ความคิดเห็นที่ 1 ข้อมูลควรทราบ วาระสุดท้ายแห่งพระชนม์ชีพที่ “เวียงแหง” ปี ๒๑๔๘ เมื่อสมเด็จพระนเรศวรทรงพบว่าพระเจ้าอังวะเริ่มสั่งสมกำลังที่ภาคเหนือของพม่า และเข้มแข็งขึ้นเรื่อย ๆ จากการได้หัวเมืองไทใหญ่แถบลุ่มน้ำสาละวินไปสวามิภักดิ์ เป้าหมายของพระองค์ก็เปลี่ยนจากตองอูมาเป็นอังวะทันที ด้วยทรงดำริว่าในระยะยาวหากปล่อยให้อังวะเป็นปึกแผ่นมากไปกว่านี้ อังวะจะเป็นอันตรายแก่อยุธยายิ่งไปกว่าตองอู สมเด็จพระนเรศวรตัดสินพระทัยกรีธาทัพใหญ่ ๑ แสนไปโจมตีอังวะ หากคราวนี้ไม่ทรงเสี่ยงกับเส้นทางเดินทัพเดิมที่ต้องผ่านหัวเมืองมอญ แต่ทรงเปลี่ยนไปเดินทัพในพระราชอาณาเขตแทน โดยเคลื่อนทัพขึ้นไปทางภาคเหนือซึ่งปลอดภัยจากการถูกโจมตีแนวหลัง แล้วไปหยุดบำรุงรี้พลที่เชียงใหม่ ๑ เดือน ก่อนจะโปรดให้สมเด็จพระเอกาทศรถยกทัพหน้าไปเมืองฝางแล้วเกณฑ์กำลังเพิ่มจากหัวเมืองไทใหญ่เพื่อให้ทัพหน้ามีกำลังพลถึงแสนคน ๒๐ กันยายน ๒๕๔๙ ผมออกเดินทางจากอำเภอแม่ริมพร้อมกับอาจารย์ชัยยง ไชยศรี ใช้ถนนหลวงสาย ๑๐๗ มุ่งหน้าไปทางอำเภอเชียงดาว พอออกจากตัวอำเภอก็เลี้ยวซ้ายเข้าสู่ถนนเก่าที่วิ่งลงไปเลียบลำห้วยแม่ขะจานและลัดเลาะไปตามหุบเขาลึก ห้าปีที่ผ่านมา อาจารย์ประจำมหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่ท่านนี้ได้เสนอทฤษฎีประวัติศาสตร์ “พื้นที่สวรรคตสมเด็จพระนเรศวรมหาราชอยู่ที่เมืองแหง” หรืออำเภอเวียงแหง จังหวัดเชียงใหม่ แทนที่จะเป็น “เมืองหาง” ในพม่า ซึ่งเป็นข้อเสนอที่สั่นสะเทือนวงวิชาการไทยอยู่ไม่น้อย ด้วยข้อมูลชุดที่คนไทยรุ่นแล้วรุ่นเล่าร่ำเรียนกันมา ก็คือข้อมูลที่บอกว่า เมื่อสมเด็จพระนเรศวรทรงยกทัพออกจากเชียงใหม่แล้ว ได้เสด็จต่อไปยังเมืองหาง และสวรรคตที่นั่นในปี ๒๑๔๘ การที่ผมติดตามอาจารย์ชัยยงลัดเลาะลำห้วยแม่ขะจานขึ้นไปตามสายน้ำแม่แตง นัยหนึ่งคือการย้อนรอยเส้นทางที่สมเด็จพระนเรศวรทรงยกทัพครั้งสุดท้ายตามข้อสันนิษฐานใหม่ ปัจจุบัน เส้นทางสายที่ว่านี้ตัดผ่านป่ารกชัฏกับตำบลเล็ก ๆ ในหุบเขา ๒ แห่ง แล้วตรงเข้าสู่อำเภอเวียงแหง คิดเป็นระยะทางจากเชียงใหม่ ๙๒.๕ กิโลเมตร อาจารย์ชัยยงเล่าว่าได้พบเส้นทางนี้จากการค้นคว้าข้อมูลมาตั้งแต่ประมาณปี ๒๕๔๔ และค่อนข้างชัดเจนขึ้นเมื่อมีการเปิดกว้างข้อมูลภาพถ่ายดาวเทียมของ Google Earth ซึ่งสามารถนำมาประกอบกับแผนที่ทหารมาตราส่วน ๑ : ๒๕๐,๐๐๐ และเมื่อนำข้อมูลการเดินทางค้าขายและเส้นทางเดินทัพในสมัยโบราณมาพิจารณาร่วม ข้อสันนิษฐานที่ตั้งไว้เกี่ยวกับพื้นที่สวรรคตที่เมืองแหงก็ยิ่งมีน้ำหนักมากขึ้น เพราะข้อมูลและภาพถ่ายดาวเทียมนั้นสอดคล้องกันอย่างอัศจรรย์จนสามารถหักล้างข้อมูลที่ว่าสมเด็จพระนเรศวรสวรรคตที่เมืองหางได้เกือบสมบูรณ์ “จากเชียงใหม่ไปอังวะมีเส้นทางซึ่งเป็นที่ราบระหว่างหุบเขา ๒ เส้นทางที่ใช้เดินทัพได้ เส้นทางที่ ๑ เป็นเส้นทางตามสายน้ำแม่ปิงผ่านอำเภอเชียงดาวไปสู่ช่องกิ่วผาวอก เข้าสู่แดนไทใหญ่ เส้นทางที่ ๒ คือถนนสายเก่าที่เรากำลังใช้อยู่นี้ ซึ่งอาศัยที่ราบริมสายน้ำแม่แตงเดินทางไปท่ามกลางภูเขาสูง สู่เมืองกื๊ด เมืองคอง และเมืองแหง เป้าหมายของสมเด็จพระนเรศวรต่อจากเมืองแหงคือผ่านช่องหลักแต่ง ทะลุไปเมืองเต๊าะ ไปเมืองทาซึ่งปัจจุบันเป็นเมืองร้าง แล้วก็จะถึงบริเวณสบจ๊อด (บริเวณที่แม่น้ำจ๊อดไหลลงแม่น้ำสาละวิน) แล้วไปข้ามฝั่งที่ท่าผาแดง ที่นั่นแม่น้ำจะกว้างราว ๗๐ เมตร เป็นจุดที่แม่น้ำแคบที่สุดของแถบนั้น ข้ามน้ำที่นั่นแล้วจึงไปเมืองปั่น เมืองนาย แล้วก็ไปเมืองลางเคอ จากเมืองลางเคอก็ทะลุสู่เมืองอังวะ ซึ่งผมเชื่อว่าทรงใช้เส้นทางนี้มากกว่าเส้นทางแรก” ส่วนกรณีสวรรคตที่เมืองหางนั้น ถ้าพิจารณาตามพงศาวดารส่วนใหญ่ที่บันทึกว่า สมเด็จพระนเรศวรทรงให้สมเด็จพระเอกาทศรถยกทัพหน้าไปก่อนพระองค์ถึง ๗ วัน โดยไปรวมพลที่เมืองฝาง ถ้าดูตามแผนที่ หากทัพหลวงอยู่ที่เมืองหางขณะพระองค์สวรรคตจริงก็เท่ากับทัพหลวงอยู่เหนือขึ้นไปจากเมืองฝางอันเป็นที่ตั้งทัพหน้า ซึ่งไม่น่าเป็นไปได้เพราะผิดหลักการทำสงคราม การยกทัพครั้งสุดท้ายของสมเด็จพระนเรศวรปรากฏอยู่ใน พระราชพงศาวดารกรุงเก่าฉบับหลวงประเสริฐ เพียง “ครั้งนั้นเสด็จพระราชดำเนินถึงเมืองหลวง ตำบลทุ่งดอนแก้ว” ด้วยหมดเล่มเสียก่อน (คาดว่าพงศาวดารฉบับหลวงประเสริฐฯ มีอีกเล่มหนึ่งแต่ยังค้นหาไม่พบจนถึงทุกวันนี้) เราจึงไม่รู้ว่าพระนเรศวรสวรรคตที่นั่นหรือไม่ ขณะที่ มหาราชวงษ์พงษาวดารพม่า กล่าวถึงเรื่องนี้ว่า “ครั้นจุลศักราช ๙๗๔ พระเจ้าอยุทธยาพระนเรศทรงเสด็จยกกองทัพ ๒๐ ทัพ ยกมาทางเมืองเชียงใหม่จะไปตีอังวะ ครั้นเสด็จมาถึงเมืองแหนแขวงเมืองเชียงใหม่ก็ทรงประชวนโดยเร็วพลันก็สวรรคตในที่นั้น” ทั้งนี้อาจารย์ชัยยงได้ตั้งข้อสังเกตว่าพระราชพงศาวดารไทยฉบับที่ชำระขึ้นหลังฉบับหลวงประเสริฐฯ อาจเกิดความผิดพลาดในการออกเสียงเมืองแหง ซึ่งก็มีความเป็นไปได้สูง เพราะระยะเวลาได้ผ่านมานานนับศตวรรษ แต่อย่างไรก็ตามข้อเท็จจริงนี้ก็ยังรอการพิสูจน์ต่อไป ทุกวันนี้เวียงแหงเป็นอำเภอเล็ก ๆ อยู่ทางทิศเหนือของจังหวัดเชียงใหม่ พื้นที่ส่วนหนึ่งติดชายแดนไทย-พม่า ลักษณะภูมิศาสตร์ของตัวอำเภอเป็นที่ราบโอบล้อมด้วยหุบเขาทั้ง ๔ ด้าน ถ้านั่งรถจากตัวอำเภอเลยขึ้นไปทางเหนือราว ๑๐ นาทีก็จะพบทุ่งนาแห่งหนึ่งซึ่งทางด้านตะวันออกนั้นมีเนินสูง และที่ยอดเนินนั้นเอง เป็นที่ตั้งของพระบรมธาตุแสนไห สิ่งศักดิ์สิทธิ์ประจำเมืองเวียงแหง อาจารย์ชัยยงระบุว่าจุดนี้น่าจะเป็นพื้นที่ที่สมเด็จพระนเรศวรทรงยั้งทัพอยู่ก่อนสวรรคต “เมื่อสมเด็จพระนเรศวรมาถึงเมืองแหง ผมคิดว่าพระองค์ไม่ได้ประทับที่คุ้มเจ้าเมือง แต่น่าจะทรงเดินทัพไปที่ ‘ทุ่งดอนแก้ว’ จากการคำนวณ หลังออกจากเชียงใหม่พระองค์หยุดที่นั่นพอดีในคืนที่ ๖ ผมจึงตีความอย่างนี้ครับ ‘ทุ่ง’ คือ นาที่เราเห็น ‘ดอน’ คือ เนิน ‘แก้ว’ หมายถึงสิ่งศักดิ์สิทธิ์ คือพระธาตุแสนไห นอกจากนี้ในบริเวณเดียวกันยังมีการค้นพบบ่อน้ำช้างศึกด้วย ซึ่งแสดงว่าเคยมีกองทัพมาหยุดพักอยู่ที่นี่” หากเรื่องนี้เป็นความจริง เมื่อ ๔๐๑ ปีก่อน วันที่ ๑๗ เมษายน ๒๑๔๘ ทัพหลวงของสมเด็จพระนเรศวรก็น่าจะหยุดอยู่ที่ “เมืองแหง ตำบลทุ่งดอนแก้ว” และเพลานั้นเอง สมเด็จพระนเรศวรก็ทรงประชวรเป็นฝีระลอกขึ้นที่พระพักตร์ ก่อนที่พระอาการจะทรุดลงอย่างรวดเร็ว สองวันต่อมา ม้าเร็วถูกส่งไปเมืองฝางแจ้งข่าวพระอาการประชวรให้สมเด็จพระอนุชาทรงทราบ ๒๐ เมษายน ๒๑๔๘ ม้าเร็วจากเมืองฝางกลับมาถึงทัพหลวง สมเด็จพระเอกาทศรถเสด็จขึ้นเฝ้าพระอาการพระเชษฐา ทัพหน้าที่เมืองฝางหยุดเคลื่อนทัพ ๒๕ เมษายน ๒๑๔๘ สมเด็จพระนเรศวรเสด็จสวรรคต สมเด็จพระเอกาทศรถทรงอัญเชิญพระบรมศพกลับสู่กรุงศรีอยุธยา ก่อนจะถวายพระเพลิงอย่างยิ่งใหญ่ในกาลต่อมา ถึงปัจจุบัน นับเป็นเวลากว่า ๔๐๐ ปีแล้วที่เรื่องราวของสมเด็จพระนเรศวรมหาราชยังคงได้รับการเล่าขานสืบต่อกันมาอย่างไม่ขาดช่วง เหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์หลายเหตุการณ์ถูกพลิกฟื้น รอการชำระเพื่อค้นหาแง่มุมความรู้ใหม่ ๆ แต่ขณะเดียวกัน อีกหลายเหตุการณ์กลับถูกนำไปผสมผสานกับเรื่องเชิงอิทธิฤทธิ์ปาฏิหาริย์ จนกระทั่งวีรภาพด้านอื่น ๆ ของพระองค์ โดยเฉพาะมุมมองความคิดในฐานะ  มนุษย์  ถูกละเลยไปอย่างน่าเสียดาย ห้าเดือนที่ผ่านมา ผมได้เรียนรู้เกี่ยวกับมหาบุรุษคนหนึ่งซึ่งใช้เวลาทั้งชีวิตไปกับการทำสงคราม พลิกฟื้นบ้านเมืองซึ่งแตกสลายให้กลับเป็นปึกแผ่นอีกครั้ง เรียนรู้ถึงสิ่งที่ทรงกระทำในยุคสมัยของพระองค์อย่างสร้างสรรค์ ซึ่งทั้งหมดนั้นผมพบว่าเราสามารถนำมาเป็นบทเรียนปรับใช้ในโลกยุคปัจจุบันได้โดยผ่านการแยกแยะอย่างถูกต้อง น่าเสียดายที่การศึกษาเรื่องราวของสมเด็จพระนเรศวรเท่าที่มีให้เห็น มักเป็นไปในเชิงประวัติศาสตร์ชาตินิยมผสมอิทธิปาฏิหาริย์ ทั้งยังมีแนวโน้มที่จะให้ผู้ศึกษาตีความสิ่งที่มหาราชองค์หนึ่งทรงกระทำไปในแนวทางเดียวกัน โดยอ้างเหตุผลที่ว่า  สูเจ้าอย่าทำลายวีรบุรุษ แม้จะเป็นที่ยอมรับกันแล้วในวงวิชาการอุษาคเนย์ว่า การศึกษาประวัติศาสตร์ในลักษณะเช่นนั้น ได้ปลูกฝังให้คนไทยและประเทศต่าง ๆ ในอุษาคเนย์เกลียดชังเพื่อนบ้านที่อยู่รายรอบได้อย่างไม่รู้จบ สำหรับผม เมื่อกล่าวถึงสมเด็จพระนเรศวรมหาราช พระองค์ทรงเป็นวีรกษัตริย์ เป็นบรรพชนที่เราสามารถกราบไหว้ได้อย่างศรัทธา หากแต่นั่นไม่ใช่ข้ออ้างในการนำเรื่องราวและวีรกรรมของพระองค์ไปเป็นเครื่องมือสร้างความเกลียดชังหรือเคืองแค้นระหว่างประเทศ ดังที่ทำกันอยู่ในบ้านเราทุกวันนี้ ที่มา : จากพิษณุโลกสู่เวียงแหง ตามรอยนเรศวรมหาราช นอกกรอบประวัติศาสตร์ “ชาตินิยม” เรื่อง : สุเจน กรรพฤทธิ์ / ภาพ: สกล เกษมพันธุ์, บุญกิจ สุทธิญาณานนท์ จากคุณ : โอจิ (Oji_yoyo) - [ 10 มี.ค. 52 20:05:50 ]

