ความคิดเห็นที่ 1 (จากหนังสือ "ตั้งเจ้าพระยาในกรุงรัตนโกสินทร์) เจ้าพระยาศรีวิไชยชนินทร์ (ชม  สุนทรารชุน)         เจ้าพระยาศรีวิไชยชนินทร์  นามเดิม ชม เป็นบุตรพระยาสุรินทรามาตย์(คล้าย)  หลานพระยาเทพอรชุน(ถึง)  พระยาศรีสหเทพ(เพ็ง)เป็นตา ถวายตัวเป็นมหาดเล็กในรัชกาลที่ ๔  ถึงรัชกาลที่ ๕ ขึ้นไปรับราชการฝ่ายพระราชวังบวรฯ เป็นจมื่นมณเฑียรพิทักษ์ ปลัดกรมตำรวจ  ครั้นกรมพระราชวังทิวงคต มารับราชการในกระทรวงมหาดไทย เป็นหลวงเสนีย์พิทักษ์  แล้วเป็นพระยาสุนทรบุรีศรีพิไชยสงคราม ผู้ว่าราชการจังหวัดนครไชยศรี  แล้วได้เลื่อนเป็นสมุหเทศาภิบาลมณฑลนครไชยศรี  ถึงรัชกาลที่ ๖ ทรงพระกรุณาโปรดฯให้เป็นเจ้าพระยา  มีคำประกาศดังนี้          ศุภมัศดุ พระพุทธศาสนกาลเป็นอดีตภาค ๒๔๕๖ พรรษากาลปัตยุบัน  จันทร์โคจร อุศุภสัมพัตสร มาฆามาส กาฬปักษ์ ทวาทสีดิถีโสรวาร สุริยคติกาล กุมภาพันธมาส เอกวีสติมสุรทิน โดยกาลนิยม          พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาวชิราวุธ ฯ พระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว  ทรงพระราชดำริว่า  พระยาสุนทรบุรีศรีพิไชยสงคราม ได้รับราชการมาช้านาน  จำเดิมเป็นแต่มหาดเล็กในรัชกาลที่ ๔  ครั้นมาในรัชกาลที่ ๕ โปรดฯให้ไปรับราชการในกรมพระตำรวจพระราชวังบวรฯ  แล้วมาสมทบในพระบรมมหาราชวัง  เมื่อพุทธศักราช ๒๔๒๖ ทรงโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้พระยาอำมาตยาธิบดี (หรุ่น) ไปจัดราชการเมืองนครจำปาศักดิ์  ก็ได้เป็นข้าหลวงไปกับพระยามหาอำมาตย์ด้วย  ได้ไปจัดการเมืองเขมราฐ เมืองมุกดาหาร เมืองนครพนม และทำด่านฝ่ายแม่น้ำโขงด้านตะวันแก และได้ไปป้องกันเจ้ากรุงญวน ซึ่งแตกหนีฝรั่งเศสมาใกล้เชิงเขาบรรทัด  เพื่อมิให้หลบเข้ามาอาศัยในพระราชอาณาเขต  เป็นการรักษาทางพระราชไมตรี  และได้ทำด่านตามแม่น้ำโขงซึ่งต่อเขตแดนเขมร  ต่อมาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้รับราชการสังกัดในกระทรวงมหาดไทย  และโปรดฯให้ไปรับราชการกับพวกกอมมิสแซร์ฝรั่งเศสกองทำแผนที่  จนถึงเมืองกระแจซึ่งเป็นเขตแดนเขมร  แล้วโปรดฯให้เป็นข้าหลวงที่ ๒ รักษาราชการเมืองพระตะบอง  เมื่อพุทธศักราช ๒๔๓๖ ได้คุมกำลังไปป้องกันรักษาพระราชอาณาเขตที่หนองคำนน เขตเมืองนครเสียมราฐ  ตลอดจนชายทะเลสาบ  และเป็นที่ปรึกษาราชการพระยาศักดาภิเดชวรฤทธิ (ดั่น) ซึ่งเวลานั้นรักษาราชการอยู่เมืองพระตะบอง  ในระยะซึ่งไปรับราชการหัวเมืองลาวเมืองเขมรอยู่นี้  เป็นเวลานานกว่า ๑๐ ปี  ต้องรับราชการด้วยความเหนื่อยยากตรากตรำลำบากเป็นอันมาก          ภายหลังตำแหน่งผู้ว่าราชการเมืองพิจิตรว่าง  จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้ไปรับราชการในตำแหน่งผู้ว่าราชการเมืองพิจิตร  และโปรดฯให้ไปรักษาราชการตำแหน่งสมุหเทศาภิบาลมณฑลพิษณุโลก แทนสมุหเทศาภิบาลในเวลานั้นซึ่งไปรับราชการหน้าที่อื่นคราว ๑  และได้ทำการตัดทางยกเสาพาดสายโทรเลขจากเมืองพิษณุโลกถึงเมืองนครสวรรค์          ครั้นตำแหน่งผู้ว่าราชการเมืองนครไชยศรีไม่มีตัว  ทรงพระราชดำริว่าตำแหน่งนี้เป็นตำแหน่งสำคัญกว่าหัวเมืองฝ่ายเหนือ  ต้องเป็นผู้ที่รอบรู้ราชการทำการแข็งแรง  จึงจะรักษาการเป็นความสะดวกเรียบร้อย  ทรงทราบความสามารถของพระยาสุนทรบุรีฯว่า สมควรจะรับราชการตำแหน่งนี้ได้ดี  จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้เป็นผู้ว่าราชการเมืองนครไชยศรี  และต่อมาได้เป็นผู้รับราชการแทนสมุหเทศาภิบาลด้วย  ภายหลังทรงพระราชดำริเห็นว่า  พระยาสุนทรบุรีฯมีความสามารถจะรับราชการเป็นใหญ่ เป็นประธานในมณฑลนครไชยศรีได้  จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้พระยาสุนทรบุรีฯเป็นสมุหเทศาภิบาล  รับราชการฉลองพระเดชพระคุณสืบมา  พระยาสุนทรบุรีฯได้อุตสาหะจัดการทำนุบำรุงบ้านเมือง  ระงับโจรผู้ร้ายสงบเรียบร้อย  และบำรุงพระนครปฐมอันรกเรื้ออยู่แต่ก่อน  ให้เป็นพระนครอันงดงาม  มีถนนทางตึกตลาดไพศาล  ครึกครื้นเป็นที่ประชุมชน  ทำพระราชทรัพย์ให้บังเกิดทวีมากขึ้น  ส่วนพระปฐมเจดีย์อัครบูชานียสถานก็ได้จัดการปฏิสังขรณ์  ทำนุบำรุงให้งดงามรุ่งเรือง  เป็นที่ก่อเกิดความเลื่อมใสของพุทธบริษัททั้งปวง          ส่วนความประพฤติของพระยาสุนทรบุรีย่อมเป็นผู้มีอัธยาศัยกว้างขวางโอบอ้อมอารี  เป็นที่รักของประชาชนทุกหมู่ทุกเหล่า  ทั้งเป็นที่ชอบพอในพระบรมวงศานุวงศ์และข้าทูลละอองธุลีพระบาทเป็นอันมาก  พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาแก่พระยาสุนทรบุรีฯมาก  เพราะได้รับราชการฉลองพระเดชพระคุณด้วยความสวามิภักดิ์  เป็นที่ชอบพระราชอัธยาศัย  ทั้งเป็นสหชาติเกิดร่วมปีพระชนมพรรษาด้วย            ส่วนพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวก็ทรงพระกรุณาแก่พระยาสุนทรบุรีฯเป็นอันมาก  เพราะเป็นผู้ที่มีความจงรักภักดีต่อใต้ฝ่าละอองธุลีพระบาท  เป็นที่ทรงคุ้นเคยและพอพระราชอัธยาศัยมาช้านาน  ตั้งแต่ยังมิได้เสด็จเถลิงถวัลยราชสมบัติตลอดมาจนกาลบัดนี้  พระยาสุนทรบุรีฯยังรับราชการในหน้าที่ให้พระคุณมาช้านานโดยสม่ำเสมอ อุตสาหะทำนุบำรุงรักษาราชการในหน้าที่ให้เจริญมาโดยลำดับมิได้เสื่อมทราม  จนมีชนมายุเจริญวัยกว่าสมุหเทศาภิบาลทั้งปวงในเวานี้  นับว่าเป็นผู้ที่รับราชการเป็นอย่างดีได้ผู้หนึ่ง ควรเป็นตัวอย่างวของจ้าทูลละอองธุลีพระบาททั้งปวงที่จะดำเนินตาม  เมื่อผู้ที่มีวุฒิปรีชาเห็นปานนี้  ทีรับราชการอยู่ในตำแหน่งใดๆก็สมควรที่จะได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์อันสูงสุดในตำแหน่งนั้น  เป็นบำเหน็จความชอบเพื่อเป็นเกียรติยศสืบไปนาน         จึงมีพระบรมราชโองการดำรัสสั่งให้ พระยาสุนทรบุรี  มีอิสริยศักดิ์เป็นเจ้าพระยา  มีราชทินนามว่า  เจ้าพระยาศรีวิไชยชนินทร์ ปฐมนครินทร์วิบูลยศักดิ นิตยสวามิภักดิรามาธิบดี ศรีมณฑลิกาธิการวิสิษฐ ธรรมสุจริตกฤตัญญุการ พิริยแรงหาญราญทุรชน โสภณสุนทรารชุนวงศ บรมราชประสงค์สิทธิปฏิบัติ พุทธาทิรัตนสรณธาดา อุดมอาชวาธยาศรัย อภัยพิริยบรากรมพาหุ  ดำรงศักดินา ๑๐,๐๐๐  จงเจริญสุขสวัสดิพิพัฒนมงคลทุกประการ เทอญ ฯ          บุตรของท่านคือ  พระยาสฤษดิพจนกร(ชาย)  จมื่นสิทธกฤดากร(เชื้อ) เป็นต้น          เจ้าพระยาศรีวิไชยฯ (ชม  สุนทรารชุน) ถึงอสัญกรรมเมื่อ วันที่ ๘ กรกฎาคม ปีฉลู พ.ศ. ๒๔๖๘  อายุ ๗๓ ปี            ท่านเป็นต้นสกลุ "สุนทรารชุน" จากคุณ : กัมม์ - [ 21 พ.ค. 49 22:49:34 ]

ความคิดเห็นที่ 2 เกริ่นนำด้วยประกาศตั้งเจ้าพระยาไว้เท่านี้ก่อนนะครับ ส่วนเรื่องประวัติของท่านเจ้าพระยา  มีเรื่องที่น่าสนใจอีกมาก ขออนุญาตยกไว้ในวันพรุ่งนี้ครับ จากคุณ : กัมม์ - [ 21 พ.ค. 49 22:52:30 ]

