PANTIP.COM : K5260363 •...ในขณะที่ พระยาตาก(พระเจ้าตากสิน) ยกทัพเข้าตีเมืองจันทบูร..มี ทองด้วง(ร.๑) ร่วมทัพด้วยหรือครับ...• [ประวัติศาสตร์]

ความคิดเห็นที่ 8

ประวัติศาสตร์มีคนแต่งหลายคน ขึ้นอยู่กับว่าผู้ที่นำมาทำเป็นละครหรือภาพยนตร์จะยึดพระราชพงศาวดารฉบับใดเป็นหลักในการดำเนินเรื่อง ซึ่งหากผู้เขียนบทละครขาดการค้นคว้าอย่างจริงจัง เนื้อหาก็จะสับสน และเลื่อนลอย

ความจริงเหตุการณ์สมัยสมเด็จพระเจ้าตากสินนี้มีการบันทึกไว้ในเอกสารหลักฐานมากพอสมควร บางเล่มเขียนขึ้นในสมัยของพระองค์โดยผู้ร่วมอยู่ในเหตุการณ์ บางเล่มก็เขียนขึ้นภายหลัง

"นกเอี้ยง" เป็นพระนามที่ ก.ศ.ร. กุหลาบเอ่ยอ้างเป็นบุคคลแรกในหนังสือชื่อ "มหามุขมาตยานุกูลว่าด้วยลำดับวงศ์ตระกูลขุนนางไทยทั้งสิ้นในแผ่นดินสยาม" (พระนคร, โรงพิมพ์สยามประเภท, ร.ศ. ๑๒๔, หน้า ๗๓) แต่ไม่ปรากฏพระนามใน "อภินิหารบรรพบุรุษ" และคงเป็นแหล่งข้อมูลเดิมของหนังสือที่เขียนในเมืองจีนหลังล้มราชวงศ์แมนจู ซึ่งได้ระบุพระนามไว้ว่า "ลั่วยั้ง" ซึ่งแปลว่า นางนกยาง แต่พระนามพระมารดาของพระองค์จะมีชื่อนี้จริงหรือไม่ ไม่มีหลักฐานชั้นต้นให้สืบได้แน่ชัด

แต่ ก.ศ.ร. กุหลาบกล่าวว่า ท่านนกเอี้ยงเป็นชาวบ้านแหลม เพชรบุรี ซึ่งตรงกับหนังสือ "อภินิหารบรรพบุรุษ" ที่ระบุว่าเมื่อกรุงแตกแล้วท่านนกเอี้ยงได้หลบภัยพม่าอยู่ที่บ้านแหลม เพชรบุรี และ ก.ศ.ร. กุหลาบก็ได้กล่าวเช่นกันว่า พระมารดามีเชื้อจีน "แซ่โหงว" แต่อาจารย์นิธิ (ศาสตราจารย์ ดร. นิธิ เอียวศรีวงศ์) เห็นว่าหลักฐานที่กล่าวถึงพระราชมารดาของพระเจ้าตากสินไม่น่าเชื่อถือเท่าใดนัก หากแต่มีเหตุผลอยู่บ้างเมื่อเทียบธรรมเนียมปฏิบัติของชาวจีนอพยพ (สมเด็จพระเจ้าตากสินเป็นลูกคนจีน) กล่าวคือ ชาวจีนอพยพมักนิยมแต่งงานกับหญิงลูกจีนในเมืองไทยมากกว่าหญิงไทยแท้ เพื่อประโยชน์ทางการค้าของตน

