Immune Mediated Hemolytic Anemia (IMHA) หรือแปลตรงๆชัดเจนว่า ภูมิคุ้มกันที่ทำให้เม็ดเลือดแดงแตก
ครั้งแรกที่ได้ยินว่าแพนเค้กเป็นโรคนี้ เชื่อไหมว่า ตอนที่หมอบอกชื่อย่อมา ผมยัง งงๆ ด้วยความที่เอ๋อๆ เลยต้องถามกลับไปว่าย่อจากอะไร ก็ถึงบางอ้อ...อืมมม...ไอ้เรามันดันแต่ท่องชื่อเต็ม เด็กสมัยใหม่เค้าท่องชื่อย่อ...
IMHA เป็นภาวะที่ภูมิคุ้นกันตัวเองของร่างกาย ซึ่งปกติจะต้องไปฆ่าเชื้อโรค สิ่งแปลกปลอมที่เข้ามาในร่างกาย แต่คราวนี้กลับดันไปทำลายเม็ดเลือดแดงที่เป็นตัวขนส่งออกสิเจนไปเลี้ยงร่างกาย ผลที่ตามมาก็ คือ ภาวะโลหิตจาง และอาจถึงตายได้
สาเหตุที่แท้จริงของโรคนี้ยังไม่รู้แน่ชัด แต่หลายๆเคสเราพบว่ามันมีความเกี่ยวข้อกับการติดเชื้อ การได้รับวัคซีน หรือเป็นมะเร็ง
โรคนี้พบในสุนัขมากกว่าแมว และพบในเพศเมียมากกว่าเพศผู้ มักพบในช่วงวัยกลาง คือ อายุ 3-8 ปี โดยพันธุ์ที่พบบ่อยคือ Cocker spaniel, Springer spaniel, Miniature poodle, Finnish spitz, Irish setter, Dachshund, bichon frise and Old English sheepdog
อาการที่พบได้ เช่น เหงือกซีด บางรายพบว่าเหงือกเหลืองร่วมด้วย และอาจพบว่าเย่อตาขาวก็เหลืองได้เช่นกัน ปัสสาวะมีสีเข้มไปทางสีน้ำตาล ซึมลง ไม่กินข้าว อาเจียน หัวใจเต้นเร็ว.....ดูให้ดีก็คือเกิดจากการท่เม็ดเลือดแดงแตกนั่นเอง ก็จะส่งผลออกมาแบบนี้แหละ
ในรายที่เป็น IMHA เม็ดเลือดแดงจะถูกทำลายอย่างรวดเร็ว แต่ก็จะพบว่าร่างกายจะตอบสนองโดยการสร้างเม็ดเลือดแดงตัวอ่อนใหม่ๆเข้ามาทดแทน แต่ถึงอย่างไรก็ไม่เป็นผล จำนวนเม็ดเลือดแดงจะลดลงอยู่ดี เพราะร่างกายตอนนี้เห็นเจ้าเม้ดเลือดแดงเป็นสิ่งแปลกปลอมไปเสียแล้ว ไม่จะสร้างใหม่เท่าไร ภูมิคุ้มกันของร่างกายก็จะทำลายเม้ดเลือดแดงเหล่านี้อยู่ดี
IMHA จะแบ่งออกเป็น
1 Primary อันนี้ก็ไม่ทราบสาเหตุ รู้แค่พียงว่ามันทำลาย เยื่อหุ้มเซลล์ของเม็ดเลือดแดงจนแตก พบได้ ร้อยละ 75 ของโรคนี้
2 Secondary เป็นผลมาจากภูมิคุ้มกันของร่างกายทำลายผนังเซลล์ของสิ่งแปลกปลอม เช่นพวกมะเร็ง เชื้อโรค ยาบางชนิด หรือพิษ ถูกผึ้งต่อย ได้รับวัคซีน แล้วส่งผลให้เม็ดเลือดแดงแตก
3 Intravascular อันนี้หมายถึงเม็ดเลือดแดงถูกทำลายในเส้นเลือด
4 Extravascular อันนี้หมายถึงเม็ดเลือดแดงถูกทำลายนอกเส้นเลือด เช่น โดนเม็ดเลือดขาวชนิด Macrophage ทำลายในม้ามหรือตับเป็นต้น
แล้วจำเป็นไหมที่เลือดจาง หรือสูญเสียเลือดแดงอย่างรวดเร็ว ต้องเป็นโรค IMHA เสมอไปรึเปล่า......???
