ความคิดเห็นที่ 1 บทเรียนจากนักเรียนชาวนา บทที่ ๒ : การจัดการน้ำในนา ผมคิดว่า คนส่วนใหญ่คงเข้าใจว่า การทำนาต้องเริ่มต้นด้วยการมีน้ำ ซึ่งเป็นที่รับรู้กันโดยทั่วไป ซึ่งเป็นทั้งความจริงและความรู้สึก ทำให้เกษตรกรบางส่วนเรียกร้องหรือรอให้มีน้ำ จึงจะเริ่มทำนา แม้กระทั่งมีบางคนรอให้ฝนตกน้ำท่วมนา แล้วจึงไปเริ่มทำนา ซึ่งในสภาพความเป็นจริง การดำเนินการเช่นนั้น จะทำให้เสียโอกาสและศักยภาพการใช้น้ำในการทำนาเป็นอย่างมาก ทั้งนี้เพราะการเจริญเติบโตของข้าวในช่วงแรกไม่จำเป็นต้องมีน้ำก็ได้ เราจึงสามารถเริ่มการทำนาได้ตั้งแต่ระยะที่ยังไม่มีน้ำ เช่น การหว่านข้าวในสภาพแห้ง เมื่อมีฝนโปรยมา หรือแม้กระทั่งมีความชื้นในดินเล็กน้อย ข้าวก็งอกได้ พอมีน้ำในระยะต่อมาก็เจริญเติบโตจนให้ผลผลิตได้ ซึ่งพบว่า ในสภาพแบบนี้จะใช้น้ำจำนวนน้อยมาก อันเนื่องมาจาก 1.  ต้นข้าวมีเวลานานในการรวบรวมธาตุอาหาร 2.  ไม่ต้องมีน้ำมาละลายธาตุอาหารมาก ๆ ก็เจริญเติบโตได้ โดยเฉพาะในระยะแรก ๆ 3.  เมื่อถึงระยะการให้ผลผลิต ข้าวบางพันธุ์อาจจำเป็นต้องมีน้ำ เพื่อทำให้ผลผลิตสมบูรณ์ เต็มเม็ดเต็มหน่วย จากประสบการณ์การเริ่มทำนาของผม ในระยะ ๓-๔ ปีที่ผ่านมา พบว่า ความจำเป็นในการมีน้ำในนานั้น ไม่มากเหมือนคนทั่วไปคิด แต่การมีน้ำนั้น ทำให้การจัดการวัชพืช หรือคุมหญ้าในนาทำได้ง่ายขึ้น แต่ไม่ได้หมายความว่า ถ้าไม่มีน้ำจะควบคุมวัชพืชไม่ได้ ซึ่งก็พบว่า มีวิธีอื่นๆ อีกมากมาย ที่สามารถควบคุมวัชพืชได้ เช่น การปล่อยให้ฟางคลุมไว้ในนา ในกรณีที่มีฟางมากพอ หรือ ไถกลบฟางหลังการเก็บเกี่ยว ก็จะทำให้ดินภาคอีสานส่วนใหญ่ที่เป็นดินทราย มีความร่วน โปร่งที่ผิวหน้าดิน วัชพืชไม่งอก และเก็บรักษาความชื้นไว้ในดินได้อีกทางหนึ่ง จนสามารถใช้ความชื้นดังกล่าวในการปลูกพืชสดบำรุงดิน หรือถ้าหว่านข้าวลงไปก่อนการไถก็จะทำให้เป็นนาในปีต่อไปได้โดยไม่ต้องทำอะไร แต่อาจต้องมีการดูแล ถอนวัชพืชอีกเล็กน้อย          ในบางกรณีอาจใช้นาดำเป็นตัวควบคุมวัชพืช โดยปล่อยให้วัชพืชขึ้นตามสบาย แล้วใช้วิธีไถกลบเมื่อมีน้ำก่อนการปักดำ ก็จะทำให้เป็นปุ๋ยพืชสดให้กับข้าวได้อย่างสบาย เช่น ในกรณีของนาของพ่อวิจิตร บุญสูง ประธานเครือข่ายข้าวอินทรีย์ จังหวัดยโสธร ได้ปล่อยให้วัชพืชขึ้นสูงเมตรกว่า ท่านบอกว่า วัชพืช สูง ข้าวยิ่งงาม     วิธีปฏิบัติเช่นนี้ พบกันในกลุ่มผลิตข้าวอินทรีย์ ของจังหวัดยโสธรโดยทั่วไป อ่านเพิ่มส่วนที่เหลือ...http://gotoknow.org/blog/sawaengkku/195507 จากคุณ : คนดง คนเดิม เขียนเมื่อ : 20 ต.ค. 52 20:05:53

ความคิดเห็นที่ 2 บทเรียนจากนักเรียนชาวนา บทที่ ๒.๑ : ข้าวไม่ต้องการน้ำมากอย่างที่เล่าลือกัน เมื่อผมทำนาในระยะแรกๆ ผมเข้าใจว่า ข้าวต้องการน้ำมาก จึงอัดน้ำใส่นาไว้ทุกครั้งที่ฝนตก แต่ปรากฏว่า ข้าวไม่ค่อยแตกกอ แต่กลับกัน ข้าวนอกนาบนคันนา ที่น้ำไม่ท่วมกลับแตกกอดี ปีนี้ ผมจึงปล่อยน้ำออกเต็มที่หลังจากจัดการหญ้าแล้ว ปรากฏว่าข้าวแตกกอดีมาก เมื่ออายุ ๓ เดือนได้ถึง ๖๐ ต้นต่อเมล็ด (กอละเม็ด หรือ ดำซ่อมกอละต้น) และได้เกือบร้อยต้นเมื่อ อายุ ๓ เดิอน แสดงว่าช่วงแรก ข้าวไม่ต้องการน้ำแช่ขังแต่อย่างใด แต่อาจจะต้องการตอนติดเมล็ด ที่ต้องการน้ำไปละลายธาตุอาหารในดินมาเลี้ยงเมล็ด ผมเลยเพิ่งทราบว่าข้าวไม่ต้องการน้ำมากอย่างที่เกษตรกร และนักวิชาการเข้าใจกัน ผมก็หลงเข้าใจผิดมาตั้งนาน ถ้าเช่นนั้นเกษตรกรต้องการน้ำไปทำอะไร ก็คงคุมไม่ให้หญ้างอก หรือแข่งกับข้าว ถ้าเราจัดการหญ้าได้ ก็คงไม่ต้องเปลืองน้ำ เปลืองธาตุอาหาร เปลืองแรงงานในการดูแล ผมว่าเราเก็บน้ำไว้ทำอย่างอื่น แล้วมากำจัดหญ้าแบบใช้น้ำน้อยๆดีกว่าครับ ลองย้อนกลับไปอ่านบทที่ ๒ ครับ มีคำตอบสำหรับแต่ละคนครับ ดูเพิ่มเติม...http://gotoknow.org/blog/sawaengkku/200080 จากคุณ : คนดง คนเดิม เขียนเมื่อ : 20 ต.ค. 52 20:14:42