ส่วนที่คุณเจ้าของกระทู้ถามเรื่อง "บุญมา" นั้น หนังสือ "อภินิหารรัชกาลที่ ๑" โดย ม.ร.ว. ชนม์สวัสดิ์ ชมพูนุทแต่งขึ้น (พระนคร, ประมวลสาส์น, ๒๕๑๖, หน้า ๓๖-๓๘) บอกว่า หลังจากชุมนุมของพระเจ้าตากสินมีฐานที่มั่นคงอยู่ทางหัวเมืองชายทะเลด้านตะวันออก กิตติศัพท์การ "กู้กรุงศรีอยุธยา" ของพระเจ้าตากสินก็ล่วงรู้อย่างดีถึงสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าฯ ซึ่งขณะนั้นประทับอยู่ถึงบ้านบางช้าง เมืองราชบุรี และจึงได้แนะนำ "นายบุญมา" ซึ่งเป็นพระราชอนุชาให้เข้าถวายตัวกับพระเจ้าตากสิน เพราะ "ชาวเมืองทางหัวเมืองชายทะเลรักใคร่นับถือเขามาก" การกู้กรุงศรีอยุธยาก็มีทางจะสำเร็จได้

ก็แปลว่า "นายบุญมา" เข้าร่วมทัพของพระเจ้าตากสินขณะตั้งชุมนุมอยู่แถบชายทะเลด้านตะวันออก

ส่วน "เจ้าพระยาจักรี" ได้เข้าถวายตัวหลังจากที่พระเจ้าตากสินได้ทรงปราบดาภิเษกแล้ว ทั้งไม่ใช่คนที่ทรงรู้จักคุ้นเคยมาแต่ก่อนด้วย ด้วยเหตุนี้ เจ้าพระยาจักรีจึงจัดอยู่ในกลุ่มข้าทูลละอองฯ ที่ไม่ถือว่าเป็น "ลูกน้องคนสนิท" ของพระเจ้าตากสินมาก่อน ประวัติการรับราชการตอนต้นของเจ้าพระยาจักรีก็ยืนยันถึงสถานะทางการเมืองดังที่กล่าวนี้

หากแต่จากการที่เจ้าพระยาจักรีเป็น "พี่ชาย" ของเจ้าพระยาสุรสีห์ (กรมพระราชวังบวรฯ ในรัชกาลที่ ๑) ซึ่งเป็น "ข้าหลวงเดิม" ที่ทรงไว้วางพระราชหฤทัยที่สุดคนหนึ่ง อีกทั้งเจ้าพระยาสุรสีห์ยังมีฝีมือเข้มแข็งในการสงคราม ทำให้ต้องใช้สอยในการทัพศึกอยู่เสมอ เจ้าพระยาจักรีจึงได้ปรากฏชื่อในการทัพศึกคู่กันกับเจ้าพระยาสุรสีหนับแต่ต้น

ความปรีชาสามารถของเจ้าพระยาจักรีเองก็มีอยู่มาก กอปรกับเมื่อได้โอกาสทำราชการร่วมกับเจ้าพระยาสุรสีห์อยู่เสมอเช่นนี้ ทำให้เจ้าพระยาจักรีได้รับมอบหมายให้เป็นนายทัพบ้าง แม่ทัพบ้างมากขึ้นตามลำดับ และหลังจาก พ.ศ. ๒๓๑๙ แล้ว เมื่อแม่ทัพนายกองทีเป็น "ข้าหลวงเดิม" ร่วงโรยไป เจ้าพระยาจักรีจึงกลายเป็นแม่ทัพที่พระเจ้าตากสินทรงใช้สอยเพื่อการศึกสงครามอยู่เป็นประจำ จนกลายเป็นแม่ทัพหลวงของพระองค์ในสงครามเกือบทุกครั้ง

