PANTIP.COM : J10255365 เรียนถามผู้รู้เรื่องจักรและช่างตี๋ค่ะ [งานฝีมือ]

ความคิดเห็นที่ 12

การปรับฝีเข็มของจักรเย็บผ้าให้แน่นจมสวย ไม่หลวมหรือเป็น"ถั่วงอก"

หลายท่านรับการบอกต่อกันมาแบบผิดๆ ตั้งแต่โบหร่ำโบราณ น่าจะร่วม 100 ปีได้แล้วมั้ง! ที่จดจำกันมา คือ "เป็นข้างล่างให้ปรับข้างบน เป็นข้างบนให้ปรับข้างล่าง" คงจะคุ้นๆหูกันนะครับ ลองถาม ช่างเย็บผ้ารุ่นคุณยายดูก็ได้ จะได้คำตอบเดียวกันกับที่ช่างตี๋พิมพ์ไว้ข้าง ไม่มีผิดเพี้ยน เพราะจำมาอย่างนั้นจริงๆ แต่ถ้าถามกลับไปแบบไม่มีความรู้เรื่องนี้ ว่า "แล้ว!..ไอ้ที่ให้ปรับล่างหรือปรับบนเนี๊ย!..ให้หมุนเข้าหรือหมุนออกละ.." จะมียินเสียงจากช่างเย็บผ้ารุ่นยายสวนกลับมาว่า "ก็ลองหมุนๆดู ไม่รู้ว่าหมุนเข้าหรือหมุนออก! เค้าบอกมาอย่างนั้น หมุนไปหมุนมา เดี๋ยวก็ดีเอง!" ซะงั้น!! เจอบ่อยมากๆครับ แม้นกระทั้งจากประสบการณ์ซ่อมของช่างตี๋เองก็เจอมากับตัว ขนาดระดับอาจารย์ใหญ่ที่สอนตัดเสื้อในโรงเรียนสอนชื่อดัง ยังยอมรับ ว่า จำมาแบบนั้นจริงๆ

เท่าที่ช่างตี๋ศึกษาหาข้อมูลมา โดยได้นั้งผู้คุยกับอดีตท่านรองผู้อำนวยการ อสมท. พอดีท่านได้เดินทางค้นหาประวัติจักรเย็บผ้า เพื่อเรียบเรียงทำเป็นประวัติลงเล่ม เพื่อจะจัดเก็บไว้ในหอสมุดแห่งชาติ เมื่อประมาณ 10 กว่าปีมาแล้ว นั้งคุยแลกเปลี่ยนความรู้กันอยู่หลายวัน ช่างตี๋ก็ได้คำตอบ ที่ช่างตี๋อยากรู้มานาน ว่า ที่มาของ "วลีป๊อบปูล่าร์" นี้มาจากไหน?

ย้อนอดีตไปเมื่อ 100 กว่าปี จักรเย็บผ้าที่เป็น "แมสชีน" หรือ "เครื่องเย็บผ้าจริงๆ" เครื่องแรกของโลก ตามข้อมูลที่ได้มา คือ ยี่ห้อ Vatta ของประเทศเยอรมัน รูปทรง ก็คล้ายๆจักรหัวดำธรรมดาทั่วไปแต่เล็กกว่ามาก การทำงานก็คล้ายกัน ต่างกันก็ตรง ที่ใส่ด้ายด้านล่างจะเป็นฝักด้ายหรือเปลกระสวย ลักษณะเหมือนกับที่ใช้ในเครื่องท่อผ้าแบบชาวบ้าน แต่เล็กกว่ามาก รูปทรงคล้ายเรือลำเล็กๆ มีแกนเล็กๆหมุนได้ขว้างตามแนวยาว ไว้สำหรับพันด้ายเก็บไว้ภายใน และมีน็อตขันล็อคสปริงค์ไว้อีกที เจ้าตัวแหละ! ทีมาของวลีสุดฮิต