ความคิดเห็นที่ 2 ทีนี้เรากลับมาวิเคราะห์กันทีละประเด็นพร้อมกันครับ ประเด็นที่ 1 การเดินทัพของสมเด็จพระเอกาทศรถ ได้แยกออกจากกองทัพพระนเรศวรที่เมืองงาย อำเภอเชียงดาวเพื่อไปตังฐานทัพยังเมืองฝาง ข้อมูลจาก วิกิพีเดีย   พ.ศ. ๒๑๔๗ ยกกองทัพหลวง ๑๐๐,๐๐๐ นายออกจากกรุงศรีอยุธยาไปตีกรุงอังวะ ผ่านทางเมืองเชียงใหม่ โดยแรมทัพอยู่ที่เมืองเชียงใหม่เป็นเวลา ๑ เดือน ระดมทหารในดินแดนล้านนาสมทบอีก ๑๐๐,๐๐๐ นาย และทรงมอบหมายให้สมเด็จพระเอกาทศรถเป็นทัพหน้าออกเดินทางไปรับไพร่พลทหารล้านนาที่เมืองฝาง (อำเภอฝาง เชียงใหม่) ข้อสันนิษฐานเบื้องต้นเป็นไปได้ว่า เมื่อกองทัพของพระเอกาทศรถได้แยกออกจากเมืองงายแล้ว  เดินไปตามเส้นทางค้าขายโบราณ ซึ่งปัจจุบันคือ ถนนทางหลวง หมายเลข 107  ซึ่งเป็นเส้นทางเลาะแม่น้ำฝางขึ้นไป(แม่น้ำฝางช่วงนี้จะไหลจากทิศใต้ขึ้นทิศเหนือ) ซึ่งเป็นที่ราบไปตลอดทาง  ผ่านตำบลปิงโค้ง -ตำบลหนองอุก - อำเภอไชยปราการ ตำบลแม่ข่า ไปจนถึงเมืองฝาง จากภาพ เส้นสีชมพู จะเป็นถนนทางหลวงตั้งแต่ ตัวจังหวัดเชียงใหม่ ผ่านอำเภอแม่ริม - แม่แตง - เชียงดาว - ไชยปราการ -ฝาง แก้ไขเมื่อ 10 มี.ค. 52 21:05:49 แก้ไขเมื่อ 10 มี.ค. 52 20:14:10 จากคุณ : โอจิ (Oji_yoyo) - [ 10 มี.ค. 52 20:10:06 ]

ความคิดเห็นที่ 3 จากภาพจะเห็นได้ว่ามีเส้นทางน้ำตั้งแต่ เชียงดาว - ไชยปราการ -ฝาง ซึ่งจะมีแม่น้ำสายย่อยหลายสาย แต่จะมีแม่น้ำฝาง ไหลย้อนไปตั้งแต่อำเภอไชยปราการขึ้นเหนือไปจนไปออกแม่น้ำกก  ซึ่งจะอยู่ใกล้กับถนนทางหลวงหมายเลข 107 ในปัจจุบัน จากคุณ : โอจิ (Oji_yoyo) - [ 10 มี.ค. 52 20:32:48 ]