ความคิดเห็นที่ 3 บทเรียนจากนักเรียนชาวนา : บทที่ ๓ การจัดการวัชพืชในนาข้าว ในความรู้สึกของคนทั่วไป จะพูดตรงกันว่า นาที่จะให้ผลผลิตดีควรปราศจากวัชพืชหรือหญ้า เจริญแข่งขันกับข้าว ทั้งนี้ รวมถึงวัชพืชอื่นๆ ที่เป็นพืชใบกว้าง เช่น ผักบุ้ง ผักแว่น ผักตบ แพงพวย  หรือแม้แต่โสน เพราะความรู้สึกของชาวนาทั่วไปเชื่อว่า ถ้ามีวัชพืชในนาผลผลิตข้าวจะลดลง จึงเป็นสาเหตุให้มีการเน้นการกำจัดหญ้าในแปลงนาทุกวิถีทาง ที่จะทำให้ประชากรหญ้าหรือวัชพืชลดลง ถึงระดับที่เจ้าของนาสบายใจ ในสภาพนาก่อนที่จะพัฒนามาเป็นนาในปัจจุบันนี้ ส่วนใหญ่จะเคยเป็นที่ลุ่ม น้ำท่วมถึงเป็นครั้งคราวมาก่อน แม้จะอยู่ในที่ที่ถือว่าเป็นนาดอน ก็จะเป็นส่วนที่ลุ่มกว่าของพื้นที่ดอนดังกล่าว   ลักษณะเช่นนี้จะมีพืชธรรมชาติที่สามารถเจริญเติบโตได้ดีในสภาพน้ำแช่ขังเป็นครั้งคราว หรือเป็นฤดูกาล แล้วแต่สภาพพื้นที่ เมื่อมีการปรับเปลี่ยนจากพื้นที่ลุ่มตามธรรมชาติ มาเป็นพื้นที่นา พืชเหล่านั้นก็จะยังคงเจริญเติบโตได้ดีพอสมควร แต่ก็ขึ้นอยู่กับความทนทานต่อการจัดการของเจ้าของนา ไม่ว่าจะเป็นการใช้สัตว์แทะเล็ม การไถพรวน การใช้น้ำขัง การถอนหรือดายหญ้า หรือแม้กระทั่งการใช้ยากำจัดวัชพืช จากสภาพดังกล่าว พืชที่ขึ้นอยู่ จะมีทั้งพืชที่มีความอ่อนแอและทนทานต่อสภาพการจัดการ ที่จำเป็นจะต้องทำความเข้าใจ เช่น ·       พืชบางชนิด น้ำขังเพียงเล็กน้อยก็ตาย ·       พืชบางชนิด การไถพรวนหรือมีสัตว์เหยียบย่ำก็ตาย ·       แต่ก็มีพืชอีกหลายชนิดที่แม้แต่มีการแทะเล็มของสัตว์  มีการไถพรวน  มีการถอน  ก็ยังสามารถมีการเจริญเติบโตกลับคืนมาได้อีก แต่อย่างไรก็ตาม ไม่มีพืชชนิดใดที่เจริญเติบโตได้ในสภาพไม่มีแสง ทั้งเนื่องจากการแข่งขันกับพืชอื่น การปกคลุมด้วยวัสดุต่างๆ หรือแม้กระทั่งการใช้น้ำขุ่นแช่ขัง ที่ลดการสังเคราะห์แสงและการหายใจของพืช อ่านเพิ่มส่วนที่เหลือ.. http://gotoknow.org/blog/sawaengkku/197426 จากคุณ : คนดง คนเดิม เขียนเมื่อ : 20 ต.ค. 52 20:17:41