ความคิดเห็นที่ 3 (จากหนังสือ "คนดีที่ข้าพเจ้ารู้จัก" พระนิพนธ์ในสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ) ประวัติ  เจ้าพระยาศรีวิชัยชนินทร์ (ชม สุนทรารชุน)          มหาเสวกโท เจ้าพระยาศรีวัชัยชนินทร์ฯ (ชม  สุนทรารชุน)  ร.ว., ป.จ., ป.ช., ป.ม., ว.ม.ล., รัตน.ม.ป.ร. ๕, จ.ป.ร. ๓, ว.ป.ร. ๓, ส.ผ.  เกิดในรัชกาลที่ ๔ เมื่อวันอังคารที่ ๒๘  มีนาคม  ปีฉลู พระพุทธศักราช ๒๓๙๖  เป็นบุตรพระสุรินทรามายต์(คล้าย)  หลานพระยาเทพอรชุน(ถึง)  มารดาเป็นธิดาพระยาศรีสหเทพ(เพ็ง)          ตระกูลของเจ้าพระยาศรีวิชัยฯ เป็นข้าราชการวังหลวง  แต่เมื่อพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดฯให้พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัวบวรราชาภิเษก  เหมือนอย่างเป็นพระเจ้าแผ่นดินอีกพระองค์หนึ่ง  จึงโปรดฯให้แบ่งข้าราชการวังหลวงขึ้นไปเป็นตำแหน่งข้าราชการวังหน้าตระกูลละคนหนึ่งหรือสองคน  บิดาของเจ้าพระยาศรีวิชัยฯถูกเลือกส่งไปรับราชการวังหน้า  ได้มีตำแหน่งในกรมตำรวจ  รับราชการมาจนพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัวสวรรคต  ลงมาสมทบรับราชการในวังหลวง  จึงนำเจ้าพระยาศรีวิชัยฯถวายตัวเป็นมหาดเล็กวิเศษแต่ในรัชกาลที่ ๔            ครั้นถึงรัชกาลที่ ๕ กรมหมื่นบวรวิชัยชาญได้ทรงรับอุปราชาภิเษกเป็นกรมพระราชวังบวรสถานมงคล  ข้าราชการวังหน้าซึ่งยังมีตัวอยู่จะต้องกลับขึ้นไปรับราชการวังหน้าอย่างเดิม  แต่ส่วนบิดาของเจ้าพระยาศรีวิชัยฯนั้น  สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์จะเอาไว้รับราชการในกรมกลาโหมวังหลวงต่อไป  จึงทูลขอให้เลื่อนเป็นที่พระสุรินทรามาตย์  แต่ขุนหมื่นไพร่ของพระยาสุนรินทรามาตย์ยังอยู่ในสังกัดวังหน้า  จึงต้องให้นายชมบุตร(คือเจ้าพระยาศรีวิชัยฯ)ขึ้นไปรับราชการวังหน้า  เพื่อจะได้คงเป็นมูลนายผู้คนตัวเลกซึ่งเคยบังคับบัญชามาแต่ก่อน  เจ้าพระยาศรีวิชัยฯขึ้นไปรับราชการวังหน้าได้เป็นที่จมื่นมณเฑียรพิทักษ์ ปลัดกรมตำรวจ  อยู่จนกรมพระราชวังบวรวิชัยชาญทิวงคต          ตรงนี้จะกล่าวความซึ่งข้าพเจ้าผู้เรียบเรียงเรื่องประวัตินี้ได้ทราบด้วยตนเอง  เป็นเรื่องประวัติของเจ้าพระยาศรีวิชัยฯนอกทางราชการแทรกลงสักหน่อย  เมื่อครั้งข้าพเจ้าแรกเป็นนายทหารมหาดเล็ก  กำลังคะนองในเวลารุ่นหนุ่ม  ได้เริ่มรู้จักกับเจ้าพระยาศรีวิชัยฯเมื่อยังเป็นที่จมื่นมณเฑียรพิทักษ์  ด้วยเป็นคนกว้างขวางในทางนักเลงมีเพื่อนฝูงมาก  แต่ความประพฤติของเจ้าพระยาศรีวิชัยฯในสมัยนั้น  ต่อมาให้โทษแก่ตัวเอง  ด้วยหมดสิ้นทรัพย์สมบัติไปในการเล่น  ครั้นกรมพระราชวังบวรวิชัยชาญทิวงคต  ขุนนางวังหน้ากลับลงมาสมทบวังหลวงอีก  เจ้าพระยาศรีวิชัยฯไม่มีกำลังที่จะรับราชการ  จึงไปสมัครรับราชการอยู่กับพระยามหาอำมาตย์ (หรุ่น) ซึ่งเป็นลุงทางฝ่ายมารดา  ต้องออกไปรับราชการอยู่เมืองจำปาศักดิ์และเมืองพระตะบองหลายปี  ในตอนนี้จึงได้รับพระราชทานสัญญาบัตรเลื่อนบรรดาศักดิ์เป็นที่หลวงเสนีพิทักษ์ในกระทรวงมหาดไทย          ครั้นเมื่อ พ.ศ. ๒๔๓๘  พระยามหาอำมาตย์ให้เข้ามาแจ้งราชการในกรุงเทพฯ  ประจวบข้าพเจ้าผู้แต่งเรื่องประวัตินี้ได้เป็นตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงมหาดไทย  ได้พบปะกันต่างก็ยินดีด้วยได้คุ้นเคยชอบพอกันมาแต่ก่อน  ในวันที่พบกันนั้น  เผอิญเจ้าพระยาสุรสีห์วิสิษฐศักดิ์เมื่อยังเป็นพระพระยาศรีสุริยราชวรานุวัตร ตำแหน่งสมุหเทศาภิบาลมณฑลพิษณุโลก  มาปรึกษาข้าพเจ้าด้วยเรื่องจะหาตัวคนเป็นผู้ว่าราชการหัวเมืองต่างๆในมณฑลพิษณุโลก  ปรึกษากันสำเร็จไปจนถึงผู้ว่าราชการเมืองพิจิตร  ไปติดอยู่ ทั้งเจ้าพระยาสุรสีห์ฯและตัวข้าพเจ้านึกไม่ออกว่าจะได้ผู้ใดดี  นั่งตรองกันอยู่สักครู่  ข้าพเจ้านึกขึ้นถึงหลวงเสนีพิทักษ์ซึ่งได้มาพบกันในวันนี้  จึงบอกแก่เจ้าพระยาสุรสีห์ฯว่ามีข้าราชการอยู่คนหนึ่งซึ่งข้าพเจ้ารู้จักคุ้นเคยมาแต่ก่อน คือหลวงเสนีพิทักษ์  แต่ตามเรื่องประวัติมีทั้งคุณมหันต์และโทษอนันต์  คือเป็นคนฉลาดและอัชฌาศัยกว้างขวางแต่ว่าเป็นนักเลงจัด  จะให้เป็นผู้ว่าราชการเมืองพิจิตรก็เป็นอย่างเสี่ยงทายจะได้กับเสียเท่ากัน  เจ้าพระยาสุรสีห์ฯว่าควรจะลองดู เมื่อไม่ดีก็เปลี่ยนเสีย  เป็นยุติกันดังนี้            เมื่อเจ้าพระยาสุรสีห์ฯไปแล้ว  ข้าพเจ้าทราบว่าหลวงเสนีพิทักษ์ยังอยู่ในศาลาว่าการกระทรวงมหาดไทย  จึงเรียกตัวมาบอกว่าจะให้เป็นตำแหน่งผู้ว่าราชการเมืองพิจิตร  แต่ราชการครั้งนี้ต้องทำกันจริง  จะเอาแบบอย่างเจ้าเมืองแต่ก่อนนั้นไม่ได้  ถ้าทำไม่ดีก็จะมีผิด  ข้าพเจ้าจึงอยากทราบเสียก่อนว่าจะเต็มใจรับตำแหน่งนั้นหรือไม่  เจ้าพระยาศรีวิชัยฯตอบว่าจะรับด้วยยินดี  และขอให้ข้าพเจ้าวางใจเถิดว่าจะตั้งใจล้างบาปที่ได้เคยมีมาแต่ก่อนมิให้ร้อนใจ  เจ้าพระยาศรีวิชัยฯขึ้นไปรั้งราชการเมืองพิจิตรก็ไปดีได้จริงดังสัญญา  ด้วยอัชฌาศัยซึ่งเคยเป็นนักเลงนั้นเองกลับให้คุณ  เพราะสันทัดทางที่จะคบหาสมาคมผู้คนกว้างขวาง  ในไม่ช้าราษฎรชาวเมืองพิจิตรก็พากันนิยมนับถือ  เลยเป็นเหตุให้โจรผู้ร้ายราบคาบจนขึ้นชื่อลือนามว่าไม่เคยมีเจ้าเมืองพิจิตรเช่นนี้มาแต่ก่อน  แต่เจ้าพระยาศรีวิชัยฯว่าราชการเมืองพิจิตรอยู่ไม่ช้า  พอเมืองนครชัยศรีฯซึ่งขึ้นชื่อลือชาว่าโจรผู้ร้ายชุกชุม บังคับบัญชายาก  ว่างตำแหน่งผู้ว่าราชการเมืองลง  ข้าพเจ้าหาตัวผู้อื่นไม่ได้  จึงกราบทูลฯขอย้ายเจ้าพระยาศรีวิชัยฯ จากเมืองพิจิตรมาว่าราชการเมืองนครชัยศรีก็ทำการดีต่อมา  จนได้รับพระราชทานสัญญาบัตรเลื่อนขึ้นเป็นพระยาสุนทรบุรีศรีพิชัยสงคราม เมื่อ พ.ศ. ๒๔๓๘  ครั้นตำแหน่งสมุหเทศาภิบาลมณฑลนครชัยศรีว่างลงก็ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้เป็นสมุหเทศาภิบาลมณฑลนครชัยศรี  รับราชการในตำแหน่งนั้นต่อมาถึง ๑๘ ปีจนแก่ชรา          ความสามารถของเจ้าพระยาศรีวิชัยฯเมื่อเป็นตำแหน่งสมุหเทศาภิบาล  ควรยกย่องว่าวิเศษอย่างหนึ่งด้วยเรื่องกระบวนสืบจับผู้ร้าย  ถ้าจะว่าเป็นอัศจรรย์ก็ว่าได้  ด้วยเจ้าพระยาศรีวิชัยฯมิได้มีโอกาสเล่าเรียนศึกษาตำรับตำราอันใด  สามารถคิดวิธีขึ้นได้โดยประดิษฐ์ของตนเอง  วิธีของเจ้าพระยาศรีวิชัยฯนั้นดังนี้  คือในเวลาที่ไปเที่ยวตรวจราชการตามท้องที่ หรือแม้อยู่โดยปกติ  มีสมุดพกติดตัวอยู่เล่มหนึ่ง  จดชื่อและประวัติของบรรดานักเลงซึ่งสืบรู้ได้ตามท้องที่บ้าง  สืบได้จากนักโทษในเรือนจำบ้าง  และถ้ามีโอกาสคงพยายามให้รู้จักกับตัวนักเลงเหล่านั้นเอง  ให้รู้นิสัยใจคอว่าเป็นอย่างไร  ถ้าเกิดเหตุปล้นสดมภ์ขึ้นตำบลใด  เจ้าพระยาศรีวิชัยฯอาจบอกให้ไปถามนักเลงตนนั้น  หรือสั่งให้เรียกตัวนักเลงคนนั้นๆมาถาม  มักได้ตัวผู้ร้าย  หรือรู้ว่าใครเป็นผู้ร้ายไม่เว้นแต่ละราย  ข้าพเจ้าเคยได้ยินข้าราชการในมณฑลนครชัยศรีกล่าวกันว่า  คิดไม่เห็นว่าเจ้าพระยาศรีวิชัยฯรู้ได้อย่างไรจึงชี้ตัวถูกมิใคร่คลาด          ยังกระบวนถามผู้ร้ายเมื่อจับได้ตัวมาแล้วก็อีกอย่างหนึ่ง  ถ้าเป็นเรื่องสำคัญเจ้าพระยาศรีวิชัยฯถามเอง  ไม่ให้ผู้อื่นทำแทน  บางทีถามที่แห่งหนึ่ง  บางทีก็พาผู้ร้ายไปถามที่ต่างเมือง  ลงปลายมักจะรับสารภาพโดยชื่นตา ไม่ต้องขู่เข็ญ  หัวหน้าผู้ร้ายคนหนึ่งซึ่งจับมาได้จากเมืองปทุมธานี(๑)ในเวลาข้าพเจ้าอยู่เมืองนครปฐม  ได้บอกข้าพเจ้าในภายหลังว่าถ้าเป็นผู้อื่นถามก็ไม่รับ  แต่วิธีถามของเจ้าพระยาศรีวิชัยฯ ท่านไม่ซักไซ้ขู่เข็ญเหมือนคนอื่น  ถ้าไม่รับท่านก็ไปถามใหม่  แต่เวียนถามอยู่ ๒ วัน ๓ วันจนผู้ร้ายเบื่อลงเนื้อเห็นว่ารับท่านเสียให้สิ้นรำคาญ ดังนี้            วิธีของเจ้าพระยาศรีวิชัยฯได้ใช้เป็นตำราต่อไปในที่อื่น  แต่ก็ไม่เห็นมีใครอาจทำได้เสมอเจ้าพระยาศรีวิชัยฯ  เว้นแต่ในกรุงเทพฯนั้นอย่างไรไม่ทราบ  ด้วยวิธีโปลิศในกรุงเทพฯเป็นอย่างหนึ่งต่างหาก  เจ้าพระยาศรีวิชัยฯเป็นพระยาสุนทรบุรีศรีพิชัยสงครามมาจนถึงรัชกาลที่ ๖  เมื่อ พ.ศง ๒๔๕๖ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้เลื่อนบรรดาศักดิ์เป็นเจ้าพระยา  มีประกาศพระแสพระบรมราชโองการฯ เมื่อทรงตั้งดังนี้(๒)          ฯลฯ                ฯลฯ                 ฯลฯ                 ฯลฯ                  ฯลฯ          แต่เมื่อเจ้าพระยาศรีวิชัยฯได้เป็นเจ้าพระยานั้น  เริ่มทุพพลภาพด้วยเกิดโรคภัยในตัวและอายุมากอยู่แล้ว  ต่อมาไม่ช้าก็ปรากฎว่าไม่สามารถจะรับราชการในตำแหน่งสมุหเทศาภิบาลได้แข็งแรงเหมือนแต่ก่อน  จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้ย้ายเข้ามารับราชการในกรุงเทพฯ  เป็นมหาเสวกโท มีสังกัดในกระทรวงวัง   อยู่ได้หน่อยหนึ่งก็ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯพระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ปลดจากราชการประจำ  รับพระราชทานเบี้ยบำนาญต่อมาจนตลอดอายุ          เรื่องประวัติเจ้าพระยาศรีวิชัยฯ  ตั้งแต่ออกจากตำแหน่งสมุหเทศาภิบาลแล้ว  ข้าพเจ้าไม่ทราบความพอที่เอามาเรียบเรียงได้  ด้วยตัวข้าพเจ้าเองก็ออกจากตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงมหาดไทยใกล้ๆกับเวลาเจ้าพระยาศรีวิชัยฯออกจากสมุหเทศาภิบาล  ความสมาคมเกี่ยวข้องกันมิได้มีมากเหมือนแต่ก่อน  เป็นแต่ไปมาหาสู่เยี่ยมเยือนกันฉันเป็นมิตร  แต่เข้าใจว่าเรื่องประวัติของเจ้าพระยาศรีวิชัยฯ ที่เป็นสาระอันควรนำมาแสดง  ก็เห็นจะมีเพียงออกจากตำแหน่งสมุหเทศาภิบาล  ต่อนั้นมาก็เป็นคนทุพพลภาพทั้งโรคภัยเบียดเบียน  มีอาการป่วยหนักจะถึงอสัญกรรมแล้วกลับฟื้นเล่าหลายครั้ง  ลงปลายกลายเป็นอย่างคนง่อยต้องอยู่แต่กับเรือนมานาน  จนถึงอสัญกรรมเมื่อวันที่  ๘  กรกฎาคม  พุทธศักราช  ๒๔๖๘  คำนวนอายุได้  ๗๓  ปี          สิ้นเรื่องประวัติเจ้าพระยาศรีวิชัยฯ เพียงเท่านี้ .................................................................................................................................................... (๑)  คือ  มหาโจรนามว่า จันทร์  ภายหลังมาก็กลับตัวเป็นคนดีได้ จนเป็นที่ทรงพระมหากรุณาในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว  จะเล่าอย่างพิศดารในตอนต่อไปครับ (๒)  ประกาศฉบับนี้ คือประกาศฉบับที่พิมพ์ไว้ในความคิดเห็นที่ ๑  เพราะฉะนั้นขออนุญาตไม่พิมพ์ซ้ำนะครับ  เมื่อย จากคุณ : กัมม์ - [ 22 พ.ค. 49 14:14:11 ]