ความคิดเห็นที่ 4 ประเด็นที่ 2  สถานที่ที่คาดว่าน่าจะเป็นสถานที่ตั้งทัพ ของสมเด็จพระเอกาทศรถ จากการสำรวจพบว่าเมืองฝางเป็นเมืองโบราณ มีเศษอิฐเก่าๆอยู่มากมาย  มีกำแพงชั้นในและชั้นนอก  กำแพงชั้นนอกดังจะเห็นได้จากคูเมืองฝางซึ่งทอดยาวล้อมรอบเมืองฝางแห่งนี้เอาไว้  ซึ่งประวัติสถานที่แห่งนี้อยู่ในช่วงรัชสมัยของพระเจ้าปราสาททอง(แห่งอโยธยา) คล้อยหลังจากสมเด็จพระเอกาทศรถมาตั้งทัพเพียง 28 ปี ในสมัยพระเจ้าปราสาททอง   ข้อมูลจาก วิกิพีเดีย (ในตอนต้นรัชสมัยของพระเจ้าปราสาททอง หัวเมืองประเทศราชทางใต้ คิดกบฏยกทัพไปตีเมืองสงขลาและเมืองพัทลุง พระองค์ได้ส่งกองทัพไปปราบปรามได้ราบคาบ แต่ในขณะเดียวกันก็เสียเมืองเชียงใหม่ และหัวเมืองล้านนาแก่พม่า)   ซึ่งก็รวมถึงหัวเมืองฝางด้วย   ประวัติของอนุสาวรีย์พระเจ้าฝางอุดมสินและพระนางสามผิว (วัดพระบาทอุดม)  พอสังเขป มีมาตั้งแต่พระเจ้าฝางอุดมสินเป็นเจ้าเมืองฝางและพระนางสามผิวเป็นพระชายา โดยให้ส้องสุมผู้คนและได้ตระเตรียมอาวุธเสบียงกรัง  โดยไม่ยอมส่งส่วยและขัดขืนคำสั่งของพม่า  ซึ่งทางพม่าได้ล่วงรู้ว่าเมืองฝางคิดจะแข้งข้อต่อตน  จึงได้ยกกองทัพมาปราบ  โดยกษัตริย์พม่าแห่งกรุงอังวะพระนามว่า  “พระเจ้าภะวะสุทโธธรรมราชา”  เป็นแม่ทัพใหญ่นำกองทัพเข้าตีเมืองฝางในปี  พ.ศ.  2176  ศักราชได้  955  ตั๋ว  พระเจ้าฝางนำกองทัพป้องกันเมืองอย่างแข็งขัน  ทำให้พระเจ้าภะวะสุทโธธรรมราชาเข้าตีเมืองไม่ได้   ขณะนั้นถูกพม่าพม่าล้อมอยู่นาน 3 ปี 6  เดือน   พระเจ้าฝาง  พระนางสามผิว  ทั้งสองพระองค์ทรงคิดว่าสาเหตุของการเกิดศึกในครั้งนี้  ต้นเหตุนั้นเกิดจากพระองค์ทั้งสองแท้ๆที่คิดจะกอบกู้อิสรภาพ  ทำให้ประชาชนต้องได้รับความเดือดร้อนและการกระทำครั้งนี้ก็ไม่สำเร็จ  ทั้งสองพระองค์จึงตัดสินพระทัยสละพระชนม์ชีพเพื่อปกป้องผู้คนเมืองฝางให้พ้นจากความอดอยากและการถูกเข่นฆ่าจากกองทัพของอังวะ                     และในคืนนั้นคือวันขึ้น  5  ค่ำ  เดือน  6  เหนือปี  พ.ศ.  2180  ศักราชได้  999  ตั๋ว  พระเจ้าฝางพร้อมด้วยพระนางสามผิว  จึงได้สละพระชนม์ชีพ  ด้วยการกระโดดบ่อน้ำซาววา  และในตอนรุ่งสางของวันนั้น  กองทัพพระเจ้าภะวะสุทโธธรรมราชาก็ตีและบุกเข้าทางกำแพงเมืองด้านทิศเหนือของเมืองฝางได้สำเร็จ  เมื่อรำลึกถึงวีรกรรมของพระเจ้าฝาง  พระนางสามผิว  ที่ทรงสละพระชนม์ชีพเพื่อปกป้องประชาชนของพระองค์  พระเจ้าภะวะสุทโธธรรมราชาจึงได้ออกคำสั่งมิให้ทหารของพระองค์  ทำร้ายเข่นฆ่าชาวเมืองฝางอีก  และได้ยกกองทัพกลับไปกรุงอังวะ  ประเทศพม่า  โดยมิได้ยึดครองเมืองฝางแต่ประการใด จากคุณ : โอจิ (Oji_yoyo) - [ 10 มี.ค. 52 20:43:18 ]

ความคิดเห็นที่ 5 อนุเสาวรีพระเจ้าฝางอุดมสินและพระนางสาวผิว  ซึ่งบ่อน้ำซาววาจะอยู่ด้านหน้าอนุเสาวรีย์  ตามภาพ จากคุณ : โอจิ (Oji_yoyo) - [ 10 มี.ค. 52 20:46:05 ]

ความคิดเห็นที่ 6 บ่อน้ำซาววา ซาววา  หมายถึง 20 วา ภาษาเหนือ  รู้สึกว่าจะมีการบูรณะขึ้นมาใหม่บ้างพอสมควร   นี่คือบ่อน้ำในตำนาน พระเจ้าฝางอุดมสินและพระนางสามผิว ใช้เป็นที่สละพระชนม์ชีพ  ด้วยการกระโดดบ่อน้ำซาววา จากคุณ : โอจิ (Oji_yoyo) - [ 10 มี.ค. 52 20:51:44 ]

ความคิดเห็นที่ 7 สถานที่ใกล้เคียงกัน ซึ่งอยู่ภายในวัด จะพบซาก อิฐโบราณ  โผล่ขึ้นมาประปรายเหนือพื้นดิน  เป็นแนวยาว  ซึ่งสันนิษฐานว่าเป็นกำแพงชั้นในของพระราชวัง แก้ไขเมื่อ 10 มี.ค. 52 21:06:56 จากคุณ : โอจิ (Oji_yoyo) - [ 10 มี.ค. 52 20:55:14 ]

ความคิดเห็นที่ 8 เจดีย์ที่วัดแห่งนี้ พระที่วัดเล่าว่า ได้มีการบูรณะขึ้นมาใหม่ ครอบทับเจดีย์องค์เดิมไว้ ซึ่งมีอายุเก่าแก่หลายร้อยปี จากคุณ : โอจิ (Oji_yoyo) - [ 10 มี.ค. 52 20:57:45 ]

ความคิดเห็นที่ 9 สถานใกล้เคียงกัน จะเป็นคูเมือง ซึ่งจะเป็นกำแพงชั้นนอก ยาวนับกิโลเมตร  ล้อมตัวพระราชวังอีกที จึงสันนิษฐานได้ว่า ช่วงระยะเวลาที่เกิดขึ้นห่างกันประมาณ 30 ปี    ฐานทัพของพระเอกาทศรถ มาตั้งทัพเมืองฝางในปี พ.ศ. 2148 ส่วน ส่วนเหตุการณ์ของเจ้าเมืองฝางอุดมสินและพระนางสามผิว เกิดขึ้นเมื่อ พ.ศ.2176-2180  แสดงว่าอยู่ช่วงรัชสมัยเดียวกันหรือใกล้เคียงกัน  จึงมีความเป็นไปได้ว่าสถานที่ตั้งทัพของพระเอกาทศรถ น่าจะตั้งฐานทัพ ณ วัดพระบาทอุดม(บ่อน้ำซาววา)แห่งนี้    วัดแห่งนี้จะอยู่ ณ ใจกลางเมืองฝาง ฐานทัพของพระเอกาทศรถน่าจะอยู่ใจกลางของกองทัพ  และอาจประทับอยู่ในเมืองฝางในสมัยนั้น เพราะเป็นสถานที่ปลอดภัย  และเป็นพื้นที่สูงกว่าพื้นที่อื่นๆ   เพื่อจะได้แลเห็นภูมิทัศน์รอบด้านได้ทั่ว แก้ไขเมื่อ 11 มี.ค. 52 08:57:37 จากคุณ : โอจิ (Oji_yoyo) - [ 10 มี.ค. 52 21:05:04 ]

ความคิดเห็นที่ 10 ประเด็นที่ 3  การเดินทัพต่อจากเมืองฝางไปยังท่าศาลา(แม่น้ำสาละวิน) ) เพื่อยกทัพไปตีเมืองนาย   โดยมีข้อแม้ว่าจะต้องนำพลเรือนหมื่นไปด้วย พร้อมทั้ง เสบียง ปืนใหญ่ สรรพวุธต่างๆ  เพราะฉะนั้นทางที่ไปได้สะดวกและไปได้ง่าย  คือเลาะแม่น้ำหรือไปทางที่ราบกว้างใหญ่     และได้ตั้งข้อสันนิษฐานกันว่า สามารถเดินทัพไปได้ 2 เส้นทางหลัก   เส้นทางที่ 1 เส้นทางจากเมืองฝาง – หนองบัว- สันเขาสินชัย - บ้านหนองอุก(อรุโณทัย) -เมืองหาง - เมืองต่วน - ท่าซาง(ท่าศาลา) เส้นทางที่ 2 เส้นทางจาก ท่าตอน(แม่น้ำกก) - เมืองยอน - เมืองสาด - เมืองต่วน - บ้านท่าซาง(ท่าศาลา) จากคุณ : โอจิ (Oji_yoyo) - [ 10 มี.ค. 52 21:12:13 ]