ตอบคือ ไม่จำเป็นครับ .....หมอจะต้องแยกให้ออกว่าไอ้ที่เม็ดเลือดแดงถูกทำลายอย่างรวดเร็วนั้นมันมาจากสาเหตุอะไร มีหลายสาเหตุที่ทำให้เม้ดเลือดแดงแตก เช่น
การสูญเสียเลือดอย่างรวดเร็ว เช่น มีเลือดออกในช่องท้อง หรือที่ไหนสักแห่งในร่างกาย...อันนี้เราจะเห็นมาอึมีสีที่เข้มขึ้นได้
การผลิตเม็ดเลือดแดงที่น้อยลง เนื่องจากไขกระดูกถูกทำลาย หรือถูกกดการทำงาน ไม่ว่าจะจากการติดเชื้อที่ไขกระดูก เป็นมะเร็งที่ไขกระดูก ได้รับสารพิษ อะไรก็ได้ที่ทำให้ไขกระดูกทำงานลดลง หรือไม่ทำงาน
การที่เลือดแดงแตกก็ไม่จำเป้นว่าต้องมาจาก Immune หรือภูมิคุ้มกันเสมอไป อาจเกิดจากการติดเชื้อในกระแสเลือด หรือจากพวกพยาธิในเม็ดเลือด
หรือแม้กระทั่งการได้รับสารพิษบางอย่างจากอาหารที่กินเข้าไป
นอกจากนี้ปัญหาเช่น ไตไม่ทำงาน ม้ามบิด หรือง่ายๆคือมีอะไรไปทำใหเลือดมันอุดตัน เช่น มีก้อนเลือดในเส้นเลือด พยาธิหัวใจไปอุดเส้นเลือด และอีกอย่างที่พบได้ คือ เม็ดเลือดแดงไม่สมบูรณ์ก็จะถูกทำลายได้เช่นกัน
แล้วอย่างนี้หมอจะแยกโรคนี้ได้อย่างไร......
1 ตรวจการลดลงของระดับเม็ดเลือดแดงอัดแน่น (Hematocrit) ซึ่งควรจะตรวจดูทุกวันว่าลดลงเร็วแค่ไหน
2 ตรวจวัดระดับลูกเม็ดเลือดแดง ที่ชื่อ Reticulocyte ว่ามีอัตราตอบสนองอย่างไร เพียงพอไหม
3 ตรวจวัดค่า Biochem อื่นๆที่คิดว่าน่าสงสัย หรือสามารถช่วยในการวินิจฉัยได้กว้างขึ้น
แล้วมีไรที่มัน Specific หรือจำเพาะในการตรวจไหม.....มีสิครับ
1 Coomb's Test อันนี้ชัวร์ที่สุด หากผลออกมา Positive ก็ใช่เลย แนะนำให้ตรวจแบบ Direct ซึ่งจะให้ผลตรวจที่แม่นยำ ถามผู้รู้มาเค้าบอกว่า ต่อให้ๆสเตียรอยด์ เพื่อกดภูมินานเกือบเดือน ตรวจด้วยวิธีนี้ก็เจออยู่ดี
2 ตรวจการตกตะกอนของเม็ดเลือดด้วยน้ำเกลือ...หยดน้ำเกลือจึ๋งนึงลงไปดูว่ามันเข้ากันดีไหม หากไม่เข้ากันดี คือจับตัวกันเป็นก้อนๆ เป็นหย่อมๆ (ดูรูปประกอบ)
3 การตรวจคุณสมบัติการแข็งตัวของเลือดต่างๆ พวกโรคแบบนี้จะมีผลทำให้เลือดแข็งตัวช้าลง
4 วิธีใหม่ๆก็คือใช้ Flow Cytometry ดูเซลล์ที่วิ่งผ่านเครื่อง...ข้อนี้ขอข้ามหมาในไทยคงอีหลายปีกว่าได้ใช้ และเหมาะกับพวกที่เป็นแต่ผลเลือดบอกว่าไม่เป็นครับ
5 อื่นๆเช่นเอกซเรย์ อัลตร้าซาวน์เพื่อดูว่ามีการติดเชื้อตำแหน่งไหนไม๊ เพื่อช่วยวินิจฉัยว่าทำไมเลือดถูกทำลาย เป็นต้น
6 การตรวจดูลักษณะเม็ดเลือดแดงที่มีลักษณะที่เรียกว่า Spherocyte ก็คือ เม็ดเลือดแดง กลมเล็ก ตรงกลางไม่บุ๋ม เจอแบบนี้มากๆก็มีแนวโน้มที่จะเป็นโรคนี้ไดครับ แต่คนดูก็ต้องชำนาญพอตัว และการเจอ Spherocyte ก็ไม่จำเป็นเสมอไปว่าต้องเป็น IMHA ยังไงก็ควรใช้ Coomb's test ตรวจเพื่อความชัวร์อีกที
การรักษา...