ความคิดเห็นที่ 4 แว่บมาให้กำลังใจ เจ้าพญากัมม์ ครับ เห็นเงียบๆกัน สงสัยต้องให้ลงประวัติเจ้าพระยาหนวดงาม แล้วโหวตว่าใคร ไว้หนวดแล้ว หล่อ น่าเกรงขาม น่ากลัว ทำนองนี้ครับ ส่วนผมหยุดสนิท ไม่มีงานขง งานเขียนอะไรออกมาเล้ย เดือนหน้า เดือนมหามงคล คงจะมีความสุขกายและใจมากขึ้น จากคุณ : จำปูน (อ่างหยก) - [ 22 พ.ค. 49 14:55:53 ]

ความคิดเห็นที่ 5 ขอนุญาตรวมลิงก์ที่เคยพิมพ์ไว้  เผื่อมีใครสนใจจะได้ตรวจค้นดูได้นะครับ เพชรพระมหามงกุฎ     เจ้าคุณพระประยูรวงศ์(แพ) http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/K3401095/K3401095.html     สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/K3427235/K3427235.html     เจ้าพระยาบดินทรเดชา (สิงห์  สิงหเสนี)  ขุนพลแก้ว http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/K3435860/K3435860.html     พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงชุมพรเขตรอุดมศักดิ์  พระบิดาชาวเรือ http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/K3465778/K3465778.html http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/K3481058/K3481058.html     พระเจ้าบรมวงศ์เธอ  กรมหลวงนครชัยศรีสุรเดช http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/K3513046/K3513046.html     เจ้าจอมมารดาทับทิม ในรัชกาลที่ ๕ http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/K3540578/K3540578.html     สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ  กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ  พระราชหัตถ์ขวา http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/K3551659/K3551659.html     สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ  กรมพระยาดำรงราชานุภาพ  พระราชหัตถ์ซ้าย http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/K3569691/K3569691.html http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/K3583866/K3583866.html http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/K3598710/K3598710.html http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/K3616062/K3616062.html http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/K3637922/K3637922.html http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/K3663518/K3663518.html http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/K3685649/K3685649.html http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/K3734538/K3734538.html จากคุณ : กัมม์ - [ 22 พ.ค. 49 15:00:57 ]

ความคิดเห็นที่ 6 ขอบพระคุณสำหรับกำลังใจครับ ถึงแม้นจะไม่ได้เห็นตัวแต่ก็รับรู้ได้ครับ ท่านไม่อยู่ ผมก็แรดไปทั่วแหละครับ เดือนหน้าก็ขอให้ท่านมีความสุขยิ่งๆขึ้นไปนะครับ จากคุณ : กัมม์ - [ 22 พ.ค. 49 15:08:58 ]

ความคิดเห็นที่ 7 อ้าว จะไปไหนเสียเล่าคะ? ทำไมเขียนเดือนหน้า? ตามมาจองที่นั่งแล้วค่ะ เป็นกำลังใจให้อยู่นะคะ จากคุณ : little kitty - [ 22 พ.ค. 49 15:17:38 ]

ความคิดเห็นที่ 8 สวัสดีครับคุณ little kitty ผมไม่ได้ไปไหนหรอกครับ แต่เดือนหน้า  คนดีที่รอคอยจะกลับมา "หมอจำปูน" ขอบพระคุณสำหรับกำลังใจที่ได้รับเสมอครับ จากคุณ : กัมม์ - [ 22 พ.ค. 49 15:53:59 ]

ความคิดเห็นที่ 9 คิดถึงคุณกัมม์ที่สุดค่ะ จากคุณ : พัชร์เฟื่อง (พัชร์เฟื่อง) - [ 22 พ.ค. 49 19:09:04 ]

ความคิดเห็นที่ 10 สวัสดีครับ คุณ พัชร์เฟื่อง จรลีไปทางใดมาครับ  คิดถึงจังเลย ตอนต่อไปติดไว้วันพรุ่งนะครับ จากคุณ : กัมม์ - [ 22 พ.ค. 49 20:36:12 ]