ความคิดเห็นที่ 4 ขอบคุณ ครับ จากคุณ : i_nam เขียนเมื่อ : 20 ต.ค. 52 20:24:41

ความคิดเห็นที่ 5 บทเรียนจากนักเรียนชาวนา บทที่ ๔: การขุดบ่อเพื่อการพัฒนาระบบเกษตรอินทรีย์ ในสภาพแวดล้อมของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ที่มีความแปรปรวนและการกระจายตัวของฝนค่อนข้างสูง ทำให้เกษตรกรทั่วไปประสบปัญหาขาดแคลนน้ำในบางช่วงที่พืชเจริญเติบโต โดยเฉพาะในช่วงต้นและปลายฤดูฝน หรือในขณะที่พืชกำลังให้ผลผลิต วิธีการแก้ไข ปัญหาแหล่งน้ำ มีหลายวิธีด้วยกัน แต่การขุดบ่อน้ำก็เป็นการเก็บกักน้ำฝน และอาจเป็นช่องทางการใช้ประโยชน์จากบ่อน้ำตื้น หรือน้ำซับ ที่จะช่วยเสริมให้การขุดบ่อมีประโยชน์มากขึ้น ทำให้บ่อไม่รั่วซึมและมีน้ำใช้ตลอดปี   ก.   เทคนิคการดำเนินการ             การจัดการระบบเกษตรอินทรีย์มีความจำเป็นที่จะต้องใช้น้ำที่ไม่มีสารพิษปนเปื้อน จึงจำเป็นต้องหลีกเลี่ยงการใช้น้ำจากแหล่งน้ำธรรมชาติที่ไหลมาจากที่อื่น จึงใช้ได้เฉพาะน้ำฝนที่ตกในพื้นที่เป็นหลัก ดังนั้น จึงมีความจำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องมีแหล่งเก็บกักน้ำไว้ในแปลงนา ในช่วงเวลาที่จำเป็นต้องใช้น้ำ ไม่ว่าจะเป็นช่วงตกกล้า ช่วงปักดำ หรือชดเชยให้กับต้นข้าวในระยะฝนทิ้งช่วง ในระยะที่ข้าวกำลังให้ผลผลิตที่จะขาดน้ำไม่ได้             วิธีการขุดบ่อ ที่สำคัญก็คือ การขุดไว้ในที่ลุ่ม ที่มีชั้นดินสามารถรองรับการเก็บกักน้ำ มีอัตราการซึมน้อย ซึ่งมีลักษณะที่สำคัญ คือ การมีชั้นดินเหนียว หรือชั้นดานที่ขัดขวางการไหลซึมของน้ำเป็นสำคัญ             การขุดที่ดีควรพิจารณาจาก การเกาะตัวของดินว่า มั่นคงมากน้อยเพียงใด ในกรณีที่ดินมีการเกาะตัวกันอย่างหลวมๆ  จำเป็นต้องมีชานบ่อและขุดแบบลาดชันน้อย ในลักษณะแบบเดียวกับ “หนองน้ำ” แทนการขุดในลักษณะของ “สระน้ำ” แต่ในกรณีของดินที่มีการเกาะตัวกันดี อาจจะขุดแบบมีความลาดชันสูงได้อย่างไม่มีปัญหามากนัก             วิธีการขุดแบบหนองน้ำ อาจใช้แทรกเตอร์ดันดินขึ้นเป็นคันรอบบ่อ แต่ถ้าการขุดโดยใช้รถแบคโฮ ก็จะสามารถขุดได้ลึกและทำฝั่งลาดชันได้ตามความต้องการ และยังสามารถกำหนดขนาดบ่อได้ง่ายกว่าการขุดด้วยรถแทรกเตอร์ อ่านส่วนที่เหลือ.. http://gotoknow.org/blog/sawaengkku/206247 จากคุณ : คนดง คนเดิม เขียนเมื่อ : 20 ต.ค. 52 20:27:22

ความคิดเห็นที่ 6 บทเรียนจากนักเรียนชาวนา บทที่ ๕: การหว่านข้าวแบบ “สามนิ้ว” จากความพยายามในการเรียนรู้ เทคนิคและการแก้ปัญหาการทำนาในปี่ที่ผ่านมา ว่ามีวิธีการใดที่น่าสนใจ ที่มีประโยชน์ และควรจะพัฒนาต่อไป ผมพบว่า การหว่านข้าวแบบ “สามนิ้ว” (นิ้วโป้ นิ้วชี้ และนิ้วกลาง) เป็นจุดแตกหักของการทำนาหว่านแบบประหยัดเมล็ดข้าว และเพิ่มความสามารถในการแตกกอ เนื่องจาก การหว่านแบบนี้ จะ 1.   ประหยัดเมล็ด ใช้เพียงประมาณ ๑-๒ กก/ไร่ ก็พอ เทียบกับ ๑๐-๓๐ กก/ไร่ ในแบบใช้ ๕ นิ้วกำข้าวหว่าน แบบเหวี่ยงสุดแขน (จนกำหนดความห่างได้ยาก) 2.   กำหนดระยะของต้นได้ เพราะหว่านระยะใกล้ประมาณ ๑ เมตร มากสุดไม่เกิน ๒ เมตร แค่ดีดนิ้วนิ้วมือทั้งสามและสะบัดข้อมือ แขน เล็กน้อย เท่านั้น 3.   ใช้แรงน้อย ไม่ปวดแขนในการหว่าน 4.   ระยะการปลูก จะกำหนดได้ และได้ผลเท่าๆกับการดำ ๑ ต้นต่อกอ 5.   เมื่อระยะห่างการแตกกอจะดีมาก ปีนี้ ผมได้ถึง ๑๐๐ ต้นต่อเมล็ด และหวังว่าจะได้จำนวนรวงมากเช่นกัน อ่านเพิ่มส่วนที่เหลือ.... http://gotoknow.org/blog/sawaengkku/207920 จากคุณ : นาหว่าน "สามนิ้ว" เมื่ออายุ ๓ (คนดง คนเดิม) เขียนเมื่อ : 20 ต.ค. 52 20:31:54

