศรัทธาของชาวเรือค้าเหล่านั้น
ของที่ให้ทานนั้นก็คือของที่มี จะเป็นน้ำตาลหม้อ ฟักทอง เผือกมัน เรือค้าเหล่านั้นยินดีให้ปันโดยใจจริงและเรือลำอื่น ๆ ที่ยังไม่ได้ฟังเพลงใกล้ ๆ ก็คอยท่าอยู่เมื่อไรลำเรือเพลงจะเทียบเข้ามา ก็จะให้ของที่มีอย่างเต็มใจ เพราะนิยมขอทานชนิดมีวิชาแลกเปลี่ยนกับของที่ให้ทาน
เรือค้าลำหนึ่งจอดถัดมา ผู้ควบคุมเรือเป็นหญิงผู้เฒ่า ใช้ลูกหลานเป็นลูกเรือทั้งหมด หญิงผู้เฒ่าตั้งใจไว้ว่า ถ้าเรือเพลงเฉียดมาจะร้องเรียกให้แวะ เพราะขณะนั้นเรือเพลงยังบรรเลงให้เรือค้าอีกลำที่อยู่ใกล้ ๆ นั้น ด้วยเพลงแขกมอญ รู้สึกช่างเพราะจับใจในฝีมือซออู้นั้นนัก โอดครวญสะอึกสะอื้นตามเนื้อร้องที่มีเรื่องน่าสงสาร เมื่อสีทางโอดไปแล้วก็วกเข้าทางพันอย่างเหมาะไม่ช้าไม่เร็ว สำนวนคลุกพันฟังไม่เบื่อหู สำหรับแม่เฒ่าที่ฟังอยู่ ลูกหลานรู้ดีว่า ผู้ฟังมีความรู้ทางดนตรีไทย เมื่อฟังฝีมือขอทานลำนั้นก็รู้ว่า มีฝีมือดีชั่วแค่ไหน และฟังแล้วเหมือนใจจะกลับนึกถึงใครสักคนที่พลัดพรากจากกันไปนานแล้ว สำนวนเพลงช่างถอดแบบคนที่นึกถึงนั้นยิ่งนัก
พอจบเพลงแขกมอญแล้ว เรือค้าลำที่ฟังก็ตบมือชอบใจ และให้ของตามที่ผู้บรรเลงขอ คือเผือกมัน ฟักทองและน้ำตาลหม้อ มอบให้โดยเต็มศรัทธา ซึ่งนาน ๆ จะมีอย่างนี้ซักที ที่มีขอทานมีความรู้แลกเปลี่ยนกับของที่ให้ได้อย่างดีเพราะหูนัก พอเรือเพลงเร่ได้ผละจากเรือค้าลำนั้น เรือแม่เฒ่าที่คอยอยู่จึงตะโกนเรียกให้แวะ
"เชิญทางนี้หน่อยจ้ะ" แม่เฒ่าเรียก คนแจวเรือเพลงก็วาดหัวเข้าไป คนพายหัวก็เกาะเรือแม่เฒ่าเป็นอย่างดี ซออู้เริ่มสีเป็นทำนองเพลงขอทาน ฉิ่งฉาบก็ตีสำทับ พร้อมกับโทนตีแบบขอทาน คนร้องก็โหยเอื้อนเนื้อเพลงร้องขอทาน

ท่านเจ้าขา ท่านใจบุญ ได้จุนจาน
โปรดให้ทานคนยากบากมาขอ
จะมากน้อยพอค่อยเป็นลาภคอ
ฉันจะก่อลำเพลงบรรเลงกลาย
ครูข้าว่าไว้แต่ไรมา
จากถิ่นอัมพวามานานหลาย
ด้วยชีวิตลิขิตในบั้นปลาย
หมดที่หมายไร้ที่อยู่จนอู่นอน
ตามลิขิตชีวิตจะผิดหรือถูก
ฉันเป็นลูกศิษย์ครูเหลือเอื้อเฟื้อสอน
เฝ้านิยมแต่เพลงบรรเลงกลอน
ว่าวอนโหยไห้ด้วยใจสมัคร
มีรักไม่สมรักเป็นหนักหน่วง
เครื่องวัดตวงประท้วงว่าถ่วงศักดิ์
ไม่สมกับคู่ไม่ชูพักตร
จึงหนีรักร่อนมาชะตากรรม
พลัดรักพลัดถิ่นแทบสิ้นแรง
แต่ใจแข็งมั่นรักหลักประจำ
แม้ยากจนพ้นนักรักไม่คว่ำ
ขอปลุกปล้ำใจสู้อยู่ผู้เดียว
เขาลืมรักได้ให้ลืมไป
แต่ฉันไม่ลืมลงคงแน่นเหนียว
ไม่รักก็ช่างขอรักอยู่ข้างเดียว
ไม่ลดเลี้ยวจนกว่าเวลาตาย
ท่านเจ้าขาเมตตาหน่อย
ฉันบุญน้อยกำสรดหมดที่หมาย
ให้ทานฉันด้วยช่วยกันตาย
ท่านจะหมายสิ่งใดได้สมอารมณ์เอย
คนร้องคนซอหยุดแค่นี้ แล้วร้องขอด้วยปากธรรมดาว่า