วลียอดฮิต ที่เราหลายท่านจำกันมา เป็นคำที่แปลออกมาจากคู่มือของจักรที่ใช้เปลกระสวยเป็นเหมือนฝักข้าวโพด แปลจากภาษาเยอรมันนีมาเป็นภาษาอังกฤษและค่อยมาแปลเป็นภาษาไทย คิดว่าน่าอ่านแล้วแปลสดๆให้ช่างที่ซ่อมฟัง เพราะช่างซ่อมสิ่งของในสมัยนั้นอ่านเขียนภาษาต่างชาติเป็น แทบไม่มีเลย(ท่านบอกมา) บวกกับคำบอกเล่าถึงการทำงานและการปรับแต่งฝีเข็มของช่างตี๋ ที่เคยซ่อมเจ้ายี่ห้อ phoenix รุ่นแรกๆที่ใช้เปลกระสวยเหมือฝักข้าวโพดของคุณหมอนักสะสมจักรท่านหนึ่งมา ก็ร่วมวินิจฉัยและสรุป ว่ามีความเป็นไปได้สูง เพราะการปรับแต่งเจ้าจักรรุ่นที่ใช้ เปลกระสวยที่เหมือนฝักข้าวโพด หากฝีเข็มด้านบนไม่สวย ต้องปรับตั้งน็อตที่ตัวเปลกระสวยด้านล่าง และหากฝีเข็มด้านล่างไม่สวย ก็ต้องหมุนเพื่อแรงสปริงค์ที่หลักด้ายด้านบนของหัวจักร

เจ้าเปลกระสวยที่มีลักษณะคล้ายฝักข้าวโพดนี้ ถือว่าเป็นระบบการจ่ายด้ายด้านล่างยุคแรกของเครื่องเย็บผ้าหรือจักรเย็บผ้า และยังพอมีให้เห็นเพื่อยืนยันข้อมูลที่ได้มา โดยดูได้จาก โลโก้ ของ จักรซิงเกอร์ รุ่น 15k80 อายุประมาณ 70 กว่าปี ตรงกลางโลโก้จะมีรูปเปลกระสวยเหมือนฝักข้าวโพด แต่ดูไกลจะเหมือนเมล็ดข้าวสาร ที่มีด้ายพันอยู่รอบและมีเข็มสองเล่มร้อยด้ายไว้ ไข้วกันอยู่ ถ้าใครมีจักรรุ่นนี้อยู่สังเกตุดูได้เลยครับ และพอซิงเกอร์ย้ายฐานการผลิตมาที่ประเทศอังกฤษ ก็เปลี่ยนโลโก้ใหม่ เป็นรูปสาวนั่งเย็บจักรและมีอักษรตัวเอส วางทับลงไปอีกที และใช้โลโก้นี้ มาจนถึงในปัจจุบันนี้ครับ

ปล.เดี๋ยวชักตาลายแล้ว! อุปกรณ์ส่งเสริมหลักสูตรก็หมดแล้ว วันนี้พอเท่านี้ก่อนดีกว่า พรุ่งนี้ค่อยมาต่อให้

จากคุณ : ช่างตี๋ พรชัยสุรัย์ (changtee)

เขียนเมื่อ : 20 ก.พ. 54 00:37:45

ความคิดเห็นที่ 16

วันนี้ตั้งใจจะตอบให้กระทู้เดียวแล้วนอนเลยครับ! ดันลืมไปว่าวันนี้วันอาทิตย์ เมื่อคืนซัดซะเต็มทีเลย กว่าจะปรับสภาพได้ก็เย็นพอดี และวันนี้ก็อุตสาห์มากันซะเต็มร้าน! เลยตอนรับกันแบบสะรึมสะรือไปหน่อย ช่างตี๋ต้องขออภัยทุกท่านที่มาอุดหนุนด้วยนะครับ

การปรับด้ายที่ถูกวิธี สำหรับจักรเกือบทุกชนิดที่ใช้กระสวยหรือกระโหลก และ ถ้วยกระสวย

ขั้นตอนแรก คือ ต้องตั้งความหนืดของเส้นด้ายที่มาจาก กระสวยหรือกระโหลก หรือ ถ้วยกระสวย ที่อยู่ด้านล่างของหัวจักร ควรตั้งความหนืดของด้าย ให้มีความหนืดเล็กน้อย คือ ไม่หนืดจนมากไป หรือ หลวมจนเกินไป ตั้งให้หนืดนิดเดียวพอ โดยปรับตั้งที่ น็อตตัวเล็กๆที่ติดอยู่ด้านข้าง ของ กระสวยหรือกระโหลก หรือ ถ้วยกระสวย