ความคิดเห็นที่ 11 (เกร็ดประวัติ  เจ้าพระยาศรีวิชัยชนินทร์)          เมื่อ พ.ศ. ๒๔๔๖  มีโจรพวกหนึ่งสมคบกันเที่ยวปล้นในแขวงจังหวัดปทุมธานี จังหวัดอยุธยาและจังหวัดสุพรรณบุรีเนื่องๆ  ถึงเดือนกรกฎาคม โจรพวกนั้นปล้นไล่ฝูงกระบือในแขวงจังหวัดปทุมธานี  แล้วไปปล้นที่บ้านชีปะขาวในแขวงจังหวัดสุพรรณบุรีอีกแห่งติดๆกัน  เวลานั้นเจ้าพระยาศรีวิชัยชนินทร์(ชม  สุนทรารชุน)ยังเป็นพระยาสุนทรบุรีฯ สมุหเทศาภิบาลมณฑลนครชัยศรี  เป็นผู้เข้มแข็งขึ้นชื่อในการปราบโจรผู้ร้าย  สามารถจับโจรพวกนั้นที่เป็นชาวเมืองสุพรรณบุรีได้หลายคน  ให้การรับเป็นสัจซัดพวกเพื่อน  จึงให้จับโจรที่เป็นชาวเมืองอื่นเอาไปรวมกันชำระที่เมืองนครปฐม          ในเวลากำลังชำระโจรพวกนั้น  วันหนึ่งฉันออกไปเมืองนครปฐมเพื่อจะพักผ่อนในเวลาราชการเบาบางตามเคย  เห็นตำรวจภูธรคุมนักโทษคนหนึ่งขึ้นรถไฟที่สถานีบางกอกน้อยไปพร้อมกับฉัน  แล้วไปลงที่สถานีพระปฐมเจดีย์  ฉันถามได้ความว่าเป็นพวกโจรร้ายที่กำลังชำระคนหนึ่ง  ซึ่งจับตัวไปจากเมืองปทุมธานี  ค่ำวันนั้นเจ้าพระยาศรีวิชัยฯมากินอาหารด้วยกันกับฉันตามเคย  แต่พอกินแล้วท่านขอลาว่าจะต้องไปชำระผู้ร้าย  ฉันถามว่าเหตุไฉนจึงต้องไปชำระเอง  ท่านบอกว่าโจรคนที่ได้ตัวมาใหม่ในวันนั้นเป็นตัวสำคัญนัก  ที่เมืองปทุมธานีเรียกกันว่า "จันทร์เจ้า" เป็นหัวหน้าของผู้ร้ายพวกนั้นทั้งหมด  ถ้าให้คนอื่นชำระเกรงจะไม่ได้ความจริง  ถึงคืนต่อมาเมื่อกินอาหารด้วยกัน  ฉันถามว่าชำระผู้ร้ายได้ความอย่างไร  ท่านตอบว่า "ยังถวายรายงานไม่ได้"  จนถึงคืนที่ ๔ เวลาเจ้าพระยาศรีวิชัยฯมากินอาหารดูยิ้มแย้มแจ่มใส  ฉันถามการชำระผู้ร้าย  ท่านบอกว่าโจรจันทร์เจ้ารับเป็นสัจแล้ว          แต่ก่อนมาฉันยังไม่เคยรู้จักตัวหัวหน้าโจร  หรือที่เรียกตามคำโบราณว่า "มหาโจร" นึกอยากรู้จักโจรจันทร์เจ้า  จึงบอกเจ้าพระยาศรีวิชัยฯว่า  เมื่อท่านชำระสะสางโจรจันทร์เจ้าเสร็จสิ้นสำนวนแล้ว  ขอให้คุมตัวมาให้พบฉันสักหน่อย  ท่านก็ให้คุมมาในวันรุ่งขึ้น  พอฉันแลเห็นก็นึกประหลาดใจ  ด้วยดูเป็นคนสุภาพ รูปพรรณสัณฐานไม่มีลักษณะอย่างใดที่จะส่อว่าใจคอเหี้ยมโหดถึงเป็นตัวหน้านายโจร  เมื่อพูดด้วยถ้อยคำที่ตอบก็เรียบร้อยเหมือนอย่างเคยเพ็ดทูลเจ้านายมาแต่ก่อน  ฉันออกพิศวงจึงถามว่าได้เคยเฝ้าแหนเจ้านายมาแต่ก่อนบ้างหรือ  โจรจันทร์ตอบว่าได้เคยเฝ้าหลายพระองค์  ที่เคยทรงใช้สอยก็มี  ฉันยิ่งสงสัยถามว่า "ก็แกเป็นโจร เจ้านายท่านไม่ทรงรังเกียจหรือ"  โจรจันทร์ตอบว่า "เจ้านายท่านไม่ทรงทราบว่าเป็นโจร  อย่าว่าแต่เจ้านายเลย  ถึงคนอื่นๆก็ไม่มีใครรู้ว่าเป็นโจร  รู้แต่ในพวกโจรด้วยกันเท่านั้น"  เพราะพวกโจรต้องระวังตัวกลัวถูกจับอยู่ด้วยกันทั้งนั้น  เรียกกันว่า "นักเลง" คนอื่นก็เลยเรียกว่านักเลง  หมายความแต่ว่าเป็นตนกว้างขวาง  นักเลงคนไหนมีพวกมากก็เรียกกันว่า "นักเลงโต"  นักเลงที่ไม่เป็นโจรก็มี  แต่นักเลงเป็นคนกว้างขวางรับใช้สอยได้คล่องแคล่ว  ผู้มีบรรดาศักดิ์จึงชอบใช้สอย  ก็ได้คุ้นเคยกับผู้มีบรรดาศักดิ์ด้วยเหตุนั้น           ฉันไถ่ถามความข้ออื่นต่อไป  โจรจันทร์ก็เล่าให้ฟังโดยซื่อแม้จนลักษณะที่ทำโจรกรรม  คงเป็นเพราะเห็นว่าได้รับสารภาพความผิดต่อเจ้าพระยาศรีวิชัยฯหมดแล้ว  ไม่มีอะไรจะต้องปกปิดต่อไป  แต่การที่ถามโจรจันทร์ ความประสงค์ของเจ้าพระยาศรีวิชัยฯกับความประสงค์ของตัวฉันผิดกัน  เจ้าพระยาศรีวิชัยฯประสงค์จะรู้เรื่องปล้นเมื่อเดือนกรกฎาคมเป็นสำคัญ  แต่ตัวฉันอยากรู้วิธีของโจรผู้ร้ายทั่วไป  ไม่เฉพาะแต่เรื่องที่โจรจันทร์ถูกจับ  ฟังคำอธิบายของโจรจันทร์จึงเลยออกสนุก  ยิ่งฟังไปก็ยิ่งตระหนักใจว่าโจรจันทร์ชำนิชำนาญการโจรกรรม  สมกับที่เป็นนายโจร  ฉันถามถึงกระบวนโจรกรรมอย่างใดๆ  โจรจันทร์พรรณนาได้ทั้งหมดว่าทำอย่างนั้นๆ  และชี้แจงได้ว่าเพราะเหตุใดจึงทำอย่างนั้นๆ  ดังจะเขียนพอเป็นตัวอย่างต่อไปนี้     ถามว่า   การที่โจรปล้นเรือนนั้น  เขาว่ามักมีคนที่อยู่ใกล้กับเจ้าทรัพย์เป็นสายจริงหรือ     ตอบว่า   การที่ปล้นนั้นจำต้องมีสาย  ถ้าไม่มีสายก็ปล้นไม่ได้     ถามว่า   เพราะเหตุใดไม่มีสายจึงปล้นไม่ได้     ตอบว่า   พวกโจรต้องอาศัยผู้เป็นสายหลายอย่าง  เป็นต้นแต่ผู้เป็นสายไปบอก  พวกโจรจึงรู้ว่าบ้านไหนมีทรัพย์ถึงสมควรจะปล้น  และการที่ปล้นนั้น พวกโจรต้องเอาชีวิตเสี่ยงภัย  พวกโจรก็รักชีวิตเหมือนกัน  ต้องสืบสวนและไล่เลียงผู้เป็นสายให้รู้แน่นอนก่อน  ว่าเจ้าทรัพย์มีกำลังจะต่อสู้สักเพียงไร  เพื่อนบ้านเรือนเคียงอาจจะช่วยเจ้าทรัพย์ได้อย่างไร  ทางที่จะเข้าให้ถึงบ้านเจ้าทรัพย์เป็นอย่างไร  และต้องสืบหาโอกาสเวลาเจ้าทรัพย์เผลอหรือไม่อยู่เป็นต้น  จนแน่ใจว่ามีกำลังกว่าเจ้าทรัพย์ตั้งเท่าตัวหนึ่งพวกโจรจึงจะปล้น  การที่ปล้นนั้น ผู้เป็นสายมักเป็นต้นคิดไปชักชวนพวกโจรมาปล้น  พวกโจรหาต้องหาคนเป็นสายไม่     ถามว่า   คนชนิดใดที่เป็นสายให้โจรปล้นบ้าน     ตอบว่า   มักอยู่ในคน ๓ ชนิด คือ คนรับใช้อยู่ในบ้านเจ้าทรัพย์ที่อยากได้เงินชนิดหนึ่ง  เพื่อนบ้านที่บ้านอริคิดล้างผลาญเจ้าทรัพย์ชนิดหนึ่ง  ญาติที่โกรธเจ้าทรัพย์เพราะขอเงินไม่ให้ชนิดหนึ่ง     ถามว่า   โจรที่ขึ้นปล้นเรือนนั้นไฉนจึงรู้ว่าเขาเก็บเงินทองไว้ที่ไหน     ตอบว่า   ประเพณีของโจรปล้น  เมื่อขึ้นเรือนได้แล้ว  หมายจับตัวเจ้าทรัพย์หรือคนในเรือนเป็นสำคัญ  เพราะพวกโจรไม่รู้ว่าเงินทองเก็บไว้ที่ไหน  ต้องขู่หรือทำทรกรรมบังคับให้คนในเรือนนำชี้จึงได้ทรัพย์มาก  ถ้าจับตัวคนในเรือนไม่ได้  พวกโจรต้องค้นหาเอง มักได้ทรัพย์น้อย  เพราะการปล้นต้องรีบให้แล้วโดยเร็ว  มิทันให้พวกชาวบ้านมาช่วย     ถามว่า   การที่จับตัวเจ้าทรัพย์บังคับถามนั้นไม่กลัวเข้าจำหน้าได้หรือ     ตอบว่า   แต่ก่อนมา โจรที่ขึ้นเรือนใช้มอมหน้ามิให้เจ้าทรัพย์รู้จัก  แต่เมื่อการปกครองมีกำนันผู้ใหญ่บ้าน  เวลาเกิดปล้น ผู้ใหญ่บ้านมักเรียกลูกบ้านมาตรวจ  จะล้างหน้าไปรับตรวจไม่ทัน  พวกโจรจึงคิดวิธีใหม่  ให้โจรที่อยู่ถิ่นฐานห่างไกล  เจ้าทรัพย์ไม่รู้จัก เป็นพนักงานขึ้นเรือน ไม่ต้องมอมหน้าเหมือนแต่ก่อน  ให้โจรที่อยู่ใกล้เปลี่ยนเป็นพนักงานซุ่มระวังทางอยู่ที่มืด     ถามว่า   โจรชนิดไหนที่เรียกกันว่า "อ้ายเสือ"     ตอบว่า   คำว่า "อ้ายเสือ" นั้น  มิใช่ชื่อสำหรับเรียกตัวโจร  เป็นแต่คำสัญญาที่หัวหน้าสั่งการในเวลาปล้น  เป็นต้นแต่เมื่อลอบเข้าไปรายล้อมบ้านแล้ว  พอจะให้ลงมือปล้นอย่างเปิดเผย  หัวหน้าร้องบอกสัญญาว่า "อ้ายเสือเอาวา" พวกโจรก็ยิงปืนและเข้าพังประตูบ้าน  เมื่อเข้าบ้านได้แล้วหัวหน้าร้องบอกสัญญาว่า "อ้ายเสือขึ้น"  พวกที่เป็นพนักงานขึ้นเรือนต่างก็ขึ้นทุกทางที่จะขึ้นเรือนได้  เมื่อปล้นแล้วหัวหน้าร้องบอกสัญญาว่า "อ้ายเสือถอย" ต่างก็ลงจากเรือนพากันกลับไป  แต่ถ้าไปเสียทีเห็นจะปล้นไม่สำเร็จหัวหน้าร้องบอกสัญญาว่า "อ้ายเสือล่า" ต่างคนก็หนีเอาตัวรอด  เป็นคำสัญญกันอย่างนี้ จากคุณ : กัมม์ - [ 23 พ.ค. 49 12:15:11 ]