ความคิดเห็นที่ 7 บทเรียนจากนักเรียนชาวนา บทที่ ๖: ทำไมเกษตรกรไม่นิยมขุดบ่อเก็บน้ำขนาดใหญ่ในไร่นา ในระยะประมาณสิบห้าปีมานี้ ผมได้มีส่วนร่วมเป็นกรรมการประเมิน การตัดสินใจของเกษตรกร ในการจัดทำบ่อน้ำในไร่นา และ มีกิจกรรมโครงการการจัดการน้ำอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง มาตลอด ที่ทำให้ผมได้ข้อมูลว่า แม้จะมีเกษตรกรจำนวนหนึ่งสนใจโครงการการสร้างบ่อน้ำในไร่นา แต่ก็มีเกษตรกรจำนวนหนึ่ง ที่แม้จะมีโครงการสนับสนุนก็จะไม่สนใจรับความช่วยเหลือดังกล่าว ด้วยเหตุผลต่างๆ ดังต่อไปนี้ เกษตรกรที่สนใจร่วมโครงการนั้น ส่วนใหญ่       มีที่ทำกินมาก แต่ขาดแหล่งน้ำ หรือมีแหล่งน้ำไม่พอใช้ในการทำกิจกรรมการเกษตร  --        มีลูก หรือผู้รับมรดกน้อย หรือแม้มีหลายคน ก็มีที่ดินที่สามารถแบ่งได้พอดีอยู่แล้ว โดยไม่มีปัญหาจากแหล่งน้ำที่สร้างขึ้นใหม่ สำหรับเกษตรกรที่ไม่ร่วมนั้น มักมาจาก  --        มีแหล่งน้ำจากแหล่งอื่นอยู่บ้างแล้ว เช่น คลองชลประทาน ห้วย หนอง ลำคลอง บึง หรือ น้ำใต้ดินที่มีคุณภาพดีพอใช้ได้  --        มีที่ทำกินน้อย ถ้าขุดบ่อ จะเหลือที่ไม่พอทำกิน เช่นการขุดบ่อ ๑ ไร่ ต้อง ใช้ที่ดิน ๔ ไร่ (ยกเว้นขุดดินไปใช้ที่อื่น และฝั่งไม่พัง) ถ้ามีน้อยกว่า ๑๕ ไร่ มักมีสัดส่วนที่ดินที่เสียไปในการขุดบ่อมาก ถึง หนึ่งในสาม หรือมากกว่า  --        มีผู้รับมรดกหลายคน ถ้าขุดบ่อจะแบ่งได้ยาก  --        มีที่ดินที่คิดว่าอาจจะต้องขาย เพื่อใช้หนี้ หรือวัตถุประสงค์อื่นๆ ถ้าขุดบ่ออาจขายยาก  --       เข้าใจว่าการขุดบ่อทำให้เสียที่ทำกิน ลดพื้นที่เพาะปลูก อ่านเพิ่มส่วนที่เหลือ...http://gotoknow.org/blog/sawaengkku/209388 แก้ไขเมื่อ 20 ต.ค. 52 20:36:41 จากคุณ : คนดง คนเดิม เขียนเมื่อ : 20 ต.ค. 52 20:34:49

ความคิดเห็นที่ 8 บทเรียนจากนักเรียนชาวนา บทที่ ๗ การใช้พืชรักษาคันดิน และพัฒนาพื้นที่   หลังจากการพัฒนาคันดิน คันนา หรือขุดบ่อ เกษตรกรทั่วไปจะประสบปัญหาการพังทลายที่ขุดใหม่ ซึ่งอาจทำให้งานที่ทำไปเสียหายได้ ทั้งในส่วนของคันดิน และในส่วนของบ่อที่ขุดขึ้นมา ที่ทำให้มีการใช้งานได้น้อย หรือระยะเวลาสั้น ดังนั้น เกษตรกรจึงมีเทคนิควิธีการในการรักษาคันดินไม่ให้พังได้ง่าย โดยเฉพาะในพื้นที่ที่ดินมีโครงสร้างแบบหลวมๆ หรือเป็นดินทรายจัด ที่พบว่ามีการพังทลายหลังจากการขุดอย่างรุนแรง ไม่ว่าจะเป็นพื้นที่ดินเหนียวหรือดินทราย การดำเนินการดังกล่าว มีทั้งการใช้ภูมิปัญญาพื้นบ้าน แผนงาน จากหน่วยงานของรัฐ หรือแม้กระทั่งการผสมผสานระหว่างชุดความรู้ต่างๆ ทั้งเพื่อการรักษาคันดินและใช้ประโยชน์แบบหลากหลายวัตถุประสงค์ ตามความต้องการของเจ้าของพื้นที่ ก.  เทคนิคการดำเนินการ             การพัฒนาพื้นที่ที่เชื่อมโยงกับการปรับพื้นที่ ไม่ว่าจะเป็นการทำคันนาหรือว่าการขุดบ่อ ก็คือ การปลูกพืช เพื่อการรักษาคันดินและฝั่งบ่อ ลักษณะการจัดการเช่นนี้ เป็นชุดความรู้ที่เกษตรกรใช้ในการพัฒนาระบบเศรษฐกิจพอเพียงจากการปรับพื้นที่ที่เคยเป็นนา หรือสวน หรือไร่ เพียงอย่างเดียว ให้เป็นเกษตรผสมผสานที่สามารถพัฒนาสู่เกษตรพอเพียงหรือเศรษฐกิจพอเพียงได้เป็นอย่างดี แต่การดำเนินการดังกล่าวก็จำเป็นต้องมีทรัพยากรและแรงงานสนับสนุนพอสมควร             พืชที่เหมาะสมกับการปลูกเพื่อรักษาคันดินและพัฒนาพื้นที่นั้น ควรเป็นพืชที่มีความทนทานต่อความแห้งแล้ง ต่อสภาพดินที่อุดมสมบูรณ์ต่ำ และสามารถเจริญเติบโตได้ดีในสภาพทั่วไป ใช้ประโยชน์ได้หลากหลาย พืชที่มีลักษณะดังกล่าวได้แก่ กล้วยชนิดต่างๆ ไผ่ ไม้ผลที่สามารถใช้ต้นเป็นไม้ใช้สอยได้ดี เช่น กระท้อน  ขี้เหล็ก  สะเดา และผักยืนต้นพื้นเมืองต่างๆ             สำหรับพืชที่ดูแลดินได้ดี ได้แก่ หญ้าแฝก ตะไคร้ และพืชตระกูลถั่วอายุยาว เช่น ถั่วมะแฮะ ที่สามารถใช้ฝักเป็นผักได้อีกด้วย นอกจากนี้ ยังอาจเป็นพืชไม้ดอกไม้ประดับที่สามารถใช้งานเป็นเครื่องจักรสานได้ดี เช่น ต้นเตย  ต้นปอ  ต้นคล้า บอน   อ่านเพิ่มส่วนที่เหลือ.. http://gotoknow.org/blog/sawaengkku/214455 จากคุณ : การปลูกต้นขี้เหล็กรักษาคันดิน (คนดง คนเดิม) เขียนเมื่อ : 20 ต.ค. 52 20:40:21