"ท่านเจ้าขา โปรดเมตตาอย่างที่เคยเถิด" พอขาดคำเสียงผู้เฒ่าก็ร้องไห้สำลักออกมา เสมือนจะกินใจถึงใครสักคนในความหลัง อันความหลังความเก่าใครจะรู้ว่าใครมี เพราะต่างเก็บไว้ในใจด้วยกันทั้งนั้น ใครเล่าจะนึกว่าหญิงผู้เฒ่าคราวย่าคราวยายจะเกิดมี "อัมพวาแห่งความหลัง" ขึ้นดังนี้ คงจะกินใจในคำที่ว่า "ครูข้าว่าไว้แต่ไรมา จากถิ่นอัมพวามานานหลาย" และอีกคำหนึ่งที่ว่า "ฉันเป็นลูกศิษย์ครูเหลือเอื้อเฟื้อสอน" แม่เฒ่าอาจจะมีอะไร ๆ กะครูเหลือ แห่งอัมพวา บางช้าง สมุทรสงครามก็เป็นได้ จบแล้ว ลูกหลานหยิบ กล้วย อ้อย และฟักทองให้ทานไป
เรือเพลงได้ผลักเรือเคลื่อนจาก ซออู้ได้สีเป็นเพลงสังขารา คนร้องก็พนมมือแล้วว่ากลอนลา

ขอลาแล้ว ลาร่อน เหมือนก่อนเคย
จำชวดเชย ก้มหน้า ชะตาหลัง
มีกรรมอย่างไรก็ไปตามพลัง
หมดความหวัง ท่องโลก โศกนาฏกรรม
เกิดชาติหน้าหาฤดีพอมีหวัง
จะมุ่งตั้งตามติดไม่คิดหาย
ชาตินี้เกิดผิดก็ผิดจนตัวตาย
ต่อคลี่คลายชาติหน้าจะมาเชย