ความคิดเห็นที่ 12 (ต่อ)          พึงเห็นได้ตามคำอธิบายที่เขียนเป็นตัวอย่างไว้  ว่าโจรจันทร์ชำนิชำนาญการโจรกรรมมาก  ถ้าหากโจรกรรมเป็นศาสตร์อันหนึ่ง  ความรู้ของโจรจันทร์ก็ถึงภูมิศาสตราจารย์  เพราะฉะนั้นพอพูดกันได้วันหนึ่ง  ฉันก็ติดใจนึกอยากจะรู้กระบวนของโจรต่อไปให้สิ้นเชิง  แต่นั้นถึงเวลาเย็นฉันลงไปนั่งเล่นที่สนามหญ้า  ก็ให้เบิกตัวโจรจันทร์มาถามต่ออีกหลายวันจึงคุ้นกัน            ฉันเลยถามต่อไปว่าเพราะเหตุใดแกจึงรับเป็นสัจ  โจรจันทร์ตอบว่าเดิมก็ตั้งใจจะไม่รับ  ถ้าชำระที่เมืองปทุมธานีก็เห็นจะไม่ได้ความจากตัวแก  แต่ใจมาอ่อนเสียที่ถูกเอามาชำระต่างเมือง  ตั้งแต่ลงจากรถไฟแลหาพวกพ้อง แม้แต่ใครที่เคยรู้จักหน้าสักคนหนึ่งก็ไม่มี  เหลือแต่ตัวคนเดียวก็เปลี่ยวใจ  เมื่ออยู่ในเรือนจำพบปะนักโทษถามถึงพรรคพวกที่ถูกจับมา  เขาบอกว่ารับเป็นสัจหมดแล้ว ก็ยิ่งครั่นคร้าม            แต่อย่างอื่นไม่ทำให้ท้อใจเหมือนวิธีชำระของเจ้าคุณเทศา  ถามว่าท่านชำระอย่างไร  โจรจันทร์เล่าว่า  เวลาราวยามหนึ่งท่านเอาตัวไปที่ศาลอำเภอ  ตัวท่านนั่งเก้าอี้อยู่ที่โต๊ะกับข้าราชการอีกสักสองสามคน  ท่านเรียกตัวเข้าไปนั่งที่ข้างเก้าอี้ของท่านแล้วถามถึงเรื่องที่ไปปล้น  แกปฏิเสธว่าไม่ได้รู้เห็นด้วย  ท่านก็หัวเราะแล้วว่า "คิดดูเสียให้ดีเถิด  พวกพ้องเขาก็รับหมดแล้ว"  ท่านว่าเท่านั้นแล้วก็หันไปพูดกับข้าราชการถึงการงานอย่างอื่นๆ  และสูบบุหรี่กินน้ำร้อนไปพลาง  ให้แกนั่งคอยอยู่นานจึงหันกลับไปถามอีกว่า "จะว่าอย่างไร"  แกปฏิเสธ ท่านก็หัวเราะว่า "คิดเสียให้ดี"  แล้วหันไปพูดกับข้าราชการ  ให้แกนั่งคอยอยู่อีกนานๆ  หันมาถามอย่างนั้นอีก  แกปฏิเสธ  ท่านก็หัวเราะแล้วบอกให้คิดให้ดีอีก  เวียนถามอยู่อย่างนั้นหลายพัก  จนเวลาสัก ๕ ทุ่มจึงเลิกชำระ  ถึงวันที่ ๒ พอยามหนึ่งท่านก็เอาตัวไปชำระอีก  พอได้ยินท่านถามเหมือนอย่างวันก่อนก็รำคาญใจ  ยิ่งถูกถามซ้ำซากก็ยิ่งรำคาญหนักขึ้น  แต่ยังแข็งใจปฏิเสธอยู่ได้อีกคืนหนึ่ง  พอถึงวันที่ ๓ ระอาใจเสียแต่เมื่อเขาไปเอาตัวมาจากเรือนจำ  พอเจ้าคุณเทศาตั้งคำถามอย่างเก่าอีกก็เกิดเบื่อเหลือทน  เห็นว่าถ้าปฏิเสธท่านก็คงถามเช่นนั้นไปไม่มีที่สิ้นสุด  นึกว่าไหนๆก็คงไม่พเนโทษ เพราะพวกเพื่อนรับเป็นสัจหมดแล้ว  รับเสียให้รู้แล้วไปดีกว่าจะได้หลับนอนสิ้นรำคาญ  แกจึงรับเป็นสัจในคืนวันที่ ๓  เพราะ "สู้ปัญญาเจ้าคุณเทศาท่านไม่ได้"          ในการชำระโจรผู้ร้ายเจ้าพระยาศรีวิชัยฯมีวิธีผิดกับคนอื่นหลายอย่าง  ท่านเคยบอกกับฉันอย่างหนึ่งว่า  ถ้าชำระในถิ่นที่ตัวผู้ร้ายอาศัยอยู่ไม่ใคร่รับเป็นสัจ  ด้วยมันอายพวกพ้องของมัน  ถ้าเอาไปชำระให้ห่างถิ่นฐานได้ความสัจง่ายขึ้น  พระยามหินทรเดชานุวัติ(ใหญ่  ศยามานนท์)ซึ่งต่อมาได้เป็นสมุหเทศาภิบาลมณฑลนครชัยศรี  เวลานั้นยังเป็นที่พระยาศรีวิเศษยกกระบัตรมณฑล หัวหน้าพนักงานอัยการ  เป็นมือขวาของเจ้าพระยาศรีวิชัยฯในการชำระโจรผูร้าย  เคยเล่าให้ฉันฟังว่า เมื่อพวกโจรจันทร์ปล้นบ้านชีปะขาวครั้งนั้น  พอรู้ข่าวถึงนครปฐม เจ้าพระยาศรีวิชัยฯก็ให้พระยามหินทรฯรีบลงเรือไปขึ้นไปเมืองสุพรรณบุรีสั่งว่าให้เอาตัวผู้ใหญ่บ้านกอนที่ตำบลบางซอมาซักถาม คงจะได้ความ  พระยามหินทรฯตรงไปเอาตัวผู้ใหญ่บ้านกอนมาซักไซ้  ก็ให้การรับเป็นสัจว่าอยู่ในพวกโจรที่ปล้นนั้น  ให้การบอกชื่อโจรจึงจับตัวได้โดยมาก  พระยามหินทรฯไม่เข้าใจว่าเพราะเหตุใดเจ้าพระยาศรีวิชัยฯจึงสามารถชี้เจาะตัวได้ว่า  ให้ไปเอาตัวผู้ใหญ่บ้านกอนมาชำระ           มีผู้อื่นว่าวิธีของเจ้าพระยาศรีวิชัยฯนั้น  เวลาท่านไปเที่ยวไหนๆ ท่านสืบถามชื่อนักเลงในถิ่นนั้น จดไว้ในสมุดพกเสมอ  ถ้าสามารถจะพบได้ก็คิดอ่านรู้จักตัวด้วย  แล้วสืบถามเรื่องประวัติของพวกนักเลงจากคนร่วมถิ่นที่เป็นนักโทษติดอยู่ในเรือนจำจึงรู้แหล่งของพวกโจรในตำบลต่างๆ  ท่านยังมีผู้ช่วยอย่างเป็นมือซ้ายของท่านอีกคนหนึ่งคือพระพุทธเกษตรานุรักษ์(โพธิ์) เมื่อยังเป็นหลวงชัยอาญาพะทำมะรงเรือนจำเมืองนครปฐม  เป็นผู้มีคุณวุฒิอย่างแปลกประหลาดในกระบวนบังคับบัญชา  ไม่ดุร้ายแต่สามารถให้นักโทษรักด้วยกลัวด้วย  เรียกหลวงชัยอาญาว่า "คุณพ่อ" ทั้งเรือนจำ(๑)  จนคนภายนอกพิศวงถึงกล่าวกันว่าหลวงชัยอาญาอาจจะจ่ายนักโทษไปทำงานได้ด้วยไม่ต้องมีผู้คุม  เพราะแกรู้จักผูกใจนักโทษมิให้หนี  ฉันเคยถามตัวแกเองว่าทำอย่างไรนักโทษที่แกจ่ายจึงไม่หนี  แกบอกว่านักโทษมี ๒ ชนิด  ชนิดที่จะหนีถ้ามีโอกาสเมื่อใดมันคงหนี  ชนิดนั้นจ่ายออกนอกตะรางไม่ได้  แต่นักโทษอีกชนิดหนึ่งใจยังรักดี  คือพวกที่จะต้องติดไม่นานนักหรือพวกที่ใกล้จะถึงเวลาพ้นโทษ ชนิดนี้สั่งสอนได้  ถึงในพวกนี้แกก็เลือกจ่ายไปโดยลำพังแต่คนที่เชื่อใจได้ว่าจะไม่หนี  แกไม่มีวิชาอย่างไรที่เปลี่ยนอุปนิสัยของพวกมันได้  ฉันได้ฟังอธิบายของแกก็เข้าใจว่าความสามารถของแกอยู่ที่รู้จักคาดใจนักโทษเป็นสำคัญ  ที่แกเป็นกำลังของเจ้าพระยาศรีวิชัยฯนั้น  อยู่ในการสืบเรื่องโจรผู้ร้ายจากความรู้ของพวกนักโทษอย่างหนึ่ง กับปลอบผู้ร้ายให้รับเป็นสัจอย่างหนึ่ง  ดูเหมือนแกจะมีนักโทษที่ฝึกหัดไว้สำหรับให้อยู่ปะปนกับโจรผู้ร้ายที่แรกจับได้  ค่อยพูดจาเกลี้ยกล่อมให้รับเป็นสัจ  ดังเห็นได้ในคำที่โจรจันทร์เล่า  หลวงชัยอาญา(โพธิ์) เป็นทั้งพะทำมะรงและเป็นครูของพะทำมะรงในเรือนจำอื่น  ซึ่งฉันสั่งให้ส่งไปศึกษาจากมณฑลต่างๆ  อยู่ในตำแหน่งจนแก่ชราขอลาออก  จึงได้เลื่อนเป็นที่พระพุทธเกษตรานุรักษ์  ตำแหน่งเจ้ากรมรักษาพระนครปฐมมาจนถึงแก่กรรม          ฉันได้ฟังอธิบายของโจรจันทร์ถึงกระบวนโจรกรรมต่างๆ  คิดเห็นว่าโจรกรรมเป็นของมีจริงคล้ายกับเป็นวิชาอย่างหนึ่ง  มิใช่เป็นแต่คำสำหรับเรียกกันโดยโวหาร  หากเป็นวิชาสำหรับทำความชั่ว  สาธุชนไม่เอาใจใส่ที่จะรู้  จึงรู้กันแต่ในพวกโจรผู้ร้าย  ว่าที่จริง ถ้าสาธุชนรู้ไว้บ้างก็จะเป็นประโยชน์ เช่นพนักงานปราบปรามโจรผู้ร้ายก็จะได้รู้เท่าโจร  หรือเป็นคฤหบดีก็จะได้รู้จักป้องกันทรัพย์สมบัติของตน  ตัวฉันมีโอกาสที่ได้พบปะกับศาสตราจารย์โจรกรรม  น่าจะลองเขียนให้ความรู้เรื่องโจรกรรมเป็นประโยชน์แก่เจ้าหน้าที่ปราบโจรผู้ร้ายจามหัวเมือง  ตลอดจนพวกเจ้าทรัพย์            คิดเห็นเช่นนั้นจึงเรียกโจรจันทร์มาถามอีกครั้งหนึ่ง  ถามครั้งนี้ฉันเอากระดาษดินสอจดคำอธิบายและบอกโจรจันทร์ให้รู้ว่าฉันจะแต่งหนังสือเรื่องโจรกรรม  ถ้าบอกให้ถี่ถ้วนดีจริง  ฉันจะกราบบังคมทูลขอให้พ้นโทษเป็นบำเหน็จ  โจรจันทร์ก็ยินดีรับชี้แจงให้ตามประสงค์และให้สัญญาว่าถ้าพ้นโทษ  จะทิ้งความชั่วไม่เป็นโจรผู้ร้ายต่อไปจนตลอดชีวิต  ฉันจึงเขียนเรื่องโจรกรรมอย่างพิสดารจนสำเร็จ  แล้วให้พิมพ์เป็นเล่มสมุดเรียกชื่อว่า "สนทนากับผู้ร้ายปล้น"(๒)  เมื่อ พ.ศ. ๒๔๔๖ นั้น  แต่พอหนังสือนั้นปรากฎ คนก็ชอบอ่านกันแพร่หลายถึงต้องพิมพ์ซ้ำหลายครั้ง  เพราะยังไม่เคยมีใครเคยรู้เรื่องโจรกรรมชัดเจน  เหมือนอย่างพรรณนาในหนังสือเรื่องสนทนากับผู้ร้ายปล้นมาแต่ก่อน          ส่วนตัวโจรจันทร์นั้น  ฉันก็กราบทูลขอพระราชทานโทษด้วยยกความชอบที่ได้ชี้แจงกระบวนโจรกรรมให้เป็นประโยชน์ในการปราบปรามโจรผู้ร้าย(๓)  เมื่อได้รับพระราชทานโทษแล้ว  โจรจันทร์ไม่ประสงค์จะกลับไปอยู่เมืองปทุมธานี ขออยูรับใช้สอยที่เมืองนครปฐมต่อไป  เจ้าพระยาศรีวิชัยฯว่าพวกโจรปล้น เช่น นายจันทร์ยังถือสัจ  ถ้ากลับใจแล้วพอไว้ใจได้  ไม่เหมือนพวกขโมยที่ล้วงลักตัดช่องย่องเบา  ท่านเห็นฉันคุ้นเคยจนชอบนายจันทร์  จะให้เป็นพนักงานเฝ้าเรือน "บังกะโล" ที่ฉันพักฉันก็ไม่รังเกียจ  นายจันทร์ได้ตำแหน่งทำงานก็ให้ครอบครัวตามไปอยู่เมืองนครปฐม  เมียไปตั้งร้านขายของ มีลูกชายคนหนึ่งเพิ่งรุ่นหนุ่ม  เอาไปให้เจ้าพระยาศรีวิชัยฯฝึกหัดใช้ราชการ  แต่นั้นก็อยู่เย็นเป็นสุขสืบมาทั้งครัวเรือน           ในสมันนั้นพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ยังดำรงพระยศเป็นสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช  โปรดเสด็จประพาสเมืองนครปฐมเนืองๆ  เมื่อยังไม่ได้สร้างวังใหม่เสด็จไปประทับที่เรือนบังกะโลของฉันเป็นนิจ  ทรงทราบว่านายจันทร์คนรักษาเรือนเคยเป็นนายโจร  ตรัสเรียกไปทรงไถ่ถามให้เล่าเรื่องโจรกรรมถวายจนทรงคุ้นเคย  ถึงสมัยเมื่อเสวยราชย์แล้วเวลาเสด็จออกไปเมืองนครปฐม  พบนายจันทร์ก็ตรัสทักด้วยพระกรุณา  แม้พวกข้าราชการในราชสำนักหรือที่ไปรับราชการ ณ เมืองนครปฐม  ก็รู้จักนายจันทร์ทุกคนไม่มีใครเกลียดชัง  ถ้าจะว่าก็เพราะเหตุที่เคยเป็นนายโจรแล้วกลับใจได้  แม้เป็นพลเมืองสามัญไปรับจ้างเฝ้าเรือนบังกะโลก็เห็นจะไม่มีใครนำพานัก  นายจันทร์เป็นผู้เฝ้าเรือนบังกะโลมากว่า ๒๐ ปี  จนแก่ชราทำงานไม่ไหวจึงออกจากหน้าที่  เมื่อฉันเขียนนิทานนี้ได้ยินว่า "โจรจันทร์" ยังอยู่ที่เมืองนครปฐมอายุกว่า ๘๐ ปีแล้ว. .................................................................................................................................................... (๑)  ที่ตั้งชื่อกระทู้ว่า เจ้าพระยาศรีวิชัยฯ "นักเลงยังเรียกพ่อ"  ผมหมายเอาประวัติเรื่องที่ท่านเป็นนักเลงจนหมดตัวมาแต่ก่อน  และสามารถกลับใจใช้ความเป็นนักเลงของท่านเป็นประโยชน์ใหญ่หลวงเพื่อประเทศชาติ  อีกทั้งความสามารถในเรื่องการสืบจับผู้ร้ายอย่างอัศจรรย์  ราวกับว่าท่านได้เห็นเหตุการณ์ด้วยตาของท่านเอง นะครับ (๒) ถ้าเป็นหนังสือสมัยนี้คงจะตั้งชื่อว่า "ใครว่าหล่อนชั่ว" กระมัง (๓) ในสมัยก่อน นักโทษจะพ้นโทษได้ด้วยพระราชทานอภัยโทษ  ไม่มีกำหนดเวลาว่าโทษอย่างนี้ต้องจำเวลาเท่านี้  โทษอย่างนั้นต้องจำเวลาเท่านั้น  และคุกสำหรับขังนักโทษมีบรรยายสภาพอยู่ใน "เสภาเรื่อง ขุนช้างขุนแผน" ครับ แก้ไขเมื่อ 23 พ.ค. 49 12:17:48 จากคุณ : กัมม์ - [ 23 พ.ค. 49 12:15:43 ]