ความคิดเห็นที่ 11 เส้นทางที่ 1 เส้นทางจากเมืองฝาง – หนองบัว- สันเขาสินชัย - บ้านหนองอุก(อรุโณทัย) -เมืองหาง - เมืองต่วน - ท่าซาง(ท่าศาลา) เส้นทางนี้ สามารถเดินทัพได้โดยเข้ามาทางไชยปราการ   เดินขึ้นเขาที่ตำบลหนองบัว มาทางสันเขาถ้ำงอบ สันเขาสินชัยซึ่งเปรียบเสมือนเป็นสี่แยก  สามารถไปได้ทุกทิศทาง    จากนั้นเลาะมายังหมู่บ้านหนองอุก(อรุโณทัย) และข้ามช่องทางที่กิ่วผาวอก ออกไปยังเมืองหางและข้ามท่าศาลา จากภาพ คือ เส้นสีแดง จากคุณ : โอจิ (Oji_yoyo) - [ 10 มี.ค. 52 21:18:33 ]

ความคิดเห็นที่ 12 ซึ่งถ้าถึงอรุโณทัยแล้วจะมีที่ราบกว้างใหญ่ สำหรับเดินทัพได้อย่างไม่ลำบาก แผนที่นี้ได้รับความมอนุเคราะห์จาก ค่ายทหารกิ่วผาวอก(ถ่ายมาไม่ค่อยชัด  ต้องขออภัย) จากคุณ : โอจิ (Oji_yoyo) - [ 10 มี.ค. 52 21:25:00 ]

ความคิดเห็นที่ 13 ขออนุญาตมาปาดครับ เพราะเดี๋ยวจะออกไปข้างนอก คงอ่านกระทู้ไม่ทันแน่ๆ ข้อมูลแน่นปึ๊กจริงๆครับ..........แล้วผมจะมาแจมกระทู้ทีหลังครับผม โดยเฉพาะเรื่องทางเดินทางฝั่งรัฐฉานในเส้นทางเดินต่างๆและแผนที่ต่างๆครับ แต่ขอเวลานิด เพราะงานยุ่งเหลือเกินช่วงนี้ (ภายในศุกร์นี้แน่ เพราะเสาร์นี้จะไปเที่ยวน่านครับ ^ ^) จากคุณ : buddhi - [ 10 มี.ค. 52 21:25:24 ]

ความคิดเห็นที่ 14 นี่คือแผนที่ทางทหาร ถ่ายมาจากสถานที่เดียวกัน   เส้นสีแดงตรงกลางภาพ ถ้าตัดตรงมาจากเมืองงาย อำเภอเชียงดาวขึ้นไป จะไปถึงอรุโณทัย ที่นี่จะมีช่องทางกิ่วผาวอก  สามารถให้ตัดตรงไปได้จนถึงเมืองหาง -เมืองต่วน - ท่าศาลา ได้ จากคุณ : โอจิ (Oji_yoyo) - [ 10 มี.ค. 52 21:34:58 ]

ความคิดเห็นที่ 15 ครับไว้ค่อยมาแจมด้วยกันครับพี่บิ๊ก  คาดว่าพี่บิ๊กจะมีประเด็นที่น่าสนใจมาตั้งข้อสันนิษฐานเพิ่มเติม เช่นกัน เส้นทางที่ 2 เส้นทางจาก ท่าตอน(แม่น้ำกก) - เมืองยอน - เมืองสาด - เมืองต่วน - บ้านท่าซาง(ท่าศาลา) ถ้ากองทัพพระเอกาทศรถต้องการที่จะรวบรวมไพร่พล    กำลังพลจากไทใหญ่ มาเป็นกองกำลังสนับสนุน ตั้งแต่เมืองฝางขึ้นไป ก็มีช่องทางที่จะไปได้ และเป็นที่ราบกว้างใหญ่ โดยผ่านหัวเมืองต่างๆ ดังนี้   เลาะแม่น้ำกกขึ้นเหนือไปเรื่อยๆแม่อาย- ท่าตอน(แม่น้ำกก) – เมืองยอน – เมืองสาด – ตัดเข้ามาทางซ้ายมือ ซึ่งเป็นเมืองต่วน เพื่อตัดไปยังท่าศาลา คาดว่าน่าจะใช้ระยะเวลาประมาณ 1 เดือน ในการระดมผู้คนจากหัวเมืองต่างๆ ได้  ถ้ามาตามช่องทางด้านนี้ จากภาพคือเส้นสีเขียวครับ แก้ไขเมื่อ 10 มี.ค. 52 21:48:34 จากคุณ : โอจิ (Oji_yoyo) - [ 10 มี.ค. 52 21:44:16 ]

ความคิดเห็นที่ 16 ปาดดดดดดดดดด.. ไม่ได้ช่วยไรขอปาดไว้ก่อน ^_^ จากคุณ : ล่องฟ้า - [ 10 มี.ค. 52 21:56:22 ]

ความคิดเห็นที่ 17 นี่คือแผนที่ทางทหารครับ  จะเห็นว่าซ้าย-ขวา เลยชายแดนไทยไปแล้ว จะมีหัวเมืองต่างๆอยู่  ซึ่งคาดว่าบางเมืองหรือหลายเมืองจะเป็นเมืองเก่าแก่ มีมาก่อนสมัยกรุงศรีอยุธยา จากภาพ  พื้นสีเหลืองจะเป็นพื้นที่ราบครับ               พื้นสีครีมจะเป็นภูเขา             พื้นสีน้ำตาลจะเป็นภูเขาหรือเทือกเขาสูงครับ จากคุณ : โอจิ (Oji_yoyo) - [ 10 มี.ค. 52 21:56:49 ]

ความคิดเห็นที่ 18 มาช่วยเรื่องระยะทางครับ ข้อมูลจากฐานปฏิบัติการกิ่วผาวอก ขอขอบคุณจ่าสิบเอกเหรียญ ก๋าเขียว เป็นอย่างสูง จากกิ่วผาวอกไปเมืองหาง 49 กม. จากกิ่วผาวอกไปเมืองต่วน 103 กม. จากเมืองต่วนไปท่าศาลา 50 กม. แก้ไขเมื่อ 10 มี.ค. 52 22:06:44 จากคุณ : osora - [ 10 มี.ค. 52 22:05:20 ]

ความคิดเห็นที่ 19 นี่คือโมเด็ลสำหรับคนที่ดูแผนที่ไม่ค่อยเป็นครับ ได้มาจากจุดตรวจการณ์ดอยกิ่วฮุง จะเห็นเส้นสีน้ำเงิน  นั่นคือแม่น้ำกกครับ ผ่านชายแดนขึ้นไปทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือก็จะเป็นเมืองยอน ขึ้นเหนือเลาะแม่น้ำกกขึ้นไปจะเป็นเมืองสาด ด้านตะวันตกของแม่น้ำกกจะเป็นภูเขาสูงครับ คงยากสำหรับการเดินทัพครับ ที่เห็นกระดาษแปะๆอยู่คือบริเวณที่เป็นเขตพื้นที่ทับซ้อนครับ  ตอนนี้ยังคงเป็นปัญหาเรื้อรังทางชายแดนอยู่ครับ  มีทั้งชนเผ่าไทใหญ่ ว้า มูเซอ ยาง จีนฮ้อ อยู่บริเวณแถบนี้ครับ จากคุณ : โอจิ (Oji_yoyo) - [ 10 มี.ค. 52 22:07:56 ]

ความคิดเห็นที่ 20 ประเด็นที่ 4  เส้นทางการเดินทางค้าขายโบราณ  จากเมืองฝาง ไปยังประเทศพม่า เพื่อออกไปทางท่าศาลา ซึ่งแตกต่างจากประเด็นที่ 3  คือเป็นช่องทางค้าขายที่พิสูจน์ได้จากคำบอกเล่า ของชาวบ้าน  ซึ่งเคยทำมาค้าขาย โดยใช้พาหนะ เช่น ช้าง  ม้า วัว  ควาย ผ่านไปยังสถานที่ต่างๆ  ดังนี้ ช่องทาง ฝาง - ท่าตอน - แม่น้ำกก –เมืองยอน – เมืองสาด – เมืองกก –สามารถตัดมาทางซ้ายมือ ไปยังเมืองต่วน เมืองหาง ถ้ามาทางทิศใต้ ก็สามารถออกช่องทางอรุโณทัยได้  (ตามภาพ คห.15 เส้นสีเขียวครับ) ช่องทาง  ฝาง – ไชยปราการ – หนองบัว – สันเขาสินชัย –หนองอุก  -เมืองหาง – เมืองต่วน ข้ามท่าศาลา  และถ้าไปทางทิศตะวันออกก็จะไปยังเมืองสาดล่องใต้มาออกเมืองยอน ก็จะต้องล่องแม่น้ำกกลงมาถึงแม่อาย  ซึ่งเส้นทางจะชนกันเป็นลักษณะวงกลม(ตามภาพ เส้นสีแดงครับ) ช่องทางลัดไปตามช่องทางต่างๆ เช่น ฝาง – ม่อนปิ่น( แยกขอบด้งกับแยกป่าคา)- บ้านคุ้ม-  ช่องเขาซุ่ยถัง -  ตะเข็บชายแดนก้อนหินกอง – โป่งป่าแขม –เดินต่อไปยังเมืองหางได้  (ตามภาพ  เส้นสีชมพูครับ) *ก้อนหินกอง  ไม่แน่ใจว่าจะเหมือนเส้นทางที่ตำบลบ่อหลวง อำเภอฮอด ใกล้บ้านผมหรือเปล่า  คนเฒ่าคนแก่ เล่าให้ฟังว่า เป็นเส้นทางเดินทัพในอดีต จะมีการนำก้อนหินมากองไว้เป็นกองๆ   เพื่อที่จะให้ คน – เกวียน –ช้างม้าวัวควาย เดินได้อย่างสะดวก  (ไว้ผมจะหาโอกาสถ่ายรูปก้อนหินกองดังกล่าวมาให้ชมกัน) สรุปชาวบ้านจึงใช้เส้นทางหลักๆ  3 ช่องทางนี้ เพื่อไปยังเมืองพม่า   ในการติดต่อค้าขายชายแดนกับฝั่งพม่า-ไทยใหญ่ –ชนเผ่าต่างๆ  ครับ แก้ไขเมื่อ 10 มี.ค. 52 22:21:18 จากคุณ : โอจิ (Oji_yoyo) - [ 10 มี.ค. 52 22:19:46 ]