ส่วนเรื่อง "พระยาจันทบูร" นั้น พระราชพงศาวดารฉบับพันจันทนุมาศกล่าวว่า หลังจากพระเจ้าตากสินเสด็จออกจากอยุธยาได้ ๑๗ วันก็มาถึงพัทยา อีก ๓ วันต่อมาก็เสด็จถึงสัตหีบ และพระระยองก็ได้มาเชิญเสด็จเข้าระยองในเวลาต่อมา (หมายความว่าระยะเวลาไม่ถึงเดือนก็สามารถได้เมืองระยองไว้ในพระราชอำนาจ) แต่ทรงรออยู่ถึง ๔ เดือนกว่าจะสามารถยึดจันทบูรได้ เนื่องจากทรงใช้วิธี "เจรจา" เพื่อให้ได้รับความร่วมมือจากพระยาจันทบูรแทนที่จะใช้กำลังดังที่กล่าวไว้ในพระราชพงศาวดาร และทรงปล่อยให้การเจรจานี้ยืดเยื้ออยู่เป็นเวลานาน

ตัว "พระยาจันทบูร" นัน ในพระราชพงศาวดารเข้าใจว่าไม่ใช่เจ้าเมืองที่รัฐบาลอยุธยาแต่งตั้งขึ้น แต่น่ามาจากความมีทรัพย์ของ "เจ้าขรัวหลาน" จึงแต่งตั้งรัฐบาลของตนขึ้นก่อนที่พระเจ้าตากสินจะเสด็จมาถึง และเมื่อไม่ได้รับการแต่งตั้งจากอยุธยา บรรดาศักดิ์ "พระยาจันทบูร" จึงน่าจะเป็นนามที่ราษฎรเรียกเจ้าเมืองของตัวเอง มิใช่เป็นพระยาด้วยได้รับการแต่งตั้งจากรัฐบาลอยุธยา

เมื่ออยุธยาเสียแก่พม่าแล้ว พระยาจันทบูรได้ตั้งตนเป็นกษัตริย์ เพราะมีหลักฐานในพระราชพงศาวดารฉบับพันจันทนุมาศกล่าวไว้ชัดเจนตอนที่พระเจ้าตากสินนำทัพล้อมเมืองจันทบูรว่า "ฝ่ายพระยาจันทบูรก็ให้พลทหารขึ้นประจำหน้าที่ไว้ แล้วจึงใช้ขุนพรหมธิบาลผู้เป็นพระท้ายน้ำ...ออกมารับเสด็จ" (หมายความว่า ตำแหน่งผู้ว่าราชการหัวเมืองตรีอย่างพระยาจันทบูร ย่อมไม่มีสิทธิจะตั้งตำแหน่ง "พระท้ายน้ำ" ได้ เว้นไว้เสียแต่ว่าจะได้ถือตนว่าเป็นพระมหากษัตริย์เท่านั้น)

หลังการเสียกรุงประมาณ ๒ เดือน พระเจ้าตากสินก็ทรงโจมตีเมืองจันทบูรด้วยกำลังทหารและเข้ายึดเมืองได้สำเร็จ

ส่วนเรื่องความ "ดุร้าย" ของพระองค์นั้น น่าจะเกิดขึ้นในตอนปลายรัชสมัย อันเนื่องมาจากพระราชอำนาจของพระองค์เริ่มสั่นคลอน และทรงใช้พระราชอำนาจอย่างเด็ดขาดมากขึ้น และทรงระแวงสงสัยคนที่อาจไม่ซื่อสัตย์ต่อพระองค์มากขึ้น ว่าอาจทำร้ายพระองค์และชุมนุมของพระองค์ได้

(อ่านรายละเอียดเพิ่มเติมได้จากหนังสือ "การเมืองไทย สมัย พระเจ้ากรุงธนบุรี" โดย ศาสตราจารย์ ดร. นิธิ เอียวศรีวงศ์)

การชมละครหรือภาพยนตร์อิงประวัติศาสตร์ที่นำมาสร้างเป็นเรื่องที่ต้องทำใจ และอย่าไปเชื่อถือในข้อมูลมากนัก และเมื่อดูแล้วก็อย่าได้นำไปอ้างอิงที่ไหนว่าเป็น "ประวัติศาสตร์" เพราะเป็นคนละเรื่องกัน

