PANTIP.COM : K5028740 ว่าด้วยการเรียกเชื้อพระวงศ์อย่างสั้น [ประวัติศาสตร์]

ความคิดเห็นที่ 9

ทูลกระหม่อม เป็นคำลำลองที่ใช้เรียก "สมเด็จฯ เจ้าฟ้า" ซึ่งเป็นพระราชโอรส พระราชธิดาซึ่งประสูติแต่พระอัครมเหสี หรือพระมเหสีครับ

เพราะฉะนั้นเราต้องมาดูก่อนว่า สมเด็จพระอัครมเหสี กับ พระมเหสี นั้นคือตำแหน่งใด?

ในกฎมณเทียรบาล คำนิยามศัพท์นะครับ ได้ให้คำนิยามไว้ว่า สมเด็จพระอัครมเหสี คือผู้ที่ได้รับพระราชทานสถาปนาแต่งตั้งเป็น "สมเด็จพระบรมราชินี"

ส่วนพระมเหสี นั้นหมายมิได้เขียนไว้ถึง มีแต่เพียงว่า "พระมเหสีรอง" คือผู้ที่ดำรงพระอิสริยยศรองลงมาจากสมเด็จพระบรมราชินี เช่น "สมเด็จพระบรมราชเทวี" "พระราชเทวี" "พระอัครชายาเธอ" "พระนางเธอ" ครับ

คุณณัฐฯ เธอได้เคยให้ความรู้ไว้ว่า ผู้ที่จะเรียกว่า "พระมเหสี" ได้นั้นต้องเป็นเชื้อพระบรมวงศ์ (คือพระราชวงศ์ชั้น "ลูก" พระเจ้าแผ่นดิน" ครับ) ขึ้นไปเท่านั้น

จะยกตัวอย่างนะครับ
เมื่อพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงเสกสมรสกับนางสาวประไพ สุจริตกุล ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาให้เป็น "พระอินทราณี"

(ตอนนี้ "พระอินทราณี" ยังคงเป็นพระสนมอยู่นะครับ ยังมิใช่เชื้อพระวงศ์ หากมีพระราชโอรส พระราชธิดาประสูติ พระเจ้าลูกเธอนั้นดำรงพระอิสริยยศเป็น "พระบรมวงศ์ พระองค์เจ้า" คือเป็น "เสด็จฯ" ครับ)

ต่อมาทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาพระอินทราณีขึ้นเป็น "พระวรราชชายาเธออินทรศักดิ์ศจี" มีพระบรมราชโองการสั่งไว้ด้วยว่า ให้ดำรงพระอิสริยยศอย่างพระบรมวงศ์ พระองค์เจ้า
(ตอนนี้ "พระวรราชชายาเธออินทรศักดิ์ศจี" ทรงเป็นพระราชวงศ์แล้วนะครับ และถือว่าเป็น "พระมเหสี" แล้ว มิใช่พระสนม เพราะดำรงพระอิสริยยศเป็นพระภรรยาในพระมหากษัตริย์ และทรงสถิตย์ในชั้นพระบรมวงศ์

อย่างไรก็ตามครับ ในตอนนั้นพระองค์ยังคงทรงเป็น "พระมเหสี(รอง)" อยู่นะครับ กล่าวคือยังมิได้ทรงเป็น "พระบรมราชินี" หากพระราชโอรส พระราชธิดาประสูติตอนนี้ จะดำรงพระอิสริยยศเป็น "สมเด็จเจ้าฟ้าฯ ชั้นโท" ครับ)

ต่อมาทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สถาปนาเป็น "สมเด็จพระนางเจ้าอินทรศักดิ์ศจี พระบรมราชินี"
(ตอนนี้ทรงเป็น "พระอัครมเหสี" แล้วนะครับ ตรมที่ทรงเป็น "สมเด็จพระบรมราชินี" พระเจ้าลูกเธอที่ประสูติตอนนี้ เป็นสมเด็จเจ้าฟ้าฯ ชั้นเอก ครับ)

สรุปอีกทีนะครับ
พระมเหสีจะต้องมีคุณสมบัติเหล่านี้ครับทุกข้อคือ
1.เป็น "ภรรยา" ของพระเจ้าแผ่นดิน
2.เป็นเจ้านายในพระราชวงศ์จักรี ที่ดำรงพระอิสริยยศไม่น้อยกว่า "พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้า"

และสำหรับสมเด็จพระอัครมเหสี
3.เป็นผู้ที่ได้รับสถาปนาเป็น "สมเด็จพระบรมราชินี"

ดังนั้น ผู้ที่จะดำรงพระยศเป็นสมเด็จเจ้าฟ้าฯ ชั้นเอก หรืออย่างที่เรียกกันว่าทูลกระหม่อม จะต้องเป็นพระราชโอรส พระราชธิดาที่ประสูติแต่สมเด็จพระอัครมเหสี หรือสมเด็จพระบรมราชินีเท่านั้น ที่ประสูติแต่พระมเหสีรอง มิใช่สมเด็จเจ้าฟ้าชั้นเอกครับ