ความคิดเห็นที่ 13 ทรงเปรียบเทียบน้ำใจคนกับต้นไม้ไว้อย่างจับใจ "ไม้  ต้นคดปลายตรงยังดัดเอาดีได้  ถ้าปลายคดถึงต้นจะตรงก็ใช้ไม่ได้" คนเราถึงจะทำชั่วมาแต่ก่อนแต่สามารถกลับใจใฝ่เป็นคนดีได้ก็น่าสรรเสริญ แต่ถ้าเป็นคนชั่วในบั้นปลาย  ถึงจะเคยทำคุณงามความดีมากเพียงไร ก็ไม่มีใครสรรเสริญ ....................................................................................................................... เรื่องโจรจันทร์  คัดจาก "นิทานโบราณคดี นิทานที่ ๑๑  เรื่องโจรประหลาด" พระนิพนธ์ในสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ยังมีจอมโจรอีกคนหนึ่ง ที่มีชะตาชีวิตแปลกประหลาด   จบประวัติเจ้าพระยาศรีวิชัยฯแล้ว  จะคัดมาลงไว้ตอนท้ายครับ จากคุณ : กัมม์ - [ 23 พ.ค. 49 12:16:00 ]

ความคิดเห็นที่ 14 อะไรที่ทำให้นักเลงอย่างพระยาศรีวิชัยชนินทร์กลับใจเป็นคนดีได้ ส่วนหนึ่งต้องบอกว่า  ท่านกลับใจเป็นคนดีเพราะมีศรีภรรยา อีกทั้งประวัติท่านเป็นเรื่องที่เกี่ยวเนื่องในประวัติเจ้าพระยาศรีวิชัยฯด้วย จึงขออนุญาตคัดประวัติศรีภรรยาของท่านมาลงไว้ด้วยกันนะครับ คัดจากหนัง "คนดีที่ข้าพเจ้ารู้จัก"  พระนิพนธ์ในสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ . แก้ไขเมื่อ 24 พ.ค. 49 10:06:07 จากคุณ : กัมม์ - [ 24 พ.ค. 49 10:05:38 ]

ความคิดเห็นที่ 15 ประวัติ คุณหญิงเอี่ยม  ศรีวิชัยชนินทร์(๑)          เรื่องประวัติของคุณหญิงเอื่ยม ศรีวิชัยชนินทร์  ข้าพเจ้าได้ทราบจากนางแย้ม  พิทักษ์นรากร ผู้มารดาเล่าให้ฟังบ้าง  เจ้าพระยาศรีวิชัยชนินทร์(ชม  สุนทรารชุน)  และคุณหญิงเอี่ยมเองเล่าให้ฟังบ้าง  ทราบด้วยตนเองบ้าง  เห็นเป็นเรื่องมีคติ แต่เกี่ยวด้วยเรื่องประวัติเจ้าพระยาศรีวิชัยชนินทร์เป็นสำคัญ  จำจะต้องกล่าวประวัติทั้งสามีภรรยาด้วยกันจึงจะได้ความชัดเจน          คุณหญิงเอี่ยม  ศรีวิชัยชนินทร์  เกิดในรัชกาลที่ ๔  เมื่อ ณ วันพุธที่ ๒๙ มิถุนายน  ปีมะแม  พ.ศ. ๒๔๐๒  เป็นธิดาของหลวงพิทักษ์นรากร(ชื่น  ชินทักษ์)  นายแย้ม พิทักษ์นรากรเป็นมารดา  เดิมเมื่อบิดายังเป็นที่เมืองนนทราชธานี  ตำแหน่งเกณฑ์เมืองรั้งในกระทรวงมหาดไทย  ตั้งบ้านเรือนอยู่ที่หลังวัดราชบพิธ  ใกล้กับบ้านเรือนของตระกูลเจ้าพระยาศรีวิชัยชนินทร์  ครั้นคุณหญิงเอี่ยมเป็นสาวขึ้น  ผู้ใหญ่ทั้งสองฝ่ายจึงได้แต่งงานวิวาหมงคลกับเจ้าพระยาศรีวิชัยชนินทร์ แต่เมื่อยังเป็นจมื่นมณเฑียรพิทักษ์  มีบุตรธิดาด้วยกันชั้นนั้น ๓ คน  ธิดาตายเสียแต่ยังเยาว์คน ๑  รองลงมาคือคุณหญิงเนียน พัศดีกลาง  แล้วถึงพระยาสฤษดิพจนการ(ชาย  สุนทรารชุน)          ในสมัยเมื่อเจ้าพระยาศรีวิชัยชนินทร์ยังหนุ่มนั้นเป็นคนคะนอง  ชอบคบเพื่อนฝูงประพฤติเป็นนักเลง  ข้าพเจ้าผู้แต่งเรื่องประวัตินี้เมื่อแรกเป็นทหารมหาดเล็กก็ออกจะคะนอง  จึงได้รู้จักชอบพอกับเจ้าพระยาศรีวิชัยชนินทร์มาแต่เมื่อยังเป็นจมื่นมณเฑียรพิทักษ์  แต่ว่าข้าพเจ้าเด็กกว่ามากจึงมิได้เป็นนักเลงด้วย  การที่เป็นนักเลงพาให้เจ้าพระยาศรีวิชัยชนินทร์ถึงความอัตคัดขัดสน  จนบิดามารดาคุณหญิงเอี่ยมไม่ยอมให้ลูกสาวอยู่ด้วย  จนบิดามารดาคุณหญิงเอี่ยมไม่ยอมให้ลูกสาวอยู่ด้วย  เจ้าพระยาศรีวิชัยชนินทร์จึงออกจากกรุงเทพฯไปทำราชการในสำนักพระยามหาอำมาตย์(หรุ่น  ศรีเพ็ญ)ผู้เป็นลุงทางฝ่ายมารดา  อยู่ที่นครจำปาศักดิ์และเมืองอื่นๆในมณฑลอุบล  รับราชการทนความลำบากอยู่ทางนั้นช้านาน  ส่วนคุณหญิงเอี่ยมก็ต้องพรากจากสามีและต้องเป็นผู้เลี้ยงลูกอยู่ทางกรุงเทพฯตลอดเวลานั้น          เจ้าพระยาศรีวิชัยชนินทร์ได้เลื่อนเป็นที่หลวงเสนีพิทักษ์ มีตำแหน่งในกระทรวงมหาดไทย  รับราชการอยู่ในมณฑลอุบลจน พ.ศ. ๒๔๓๘  มีกิจเข้ามาแจ้งราชการในกรุงเทพฯ  ประจวบเวลาข้าพเจ้าได้รับราชการเป็นตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงมหาดไทย  เริ่มจะจัดการมณฑลเทศาภิบาล  จะหาตัวผู้เป็นตำแหน่งผู้ว่าราชการจังหวัดพิจิตร  ครั้นเห็นหลวงเสนีพิทักษ์ก็เหมาะใจ  จึงกราบบังคมทูลฯขอให้ไปรั้งราชการจังหวัดพิจิตร  คุณหญิงเอี่ยมจึงกลับได้อยู่ร่วมกับเจ้าพระยาศรีวิชัยชนินทร์อีกแต่นั้นมา  เวลานั้นหลวงพิทักษ์นรากรและนางแย้มยังมีชีวิตอยู่  จะเป็นด้วยสิ้นโกรธเคืองหรือถือเอาตัวข้าพเจ้าเป็นนายประกันก็เป็นได้ทั้งสองสถาน            แต่เจ้าพระยาศรีวิชัยชนินทร์ขึ้นไปอยู่เมืองพิจิตรก็ไปทำราชการมีชื่อเสียงข้างฝ่ายดี  จนทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯพระราชทานสัญญาบัตรเลื่อนบรรดาศักดิ์ขึ้นเป็นพระยาสุนทรบุรี ศรีพิชัยสงคราม  ย้ายมาเป็นผู้ว่าราชการจังหวัดนครชัยศรี  ทำความชอบความดีคือแสดงความสามารถในการปราบโจรผู้ร้ายเป็นต้น  จนได้เลื่อนขึ้นเป็นตำแหน่งสมุหเทศาภิบาลมณฑลนครชัยศรี  คุณหญิงเอี่ยมก็ได้มีความสุขและเกียรติยศในฐานะที่เป็นภรรยาผู้ว่าราชการจังหวัด  และภรรยาสมุหเทศาภิบาลโดยลำดับ  มีบุตรธิดาเกิดในสมัยเมื่อเจ้าพระยาศรีวิชัยชนินทร์ย้ายกลับมาจากมณฑลอุบลอีก ๒ คน  คือ  จมื่นสิทธิกฤดากร(เชื้อ  สุนทรารชุน) กับนางสาวช่วง  สุนทรารชุน          ก็แลที่พระนครปฐมนั้น ตั้งแต่มีทางรถไฟแล้ว  เป็นที่เสด็จประพาสของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว กับทั้งสมเด็จพระศรีพัชีรินทราบรมราชินีนาถฯ และพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว  แต่เมื่อยังเสด็จดำรงพระยศเป็นสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชตลอดจนเจ้านาย ข้าราชการผู้ใหญ่ผู้น้อย  ก็พากันไปเที่ยวเตร่เนืองๆ  อาศัยโอกาสที่ได้สนองพระเดชพระคุณในการรับเสด็จและต้อนรับแขก  คุณหญิงเอี่ยมจึงเป็นผู้ซึ่งสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทั้ง ๓ พระองค์นั้น  และเจ้านายทรงพระเมตตากรุณา  แม้ข้าราชการทั้งหลายก็ชอบพอคุ้นเคยโดยมาก          คุณหญิงเอี่ยมได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์และเลื่อนชั้นขึ้นโดยลำดับดังนี้          ในรัชกาลที่ ๕  ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์จตุตถจุลจอมเกล้า เมื่อ พ.ศ. ๒๔๔๐  แล้วเลื่อนขึ้นเป็นชั้นตติยจุลจอมเกล้า เมื่อ พ.ศ. ๒๔๔๑  ในรัชกาลที่ ๖ ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์เลื่อนขึ้นเป็นชั้นทุติยจุลจอมเกล้า เมื่อ พ.ศ. ๒๔๕๘  และได้รับพระราชทานเหรียญรัตนภรณ์ชั้นที่ ๓ ด้วย          เมื่อในรัชกาลที่ ๕  พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  ทรงพระราชดำริว่าเจ้าพระยาศรีวิชัยชนินทร์เมื่อยังที่พระยาสุนทรบุรี ศรีพิชัยสงคราม  สมุหเทศาภิบาลมณฑลนครชัยศรี  มีความชอบได้สนองพระเดชพระคุณในราชการส่วนพระองค์มาก  ไม่มีบ้านเรือนที่อาศัยเป็นหลักแหล่งสมควรแก่เกียรติยศ  จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯพระราชทานที่ริมถนนกรุงเกษมทางฟากเหนือ  ตรงที่ต่อกับถนนหลานหลวงให้เป็นที่บ้าน            มาถึงในรัชกาลที่ ๖  พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชดำริว่า  เจ้าพระยาศรีวิชัยชนินทร์มีความชอบ  ด้วยได้สนองพระเดชพระคุณมาแต่ครั้งยังเสด็จดำรงพระยศเป็นสมเด็จพระยุพราช  จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯพระราชทานเงินให้สร้างบ้าน            เมื่อเจ้าพระยาศรีวิชัยชนินทร์มีความชราทุพพลภาพ  กราบถวายบังคมลาออกจากตำแหน่งสมุหเทศาภิบาล  จึงได้ย้ายครอบครัวพาคุณหญิงเอี่ยมกลับเข้ามาอยู่ที่บ้านเรือนอันได้รับพระราชทานนั้น  จนตลอดอายุ  เจ้าพระยาศรีวิชัยชนินทร์ถึงอสัญกรรม เมื่อ พ.ศ. ๒๔๖๘  คุณหญิงเอี่ยมได้ปกครองบ้านเรือนและวงศ์ตระกูลต่อมา  จนเกิดเจ็บป่วยเรื้อรังอาการมากขึ้น  พระยากับคุณหญิงพัศดีกลางจึงรับไปรักษาพยาบาลต่อมา  แต่อาการโรคกอปรด้วยความชราทุพพลภาพเป็นปัจจัย  พ้นวิสัยที่จะหายได้  คุณหญิงเอี่ยม  ศรีวิชัยชนินทร์ถึงอนิจกรรม  เมื่อวันที่ ๑๖ มีนาคม  พ.ศ. ๒๔๖๙  คำนวนอายุได้ ๖๗ ปี          สิ้นเรื่องประวัติคุณหญิงเอี่ยม  ศรีวิชัยชนินทร์เพียงนี้. .................................................................................................................................................... (๑)  (ผมเข้าใจว่า) แต่ก่อนยังไม่ใช้นามสกุล  ชื่อผู้หญิงต้องระบุชื่อ(บรรดาศักดิ์)ผัวหรือบิดาต่อท้าย  ตามประกาศในรัชกาลที่ ๔ จากคุณ : กัมม์ - [ 24 พ.ค. 49 10:06:12 ]