ที่จริงอย่าว่าแต่ประวัติศาสตร์เอามาทำเป็นละครเลยครับ แค่นวนิยายมาทำเป็นละคร คุณทมยันตีเธอยังเคยให้สัมภาษณ์เลยว่า มีแต่ชื่อเรื่องเท่านั้นที่เป็นของเธอ เนื้อเรื่องในละครดูแล้วจำไม่ได้เลยว่าเป็นเรื่องที่เธอแต่งไว้
แก้ไขเมื่อ 26 มี.ค. 50 23:03:54

จากคุณ : วศินสุข - [ 26 มี.ค. 50 22:55:05 ]

ความคิดเห็นที่ 20

ตอบคุณเจ้าของกระทู้ในความเห็นที่ ๑๓ เกี่ยวกับหนังสือที่ผมและคุณเจ้าของกระทู้ยกมาของอาจารย์นิธิใน "คำนำ ฉบับพิมพ์ครั้งแรก" ซึ่งผมเห็นว่าการวิเคราะห์ประวัติศาสตร์ช่วงสมัยธนบุรีของอาจารย์นิธิเป็นไปอย่างลึกซึ้ง โดยอาจารย์พยายามจะทำความเข้าใจบุคลิกลักษณะของสมเด็จพระเจ้าตากสิน และเหตุการณ์ในรัชสมัยของพระองค์ ดังจะขอยกมาไว้ ณ ที่นี้ ดังนี้ครับ

"...วัฒนธรรมที่เจ๊กถือว่าเป็นเจ๊ก...เป็นวัฒนธรรมที่ไม่เหมือนจีนทีเดียว แต่ก็แตกต่างจากไทยอย่างเห็นได้ชัด เป็นวัฒนธรรมของตนเองหรือวัฒนธรรม "เจ๊ก ๆ" นั่นเอง

สังคมที่มีพลัง คือสังคมที่ปล่อยให้มีความหลากหลายในวัฒนธรรมความแตกต่างของวิถีชีวิต, ค่านิยม และรสนิยมของ "เจ๊ก" คือความมั่งคั่งในทางวัฒนธรรมอย่างหนึ่งของสังคมไทย

ในฐานะที่มีสำนึกเช่นนี้ ข้าพเจ้าอดรู้สึกศรัทธาและชื่นชมต่อพระเจ้ากรุงธนบุรีไม่ได้

งานศึกษาชิ้นนี้ เริ่มต้นขึ้นด้วยความศรัทธาและชื่นชมที่มีอยู่ในส่วนลึกของสำนึกดังกล่าว

เวลาที่ใช้ในการค้นคว้าศึกษาหลักฐานและครุ่นคิดเกี่ยวกับประวัติศาสตร์ในรัชสมัยของพระองค์เป็นเวลานานกว่า ๕ ปี ทำให้ทัศนคติของข้าพเจ้าต่อพระเจ้ากรุงธนบุรีเปลี่ยนแปลงไป

ไม่ใช่ในทางตรงกันข้าม แต่เป็นไปในทางที่ลึกขึ้น จนมองเห็น (หรือคิดว่ามองเห็น) ทั้งความอ่อนแอและความเข้มแข็งของพระองค์ มีความสามารถที่จะชื่นชมพระองค์ในฐานะมนุษย์ผู้ยิ่งใหญ่ ไม่ใช่ทวยเทพที่จุติมาดับยุคเข็ญแก่มวลมนุษย์....

นิธิ เอียวศรีวงศ์
วันไหว้พระจันทร์, ๒๕๒๙"

ส่วนเรื่องการ "ทรงผนวช" ของสมเด็จพระเจ้าตากสินนั้น ผมคิดว่า ผมกับคุณเจ้าของกระทู้อ่านหนังสือ "เล่มเดียวกัน" แต่อยากจะยกมาให้ผู้ที่ไม่ได้อ่านได้ทราบเหตุการณ์เพื่อประดับสติปัญญาบารมีตามสมควร