**กรณียกเว้น**
สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ พระบรมราชเทวี สมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสา อัยยิกาเจ้า และสมเด็จพระนางเจ้าสุขุมาลมารศรี พระอัครราชเทวี ทั้ง 3 พระองค์นี้มิได้ดำรงพระอิสริยยศเป็น "สมเด็จพระบรมราชินี" ฉะนั้นจึงมิใช่ "สมเด็จพระอัครมเหสี" (ตามนัยแห่งความหมายของกฎมณเทียรบาลนะครับ) แต่พระเจ้าลูกเธอซึ่งประสูติแต่ทั้ง 3 พระองค์นี้ทรงเป็น เจ้าฟ้าฯ ชั้นเอก (ทูลกระหม่อม) ในฐานะที่ทั้ง 3 พระองค์ทรงเป็นพระราชธิดาในพระเจ้าแผ่นดิน คือทรงเป็นลูกหลวง
พูดง่ายๆ คือถ้าทั้งปู่และตาของเจ้าฟ้าฯ พระองค์นั้นทรงเป็นพระเจ้าแผ่นดินด้วยกันทั้งคู่ แม้พระมารดาของพระองค์มิได้เป็นพระอัครมเหสี ก็เป็นเจ้าฟ้าทูลกระหม่อมครับ

สรุปให้อย่างง่ายๆ อีกทีครับ
ทูลกระหม่อมนั้นใช้หมายถึง
1.พระเจ้าแผ่นดิน
2.สมเด็จเจ้าฟ้า (ชั้นเอก)

*2.สมเด็จเจ้าฟ้าชั้นเอกนั้นจะต้องมีคุณสมบัติดังนี้ครบทุกข้อ
1.เป็นพระราชโอรส พระราชธิดาในพระเจ้าแผ่นดิน
2.พระราชมารดาต้องดำรงพระยศเป็น "สมเด็จพระบรมราชินี" หรือต้องเป็นพระราชธิดาในพระเจ้าแผ่นดิน

ส่วนสมเด็จเจ้าฟ้าฯ อื่นๆ จัดเป็นชั้นโททั้งสิ้นครับ

สมเด็จฯ ใช้เรียกอย่างลำลองถึง
1.สมเด็จพระบรมราชินี(นาถ)
2.สมเด็จพระบรมราชเทวี สมเด็จพระอัครราชเทวี
3.สมเด็จพระบรมราชชนนี
4.สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา (หรือกรมพระพิเศษ)
5.สมเด็จเจ้าฟ้าชั้นโท

ขอยกตัวอย่างเปรียบเทียบให้ชัดๆ นะครับ
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าสุทธาทิพยรัตน์ กรมหลวงศรีรัตนโกสินทร ทรงเป็นพระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และพระนางเจ้าสุขุมาลมารศรี พระราชเทวี ทรงเป็นเจ้าฟ้าชั้นเอก (ทูลกระหม่อม) เพราะพระนางเจ้าฯ พระราชเทวี นั้นแม้ทรงเป็นพระมเหสีรอง แต่ทรงเป็นพระราชธิดาในพระเจ้าแผ่นดิน

สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตน์ราชสุดาฯ ทรงเป็นพระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว และพระนางเจ้าสุวัทนา พระวรรราชเทวี แต่เป็นเจ้าฟ้าชั้นโท (สมเด็จ) เพราะพระนางเจ้าสุวัทนา พระวรราชเทวีนั้น มิได้ทรงเป็นพระราชธิดา

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงเป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และพระนางเธอรำเพยภมราพิรมย์ ขณะประสูตินั้นพระนางเธอฯ ทรงเป็นพระมเหสีที่ดำรงพระยศสูงสุดจริง แต่มิใช่พระอัครมเหสี ดังนั้นรัชกาลที่ ๕ จึงทรงเป็น สมเด็จเจ้าฟ้าชั้นโท คือเป็นสมเด็จครับ

การทรงกรม ในระยะแรกนั้นพระราชทาน "กรม" ให้ทรงปกครองจริงๆ ครับ มีการตั้งเจ้ากรม ปลัดกรม เป็นผู้ช่วยในพระองค์บริหารราชการกรมนั้นๆ ต่อมาเปลี่ยนไป การทรงกรมเป็นเพียงพระเกียรติยศเท่านั้น หาใช่พระราชทานกรมให้ทรงครองจริงๆ เหมือนเมื่อก่อนไม่ครับ (ราวๆ สมัยรัชกาลที่ ๕ ครับ) แต่การตั้งเจ้ากรม ปลัดกรม สมุห์บัญชี ยังมีเหมือนเดิม

ต่อมาเมื่อเลิกบรรดาศักดิ์แล้ว การตั้งเจ้ากรมจึงไม่จำเป็นอีก เช่นการสถาปนาสมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอฯ ให้ดำรงพระยศเป็น "กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์" ครับ

การทรงกรมที่เป็นชื่อจังหวัด เริ่มแต่สมัยรัชกาลที่ ๕ ครับ โดยทรงเริ่มพระราชทานพระราชโอรส พระราชธิดาของพระองค์ ส่วนพระราชอนุชา พระเชษฐภคินีและพระกนิษฐา มิได้พระราชทานพระนามกรมให้เป็นจังหวัด เชื่อว่าทรงรับอิทธิพลมาจากธรรมเนียมฝรั่งครับ เช่น Duke of Edinburgh เป็นต้น

ศักดินา คือนาอันบ่งบอกถึงศักดิ์ เป็นการจำกัดว่าผู้ใดมีนาได้ไม่เกินเท่าใด (และมีหน้าที่เพียงไร) ครับ อาจจะมีจริงๆ ไม่ถึงก็ได้ แต่จะมีเกินกว่านั้นไม่ได้ครับ

จากคุณ : โอ้มายก็อดเนส (ohmygodness) - [ 8 ม.ค. 50 23:05:25 ]