ความคิดเห็นที่ 1 ๖.  จากบางกอกสู่โคราช (Korat)                แม่น้ำเจ้าพระยา (The Me Nam Chuo P'ia) เป็นแม่น้ำใหญ่  คำว่าแม่น้ำเป็นคำบ่งประเภท  และชื่อเจ้าพระยานั้นแสดงว่าเป็นแม่น้ำสายสำคัญของสยามราชอาณาจักร  ชาวยุโรปที่แรกมาถึงย่อมอดเสียมิได้ที่จะเห็นว่าแม่น้ำนี้งามน่าชม  แต่แม้ว่าจะอยู่มานานจนชินตาแล้ว  ก็ยังเห็นมีแง่มุมใหม่ ๆ  ที่น่าสนใจและน่าประทับใจเพิ่มเติมอยู่มิได้ขาด  ตลิ่งอันต่ำนั้นมีไม่ผลปลูกอยู่สะพรั่ง  ตันมะพร้าวและหมากที่ขึ้นอยู่เคียงบ้านเรือนไม้ให้ร่มเงา  แลเห็นยอดโอนไสวไปตามลม  หลังคาวัดแวววับจับแสงแดดเมื่อแลลอดใบไม้ไปเห็นเข้าก็ดูดุจภาพลวงตา  ยอดเจดีย์อันงามสง่าสูงเหนือแนวไม้  ที่แลเห็นเป็นครั้งคราวก็สวยสะดุดตาน่าตื่นใจ  ทุ่งนากว้างใหญ่แลลิบสุดตา  มีเทือกเขาหินปูนเตี้ย ๆ  สลับสลอนเป็นแนวกั้นอยู่สุดขอบฟ้า  ที่นั่นคือลพบุรี  และพระบาทอันเป็นสถานศักดิ์สิทธิ์สำหรับจาริกแสวงบุญ                เรือกลไฟที่เข้ามาถูกร่องน้ำแล้วอาจแล่นด้วยความเร็วเต็มที่ขึ้นมาถึงกรุงบางกอกได้ทั้งกลางวันหรือกลางคืน  โดยไม่ต้องเกรงว่าจะถูกหินโสโครก  ข้อนี้ต่างจากแม่น้ำในพม่าแต่ที่เพราะเรือกลไฟที่เข้ามาได้จะต้องกินน้ำลึกไม่เกิน ๑๒ ฟุต ๖ นิ้ว  จึงจะผ่านสันดอนได้สะดวก  มีบางคนเสนอให้ขุดลอกสันดอนเสีย  เพื่อว่าเรือใหญ่กินน้ำลึกจะได้แล่นเข้ามาถึงบางกอกโดยสะดวก  แต่ก็มีผู้คนค้านว่าการทำเช่นนั้นจะเป็นผลให้น้ำทะเลไหลเข้ามาจนน้ำที่กรุงบางกอกใช้ไม่ได้  เพราะย่อมเป็นที่รู้กันทั่วไปว่าในช่วงน้ำตายก่อนจะถึงฤดูฝน  กระแสน้ำทะเลที่เอ่อท้นเข้ามาทำให้เกิดน้ำเสียเน่าไปจนถึงเหนือตัวเมืองหลายครั้ง  ทำให้เกิดความไข้ระบาดไปทั่ว  เท่าที่ปรากฏการณ์จะเป็นเช่นที่ว่าหากในปีที่แล้วมานั้นฝนแล้งเข้าด้วย                เราเดินทางไปถึงบางปะอินในเวลาเย็น  จึงจอดทอดสมอแรมคืนที่นั่น                บางปะอินประกอบด้วยเกาะสองเกาะ  เกาะหนึ่งเป็นที่ตั้งพระราชวัง  อีกเกาะหนึ่งมีวัดพุทธศาสนาที่สร้างตามแบบโกธิค  ประกอบด้วยหน้าต่างกระจกสี  ม้านั่งและแท่นบูชาครบชุด  เล่ากันมาว่าที่ตำบลนี้เป็นที่พระเจ้าแผ่นดินโปรดประพาสมาแต่รัชกาลพระเจ้าปราสาททอง  เมื่อ ค.