เรื่องทรงผนวชนี้ มีอยู่ในจดหมายเหตุโหรว่า ครั้นถึงปี พ.ศ. ๒๓๒๔ เดือนยี่อันเป็นปลายปีแล้ว เจ้าพระยาจักรียกไปกัมพูชา ครั้นอีก ๒ เดือนต่อมาในเดือน ๔ พ.ศ. ๒๓๒๔ พระยาสรรค์ก็ยกเข้าล้อมเมืองธนบุรี วันรุ่งขึ้นพระเจ้าตากสินทรงผนวชที่วัดแจ้ง ครั้นถึงเดือน ๕ ปี พ.ศ. ๒๓๒๕ อันเป็นต้นปี เจ้าพระยาจักรีก็ยกทัพกลับมาถึง (ประชุมพงศาวดารภาคที่ ๘ (จดหมายเหตุโหร), พระนคร, ก้าวหน้า, ๒๕๐๗, หน้า ๑๑๘-๑๑๙)

สำหรับเหตุการณ์ที่พระเจ้ากรุงธนบุรีทรงผนวชนั้น มีการเล่าว่า

พระยาสรรค์ได้นำกองทัพพวกกบฏลงมาถึงเมืองธนบุรีในวันแรม ๑๑ ค่ำ เดือน ๔ เป็นปลายปี พ.ศ. ๒๓๒๔ แล้วเข้าล้อมกำแพงไว้ (ประชุมพงศาวดารภาคที่ ๖๕ (พระราชพงศาวดารกรุงธนบุรีฉบับพันจันทนุมาศ), พระนคร, คุรุสภา, ๒๕๑๒, หน้า ๑๒๖) จดหมายเหตุความทรงจำฯ ยืนยันวันเวลาและอธิบายด้วยว่าตั้งค่ายที่คลองมอญซึ่งแสดงว่าได้บุกเข้ามาในกำแพงเมืองแล้ว (จุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว, พระบาทสมเด็จพระ, พระราชวิจารณ์จดหมายเหตุความทรงจำของพระเจ้าไปยิกาเธอ กรมหลวงนรินทรเทวี, พระนคร, พิมพ์ในงานพระเมรุกรมหลวงนครไชยศรีสุรเดช, ๒๔๕๙, หน้า๑๔๓)

นอกจากนี้ ยังได้เล่าว่าเมื่อเกิดรบกันขึ้นนั้นพวกกบฏยิงปืนใหญ่ระดมเข้าไปในพระราชวัง พระเจ้ากรุงธนบุรีจึงรับสั่งให้พวกเชื้อสายโปรตุเกสขึ้นประจำป้อมยิงปืนใหญ่โต้ตอบจนเรือฝ่ายกบฏล่มลง พอรุ่งเช้าพวกกบฏจึงไปจับบุตรภรรยาของฝรั่งแม่นปืนเหล่ามาให้ยิง พวกเชื้อสายโปรตุเกสจึงพากันโดดกำแพงหนีหน้าที่ไป (จุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว, พระบาทสมเด็จพระ, พระราชวิจารณ์จดหมายเหตุความทรงจำของพระเจ้าไปยิกาเธอ กรมหลวงนรินทรเทวี, พระนคร, พิมพ์ในงานพระเมรุกรมหลวงนครไชยศรีสุรเดช, ๒๔๕๙, หน้า๑๔๔)

ความจริงทัพของพระเจ้าตากสินจะเอาชนะพวกกบฏก็มีน้อยเต็มที แม้ว่าขุนนางส่วนใหญ่ยังคงจงรักภักดีต่อพระองค์อยู่ แต่กำลังไพร่พลในเมืองก็ร่อยหรอลงมาก ด้วยส่งไปรบกับกัมพูชาในทัพของเจ้าพระยาจักรีเสียส่วนใหญ่ ที่เหลือก็ให้พระยาสรรค์ยกไปปราบกบฏกรุงเก่า อีกทั้งพวกที่เป็นสมนอกและทนายของขุนนางที่ฝักใฝ่ข้างเจ้าพระยาจักรีอีก