ความคิดเห็นที่ 21 นอกจากนั้น ก็มีช่องเขาเล็กช่องเขาน้อยที่พอจะผ่านไปได้บ้างเช่นกัน (ตามลูกศรสีเขียว จากภาพ คห.14,17)  แต่จะลำบากในการเดินทาง ถ้าไม่จำเป็นชาวบ้านจะหลีกเลี่ยง เพราะอันตราย  เนื่องจากช่องทางอื่นๆตามป่าเขาจะค่อนข้างอันตราย จากเส้นทาง-จากสัตว์ป่า - จากกองกำลังไม่ทราบฝ่าย และมีทั้งกองคาราวานยาเสพติด – สินค้าหนีภาษี -  พวกที่เข้ามาหางานทำ  เป็นต้น   ประโยชน์ของเส้นทางเหล่านี้ซึ่งความเป็นไปได้ก็คือ ในอดีตน่าจะเป็นเส้นทางม้าเร็วในการติดต่อสื่อสาร  หรือเป็นช่องทางในการทำสงครามกองโจร  ข้ามไปมาระหว่างเทือกเขาดอยอ่างขางจรดไปถึงเทือกเขาฟ้าห่มปก  ซึ่งขวางทอดยาวเป็นกำแพงสูง ระหว่างเมืองฝาง-เมืองหาง จากคุณ : โอจิ (Oji_yoyo) - [ 10 มี.ค. 52 22:24:03 ]

ความคิดเห็นที่ 22 นี่คือบทสรุปของเส้นทางการเดินทัพครับ  ซึ่งเป็นข้อสันนิษฐานในเบื้องต้นเท่านั้น  ซึ่งข้อมูลในเชิงลึกนั้นไม่สามารถพิสูจน์ได้ในช่วงระยะเวลาเพียงไม่กี่วันครับ  หากมีข้อผิดพลาดประการใด ทางทีมงานคณะสำรวจต้องขออภัยไว้ ณ ที่นี้ด้วยครับ   ใครมีข้อมูลเสริมหรือข้อสงสัย เชิญร่วมกันวิเคราะห์ต่อได้ครับ  เผื่อมีข้อมูลที่น่าสนใจเพิ่มเติมครับ สำหรับเส้นทางเสด็จกลับ จากเมืองฝางไปยังพระธาตุแสนไหนั้น ขอรวบรวมข้อมูลก่อนนะครับ  คาดว่าวันพรุ่งนี้น่าจะหาช่องทางกลับไปยังเวียงแหงได้ครับ  วันนี้ขอนอนค้างที่ฝางสักคืนก่อนครับ  อิอิ ขอบคุณที่ติดตามชมครับ จากคุณ : โอจิ (Oji_yoyo) - [ 10 มี.ค. 52 22:31:00 ]

ความคิดเห็นที่ 23 ขอบคุณครับ...เป็นความรู้เกี่ยวกับประวัติศาสตร์ เพิ่มขึ้นจากที่ไม่เคยรู้เลย.. (ในความรู้ และความคิดผม)...ตั้งแต่ที่เคยเรียนประวัติศาสตร์เกี่ยวกับสมเด็จพระนเรศวรมา...สิ่งที่อยู่ในความจำผมคือ..ประวัติฯ ตั้งแต่พระนเรศวรตอนเด็ก..จนถึงทำยุทธหัตถีชนะ...หลังจากนั้นไม่มีความจำ หรือรู้เลย... จากคุณ : ฟองฟ้า ละอองเมฆ - [ 11 มี.ค. 52 00:31:14 ]

ความคิดเห็นที่ 24 แอบย่องเข้ามาเชียร์ตอนดึก น้องโอจิ แก้ไขปี พ.ศ. ในความเห็นที่ 9 ด้วยนะครับ 2176-2180 จ้า.. จากคุณ : เอื้องสามปอย - [ 11 มี.ค. 52 01:28:43 ]

ความคิดเห็นที่ 25 ยังไม่ได้ช่วยอะไรแต่แวะมาอ่านค่ะ โอจิ.... ^_^ ดีจัง ได้ความรู้ประวัติศาสตร์  ภูมิศาสตร์ กลับไปด้วย ขอบคุณนะคะ... จากคุณ : naragorn - [ 11 มี.ค. 52 03:42:55 ]

ความคิดเห็นที่ 26 สุดยอดเลยโอจิ...........ได้รายละเอียดและความรู้เพียบ จากคุณ : ปลาพะยูน - [ 11 มี.ค. 52 07:51:16 ]

ความคิดเห็นที่ 27 ข้าน้อยขอคารวะไปพร้อมกับความเมาแผนที่ ภูมิแพ้แผนที่กำเริบอย่างเฉียบพลัน จากคุณ : jittra - [ 11 มี.ค. 52 09:18:47 ]

ความคิดเห็นที่ 28 แวะมาเก็บเกี่ยวข้อมูล พร้อมปรบมือให้คณะเดินทาง จากคุณ : คุณนายขาวมณี - [ 11 มี.ค. 52 09:33:30 ]

ความคิดเห็นที่ 29 เมาแผนที่บ่เฮ้ย เรื่อง ชื่อแม่น้ำที่ โอให้ถามให้ ไม่มีใครรู้ชื่อเลยครับ คาดว่า จะเป็นตามที่ โอ บอก น่าจะเป็นแม่น้ำฝาง จากคุณ : SayHello - [ 11 มี.ค. 52 10:02:10 ]

ความคิดเห็นที่ 30 หายเหนื่อยยังครับคณะเดินทาง ปรบมือให้ครับผม มารอเก็บข้อมูล จากคุณ : Moviegangs - [ 11 มี.ค. 52 11:03:04 ]

ความคิดเห็นที่ 31 โอย อ่านไป มึนไป   ขอบคุณ ทีมหาข้อมูล ครับ จากคุณ : naikay - [ 11 มี.ค. 52 11:54:28 ]

ความคิดเห็นที่ 32 ข้อมูลแน่นปึ้ก   ... ขอบคุณค่ะ จากคุณ : นานเท่าไหร่ก็จะรอ - [ 11 มี.ค. 52 12:10:45 ]

ความคิดเห็นที่ 33 ข้อมูลแน่นมาก ๆ สำหรับการเดินทางเพียงไม่กี่วัน ได้มาขนาดนี้ เยี่ยมจริง ๆ ทำให้รู้ประวัติศาสตร์มากขึ้นจากที่คิดว่าเชียงใหม่ เป็นแค่ทางผ่าน ไม่เคยคิดว่ามีอะไรมากกว่านั้นเยอะเลย.. เพราะรู้อย่าที่พี่ฟองว่าแหล่ะค่ะ รายละเอียดไม่เคยรู้มาก่อนเลย  ขอบคุณคณะสำรวจทุก ๆ ท่านค่ะ จากคุณ : ทะเลดาว (yongwa) - [ 11 มี.ค. 52 12:49:04 ]

ความคิดเห็นที่ 34 โอจิ คิดจะต่อโททางประวัติศาสตร์มั้ยเนี่ย จากคุณ : เป๋าตังค์เป๋าตุง - [ 11 มี.ค. 52 13:03:05 ]

ความคิดเห็นที่ 35 ปรบมือให้คณะเดินทางทั้ง7 และผู้มีส่วนร่วมให้ข้อมูลทุกท่านค่ะ ^______^ จากคุณ : ปิ่นพระศิวะ - [ 11 มี.ค. 52 15:42:54 ]

ความคิดเห็นที่ 36 ... แปะไว้ก่อนนะคะ ข้อมูลเพียบยังไม่ได้อ่าน ท่าทางจะต้องใช้เวลานาน เอาไว้ว่างกว่านี้ค่อยมาตามอ่านนะ ... ขอบคุณ 7 ประจัญบานที่ไปแสวงหาข้อมูลมาแบ่งปันด้วยค่ะ จากคุณ : SIMAKHA - [ 11 มี.ค. 52 17:38:05 ]

ความคิดเห็นที่ 37 ขอบคุณทุกๆท่านสำหรับเรื่องราว รูป ข้อมูล และความตั้งใจจริงค่ะ ซูฮกๆๆ จากคุณ : scipark - [ 11 มี.ค. 52 19:50:05 ]