ศ.๑๖๓๑  บนเกาะซึ่งเป็นที่ตั้งพระราชวังในปัจจุบันนี้  ในรัชกาลก่อนมีอาคารเล็ก ๆ  เป็นที่โปรดมาทรงปีนในยามว่างพระราชกิจ  และได้ทรงปลูกต้นมะม่วงไว้ด้วย                พระเจ้าแผ่นดินรัชกาลปัจจุบันจึงทรงอนุรักษ์สถานที่นี้ไว้เป็นที่สำหรับทรงพักผ่อนโดยความรำลึกถึงพระราชบิดา             สองฟากฝั่งระหว่างที่เราเดินเรือทวนน้ำขึ้นไปเป็นทุ่งนาโดยตลอด  ในแม่น้ำมีเรือคับคั่ง  ใบเรือสีขาวแลดูเหมือนปีกนกโฉบว่อนอยู่กับผิวน้ำ  ตลิ่งบางตอนเป็นรูพรุน  เป็นรังของนกกระเต็นและนกกินแมลงขนเขียว  ตัวค่อนข้างโต  บางรูลึกถึง ๘ ฟุต  บ้างก็อยู่บนพื้นตลิ่ง  บ้างก็อยู่ในที่ที่งูเข้าถึงได้ง่าย  แต่คนแถบนั้นเขาว่างูไม่กล้าเข้าไปในรูเช่นนี้เพราะรูนั้นตรงและแคบเข้าไปแล้วออกไม่ได้  เจ้านกสองประเภทนั้นก็ดูคล้ายจะรู้ว่าไม่มีอันตราย  เห็นมันอยู่รวมกันอย่างสันติสุข                เย็นนั้นเราไปถึงบ้านสักแดง (Ban Sak Dang) เป็นท่าขึ้นสำหรับไปพระบาท  และเป็นจุดสุดท้ายที่เรือกลไฟสามารถขึ้นถึง  เวลานั้นกำลังมีการตระเตรียมตัดถนน  ถางป่าเพื่อรับเสด็จ                พระบาทหรือรองเท้าศักดิ์นี้  เป็นหลุมกว้างราว ๒ ฟุต  ยาวราว ๕ ฟุต  บ้างก็อยู่บนพื้นตลิ่ง  บ้างก็อยู่ในโขดหินปูนข้างผาชัน  มีอาคารแบบที่เรียกกันว่ามณฑปครอบอยู่  พื้นภายในคาดด้วยเสื่ออันทอด้วยเส้นเงินที่สานเป็นเปีย  ผู้แสวงบุญจำนวนมากเดินทางมาเยือนทุกปี  บางคนอธิบายว่าที่จริงไม่ใช่รอยเท้า  แต่เป็นสัญลักษณ์ทางศาสนาอย่างหนึ่ง  เราลงจากเรือใหญ่ใช้เรือเล็กแจวต่อขึ้นไปตามลำน้ำซึ่งบัดนี้คดเคี้ยวและตลิ่งสูงชัน                เรามาถึงสระบุรีวันที่ ๑๘ มกราคม  เป็นอันสิ้นสุดการเดินทางน้ำ  ต่อนี้ไปก็เริ่มการบุกเบิก                สระบุรีเป็นเมืองสำคัญในย่านนั้น  แต่ก็เช่นเดียวกับเมืองอื่น ๆ  ของสยาม  กล่าวคือนอกจากวัดกับพระเจดีย์แล้ว  ก็ไม่สิ่งก่อสร้างถาวรใด ๆ อีก  บ้านเรือทำด้วยไม้ไผ่สับกับไม้จริง  จนเจ้าเมืองเป็นอย่างหลังนี้  ไม่มีเมืองใดในสยามที่มีลักษณะว่าตั้งได้มั่นคงแล้ว  