แถมพวกมอญของพระยาเจ่งซึ่งไม่ถูกกับพระยารามัญวงศ์ได้ไปเข้ากับเจ้าพระยาจักรีอีก และได้พาพวกมอญของตนจำนวนหนึ่งไปเข้าข้างศัตรูของพระเจ้าตากสิน เหตุนี้พระเจ้าตากสินจึงต้องทรงปราชัยอย่างไม่มีปัญหา

ดังนั้น วันรุ่งขึ้นเมื่อสถานการณ์กระจ่างแล้ว แม้ว่าขุนนางที่ยังจงรักภักดีดังที่ปรากฏชื่อว่าพระยาธิเบศร์ (บดี) พระยารามัญ (วงศ์) พระยา (มหา) อำมาตย์ คุมคนออกประจำหน้าที่ตามป้อมปราการต่อสู้พวกกบฏ พระเจ้าตากสินซึ่งทรงเข้าพระทัยในสถานการณ์อย่างดีแล้วจึงมีพระราชดำรัสห้ามว่า

"สิ้นบุญพ่อแล้ว อย่าให้ยากแก่ไพร่เลย" (จุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว, พระบาทสมเด็จพระ, พระราชวิจารณ์จดหมายเหตุความทรงจำของพระเจ้าไปยิกาเธอ กรมหลวงนรินทรเทวี, พระนคร, พิมพ์ในงานพระเมรุกรมหลวงนครไชยศรีสุรเดช, ๒๔๕๙, หน้า๑๔๕)

ในวันนั้นเอง คือ แรม ๑๒ ค่ำ เดือน ๔ ได้มีการเจรจากันทั้งสองฝ่าย และตกลงที่จะให้พระเจ้าตากสินทรงผนวชเสีย

สาเหตุที่พระยาสรรค์ "ไม่ปลงพระชนม์" พระเจ้าตากสินก็เพราะ

๑. พระยาสรรค์รู้ตัวดีว่า ศัตรูที่น่ากลัวของตนคือ เจ้าพระยาจักรี และเจ้าพระยาสุรสีห์ การรักษาพระเจ้าตากสินไว้ในฐานะกำกวมคือขอให้ทรงผนวชเพื่อ "ชำระพระเคราะห์เมือง ๓ เดือน" (จุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว, พระบาทสมเด็จพระ, พระราชวิจารณ์จดหมายเหตุความทรงจำของพระเจ้าไปยิกาเธอ กรมหลวงนรินทรเทวี, พระนคร, พิมพ์ในงานพระเมรุกรมหลวงนครไชยศรีสุรเดช, ๒๔๕๙, หน้า๑๔๘) ก็จะทำให้พระยาสรรค์ได้รับความอุดหนุนจากขุนนางที่ยังคงจงรักภักดีต่อพระเจ้าตากสินต่อไป เพื่อที่ว่าจะสามารถต่อสู้หรือต่อรองกับกำลังทางฝ่ายเจ้าพระยาจักรีได้ในภายหน้า

๒. หากพระยาสรรค์คิดที่จะถวายราชสมบัติแก่เจ้าพระยาจักรีตามแผนการเดิม ก็ดูเหมือนจะเป็นพระบรมราโชบายของพระพุทธยอดฟ้าฯ มาแต่ต้นแล้วที่จะก่อรัฐประหารโดยวิธีที่มีความถูกต้องตามหลักโบราณราชประเพณีของราชอาณาจักรอยุธยา