ความคิดเห็นที่ 16 ประวัติเจ้าพระยาศรีวิชัยชนินทร์จบแล้วครับ เรื่องสั้นๆอย่างนี้ก็ดีนะครับ  จบเร็วดี ขอปิดกระทู้ด้วยเรื่องจอมโจรตามสัญญานะครับ จากคุณ : กัมม์ - [ 24 พ.ค. 49 15:13:18 ]

ความคิดเห็นที่ 17 นิทานที่ ๑๑  เรื่องโจรแปลกประหลาด จะเล่าเรื่องโจรแปลกประหลาดที่ฉันได้เคยรู้จัก ๒ คน  ชื่อว่าโจรทิม ชาวเมืองอินทบุรีคนหนึ่ง  โจรจันทร์ ชาวเมืองปทุมธานีคนหนึ่ง  จะเล่าเรื่องของโจรทิมก่อน เรื่องโจรทิม          เมื่อ พ.ศ. ๒๔๓๓  ฉันยังเป็นตำแหน่งอธิบดีกระทรวงธรรมการ ซึ่งกำหนดว่าจะยกขึ้นเป็นกระทรวงเสนาบดี  จึงทรงพระกรุณาโปรดฯให้ฉันนั่งในที่ประชุมเสนาบดีแต่ในเวลานั้น  ค่ำวันหนึ่งพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จลงประทับที่ประชุมเสนาบดี ณ มุขกระสันพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาทตามเคย  แต่คืนนั้นมีราชการน้อยพอปรึกษาสิ้นระเบียบวาระแล้ว  สมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงตรัสว่า  ได้ทรงรับฎีกานักโทษในคุกทูลเกล้าฯถวายมางไปรษณีย์ฉบับหนึ่ง  อยู่ข้างแปลกประหลาดโปรดให้อ่านให้เสนาบดีฟัง  เป็นฎีกาของอ้ายทิมนักโทษชาวเมืองอินทบุรี  ต้องจำคุกด้วยเป็นโจรปล้นทรัพย์  ความที่กราบบังคมทูลในฎีกาว่าตั้งแต่อ้ายทิมต้องจำคุก  พัสดีจ่ายให้ไปทำการในกองจักรสานได้ฝึกหัดจักสานมาจนชำนาญ  จึงคิดว่าจะพยายามในกระบวนจัดสานไม่ให้ฝีมือใครสู้ได้หมดทั้งคุก  แล้วจะทำสิ่งใดสิ่งหนึ่งทูลเกล้าฯถวายให้ทรงเห็นฝีมือ  ถ้าและโปรดของสิ่งนั้นจะขอพระราชทานโทษให้พ้นเวรจำออกบวชเป็นพระภิกษุจำศีลภาวนาต่อไป  ไม่ประพฤติชั่วร้ายเหมือนหนหลังจนตลอดชีวิต  บัดนี้อ้ายทิมต้องจำคุกมา ๑๐ ปี  ได้พยายามทำสิ่งของนั้นสำเร็จดังตั้งใจแล้ว  ขอพระราชทานทูลเกล้าฯถวาย  ฎีกาอ้างว่า ถ้าความที่กราบทูลเป็นความเท็จแต่ข้อใดข้อหนึ่ง  ขอรับพระราชทานอาญาถึงประหารชีวิต          ตรงนี้จะต้องแทรกอธิบายสักหน่อย  ด้วยในสมัยนั้นยังไม่ได้ตั้งประมวลกฎหมาย  ยังใช้ประเพณีเดิมซึ่งจำคุกโจรผู้ร้ายไม่มีกำหนดว่าต้องจำอยู่นานเท่าใด  จะพ้นจากเวรจำได้แต่ด้วยพระเจ้าแผ่นดินทรงพระกรุณาโปรดยกโทษพระราชทาน นักโทษในคุกจึงต้องถวายฎีกาขอพระราชทานโทษ  ชั้นเดิมมักให้ญาติพี่น้องถวายฎีกาแทนตัว  ครั้นมีการไปรษณีย์เกิดขึ้นก็ถวายฎีกากันทางไปรษณีย์  จำนวนฎีกาคนคุกขอพระราชทานโทษจึงมีมาก  แต่พระเจ้าอยู่หัวทรงตั้งกำหนดเวลาไว้ตามพระราชนิยม  ว่าคนโทษอย่างใดต้องติดเวรจำมานานเท่าใดแล้ว  หรือว่าได้ทำความชอบพิเศษอย่างใดจึงทรงพิจารณา  ถ้าถวายฎีกาไม่เข้าในเกณฑ์ก็ยกฎีกาเสีย  ฎีกาของอ้ายทิมเข้าในเกณฑ์ที่จะได้รับพระราชวินิจฉัย  เพราะต้องจำคุกมาถึง ๑๐ ปีแล้ว          เมื่ออ่านฎีกาอ้ายทิมในที่ประชุมแล้ว  ดำรัสสั่งกรมพระนเรศวรฤทธิ์ เมื่อยังดำรงพระยศเป็นกรมหมื่นและเป็นผู้บัญชาการกระทรวงนครบาลอยู่ในเวลานั้น  ให้ไปสอบสวนดูว่าคำที่อ้ายทิมนักโทษอ้างในฎีกามีจริงเพียงไร  ถึงคราวประชุมหน้า กรมพระนเรศวฯนำกาถังน้ำร้อนที่อ้ายทิมได้สานไว้ใบหนึ่งเข้าไปถวาย  และกราบทูลว่าคำที่อ้ายทิมอ้างนั้นสอบสวนได้ความจริงทุกข้อ  พระเจ้าอยู่หัวทอดพระเนตรกาถัง เห็นเป็นฝีมืออย่างปราณีตจริง  มีพระราชดำรัสว่า "มันพูดจริง  เราก็จะให้มันเห็นผลความจริง"  จึงทรงพระกรุณาโปรดยกโทษพระราชทานอ้ายทิม  แล้วดำรัสสั่งกรมพระนเรศฯให้ส่งตัวไปให้ฉันผู้เป็นอธิบดีกระทรวงธรรมการจัดการบวชอ้ายทิมเป็นนาคของหลวงบวชพระราชทาน          สมัยนั้นนักโทษยังต้องจองจำอยู่ในคุกเดิมที่หน้าวัดพระเชตุพนฯ  เมื่อกรมนครบาลคุมตัวโจรทิมไปส่ง  ฉันแลเห็นผิดมนุษย์จนน่าสังเวช  ด้วยผมยาวรุงรังไปทั้งหัวเนื้อตัวก็ขมุกขมอมอย่างว่า "ขี้ไคลท่วมตัว"  มีแต่ผ้าขาดนุ่งติดตัวไป  แต่สังเกตดูกิริยาอัชฌาศัยเรียบร้อย รุ่นราวเป็นกลางคนอายุสัก ๔๐ ปีเศษ  ฉันรับตัวไว้แล้วต้องเริ่มด้วยให้อาบน้ำถูขี้ไคลตัดผม  แล้วให้เครื่องนุ่งห่มใหม่  และจัดที่ให้อยู่ในบ้านฉันจนกว่าจะไปบวช            แต่แรกคนในบ้านออกจะพากันกลัวด้วยได้ยินว่าเป็นโจร  ต่อเมื่อรู้เรื่องที่โจรทิมทูลขอ จึงพากันสงสารสิ้นรังเกียจช่วยอุปการะเลี้ยงดูด้วยเมตตาจิตทั่วทั้งบ้าน  ส่วนการที่จะบวชนั้นฉันปรึกษากับเจ้าพระยาวิชิตวงศ์วุฒิไกร(ม.ร.ว.คลี่  สุทัศน์) เวลานั้นยังเป็นที่พระยาวุฒิการบดีปลัดทูลฉลองกระทรวงธรรมการ  เห็นว่าควรให้บวชอยู่วัดพระเชตุพนฯ  ให้ไปบอกพระราชาคณะเจ้าอาวาส  ก็ยินดีจะรับพระทิมไว้ในวัดนั้น  ฉันให้ไปเบิกผ้าไตรกับเครื่องบริขารของหลวงมาแล้ว  ถึงกำหนดจึงให้นายทิมแต่ตัวนุ่งผ้ายกสวมเสื้อครุยตามแบบนาคหลวง  แล้วพาตัวขึ้นรถไปยังวัดพระเชตุพนฯด้วยกันกับเจ้าพระยาวิชิตวงศ์ฯ  มีพวกข้าราชการในกระทรวงธรรมการและกระทรวงนครบาลกับทั้งพวกที่บ้านของฉันพากันไปช่วย  ข้างฝ่ายพระสงฆ์ พระราชาคณะกับพระฐานานุกรมคณะปรกก็พร้อมเพรียงกัน ทำพิธีอุปสมบทที่ในพระอุโบสถดูครึกครื้นสมกับที่เป็นนาคหลวง          เมื่อบวชเสร็จแล้วพระทิมอยู่ที่วัดพระเชตุพนฯ ๒ พรรษา  ในระหว่างนั้นตัวฉันย้ายไปเป็นเสนาบดีกระทรวงมหาดไทย เมื่อ พ.ศ. ๒๔๓๕  ในปีนั้นเอง วันหนึ่งพระทิมมาบอกว่าเมื่อจำพรรษาที่ ๒ อยู่ที่วัดพระเชตุพนฯเกิดอาพาธเป็นโรคเหน็บชา (Beri - beri) รักษาตัวมาค่อยคลายขึ้นบ้างแต่ยังอ่อนเพลีย  เธออยากจะขึ้นไปอยู่ที่วัดที่เมืองอินทบุรี  ด้วยมีญาติโยมอยู่ในเมืองนั้น  เจ็บไข้พอจะได้อาศัยความอุปการะของเขา  ถามว่าฉันรังเกียจหรือไม่ฉันตอบว่าตัวเธอนั้น พระเจ้าอยู่หัวได้พระราชทานโทษโปรดบวชให้เป็นโสดแก่ตัวแล้ว  จะไปไหนหรืออยู่ที่ไหนก็ได้ตามใจชอบ  แต่ที่เธอมาปรึกษาฉันก่อนนั้นก็ดีอยู่  ฉันจะมีท้องตราไปฝากให้เจ้าเมืองกรมการเขาช่วยอุปการะด้วย  แต่เมื่อขึ้นไปอยู่เมืองอินท์ถ้าเธอจะย้ายไปอยู่ที่ไหนต่อไปให้บอกเจ้าเมืองกรมการให้เขารู้เสียก่อนจึงจะดี  เธอรับคำ  ฉันก็ให้ทำท้องตราให้เธอถือขึ้นไปเมืองอินท์  แต่นั้นมาพระทิมก็เงียบหายไปกว่าปี จากคุณ : กัมม์ - [ 24 พ.ค. 49 16:25:34 ]