ความคิดเห็นที่ 9 บทเรียนจากนักเรียนชาวนา บทที่ ๘ การทำนาแบบไม่ดำ ไม่หว่าน แต่ทำให้ข้าวเกิดขึ้นใหม่ได้เอง หลายท่านที่ติดตามการเรียนวิธีการทำนาแบบประหยัดของผม ก็คงทราบดีว่า ผมมีเป้าหมายอะไร ในการทำนาแบบนี้ ในช่วงที่ผ่านมา คนชอบถามผมว่า ถ้าไม่หว่าน แล้วจะมีเมล็ดข้าวที่ไหนมางอกเป็นต้นข้าวใหม่ ผมจึงกลับมาคิด และทำไป สังเกตไปจึงได้ข้อสรุปแหล่งที่มาของเมล็ดข้าว ดังนี้ แหล่งแรก เมล็ดข้าวที่ติดมากับฟางที่นำมาคลุม ก็มีมากมายเกินพอ ไม่หว่านอีกก็ได้อยู่แล้ว แหล่งที่สอง เมล็ดข้าวที่ร่วงหล่นในระหว่างการเก็บเกี่ยว ก็มีอีกไม่น้อย แหล่งที่สาม รวงข้าวที่หลุดรอดจากการเก็บเกี่ยวก็มากพอสมควร เพราะนาผมไม่ได้เก็บข้าวเรี่ยเหมือนในอดึต แหล่งที่สี่ ในบริเวณหรือจุดที่ดินชื้นก็มีลูกข้าวงอกมาแล้วติดเมล็ดอีกมากมาย ให้เมล็ดเหลือเฟือ แหล่งที่ห้า (ถ้าจำเป็น) ก็อาจหว่านเสริมสักเล็กน้อย หลังการสังเกตการงอก แหล่งทีหก (ถ้าจำเป็น) ก็อาจถอนแยกมาดำซ่อมในจุดที่ข้าวห่างเกิน ๕๐ ซม (แต่แหล่งที่ห้า และหก ส่วนใหญ่แล้ว มักไม่จำเป็นต้องทำ) ดังนั้น นอกจากเมล็ดข้าวจะติดมา ร่วง และงอกเองได้แล้ว ยังมีลูกข้าวเกิดขึ้น ที่ผลิตเมล็ดใหม่ได้อย่างมากมาย แล้วจะหว่านไปทำไม ผมก็ยังสงสัยจริงๆครับ อยู่เฉยๆ ไม่สบายกว่าหรือครับ อ่านเพิ่มส่วนที่เหลือ...http://gotoknow.org/blog/sawaengkku/248515 จากคุณ : คนดง คนเดิม เขียนเมื่อ : 20 ต.ค. 52 20:50:34

ความคิดเห็นที่ 10 บทเรียนจากนักเรียนชาวนา บทที่ ๙ การทำนาแบบประหยัด ยากตรงไหน ทุกครั้งที่ผมไปบรรยายเรื่องการทำนาแบบประหยัด และพึ่งตนเอง ผมมักได้รับคำถามเดิมๆ ว่า ถ้าไม่ไถจะกำจัดหญ้าโดยวิธีไหน ผมก็เลยบอกว่า ถ้าจำเป็นก็ยอมหน้าแตก ไถสักครั้งก็ได้ แล้วต่อไปก็พยายามเก็บบ่อยๆ หญ้าก็จะหมดไปเอง เก็บหญ้าสักสัปดาห์ละครั้ง จะมีหญ้าไหนมางอกทันมือเรา พอหญ้าหมด ก็ไม่ต้องไถ ปล่อยให้ลูกข้าวขึ้น ก็ไม่ต้องหว่านอีก เพราะลูกข้าวจะมีเมล็ดให้เราเหลือเฟือ แล้วจะหว่านไปทำไม พอมาถึงตรงนี้ทุกตนก็เริ่มไม่อยากคุยกับผม เพราะแค่ไปนาสัปดาห์ละครั้งก็ทำไม่ได้แล้ว ส่วนใหญ่ เขาถนัดไปนากันปีละ ๕-๑๐ วัน ทำแบบ “รีบไถ รีบหว่าน แล้วก็รีบ (หนี)กลับ” หาชาวนาตัวจริงยากเหลือเกิน เพราะผมพยายามเทียบว่า ผมมีอีกอาชีพหนึ่งเป็นอาจารย์มหาวิทยาลัย ถ้าผมไปทำงานต่ำกว่า ๒๕๐ วัน ผมจะถูกเพ่งเล็งว่าหนีงาน เอาละ ถือว่าหักวันลาสารพัดออกแล้ว ก็จะเหลือไม่ต่ำกว่า ๒๐๐ วัน ที่ต้องไปถึงที่ทำงาน (โดยที่เพื่อนร่วมงานเริ่มมองเราไม่ค่อยดีเท่าไหร่นัก เพราะลาบ่อย) ผมก็เลยใช้หลักการคล้ายๆกันว่า อ่านเพิ่มส่วนที่เหลือ ... http://gotoknow.org/blog/sawaengkku/249355 จากคุณ : คนดง คนเดิม เขียนเมื่อ : 20 ต.ค. 52 20:59:51