โดยทั่วไปหมอจะให้ยากดภูมิคุ้มกัน ที่ใช้กันบ่อยๆ ก็เช่น Predisolone Dexa หรือยากดภูมิอื่นๆ เช่น Cyclosporin Azathioprine Cyclophosphamide เป็นต้น
ส่วนการรักษาที่ Advance ทางยาขึ้นก็เช่น
ยาใหม่ๆ เช่น Danazol Leflunomide ให้ Ig เข้าทางหลอดเลือด เป็นต้น
การรักษา supportive ที่จำเป้นเมื่อไม่กินข้าวก็สามารถให้ยาลดกรด เช่น Cimetidine Ranetidine ได้
บางเคสควรพิจารณาให้เลือด ให้ได้ทั้งแบบ Whole Blood หรือจะไฮโซแบบ Pack red cell ทุกวันนี้ยังมีคำถามอยู่ว่าถ้าให้เลือดของหมาตัวอื่นเข้าไป แล้วภูมิคุ้มกันจะทำลายเม็ดเลือดแดงของหมาตัวที่เราให้ได้ด้วยหรือไม่ (...น่าคิดนะ...ยิ่งถ้าเป็นแบบ Pack red cell หากเลือดมันกรุ๊ปเดียวกันจริง แต่ผิวของผนังเซลล์ที่แตกต่างๆ บางทีระบบภูมิคุ้มกันอาจไม่สามารถตรวจจับว่าเป็นสิ่งแปลกปลอมก็ได้) การให้เลือดก็เป็นการช่วยยืดอายุหมาต่อไปได้อีก ก็ไม่เสียหายอะไร
ในรายที่มีเลือดคั่ง หรือแข็งตัวอยู่ในเส้นเลือดก็อาจพิจารณาให้ Heparin ฉีดเพื่อสลายก้อนเลือดที่อุดตันได้
อันนี้ Modern สุด "การทำ Plamapheresis" หรือเรียกว่าการทำ Therapeutic Plama Exchange งานนี้ก็ต้องใช้เครื่อง Apheresis เข้ามาคัดแยกเอาพลาสม่า หรือน้ำเลือดของหมาป่วยออก ทำเพื่อทำไมอ่ะเหรอ....พวกระบบภูมิคุ้มกัน เช่น IgG ที่เป็นหนึ่งในปัญหาสารต่างๆที่หลั่งออกมาจะอยู่ในพลาสม่านี่แหละ หากเราเอาพลาสม่าทิ้งบ้าง แล้วใส่พลาสม่าเทียมลงไป มันก็จะเป็นการเจือจางเชื้อ ช่วยลดความรุนแรงของโรคลง ยิ่งทำหลายๆครั้งก็ลดลงได้มากเลยทีเดียวครับ ....อยากรู้ว่าเครื่องนี้ทำงานยังไง สัตวแพทย์อยากใช้มัน ก็ไปฟังบรรยายวันศุกร์ที่ 15 สค. ที่คณะสัตวแพทย์ จุฬาได้ครับ
.....ขอมอบผลบุญจากการเขียนบทความนี้ให้แก่ "น้องแพนเค้ก" และหากเนื้อหาส่วนใดผิดพลาด ก็รบกวนผู้รู้แก้ไขด้วยนะครับ
ในรูปจะเห็นรูปบนที่เม้ดเลือดแดงรวมเป้นกลุ่มๆ นี่แหละพวกนี้มีแนวโน้มที่จะเป็นครับ แต่ก็ต้องตรวจ Coomb's test ซ้ำ
แก้ไขเมื่อ 26 ก.ค. 51 19:49:13
จากคุณ :
Dr. Doggy 
- [
26 ก.ค. 51 19:48:26
]
IMHA โรคภูมิต้านทานทำลายเม็ดเลอดตัวเอง....ขอมอบความดี และบุญแห่งความรู้นี้ให้กับ "แพนเค้ก"