กล่าวคือ ไม่ใช่การแย่งอำนาจดังเช่นการชิงราชสมบัติในอยุธยาบางครั้ง คือจู่โจมเข้าปลงพระชนม์พระเจ้าแผ่นดินเสียแล้วยึดอำนาจไว้ในมือ หากแต่ว่าพระพุทธยอดฟ้าฯ มีพระราชประสงค์จะให้มีการไต่สวนความผิดของพระเจ้าตากสินตามกระบวนการชำระความในมาตรฐานของราชอาณาจักรอยุธยา แล้วจึงมีมติของข้าทูลละอองฯ หรือเหล่าขุนนางให้ประหารชีวิตผู้ผิดตามกระบิลเมือง

ด้วยเหตุนี้ การชิงราชสมบัติของเจ้าพระยาจักรีนี้เมื่อเปรียบเทียบกับการชิงราชสมบัติในครั้งอื่นแล้วจะเห็นได้ว่า กระทำขึ้นอย่างให้มีภาพ "ถูกทำนองคลองธรรม" อย่างมาก

ทั้งนี้ เพื่อสร้างสิทธิธรรมแก่พระเจ้าแผ่นดินพระองค์ใหม่ และการขจัดพระมหากษัตริย์ที่มีราชกฤษฎาภินิหารในทรรศนะของคนไทยจำนวนมากเช่นพระเจ้าตากสินนั้น จะกระทำอย่างหยาบ ๆ เหมือนการแย่งชิงอำนาจกันตามธรรมดาย่อมเป็นไปไม่ได้อยู่แล้ว

ในขณะนั้น พระยาสุริยอภัยยกทัพลงมาจากนครราชสีมาลงมายังกรุงธนบุรีก่อนหน้ากบฏพระยาสรรค์อย่างมีแผนการให้สอดคล้องกับการยึดเอาเมืองธนบุรีของพระยาสรรค์ เกิดการสู้รบกันทั่วไป

พระยาสรรค์ที่เคยถือไพ่เหนือกว่าที่คุมตัวพระเจ้าตากสินไว้ได้ ก็เริ่มจะมองเห็นว่าสถานการณ์กำลังพลิกผัน อำนาจต่อรองในรัฐบาลใหม่กำลังจะเริ่มลดลง และหากเจ้าพระยาจักรียกทัพมาถึงอำนาจต่อรองของตัวจะเป็นศูนย์ทันที

ด้วยเหตุนี้พระยาสรรค์ได้พยายามชักชวนพระเจ้าตากสินเข้ามามีส่วนร่วมอย่างเต็มที่โดยได้ "เรียกท่านที่ทรงผนวชว่า ประจุออกมาเถิด" (จุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว, พระบาทสมเด็จพระ, พระราชวิจารณ์จดหมายเหตุความทรงจำของพระเจ้าไปยิกาเธอ กรมหลวงนรินทรเทวี, พระนคร, พิมพ์ในงานพระเมรุกรมหลวงนครไชยศรีสุรเดช, ๒๔๕๙, หน้า๑๕๐) เพื่อให้ผู้คนที่ยังคงจงรักภักดีในพระเจ้าตากสินอีกมาก ได้เข้าร่วมสู้รบกับพระยาสุริยอภัยหากเป็นรับสั่งของพระเจ้าตากสินเอง

แต่นักการเมืองที่ช่ำชองอย่างพระเจ้าตากสินทรงเข้าพระทัย และอ่านการเมืองออก ทรงเห็นว่าโอกาสที่พระองค์จะกลับมามีพระราชอำนาจดังเดิมนั้นไม่พึงหวัง เพราะกำลังที่แท้จริงในการชี้ขาดการจลาจลคราวนี้คือ กำลังของเจ้าพระยาจักรีซึ่งคาดว่ากำลังยกทัพกลับมา ดังนั้น จึงตรัสตอบพระยาสรรค์ที่ขอให้ทรงลาผนวชว่า

"สิ้นบุญเราแล้วอย่าทำเลย" (จุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว, พระบาทสมเด็จพระ, พระราชวิจารณ์จดหมายเหตุความทรงจำของพระเจ้าไปยิกาเธอ กรมหลวงนรินทรเทวี, พระนคร, พิมพ์ในงานพระเมรุกรมหลวงนครไชยศรีสุรเดช, ๒๔๕๙, หน้า๑๕๐)