ความคิดเห็นที่ 11 บทเรียนนักเรียนชาวนาบทที่ ๑๐ การทำนาดอนให้เป็นนาลุ่ม ง่ายกว่าทำนาลุ่มให้เป็นนาดอน เมื่อวันที่ผมไปประชุมกับเจ้าหน้าที่ อบจ. กาฬสินธุ์นั้น มีประเด็นที่ทางผู้เข้าร่วมประชุมยกขึ้นมาว่า การทำนาที่ไม่ต้องไถแบบที่ผมทำนั้น ทำได้ดีเฉพาะพื้นที่นาลุ่ม ที่ผมก็ไม่ได้เห็นขัดแย้ง ทั้งๆที่แปลงนาไม่ไถของพ่อคำเดื่อง ภาษี ที่ทำมาตั้งแต่ปี ๒๕๓๐ นั้น ก็เป็นนาดอน และสมาชิกเครือข่ายที่กำลังขยายหลายแห่ง ก็เป็นนาดอน และถ้าจะว่าไป นาในภาคอีสานแต่เดิมก็เป็นพื้นที่ดอน ที่ถูกปรับมาเป็นนาดอน และเป็นนาลุ่มตามลำดับ ที่กล่าวเช่นนี้เพราะ คำว่า “ลุ่ม” หรือ “ดอน” นั้นเป็นสิ่งสมมติเฉพาะสถานการณ์ไม่ใช่สิ่งที่ต้องเป็นเช่นนั้นเสมอไป เพราะคำว่า "ลุ่ม" นั้น โดยความหมายกว้างๆ ก็คือ "พื้นที่ต่ำ" และ "ดอน" ก็คือพื้นที่สูง แต่เมื่อพัฒนาพื้นที่ให้เป็น “นา” นั้น ได้มีการปรับเปลี่ยน ลักษณะพื้นที่ ให้สามารถเก็บน้ำไว้ได้มากขึ้น ฉะนั้น ถ้าเราสามารถเก็บน้ำไว้ได้มากๆ นาของเราก็จะกลายเป็น “นาลุ่ม” ไปในทันที ไม่ว่าที่ตั้งจะอยู่ที่สูงหรือต่ำ แต่ถ้าเราทำนาเราให้ “แห้ง” ไม่มีน้ำแช่ขัง นาเราก็จะกลายเป็น “นาดอน” หรือแม้กระทั่ง เป็น “ที่ดอน” ไปเลย นี่คือหลักการบริหารจัดการน้ำ ทรัพยากรที่ดิน และทรัพยากรน้ำ เพื่อการปรับเปลี่ยนสภาพของดิน และที่ดิน ตรงนี้อาจจะมีคนเริ่มไม่เห็นด้วยกับผมแล้ว แต่อย่าเพิ่งปิดประตูแห่งจินตนาการ ขอให้ลองคิดว่า ถ้าจะทำนาดอนให้เป็นนาลุ่ม ตามหลักการข้างต้น จะต้องลงทุนอะไรบ้าง อ่านเพิ่มส่วนที่เหลือ...http://gotoknow.org/blog/sawaengkku/271536 จากคุณ : คนดง คนเดิม เขียนเมื่อ : 20 ต.ค. 52 21:03:23

ความคิดเห็นที่ 12 บทเรียนนักเรียนชาวนาบทที่ ๑๑ ข้อดีข้อเสียของการเลี้ยงปลาในนาข้าว หลังจากทำนามาเป็นปีที่ ๔ ผมเริ่มจับประเด็นการเลี้ยงปลาในนาข้าวได้ชัดเจนมากขึ้น และพอจะสรุปประเด็นสำคัญได้เป็นลำดับดังนี้ 1.    ในระยะแรกๆ การเลี้ยงปลา เป็นตัวกระตุ้นที่สำคัญในการดูแลน้ำ บ่อน้ำ คุณภาพน้ำ และลักษณะน้ำที่เหมาะสมในการเลี้ยงปลา เรียกได้ว่า มีอะไรได้ทดลอง เรียนรู้มากมาย ตั้งแต่ ความพยายามจะทำน้ำให้ใส ตามหลักการของกรมประมง (ที่ผมพบว่า ไม่จำเป็นเลย เพราะ น้ำขุ่น ทำให้หญ้าตายเร็ว คุมหญ้าได้ง่าย ดีกว่าน้ำใสมากมาย) 2.    นอกจากความพยายามทำน้ำให้ใส ก็ยังหาวิธีลดโอกาสขโมย โดยใส่กิ่งไม้ ขอนไม้ จนเต็มร่องน้ำ ที่ช่วยให้เป็นการเพิ่มธาตุอาหารให้กับผืนนาทางอ้อม 3.    หลังจากนั้น ก็พยายามหาอาหารปลา ที่ไม่ต้องซื้อ ที่พอดีคิดออกว่าน่าจะใช้เศษผลไม้ และขี้วัวจากโรงงานฆ่าสัตว์ ที่ทำให้มีโอกาสเพิ่มอินทรียวัตถุ และธาตุอาหารพืชอีกทางหนึ่ง 4.    ด้วยความที่ทำเป็นครั้งแรก ก็ต้องพยายามไปนา เพื่อลดการขโมย ทำให้ได้ไปนาบ่อยๆ ทุกวัน 5.   การมีบ่อปลาในนา ทำให้มีปลาธรรมชาติเข้ามาขยายพันธุ์ในนา โดยเฉพาะปลาช่อน ปลาหมอ ที่เป็นปลาไม่อยู่กับที่ เมื่อน้ำมากก็จะออกไป น้ำน้อยก็จะเข้ามา เลยเป็นแหล่งอาหารได้ตลอดทั้งปี โดยไม่ต้องจับปลาในนา 6.   เมื่อมีปลามาก ขังน้ำทีไร น้ำจะขุ่นทุกที ที่เป็นเทคนิคสำคัญที่ผมใช้ลดประชากรหญ้า ชาวบ้านชอบถามว่าทำอย่างไร ก็ปลานี่แหละ ทั้งกินหญ้า และ ทำน้ำให้ขุ่น กันหญ้างอก หรือลดการเจริญของหญ้า 7.    ปลาในนาจะกินเปลือกผลไม้ และทำให้กระจายทั่วนา โดยไม่ต้องไปหว่านเอง ข้าวก็งามทั้งแปลง 8.    ปลาเปคูแดง จะช่วยกินหอยเชอรี่ ที่เกาะตามต้นข้าวในระยะน้ำมาก และตามริมฝั่งเมื่อน้ำลด 9.   เมื่อมีฝนตกหนักแต่ละครั้ง ผมจะต้องรีบไปดูปลา และน้ำในนา ที่ทำให้ไปนาบ่อยขึ้น ดูแลนาได้ดีกว่า 10.  การดักปลา ต้องทำคันนาอย่างดี ทำให้ผมได้เรียนรู้เทคนิคการปั้นคันนา และการดักปลาโดยวิธีต่างๆ 11.เมื่อน้ำลด ผมจะกักน้ำไว้ในบ่อ แล้วค่อยๆปล่อยออก ที่ทำให้ปลากลับเข้ามาในบ่อ และติดกับดักได้ทุกวัน อ่านเพิ่มส่วนที่เหลือ.. http://gotoknow.org/blog/sawaengkku/278584 จากคุณ : ปลาที่จับได้ ในช่วงน้ำท่วมนา (คนดง คนเดิม) เขียนเมื่อ : 20 ต.ค. 52 21:10:35