ความคิดเห็นที่ 18 (ต่อ)          ครั้นถึง ร.ศ. ๑๑๒ (พ.ศ. ๒๔๓๖)  ในเวลากำลังไทยวิวาทกันกับฝรั่งเศส  วันหนึ่งฉันลงมาจากบนเรือนเห็นพระทิมมานั่งคอยอยู่ที่ท้องพระโรง  ฉันถามเธอว่ามีกิจธุระอะไรหรือ  พระทิมตอบว่า "อาตมาภาพอยู่เมืองอินท์ได้ยินว่ามีศึกฝรั่งเศสมาติดเมือง  อาตมาภาพคิดถึงพระเดชพระคุณของพระเจ้าอยู่หัว  ซึ่งได้ทรงพระกรุณาแก่อาตมาภาพมาแต่ก่อน  เมื่ออาตมาภาพยังเป็นหนุ่ม ได้เคยเรียนคาถาอาคมสำหรับต่อสู้ศัตรูอยู่บ้าง  จึงลงมาเฝ้าหมายจะถวายพระพรลาสึกไปอาสารบฝรั่งเศส สนองพระเดชพระคุณพระเจ้าอยู่หัว  เมื่อเสร็จการรบพุ่งแล้วถ้ารอดชีวิตอยู่ก็จะกลับบวชอีกอย่างเดิม"          ฉันได้ฟังนึกรักใจพระทิมจึงตอบว่า  ฉันต้องไปกราบทูลก่อนเพราะเมื่อเธอบวชเป็นนาคหลวงของพระเจ้าอยู่หัว  ให้เธอพักรอฟังอยู่ที่บ้าน  ฉันไปกราบทูลสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงก็ชอบพระราชหฤทัย  ออกพระโอษฐ์ว่า "มนุษย์เรานี้ถึงตกต่ำจนเป็นโจรผู้ร้าย  ถ้ากลับใจได้จริงๆก็ยังเป็นคนดีได้"  โปรดให้ฉันเชิญกระแสรับสั่งไปบอกพระทิม  ว่าซึ่งมีความกตัญญูคิดจะสนองพระเดชพระคุณนั้นทรงขอบใจนัก  แต่การรบพุ่งใช้แต่คนฉกรรจ์ที่ยังมีกำลังมาก  พระทิมอายุมากเกินขนาดเสียแล้ว  ให้บวชเอาบุญต่อไปเถิด  เธอได้ฟังกระแสรับสั่งอย่างนั้นก็ลากลับไป  แต่นั้นมาฉันจะได้พบกับพระทิมอีกบ้างหรืออย่างไรจำไม่ได้  แต่ไม่มีกิจเกี่ยวข้องต้องคิดถึงพระทิมมาหลายปี          จนถึงครั้งหนึ่ง จะเป็นเมื่อปีใดจำไม่ได้  ฉันได้รับใบบอกจากเมืองอินทบุรีว่า  พระทิมอาพาธถึงมรณภาพ  เขาเห็นว่าเธอเป็นพระที่พระเจ้าอยู่หัวโปรดบวชพระราชทานและฉันได้สั่งอุปการะ  จึงปรึกษากับพวกญาติให้รอการปลงศพพระทิมไว้  บอกมาให้ฉันทราบก่อน  ฉันเห็นว่าพระเจ้าอยู่หัวเคยทรงพระกรุณาแก่พระทิมมาแต่ก่อน  จึงนำความขึ้นกราบบังคมทูลว่าพระทิมถึงมรณภาพเสียแล้ว  มีพระราชดำรัสว่าพระทิมเป็นคนซื่อสัตย์  ถึงไม่ทรงรู้จักตัวก็ได้ทรงอุปการะมาแต่ก่อน  โปรดให้ฉันเบิกศิลาหน้าเพลิงกับผ้าสำหรับชักบังสุกุลเป็นของหลวงส่งไปพระราชทานเพลิงศพพระทิม  เพราะฉะนั้นงานศพพระทิมก็กลายเป็นศพกรมการที่ได้พระราชทานสัญญาบัตร  ด้วยมีข้าหลวงพระราชทานเพลิงและมีกรมการไปช่วยงานเป็นเกียรติยศ  สิ้นเรื่องประวัติโจรทิมเพียงเท่านี้  พิเคราะห์ดูสมกับคำสุภาษิตโบราณซึ่งว่า ไม้ ต้นคดปลายตรงยังดัดเอาดีได้  ถ้าปลายคดถึงต้นจะตรงก็ใช้ไม่ได้  จึงเขียนเรื่องรักษาไว้มิให้สูญเสีย จากคุณ : กัมม์ - [ 24 พ.ค. 49 16:27:29 ]

ความคิดเห็นที่ 19 ท่านผู้เล่าประสงค์จะสื่อสารในประเด็นที่ว่า ยกย่องชื่นชมผู้ที่ได้ขึ้นชื่อว่าเป็น"มหาโจร" แต่กลับใจเป็นคนดีได้ในภายหลัง หรือชูประเด็นที่ว่า เป็นเพราะ"พระมหากรุณาธิคุณ" ของเจ้ามหาชีวิต ที่ให้โอกาสมหาโจร  กลับตัวกลับใจได้ ข้าพเจ้าผู้มีปัญญาอันน้อยนิด  มิอาจแยกแยะได้ค่ะ จากคุณ : Gasalong - [ 25 พ.ค. 49 14:57:40 ]

ความคิดเห็นที่ 20 ผมคิดว่าผู้เล่า(สมเด็จฯ (รวมทั้งตัวผมด้วย))มีพระประสงค์ยกย่องทั้งสองประเด็นครับ ๑. เป็นพระมหากรุณาธิคุณแก่อาณาประชาราษฎร์ทั่วหน้า ๒. โจรทั้งสองที่ได้รับพระมหากรุณาธิคุณก็ถือกตัญญูเป็นที่ตั้ง เป็นความงดงามที่เกิดขึ้นในประวัติศาสตร์  ที่เราในสมัยปัจจุบันควรรับเอาเป็นเยี่ยงอย่างได้ แต่ไม่ต้องไปเป็นโจรก่อนก็ได้นะครับ.... จากคุณ : กัมม์ - [ 25 พ.ค. 49 16:19:11 ]

ความคิดเห็นที่ 21 สวัสดีครับ มาทักทายเพื่อนฝูงบ้างถ้ามีเวลา องคุลีมาล ประหารคนเป็นร้อยเป็นพัน แล้วสำเร็จเป็นอรหันต์ ท่านยังมีบาปติดตัวหรือไม่ครับ เมื่อบำเพ็ญได้ถึงขั้นนั้น สามารถล้างบาปทั้งหมดได้มั้ย ท่านผู้เฝ้าหอสมุดพอตอบได้หรือไม่ครับ อย่างโรบินฮู้ดปล้นคนกังฉินมาเจือจานคนจน มีแต่คนสรรเสริญหรือเปล่า เรื่องไปปล้นใครเนี่ยไม่สนใจกันเลยรึ จากคุณ : จำปูน (อ่างหยก) - [ 26 พ.ค. 49 09:14:12 ]

ความคิดเห็นที่ 22 สวัสดีครับ  ท่านจำปูน กลายเป็นจิ๊กโก๋ประจำห้องไปเสียแล้วหรือครับ ตอบแบบขอไปทีก็แล้วกันนะครับ - องคุลีมาล คงไม่พ้นบาปไปได้ ดังพระธรรมคาถากล่าวไว้ (มากมาย) - คนที่เกลียดโรบินอู้ด  คือคนที่โดน  คุณ อู้ด  ปล้นนั่นแล - ส่วนความผิดและโทษานุโทษของ ๒ มหาโจรที่ยกมา อยู่ในพระบรมราชวินิจฉัยแล้วครับ ฮ่ะฮ่ะฮ่า.... ว่าจะพิมพ์เรื่อง  เจ้าพระยายมราช (ปั้น  สุขุม) อีกสักที  ท่าน จำปูน เห็นเป็นไงครับ เจ้าพระยามหาเสนา(บุนนาค)  ก็มีคนถามกันมาก อีกสักเดี๋ยวก็คงมีท่านๆมาตั้งกระทู้ค้นหา  พิมพ์เก็บๆเอาไว้ดีไหมครับ   เอาเจ้าพระยามหาเสนาก่อนก็แล้วกัน  สั้นดี  ๒๐ หน้าก็จบแล้ว จากคุณ : กัมม์ - [ 26 พ.ค. 49 12:01:55 ]

ความคิดเห็นที่ 23 เจ้าพระยายมราช (ปั้น  สุขุม) น่าสนใจมากครับ ท่านเป็นเจ้าพระยาคนเดียวมั้งที่ได้สายสะพายนพรัตนราชวราภรณ์ คงมีคุณูปการมากมาย ไว้จะรออ่านครับ จากคุณ : จำปูน (อ่างหยก) - [ 26 พ.ค. 49 12:30:42 ]

ความคิดเห็นที่ 24 น้อมรับครับ  ท่านจำปูน ประวัติเจ้าพระยายมราช(ปั้น) ตั้งแต่ติดกัณฑ์เทศน์มาแต่สุพรรณฯ เป็นพระอาจารย์พระเจ้าลูกเธอ ได้ตามเสด็จต่างประเทศ ได้จัดการปกครองมณฑลปัตตานีได้อย่างเรียบร้อย สนองพระราชกรณียกิจส่วนพระองค์หลายอย่าง ฯลฯ ทั้งหมด  ๑๒๕  หน้า  จะพิมพ์เป็นของขวัญในโอกาสท่านกลับมาครับ ตอนนี้ขอพิมพ์เรื่อง เจ้าพระยามหาเสนา(บุนนาค) ก่อนนะครับ  ได้เริ่มไปแล้ว http://www.pantip.com/cafe/library/topic/K4403600/K4403600.html จากคุณ : กัมม์ - [ 27 พ.ค. 49 08:37:23 ]

ความคิดเห็นที่ 25 เพชรพระมหามงกุฎ - เจ้าพระยายมราช(ปั้น  สุขุม) ที่นี่ครับ http://www.pantip.com/cafe/library/topic/K4409228/K4409228.html จากคุณ : กัมม์ - [ 28 พ.ค. 49 21:57:16 ]

ความคิดเห็นที่ 26 ขอบพระคุณครับ จากคุณ : TimeSquare : ) - [ 20 มิ.ย. 49 13:27:11 ]

ความคิดเห็นที่ 27 ขอบคุณเช่นกันครับ  TimeSquare จากคุณ : กัมม์ - [ วันอาสาฬหบูชา 12:59:05 ]