เช่นเดียวกับที่เคยมีพระราชดำรัสกับข้าทูลละอองฯ ที่จงรักภักดี เช่น พระยาธิเบศร์บดี, พระยามหาอำมาตย์, ฯลฯ และไม่ประสงค์จะให้มีการประโคมเมื่อพระราชบุตรประสูติเพราะ "มันสุดชาติแล้ว" (จุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว, พระบาทสมเด็จพระ, พระราชวิจารณ์จดหมายเหตุความทรงจำของพระเจ้าไปยิกาเธอ กรมหลวงนรินทรเทวี, พระนคร, พิมพ์ในงานพระเมรุกรมหลวงนครไชยศรีสุรเดช, ๒๔๕๙, หน้า๑๔๙)

พระเจ้าตากสินได้มีพระบรมราโชวาทสั่งสอนพระราชโอรส (พระพงศ์นรินทร์) ซึ่งยังเล็กและเข้าไปอยู่ในที่จองจำด้วยกัน (ตรงนี้ผมขอตอบคุณเจ้าของกระทู้ว่า ผมเห็นว่าน่าจะทรงถูกจับสึกแล้ว เนื่องจากธรรมเนียมทางพระพุทธศาสนาไม่นิยมจองจำนักโทษทั้ง "ผ้าเหลือง" หากผู้นั้นยังบวชอยู่ก็ต้องจับเปลื้องไตรจีวรออกเสียก่อนจองจำ แต่การเปลื้องจีวรออกนั้นจะถือว่าได้ "สึก" แล้วหรือไม่ เพราะหากพระองค์ไม่ทรงเต็มใจจะ "สึก" จะถือว่าได้สึกแล้วหรือ ความนี้ยังน่าสงสัยอยู่) ว่า

"....คงไม่รอด บ้านเมืองเป็นของสองพี่น้องเขานั่นแหละ ถ้าไม่ตายก็ฝากตัวเขาให้ดีเถิด..." (จุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว, พระบาทสมเด็จพระ, พระราชวิจารณ์จดหมายเหตุความทรงจำของพระเจ้าไปยิกาเธอ กรมหลวงนรินทรเทวี, พระนคร, พิมพ์ในงานพระเมรุกรมหลวงนครไชยศรีสุรเดช, ๒๔๕๙, หน้า๑๕๐)

การคาดคะเนในเวลาปลายรัชกาลครั้งนี้นับได้ว่าแหลมคม และตั้งอยู่บนความเจนจัดทางการเมืองของคนที่มีประสบการณ์ทางการเมืองอย่างเจนจบ ของคนที่ได้ฝ่าฟันอันตรายบนการเมืองที่ไม่ราบรื่นจากลูกจีนพ่อค้าเกวียนมาจนเป็นพระมหากษัตริย์

นักการเมืองที่รู้จังหวะการก้าวลงจากสังเวียนได้เอง ต้องอาศัยความเจนจัด และพลังปัญญา และพลังในการควบคุมจิตใจของตนเองอย่างสูงขึ้นไปอีกมาก

และความรู้ในจังหวะการเมืองของพระเจ้าตากสินนี้เอง ที่ได้ช่วยรักษาชีวิตไพร่พลไปไม่น้อย และทำให้การรัฐประหารครั้งนี้นองเลือดน้อยลง สมดังพระราชปณิธานที่ว่า

"อย่าให้ยากแก่ไพร่เลย"

(เรียบเรียงจากหนังสือ "การเมืองไทย สมัย พระเจ้ากรุงธนบุรี" โดย ศาสตราจารย์ ดร. นิธิ เอียวศรีวงศ์)
แก้ไขเมื่อ 28 มี.ค. 50 00:06:00

จากคุณ : วศินสุข - [ 27 มี.ค. 50 23:33:42 ]