แม่เฒ่าตั้งใจฟังทุกคำร้อง พอจบคำกลอน ก็ร้องไห้เหมือนใจจะขาด จัดว่าเป็นคราวของแม่เฒ่าได้พบการเตือนใจระลึกถึงความหลัง เมื่อครั้งยังสาว ๆ เธอเป็นลูกสาวสวยของท่านกำนันผู้มั่งคั่ง เจ้าของไร่มะพร้าวแห่งอัมพวา มีบ่าวไพร่มากมาย มีบ่าวไพร่นายหนึ่งนั้นชื่อนายเหลือ เป็นครูดนตรีไทยประจำวงในบ้านของกำนันอ้น และแม่เฒ่านี้ เมื่อสาวสวยชื่อประกายเพชร ได้เรียนดนตรีไทยตามเชื้อแถวของเลือดอัมพวา เธอเรียนทางร้อง และทางดีดจะเข้ เรียนกันไปเรียนกันมา ก็เกิดรักกะครูเหลือเข้า และต่างรักษาจะปิดบังเป็นความลับด้วยรู้อยู่แก่ใจว่า ถ้าท่านบิดารู้เข้าจะวุ่นวายนัก พวกไพร่ในบ้านรักลูกสาวนาย ไม่ใช่ของที่จะระงับความโกรธของบิดาไปได้เลย ยิ่งท่านกำนันอ้น ก็เป็นนักเลงชื่อดังในบางนั้น ไหนจะยอมให้คนที่เป็นไพร่ในบ้านลูบคมถึงในมุ้งได้
แต่เรื่องของความลับ ใคร ๆ ก็รู้ว่าจะปิดเป็นความลับกันไม่ได้ ในที่สุดท่านกำนันก็รู้เข้าจนได้ ในฐานะนักเลงเก่า ใครจะมาสวมเขาเล่นได้ง่าย ๆ ย่อมเป็นไปยาก วันหนึ่งกำนันยอดนักเลงได้เรียกไพร่สุดรักของแกไปพบกันเฉพาะตัว จะพูดกันอย่างชาติชายใจนักเลงไม่พูดอย่างผู้มีอำนาจ จะใช้ทางสันติ การจะปล่อยเรื่องไปจนถึงขั้นสุด ก็ขายหน้านัก หรือจะคิดตบแต่งให้เสียมันก็ยังไม่เหมาะอยู่ดีนั่นเอง ในฐานะเป็นไพร่ในนั้นแล้วได้ลูกสาวนาย ถ้าจะทำกันแบบนักเลงใหญ่เพื่อรักษาเกียรติ คือฆ่าทิ้งแล้วปิดความ แต่อย่างไร ๆ เจ้าเหลือคนไพร่ก็เป็นที่รักอยู่หนักหนา จะทำตามนั้นมิได้ จึงหาทางแก้ไขอย่างสันติ
"ไอ้เหลือเอ๋ย เอ็งก็เป็นคนที่ข้ารักที่สุด แต่เอ็งกำลังจะทำอะไรอยู่ในเวลานี้ เอ็งก็รู้อยู่แก่ใจ" กำนันอ้นพูดกับไพร่ของตนอย่างช้า ๆ และเบาเพียงได้ยิน นายเหลือได้ยินนายพูดดังนั้น ตัวแข็งไม่รู้ว่าจะตอบอย่างไร นายเหลือกลัวท่านกำนันผู้มีพระคุณล้น ทั้งหัวใจที่นายรักนั้นก็เหลือหลาย มิได้กลัวว่าเป็นนักเลงใหญ่ นายเหลือคิดเรื่องนี้อยู่ตลอดลมเข้าออก ว่าท่านกำนันรู้ความลับนี้หากโกรธเคืองจะเอาถึงชีวิตก็ยอมได้ เกิดมาแต่น้อยคุ้มใหญ่ ก็โดยท่านเกื้อกูลอุ้มชูมา เมื่อมาเกิดล่วงเกินรักลูกท่านดังนี้ ก็สมควรรับโทษโดยดีไม่หนีหาย
"เอาละ! เอ็งไม่กล้าจะพูดอะไรก็ตามที เพราะเรื่องมันก็จริงอยู่อย่างว่า ข้าพูดกะเองครั้งนี้ ใช่ข้าจะพูดอย่างไม่เห็นใจมนุษย์ เรื่องรักนั้น ห้ามกันไม่ได้ในโลกนี้แต่เอ็งจงคิดเถิดว่า การกระทำของเอ็งเป็นการตอบแทนข้าผู้ที่รักเอ็งล้นหัวใจ แล้วเอ็งตัดคอข้าอย่างชัด ๆ แน่เฮ้ย! เรื่องรักถ้าเอ็งเพียงอยู่ในใจข้าไม่ห้าม แต่เอ็งปล่อยเลยหัวใจจนแดงออกมา นั่นก็คือเอ็งตัดคอข้าตรง ๆ เอ็งก็ชายหนึ่งผู้มั่นในกตัญญู เอ็งจงคิดเอาเองว่า ทางใดเล่าที่เอ็งจะทำให้เกิดสันติ นี่ข้าก็ขอร้องด้วยปาก มิได้ทำตามอำนาจที่ควรทำ" ท่านกำนันอ้นพูดเนือย ๆ ไม่มีทีท่าดุร้ายแต่อย่างใด แต่คำและความนั้นมันลึกเข้าหัวใจนายครูเหลือ ทำให้กลัวเสียยิ่งกว่ากำนันกำลังถือดาบหลายเท่า
"ครับผม!" นายเหลือตอบ เมื่อคิดถี่ถ้วนแล้ว "ผมจะทำให้เกิดการสันติ"
"เออ! ขอบใจเอ็งวะ ไอ้เด็กสุดรักของข้า ข้าพูดเท่านี้แหละโว้ย" ท่านกำนันพูดแล้วก็จากไป นี่แหละคือความหลังแห่งอัมพวา ครูเหลือตัดใจหลบหนีออกจากบ้านที่เคยเกิดเคยกิน ออกเร่ร่อนเข้าบางกอก ด้วยความยากแค้นแสนเข็ญ โดยทางกำนันและแม่ประกายเพชรไม่ได้พบหน้าเลย มารู้คราวหลังก็ตายไปแล้ว จึงมีแต่ความสงสารและอาลัยอยู่ไม่หาย เรือเพลงลำนั้นจากไปและหายไปในความมืดของลำคลอง เสมือนว่าเรือลำนั้นไม่เคยมีจริงอยู่ในโลกนี้ อนิจจา "อัมพวาแห่งความหลัง"

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

บทประพันธ์ของครูเหม เวชกร เรื่อง "อัมพวาแห่งความหลัง" จากหนังสือ "ใครอยู่ในอากาศ"

จากคุณ : ระนาดเอก

เขียนเมื่อ : 10 ส.ค. 52 01:39:03