ความคิดเห็นที่ 13 บทเรียนจากนักเรียนชาวนาบทที่ ๑๒ หญ้าหวายกำจัดไม่ยากอย่างที่เคยคิด ก่อนที่ผมจะมาทำนาเอง ผมเคยได้ยินชาวบ้านบ่นเรื่องหญ้าหวายว่ากำจัดยาก ไถยาก และมีปัญหามากในการทำนา เมื่อผมมาทำนาเองก็บังเอิญนาที่ซื้อใหม่ไม่มีหญ้าหวาย ทำให้เมื่อไปประชุมที่ไหนชาวบ้านก็บ่นว่าหญ้าหวายกำจัดยาก ทำให้ความรู้ที่ผมมีไม่สามารถช่วยชาวบ้านได้ อย่างน้อยชาวนาทั่วไปก็รู้สึกอย่างนั้น ผมจึงจงใจนำหญ้าหวายมาปลูก และปล่อยให้ขึ้นทั้งในนา และพื้นที่คันนา ทำให้ผมได้พบว่า หญ้าหวายช่วยรักษาคันนาได้ดี ยิ่งปล่อยให้สูงกว่าเมตรยิ่งดี ผมเคยลองใช้เครื่องตัดหญ้า ก็พบว่ากำจัดไม่ได้ ลองใช้ฟางคลุม ก็แทรกขึ้นมาได้ ใช้เปลือกผลไม้คลุม ก็ตายชั่วคราว แล้วก็ขึ้นมาใหม่อีก ดูเหมือนว่าจะทนจริงๆ แต่หลังจากใช้เปลือกผลไม้คลุมนั้น พบว่าหญ้าขนข้างแปลงจะรุกเข้ามาได้เร็วกว่า ทำให้หญ้าหวายถูกคลุม ขึ้นได้น้อยลง ผมก็เลยได้แนวคิด ปรุงดินให้หญ้าขนขึ้นแทนหญ้าหวาย ทำให้หญ้าหวายเหลือน้อยลงเรื่อยๆ อ่านเพิ่มส่วนที่เหลือ... http://gotoknow.org/blog/sawaengkku/297994 จากคุณ : คนดง คนเดิม เขียนเมื่อ : 20 ต.ค. 52 21:13:04

ความคิดเห็นที่ 14 บทเรียนจากนักเรียนชาวนาบทที่ ๑๓ : ความยากของการทำนา ยังคงอยู่ที่การเกี่ยวข้าว ในสมัยเด็กๆ บ้านผมมีนาเพียงสี่ไร่ (เท่าๆกับแปลงที่ ๑ ที่ผมกำลังทำอยู่ในปัจจุบัน) ทำให้ข้าวไม่พอรับประทานในครอบครัว ๘ คน บางปีพ่อผมก็ไปขอเช่านาเขาทำไกลๆ ที่ต้องขนมารวมกันที่บ้าน ตอนนั้นผมเรียนชั้นประถม ประมาณปีที่สาม น้ำหนักตัวประมาณไม่เกิน ๒๐ กก. (เพราะตอนประถมปีที่ ๕ ผมไปโรงเรียนใกล้สถานีรถไฟ ไปแอบชั่งเป็นครั้งแรกในชีวิตได้ ๒๕ กก.) ผมต้องช่วยพ่อแม่หาบข้าวไปรวมกันนวดที่ลานนวด แค่ครั้งละ ๔ ฟ่อน ด้วยไม้คันหลาวที่ทำจากต้นหมาก เป็นการทำงานที่ทรมานที่สุด ผมย้อนคิดว่า อาจเป็นเพราะไหล่ผมตอนนั้นไม่มีกล้ามเนื้อ ไม้คันหลาวเลยกดลงไปบนหนังหุ้มกระดูก เจ็บทรมานมาก วางพักก็ไม่ได้ เพราะข้าวจะร่วง ต้องทนหาบจากนาไปถึงลานนวดเป็นระยะทางจากแปลงนา น่าจะประมาณกิโลเมตรกว่าๆ เป็นความฝังใจ ที่ผมกัดฟันพูดกับตัวเองว่า ยังไงผมต้องหนีจากชีวิตที่ทรมานนี้ให้ได้ จึงมุมานะเรียนหนังสือ มาจนพ้นวงจรที่ผมคิดว่าลำบากดังกล่าว วันนี้ผมกลับมาทำนาเอง ง่ายกว่าเดิมมาก ไม่ต้องหาบเพราะมีรถขน แต่ก็ยังยากอยู่กับช่วงเกี่ยวข้าวเช่นเดิม การไม่ไถ ไม่ดำ ไม่หว่าน ไม่ใส่ปุ๋ย ไม่ฉีดยา ไม่ใช้สารพิษใดๆ ผมทำได้หมดแล้ว เหลือเพียงอย่างเดียว คือ ถ้าไม่เกี่ยวข้าว จะทำอย่างไร ปีแรก ใช้วิธีลงแขก ก็ต้องรบกวนพรรคพวกพอสมควร สนุกดี แต่ก็เกรงใจ ปีที่ ๒ ให้คนมาเกี่ยวแบ่งกัน ก็สะดวกดี แต่ก็เสียข้าวไปมาก ปีที่ ๓ ให้นักศึกษามา “ฝึก” เกี่ยวข้าว ก็ได้ครึ่งเสียครึ่ง แถมมีนักศึกษาบางคนบ่นว่าหนักไป ไม่อยากเรียนกับผม ก็เลยคิดว่าจะไม่ทำอีก ปีนี้ ปีที่ ๔ จะทำอย่างไรดี อ่านเพิ่มที่เหลือ.. http://gotoknow.org/blog/sawaengkku/303543 จากคุณ : คนดง คนเดิม เขียนเมื่อ : 20 ต.ค. 52 21:18:45