(แหม่!วันนี้กะจะลองหา ขวดยาคูร์ หรือขนาดของแก้ว มาใส่น้ำ และนำมาทับบนเส้นด้ายแล้วดึงดู ว่าจะใช้ภาชะนะแบบใดขนาดใด ที่มีอยู่ในครัวเรือนทั่วไปมาทดลองดู จะได้นำมาแนะนำในการตอบกระทู้นี้ให้ชัดเจนขึ้น แต่ดันไม่มีเวลา คงต้องไว้โอกาสหน้าครับ)

ขั้นตอนที่สอง คือ ร้อยด้ายด้านบนหัวจักรให้ถูกต้อง ให้อยู่ในลักษณะพร้อมใช้งาน จากนั้นนำผ้ามาทดลองเย็บดู

หากฝีเข็มที่เย็บชิ้นงานออกมา "ด้านล่าง" ไม่สวยหรือเป็น ถั่วงอก ก็ให้หมุนหรือปรับ ชุดปรับด้ายด้านบนของหัวจักร "หมุนเข้า หรือ หมุนตามเข็มนาฬิกา" ปรับที่ละน้อยแล้วลองเย็บดู ทำเช่นนี้ไปเรื่อยๆ จนกว่าฝีเข็มด้านล่างจะสวย หากชุดปรับด้ายของจักรที่ใช้อยู่ เป็นแบบตัวเลข ก็เพียงปรับตัวเลขให้ "มากขึ้น" หรือถ้าชุดปรับด้ายของจักรที่ใช้อยู่ เป็นเครื่องหมาย บวก หรือ ลบ ก็ให้หมุนหรือปรับเพิ่มไปทาง "เครื่องหมาย บวก" ก็ใช้ได้เช่นกัน

หากฝีเข็มที่เย็บชิ้นงานออกมา "ด้านบน" ไม่สวยหรือเป็น ถั่วงอก ก็ให้หมุนหรือปรับ ชุดปรับด้ายด้านบนของหัวจักร "คลายออก หรือ หมุนท้วนเข็มนาฬิกา" ปรับที่ละน้อยแล้วลองเย็บดู ทำเช่นนี้ไปเรื่อยๆ จนกว่าฝีเข็มด้านบนจะสวย หากชุดปรับด้ายของจักรที่ใช้อยู่ เป็นแบบตัวเลข ก็เพียงปรับตัวเลขให้ "น้อยลง" หรือถ้าชุดปรับของจักรที่ใช้อยู่ เป็นเครื่องหมาย บวก หรือ ลบ ก็ให้หมุนหรือปรับลดไปทาง "เครื่องหมาย ลบ" ก็ใช้ได้เช่นกัน

เห็นไหมครับ!..ไม่ยากอย่างที่คิด ปรับแต่ตัวข้างบนอย่างเดียว! อิอิ.. เพียงแต่ไม่มีใครบอก เพราะหากบอกไป ช่องทางทำมาหากินของเค้าอาจจะลดลงไปเกินครึ่ง แต่ที่ช่างตี๋นำมาบอกกล่าวชี้แนะ เพราะได้บอกกล่าวชี้แนะให้กับลูกค้าที่ร้านมานานเป็นสิบๆปีแล้วครับ เพราะอยากจะซ่อมจักรที่เสียจริงๆ ถ้าเป็นแค่ถั่วงอกก็ไม่รู้จะคิดค่าซ่อมอย่างไร? คิดสิบยี่สิบ ก็เหมือนดูถูกอาชีพตัวเอง ไม่คิดก็อย่าคิดไปเลย..! อันนี้เตี๊ยช่างตี๋สอนช่างตี๋มา ตั้งแต่ช่างตี๋เริ่มหัดซ่อมจักร สมัยยังเรียนมัธยม1อยู่เลยครับ

เอาหละ.. คงจะเข้าใจไปในทิศทางเดียวกันแล้วนะครับ ช่างตี๋ทำให้ตามสัญญา ขอตัวราตรีสลบก่อนนะคร๊าบ...
แก้ไขเมื่อ 20 ก.พ. 54 21:56:50

จากคุณ : ช่างตี๋ พรชัยสุรัย์ (changtee)

เขียนเมื่อ : 20 ก.พ. 54 21:39:26