ความคิดเห็นที่ 38 มีเรื่องมาให้โอจิปวดหัวเล่น ครับ จาก http://www.npdc.mi.th/Fang/fanghirtory.html เมืองฝางแบ่งเป็นยุคใหญ่ ๆ ได้ 9 ยุค คือ               1. ยุคพระเจ้าลวจังกราช สร้างครั้งแรก พ.ศ. 1184               2. ยุคขอมสร้างเมืองอุมงคเสลาง แทนเมืองฝางเก่าที่ร้างไป ระหว่าง พ.ศ. 1300 และเสียเมือง ให้พระเจ้าสิงหนวัติ เชียงแสน เมื่อ พ.ศ. 1318               3. ยุคพระเจ้าพรหมมหาราช สร้างเมืองไชยปราการ พ.ศ. 1599 ตรงเมืองอุมงคเสลางของขอมที่พระองค์ ทรงตีได้แต่สุดท้ายต้องมีอันเสียเมืองนี้ให้แก่ขุนเสือขวัญฟ้ากษัตริย์แห่งอาณาจักรเมา ในสมัยพระเจ้าไชยศิริ ผู้เป้นพระโอรสของพระองค์ พ.ศ. 1702               4. ยุคราชวงศ์เม็งราย พระเจ้าเม็งรายมหาราช หลังจากสร้างเมืองเชียงรายแล้วใน พ.ศ.1805 เสด็จมา สร้างเมืองฝางใหม่  เมื่อ พ.ศ. 1808 ก่อนจะไปสร้างเมืองเชียงใหม่ร่วมกับพ่อขุนรามคำแหงมหาราช และ พ่อขุนงำเมือง แห่งอาณาจักรพะเยา พ.ศ. 1839               5. ยุคพม่าปกครองล้านนาไทย ระหว่าง พ.ศ. 2000 – 2191 หลังจากหมดสิ้นราชวงศ์เม็งราย               6. ยุคพระเจ้าฝางอุดมสิน พ.ศ. 2155 – 2177 เมืองฝางแข็งเมืองคิดกอบกู้อิสรภาพจากเชียงแสน แต่ก็ต้องพ่ายแพ้ แก่พระเจ้าสุทโธ กษัตริย์แห่งกรุงอังวะ               7. ยุคพระเจ้ากาวิละกู้เมืองเชียงใหม่ พ.ศ. 2317 และพระยาสุรินทร์ครองเมืองฝาง พ.ศ. 2329 กระทั่งร้างไปเอง               8. ยุคตั้งเมืองฝางใหม่ โดยพญาสุริโยยศ และเจ้ามหาวงศ์แม่ริมช่วยกันปรับปรุง พ.ศ. 2426 เป็นต้นมา รวมไปถึง การปราบปรามกบฎเงี้ยว (ไทยใหญ่)               9. เมืองฝางยุคปัจจุบัน จากคุณ : osora - [ 11 มี.ค. 52 20:43:43 ]

ความคิดเห็นที่ 39 จากที่เราเคยถกกันว่าฝางนั้นอยู่ภายใต้การปกครองของอโยธยาหรือพม่า แต่จากประวัติข้างต้นนั้นสรุปว่ายุคนั้นเป็นเมืองขึ้นของพม่า ในข้อที่ 5 (สมเด็จพระนเรศวรฯและพระเอกาฯอยู่ระหว่าง ระหว่าง พ.ศ. 2000 – 2191 ) ดังนั้นการที่พระเอกาฯยกทัพมาเมืองฝางนั้น พระองค์ต้องมาตีเพื่อให้เป็นเมืองขึ้นใช่หรือไม่? จากคุณ : osora - [ 11 มี.ค. 52 20:46:25 ]

ความคิดเห็นที่ 40 หลังจากไปที่วัดพระบาทอุดมสิน พระที่จำวัดที่นั่นแนะนำหนังสือ ประวัติเมืองฝาง ของ อ.อินทร์ศวร พวกเราหาซื้อกันไม่ได้ แต่ผมลองมาหาทางอินเตอร์เน็ตเจอที่นี่ครับ http://www.fangcity.com/fang_history.html อยากให้เพื่อนๆอ่านแล้วมาช่วยกันวิเคราะห์กัน จากคุณ : osora - [ 11 มี.ค. 52 20:55:46 ]

ความคิดเห็นที่ 41 ทีนี้มาวิเคราะห์ คห.ที่ 20 จากพารากราฟนี้ ของ http://www.fangcity.com/fang_history.html " พวกไทยเมา ยกกองทัพเข้ามาทางตำบลโป่งน้ำร้อน และบ้านห้วยเป้า ข้าพเจ้าไม่ทราบบ้านห้วยเป้านั้น คือที่ใดในปัจจุบัน แต่สถานที่ธรรมชาติโป่งน้ำร้อนนั้น มีแน่ ไม่สามารถเปลี่ยนแปลงได้ง่ายๆ เหมือนหมู่บ้าน ตำบลและเมือง และเรื่องนี้ เกี่ยวพันกับนครไชยปราการด้วย โดยที่เราจะยอมรับหรือปฏิเสธว่า นครไชยปราการจะอยู่ที่ ต.ปงตำ หรือ อยู่ในบริเวณปากแม่น้ำกก ทั้งสองอย่างก็ดี ถ้าสมมุติว่า นครไชยปราการตั้งอยู่ในอ่างกะทะธรรมชาติใบนี้ ดังกล่าวไว้ ในตอนต้นที่กล๋อมสร้างเมืองอุมงคเสลา ที่ทรากเก่าเมืองฝาง ว่าเพราะชัยภูมิดีเป็นกำแพงธรรมชาติแล้ว เขตแดนเมืองฝางปัจจุบันด้านตะวันตก ณ บ้านต้นผึ้ง ก่อนๆ เรียกบ้านห้วยผึ้ง มีทางเดินใช้กันมานานแต่โบราณ สำหรับเดินทางไปมา ระหว่างเมืองฝางกับเมืองต่างๆ ในรัฐฉาน อันเป็นที่ตั้งอาณาจักรสุธรรมาวดี ของไทยเมา ตรงยอดดอยทิวเขายาวเหยียด กั้นเขตแดนไทยพม่า ในตำบลม่อนปิ่น ที่เรียกว่า สันจุ๊ เป็นด่านทางเดินติดต่อมานานแล้ว ตั้งแต่โบราณกาล และคำว่า สันจุ๊ เป็นภาษาเมืองเหนือ จุ๊ หมายถึง รวม ร่วม ชุมนุม สัน คือ สันเขา ตรงสันจุ๊ ก็มีทางเดินมาสู่ฝางได้ 3 ทาง ลงมาสู่บ้านต้นผึ้ง หรือห้วยผึ้ง ลงมาสู่โป่งน้ำร้อน แล้วมาสู่ห้วยบอน อีกทางไปไกล เดินตามสันเขาไปจนลงสู่ตำบล แม่-ngอน" จะเห็นว่าช่องทางสันจุ๊ สามารถข้ามมาจากฝั่งพม่าได้จริงๆ ซึ่งทั้งลุงตา และ พี่ดอกเหมย (บุคคลอ้างอิงที่คณะเราไปสอบถาม) ต่างก็เคยเดินมาแล้ว แก้ไขเมื่อ 11 มี.ค. 52 21:22:39 แก้ไขเมื่อ 11 มี.ค. 52 21:21:40 จากคุณ : osora - [ 11 มี.ค. 52 21:16:19 ]

ความคิดเห็นที่ 42 อันนี้อาจจะเกี่ยวหรือไม่เกี่ยวก็ได้เพราะเป็นเส้นทางเดินทางเชียงใหม่-ฝาง ในยุค ร.5 ไม่แน่อาจจะทับเส้นทางเดินที่ใดที่หนึ่งบริเวณแม่สูนหรือไชยปราการก็ได้ครับ จาก http://www.npdc.mi.th/Fang/fanghirtory.html " ดังนั้น เจ้าเมืองเชียงใหม่ จึงโปรดให้ “เจ้าหลวงมหาวงษ์ แม่ริม” เรียกกันว่า “เจ้าหลวง” ขึ้นมาปกครองเมืองฝางแทน พ.ศ. 2426 เจ้ามหาวงษ์แม่ริม พร้อมด้วย“เจ้าแม่กัลยา” ผู้เป็นชายา “เจ้าคำตั๋น” น้องชาย และ “เจ้าแก้วมุงเมือง” บุตรชาย พร้อมทั้ง บริวาร มีพยาพิทักษ์ ท้าวเสมอใจ ท้าวธนู แสนเมืองขว้าง ท้าวอุด ท้าวชัยมงคล กับครอบครัวทาส 25 ครัวเรือน และนิมนต์ “พระเกษรปรมติกาจารย์เถระ” เจ้าคณะสงฆ์พร้อมพระสงฆ์อีกหลายรูปออกเดินทาง สู่เมืองฝาง การอพยพเคลื่อนย้ายครั้งนี้ ใช้ขบวนคาราวานช้าง ประมาณ 50 เชือก และคนหาบอีกจำนวนไม่น้อย ออกเดินทาง รอนแรมจากเชียงใหม่ขึ้นมาทางเมืองพร้าว ตั้งค่ายพักแรมเมืองพร้าวหลายคืน เจ้าหลวงเมืองพร้าวนามว่า “พระยาเขื่อนคำ” เกี่ยวดองเป็นเครือญาติกับเจ้าหลวงมหาวงษ์ ได้ให้การต้อนรับอย่างดี พอออกจากเมืองพร้าว ก็เคลื่อนขบวนมาทางถ้ำตับเตา ซึ่งพระยาสุริโยยศได้เกณฑ์ราษฎร ทำถนนจากเวียงฝางไปถึงแม่สูน คอยต้อนรับอยู่ ถนนสายนี้นับเป็นถนนสายแรกของเมืองฝาง และทำพิธีเรียกขวัญเจ้าหลวงมหาวงษ์ที่ตำบลนี้ตามประเพณี สืบต่อมาจนถึงปัจจุบัน" รูปขบวนเดินทัพครับ จากคุณ : osora - [ 11 มี.ค. 52 21:29:40 ]