ความคิดเห็นที่ 15 ท่านที่สนใจยังมีอีกหลายอย่างที่น่าศึกษา... ค้นหาเพิ่มเติม ที่...http://gotoknow.org/blog/sawaengkku หรือ ค้นหาเพิ่มเติมด้วยคำว่า  "อ.แสวง รวยสูงเนิน" จากคุณ : คนดง คนเดิม เขียนเมื่อ : 20 ต.ค. 52 21:45:31

ความคิดเห็นที่ 16 ขอบคุณมากค่ะ  อ่านแล้วแต่ยังไม่ได้ตามไปอ่านที่ลิ้งค์ด้วย เห็นจริงด้วยกับ คห. 9  เพราะเคยและกำลังใช้ฟางข้าวคลุมพื้นที่ปลูกพีชอยู่ค่ะ คลุมไปได้สักระยะ  จะมีต้นข้าวงอกขึ้นมาเต็มเลยค่ะ  ตอนเด็ก ๆ ก็เคยไปเก็บ ข้าวตก  ( คือข้าวเปลือกที่หล่นในนาข้าวหลังชาวนาเก็บเกี่ยวไปแล้ว ) ได้เพียงพอเอามาให้เป็ดกิน จึงเห็นด้วยอย่างยิ่งว่า  ถ้าไม่เผาฟางข้าวในนา  จะมีเมล็ดข้าวเพียงพอเพื่อ ทำนาในรุ่นต่อไป  โดยไม่ต้องไปซื้อพันธุ์ข้าวให้เปลืองเงิน  หรือต้องหว่าน เพิ่ม  ยกเว้นในกรณีที่ต้องการจะปลูกข้าวพันธุ์อื่นที่แตกต่างออกไป จากคุณ : egae41 เขียนเมื่อ : 21 ต.ค. 52 08:48:10

ความคิดเห็นที่ 17 ตามไปอ่านแล้วค่ะ ดีจังเดี๋ยวปลูกข้าว ตรงที่ว่าง ๆดีกว่า จากคุณ : LILY_PINK เขียนเมื่อ : 21 ต.ค. 52 10:07:58

ความคิดเห็นที่ 18 ขอบคุณคุณดงมากที่เอาเรื่องดีๆมาฝากกัน จากคุณ : สีมุก เขียนเมื่อ : 21 ต.ค. 52 10:34:25

ความคิดเห็นที่ 19 น่าสนใจขั้นตอนการให้น้ำในข้าวครับ  ว่าให้กันอย่างไร  ดูอย่างไรถึงต้องให้น้ำ  ดูอย่างไรถึงงดให้น้ำ จากคุณ : ญี่ปุ่น35 เขียนเมื่อ : 22 ต.ค. 52 06:09:41

ความคิดเห็นที่ 20 ขอบคุณหลาย ๆ เด๊อค่ะ สำหรับข้อมูลที่เป็นประโยชน์ หากแนวความคิดและวิธีดำเนินการนี้เผยแพร่ออกไปในมุมกว้าง จะเป็นประโยชน์ต่อภาคเกษตรเป็นอย่างมากค่ะ จากคุณ : ป้าณีพี่ป้าแก่ เขียนเมื่อ : 22 ต.ค. 52 09:49:44

ความคิดเห็นที่ 21 เปิดทิ้งไว้นานแล้วครับ แต่ยังไม่มีเวลาอ่าน เพิ่งว่างวันนี้แหละ อ่านแล้วสนุกดีครับ น้าบุญโคกกกกกก จากคุณ : นายทิว เขียนเมื่อ : 25 ต.ค. 52 01:33:32

ความคิดเห็นที่ 22 ดีครับ เสี่ย ว่าแต่บุญโคกนี้ใครครับ  งง??.. จากคุณ : คนดง คนเดิม เขียนเมื่อ : 26 ต.ค. 52 20:41:28

ความคิดเห็นที่ 23 อ่านแล้วเพลินดีครับ ภาษาเข้าใจง่าย ไม่ซับซ้อน ผมเป็นคนนึงที่ศึกษาจนจบ ป.ตรี แต่ปัจจุบันเบื่อ กทม.มาก ๆ กำลังมองหาหนทางที่จะไปทำมาหากินที่ต่างจังหวัด ก็คิดว่าตั้งแต่จบใหม่ ๆ แล้วว่าจะไปอยู่ต่างจังหวัด เลยแต่งงานกับสาวต่างจังหวัด และัก็ดีว่าพ่อแม่เขาพอมีที่นาอยู่บ้าง ตอนนี้กำลังศึกษาแนวทางเศรษฐกิจพอเพียงของพระองค์ท่าน และหาลู่ทางต่าง ๆ ในการปลูกพืชต่าง ๆ และก็เปิดมาเจอกระทู้ของอาจารย์ ซึ่งก็เป็นสิ่งที่ผมพยายามหาวิธีที่ให้พ่อตา ไม่ใช้ปุ๋ยเคมีมากไปครับ เพราะต้นทุนเพิ่มขึ้นเห็น ๆ ไหนจะต้องมาจ้างคนเกี่ยวอีก สรุป แล้วปีนึงก็ได้กำไรนิดหน่อยเอง ถ้าราคาข้าวตกก็คงขาดทุน ขอบคุณกระทู้อาจารย์มากครับ ถ้ามีโอกาสคงได้มาพบอาจารย์ตัวจริงสักครั้งครับ.. จากคุณ : noserius เขียนเมื่อ : 5 พ.ย. 52 17:58:36