ความคิดเห็นที่ 43 คราวนี้มาดูอีกอันจาก http://www.fangcity.com/fang_history.html " เรื่องพระเจ้ากาวิโลรส ให้คนสนิท 2 คน คือพระยาหลวงและพระยาน้อย พาไพร่พล 300 ครัวเรือนเศษ ไปตั้งเมืองฝางนั้น เป็นเหตุการณ์ ที่พ้องกับบันทึกหมายเหตุ ของฝรั่งชาวเดนมาร์ค ชื่อ มร.คาร์ล บ๊อก นักโบราณคดี ได้เดินทางมาจากกรุงสยาม สมัยรัชกาลที่ 5 กรุงรัตนโกสินทร์ และได้เดินทางขึ้นไปสำรวจโบราณสถาน โบราณวัตถุ ตลอดจนพวกสัตว์ป่าและนก แมลงต่างๆ ในป่าภาคเหนือของประเทศไทย โดยได้รับพระบรมราชานุญาต จากพระเจ้าอยู่หัวทางกรุงเทพฯ ในครั้งนั้น มร. คาร์ลบ๊อก ซึ่งเดินทางมาพักอยู่กับพวกมิชชันนารี ในเชียงใหม่ ได้เดินทางจากเชียงใหม่ เพื่อจะไปฝาง ได้เดินทางโดยข้ามลำน้ำแม่ปิง มุ่งหน้าสู่ทางตะวันออก ไปสู่อำเภอสันทราย แล้วเลี้ยวทิศทางมุ่งสู่ด้านตะวันตกเฉียงเหนือ จนเข้าสู่เจตเมืองพร้าว ต่อจากนั้นก็เดินทางมุ่งหน้าสู่ทิศตะวันตกเฉียงเหนือ ไปเรื่อยๆ การเดินทางจากเชียงใหม่ถึงฝางครั้งนั้น อาศัยช้างเป็นพาหนะ และบรรทุกสัมภาระ เขาเดินทางข้ามห้วยเขาป่าลึก ผ่านอากาศหนาวเย็นเยือก ป่าที่รกชัฏไม่เห็นแสงตะวันในบางแห่ง เขาต้องผจญกับสัตว์ร้ายหลายครั้ง จนกระทั่งข้ามลำน้ำ:-)ัด ข้ามลำนำฝางเข้าสู่เขตเมืองฝาง (ซึ่งทางเดินสายนี้ ปัจจุบันปากทาง มาออกตรงหน้าวัดบ้านท่า ต.ปงตำ อ.ฝาง ) ทางสายนี้ ต้องเดินทางผ่านบ้านแม่ทะลบ แต่ก่อนเรียกแคว้นแม่ทะลบ ทางสายนี้ ขณะนี้ก็ยังมีคนใช้เดินไป อ.พร้าวอยู่ เขาบันทึกเหตุการณ์เดินทางของเขาไว้ดังนี้ ตอนหนึ่ง "วันรุ่งขึ้น ต้องผ่านไปในทุ่งหญ้าทั้งวัน จน 5 โมงเย็น จึงถึงซากประตูเมืองฝาง ซึ่งเหลือแต่ชื่อเท่านั่น เมืองนี้เคยเป็นเมืองหลวงอันใหญ่โตของไทย ในภาคเหนือมาก่อน แต่เดี๋ยวนี้เหลือแต่ทรากสลักหักพัง กำแพงที่พังทรุดโทรม มีทรากวัด และเจดีย์อยู่บางแห่ง สถานที่อื่นๆ ก็จมดินอยู่ใต้กอ หญ้าในป่าทึบหรือชายป่า พลเมืองที่อยู่กับข้าพเจ้าไปถึง พึ่งจะมาตั้งถิ่นฐานกันอยู่ใหม่ราว 12 เดือนเท่านั้นเอง ทั้งชาย หญิง และเด็กกำลังตั้งหน้าตั้งตา ถางป่ากันอยู่ ไม่มีบ้านเรือนเลย มีแต่กระท่อมหรือเพิงพักชั่วคราว ถนนหนทางก็ยังไม่มีเช่นเดียวกัน" การเดินทาง ของ มร..มาร์คบ๊อก ครั้งนั้น ใช้ช้าง เขาได้พบกับพ่อค้าวัวต่าง ลาต่าง มากมายหลายพวก หลายหมู่ หมู่หนึ่งประมาณ 50 - 70 คน หรือร่วมร้อยคน เป็นอย่างต่ำ มีทั้งชาย หญิง เด็ก ส่วนมากเป็นชาวเงี้ยวมาจากเมืองสาด เมืองนาย และเชียงแสน" จากคุณ : osora - [ 11 มี.ค. 52 21:34:41 ]

ความคิดเห็นที่ 44 คือต้องเข้าใจก่อนว่า  เมืองฝางจะเป็นหัวเมืองชั้นนอกของอาณาจักรล้านนา  ซึ่งจะขึ้นตรงต่อล้านนา  มีบางช่วงได้มีสัมพันธไมตรีกับล้านช้าง(ลาว) ในช่วงนั้นล้านนาจะตกเป็นเมืองขึ้นไทยและพม่าสลับกันไป ตั้งแต่รัชสมัยของสมเด็จพระไชยราชาธิราช พ.ศ. 2081 ซึ่งพระมหาเทวีจิรประภา ได้ออกมาถวายการต้อนรับ และขอเป็นไมตรีกับกรุงศรีอยุธยา ซึ่งในขณะนั้นพระนางมหาเทวี ฯ ทรงเกรงอานุภาพของพระเจ้าตะเบงชะเวตี้ อาณาจักรล้านนาจึงขึ้นกับกรุงศรีอยุธยา แต่ในรัชสมัยพระมหินทราธิราช ได้เสียล้านนาให้กับหงสาในสมัยพระเจ้าบุเรงนอง รวมทั้งพระมหาธรรมราชาซึ่งครองเมืองพิษณุโลกก็ไปสวามิภักกับพระเจ้าหงสาด้วย จึงเท่ากับว่าเสียทั้งสองเมืองประเทศราชสำคัญไปในสมัยนี้ จนเป็นเหตุให้เสียกรุงครั้งที่ 1 ในสมัยนี้เอง แต่หลังจากนั้นพระเจ้าบุเรงนองได้สวรรคต หงสาเริ่มอ่อนแอ  ประกอบกับสมเด็จพระนเรศวรได้ขึ้นครองราชย์ และได้แผ่ขยายอาณาจักรไปทั้ง เหนือ-ใต้-ออก-ตก รวมไปถึงล้านนาด้วย แสดงว่าเมืองฝางช่วงนี้จะขึ้นอยู่กับอโยธยา เพราะฉะนั้นทัพเอกาทศรถน่าจะไปอยู่เมืองฝางได้อย่างสบาย ในปี  พ.ศ.2148 แต่อโยธยาต้องมาเสียล้านนาอีกครั้ง ในตอนต้นรัชสมัยของพระเจ้าปราสาททอง หัวเมืองประเทศราชทางใต้ คิดกบฏยกทัพไปตีเมืองสงขลาและเมืองพัทลุง พระองค์ได้ส่งกองทัพไปปราบปรามได้ราบคาบ แต่ในขณะเดียวกันก็เสียเมืองเชียงใหม่ และหัวเมืองล้านนาแก่พม่า   ซึ่งก็รวมถึงหัวเมืองฝางด้วย   ในสมัยพระเจ้าฝางอุดมสิน พ.ศ. 2180 ประเด็นก็คือช่วงที่พระเอกาทศรถเดินทัพไปเมืองฝางในปี พ.ศ.2148 ช่วงนั้นอาณาจักรกรุงศรีอยุธยาในสมัยสมเด็จพระนเรศวรได้แผ่ขยายเขตแดนไปทั่ว ซึ่งรวมไปถึงอาณาจักรล้านนา และเมืองฝางก็ขึ้นอยู่กับล้านนา เพราะฉะนั้นคงไม่มีปัญหาอันใดที่จะเดินทัพเพื่อรวบรวมกำลังพลกันที่นั่น  เพราะเป้าหมายที่แท้จริงคือการยกทัพเมืองนาย เพื่อตีเมืองนายคืนจากอังวะ  แต่ไม่ทันสำเร็จ เพราะสมเด็จพระนเรศวรเสด็จสวรรคตเสียก่อน แก้ไขเมื่อ 11 มี.ค. 52 22:39:50 จากคุณ : โอจิ (Oji_yoyo) - [ 11 มี.ค. 52 21:40:28 ]

ความคิดเห็นที่ 45 จาก คห.43 เส้นทางเดินเมื่อออกจากเมืองพร้าว " ต่อจากนั้นก็เดินทางมุ่งหน้าสู่ทิศตะวันตกเฉียงเหนือ ไปเรื่อยๆ" จนถึงฝาง เป็นไปได้ไหมว่าผ่าน อ.ไชยปราการ เพราะเมื่อดูจากแผนที่ ทิศตะวันตกเฉียงเหนือ ต้องอยู่ทางซ้ายมือใช่ไหม จากคุณ : osora - [ 11 มี.ค. 52 21:42:01 ]

ความคิดเห็นที่ 46 ที่โอจิ บอกมาก็มีเหตุผลครับ บางครั้งจดหมายเหตุก็ค้านกันเองนะ เช่นเรื่องพระนางสามผิว มีหลายความเห็นที่ค้านกันอยู่พอสมควร ว่าแต่เส้นทางกลับได้ข้อสรุปหรือยัง? แก้ไขเมื่อ 12 มี.ค. 52 10:42:46 จากคุณ : osora - [ 11 มี.ค. 52 21:46:54 ]

ความคิดเห็นที่ 47 ยางงงง-*-  ขออภัยด้วยครับ  งานวันนี้ยุ่งมั๊กๆ  เพิ่งจะมีเวลาได้เข้าเน็ตนี่แหละ  เฮ้อออ!! จากคุณ : โอจิ (Oji_yoyo) - [ 11 มี.ค. 52 22:28:22 ]

ความคิดเห็นที่ 48 เอาจริงๆนะ...      ตรูยังอ่านมะจบเลยว่ะ ความคิดเห็นเอ็งอ่ะ จิ   -_-"      มานเยอะอ่ะ ละเอียดด้วย ไปด้วยกัน ยังไม่นึกเลยว่า จะได้ข้อมูลมาเยอะขนาดนี้ .....      แต่สัญญา จะรีบอ่านให้จบ ชัวร์!?   ^___^ จากคุณ : ฟาฬ - [ 12 มี.ค. 52 11:24:22 ]

ความคิดเห็นที่ 49 อืมม...หลักฐานต่างๆลายตาจริงๆครับ 555+ เรื่องที่เดินจากเชียงใหม่-พร้าว-ฝางนั้น เป็นทางที่อ้อมมากครับ ทางที่สั้นกว่าก็คือตามถนน 107 เชียงใหม่-ฝางปัจจุบันแหละครับ ข้อมูลผมเสร็จแล้ว แต่ขอเวลาตกแต่งภาพประกอบนิดหน่อย (โดยเฉพาะแผนที่ที่ไม่ค่อยชัด เพราะใช้กล้องมือถือถ่ายครับ หึหึ) เสร็จแล้วจะขออนุญาตตั้งกระทู้ใหม่เรื่อง "เส้นทางค้าขายของล้านนาเชียงใหม่โดยผ่านหัวเมืองไทใหญ่" นะครับ (หรืออาจจะแปะในนี้ก็ได้ ถ้าไม่เยอะเกินครับ แต่คาดว่าเยอะเพราะผมหาเส้นทางหลักจากเชียงใหม่ได้ 4 ทางครับ) ตอนนี้ ขอตัวไปทำรูปก่อนครับ ปล. ข้อมูลที่ได้มีทั้งจากการสอบถามชาวบ้านที่เคยเข้าฉาน ชาวบ้านที่อพยพหนีสงครามเข้ามา พระธุดงค์ที่ท่านเคยเดินเท้าเข้าไป และจากแผนที่ทั้งเก่าและแผนที่รัฐฉานอันใหม่ที่ได้มา (เสียแต่ไม่ค่อยชัดเท่าไหร่ หึหึหึ) ปล.2 ดูไปดูมาจากข้อมูล ผมชักไขว้เขวกับสถานที่สวรรคต เมืองหาง Vs เมืองแหง แล้วละครับถ้าดูจากข้อมูลที่ได้มานี่ แก้ไขเมื่อ 12 มี.ค. 52 23:36:05 จากคุณ : buddhi - [ 12 มี.ค. 52 23:24:08 ]

ความคิดเห็นที่ 50 ตั้งกระทู้ใหม่เลยก็ได้ครับพี่  เพราะจะได้แยกประเด็นได้ชัดเจน จากคุณ : โอจิ (Oji_yoyo) - [ 13 มี.ค. 52 00:38:43 ]

ความคิดเห็นที่ 51 รอชมครับ...^_^...หนังนเรศวรฯ ฉาย 2 ภาคที่แล้ว ทำให้ผมอยากไปสถานที่ต่างๆ ที่เคยเรียนเคยอ่านในประวัติศาสตร์.. ยิ่งได้เห็นทีม 7 ประจัญบาน (คุณสิมาคะเรียก)..ไปยิ่งอยากไปกราบไหว้บ้าง... ว่างๆ ลองตั้งกระทู้ สถานที่ประดิษฐานอนุสาวรีย์สมเด็จพระนเรศวร ในประเทศไทยกันดูไหม ว่ามีที่ไหนบ้าง ใครมีภาพที่ไหนก็โพส...เพื่อชักชวนให้คนไปเที่ยว กราบไหว้.. ผมไปมาแถวอยุธยา..(นอกประเด็นไปแล้ว ขอโทษครับ) จากคุณ : ฟองฟ้า ละอองเมฆ - [ 13 มี.ค. 52 01:19:35 ]

ความคิดเห็นที่ 52 "น่าเสียดายที่การศึกษาเรื่องราวของสมเด็จพระนเรศวรเท่าที่มีให้เห็น มักเป็นไปในเชิงประวัติศาสตร์ชาตินิยมผสมอิทธิปาฏิหาริย์ ทั้งยังมีแนวโน้มที่จะให้ผู้ศึกษาตีความสิ่งที่มหาราชองค์หนึ่งทรงกระทำไปในแนวทางเดียวกัน โดยอ้างเหตุผลที่ว่า  สูเจ้าอย่าทำลายวีรบุรุษ แม้จะเป็นที่ยอมรับกันแล้วในวงวิชาการอุษาคเนย์ว่า การศึกษาประวัติศาสตร์ในลักษณะเช่นนั้น ได้ปลูกฝังให้คนไทยและประเทศต่าง ๆ ในอุษาคเนย์เกลียดชังเพื่อนบ้านที่อยู่รายรอบได้อย่างไม่รู้จบ สำหรับผม เมื่อกล่าวถึงสมเด็จพระนเรศวรมหาราช พระองค์ทรงเป็นวีรกษัตริย์ เป็นบรรพชนที่เราสามารถกราบไหว้ได้อย่างศรัทธา หากแต่นั่นไม่ใช่ข้ออ้างในการนำเรื่องราวและวีรกรรมของพระองค์ไปเป็นเครื่องมือสร้างความเกลียดชังหรือเคืองแค้นระหว่างประเทศ ดังที่ทำกันอยู่ในบ้านเราทุกวันนี้"น่าเสียดายที่การศึกษาเรื่องราวของสมเด็จพระนเรศวรเท่าที่มีให้เห็น มักเป็นไปในเชิงประวัติศาสตร์ชาตินิยมผสมอิทธิปาฏิหาริย์ ทั้งยังมีแนวโน้มที่จะให้ผู้ศึกษาตีความสิ่งที่มหาราชองค์หนึ่งทรงกระทำไปในแนวทางเดียวกัน โดยอ้างเหตุผลที่ว่า  สูเจ้าอย่าทำลายวีรบุรุษ แม้จะเป็นที่ยอมรับกันแล้วในวงวิชาการอุษาคเนย์ว่า การศึกษาประวัติศาสตร์ในลักษณะเช่นนั้น ได้ปลูกฝังให้คนไทยและประเทศต่าง ๆ ในอุษาคเนย์เกลียดชังเพื่อนบ้านที่อยู่รายรอบได้อย่างไม่รู้จบ สำหรับผม เมื่อกล่าวถึงสมเด็จพระนเรศวรมหาราช พระองค์ทรงเป็นวีรกษัตริย์ เป็นบรรพชนที่เราสามารถกราบไหว้ได้อย่างศรัทธา หากแต่นั่นไม่ใช่ข้ออ้างในการนำเรื่องราวและวีรกรรมของพระองค์ไปเป็นเครื่องมือสร้างความเกลียดชังหรือเคืองแค้นระหว่างประเทศ ดังที่ทำกันอยู่ในบ้านเราทุกวันนี้น่าเสียดายที่การศึกษาเรื่องราวของสมเด็จพระนเรศวรเท่าที่มีให้เห็น มักเป็นไปในเชิงประวัติศาสตร์ชาตินิยมผสมอิทธิปาฏิหาริย์ ทั้งยังมีแนวโน้มที่จะให้ผู้ศึกษาตีความสิ่งที่มหาราชองค์หนึ่งทรงกระทำไปในแนวทางเดียวกัน โดยอ้างเหตุผลที่ว่า  สูเจ้าอย่าทำลายวีรบุรุษ แม้จะเป็นที่ยอมรับกันแล้วในวงวิชาการอุษาคเนย์ว่า การศึกษาประวัติศาสตร์ในลักษณะเช่นนั้น ได้ปลูกฝังให้คนไทยและประเทศต่าง ๆ ในอุษาคเนย์เกลียดชังเพื่อนบ้านที่อยู่รายรอบได้อย่างไม่รู้จบ สำหรับผม เมื่อกล่าวถึงสมเด็จพระนเรศวรมหาราช พระองค์ทรงเป็นวีรกษัตริย์ เป็นบรรพชนที่เราสามารถกราบไหว้ได้อย่างศรัทธา หากแต่นั่นไม่ใช่ข้ออ้างในการนำเรื่องราวและวีรกรรมของพระองค์ไปเป็นเครื่องมือสร้างความเกลียดชังหรือเคืองแค้นระหว่างประเทศ ดังที่ทำกันอยู่ในบ้านเราทุกวันนี้"  สุเจน กรรพฤทธิ์ ขอ quote หน่อย  เขียนได้ดีมากค่ะ จากคุณ : timtam_yummy - [ วันวิสาขบูชา 07:28:30 ]