ประชาชนดูเหมือนจะยังมีนิสัยชอบท่องเที่ยวตามแบบบรรพบุรุษที่เที่ยวไปทำสงครามตีชิง  หรืออพยพหลบหนีการตีซิงอยู่มิได้หยุดจนไม่มีโอกาสจะก่อตั้งเมืองได้                ในเมื่อปัจจุบันมีทางรถไฟไปถึงสระบุรีแล้ว  คงไม่มีใครย้อนคิดไปถึงว่าก่อนหน้านี้การเดินทางต้องมีการตระเตรียมกันอย่างมากมายเหน็ดเหนื่อยเพียงใด                ในสยามหากมิได้เดินทางทางน้ำ  พาหนะที่ใช้เป็นหลักก็คือช้างและวัว  ช้างนั้นเป็นสิ่งจำเป็นที่ขาดเสียมิได้สำหรับสวัสดิภาพของมนุษย์  ดังนั้นจึงไม่แปลกเลยที่จะได้รับยกย่องเป็นสัญลักษณ์ของชาติโดยเฉพาะอย่างยิ่งช้างเผือก                นักท่องเที่ยวที่เข้าไปดูช้าเผือกในบางกอกออกจะผิดหวังที่ไม่เห็นมีโรงหลวงอันงามสง่าอย่างที่ควร  จานเงินจานทองหรือพิธีบูชาอย่างที่ปรากฏในหนังสือท่องเที่ยวแต่ก่อนก็หามีไม่  นับว่าเป็นการเขียนยกเมฆโดยแท้  แม้แต่ช้างเผือกก็มิได้มีสีขาว  แต่เป็นสีฝุ่น                พวกผู้ชำนาญทั้งหลายพยายามโน้มน้าวให้เห็นกันว่าช้างนั้นที่จริงสีออกคล้ายเถ้าตาเป็นสีชมพู  และเล็บตีนสีขาว  แต่พวกนักท่องเที่ยวก็ได้แต่มองดูเจ้าสัตว์ธรรมดาเฉพาะหน้าพลางตั้งคำถามตัวเองว่า  นี่ละหรือคือช้างที่เลื่องชื่อนักหนาในประวัติศาสตร์                ชาวสยามแบ่งช้างใช้งานเป็นสามรุ่น  ใหญ่  กลาง  เล็ก  สูงสี่ศอกคืบ (เก้าสิบนิ้ว)  สามศอกครึ่ง  และสามศอกตามลำดับ  รุ่นใหญ่บรรทุกได้ ๕๓๐ ปอนด์  รุ่นกลาง ๔๐๐ ปอนด์และรุ่นเล็ก ๒๕๐ ปอนด์  สำหรับทางพื้นราบ  หากเป็นแดนเขาก็น้อยกว่านี้  แน่ละว่าไม่มีทางเทียบได้กับช้างอินเดียซึ่งบรรทุกได้เกินพันปอนด์ขึ้นไป  อันที่จริงช้างอินเดียกับช้างสยามก็เป็นพันธุ์เดียวกันนั่นเองแยกกันไม่ออก  แต่ที่ช้างในอินเดียทำงานได้ดีกว่าก็เพราะได้รับการเลี้ยงดูดีกว่า  และกูบบรรทุกของออกแบบได้ดีกว่ามาก  ช้างของสยามยังไม่ค่อยจะเชื่องนัก  สืบพันธุ์อย่างอิสระแม้จะอยู่ในที่จำกัด                ครั้งหนึ่งระหว่างเดินทางแม่ช้างเชือกหนึ่งคลอดลูกทำให้เสียขบวนไปหมด  ข้าพเจ้ามีช้างอยู่ห้าเชือก  นางแม่ช้างเรียกเอาช้างพังอีกสองเชือกไปช่วยดูแลลูก  ลูกช้างแรกเกิดสูงเพียงสามสิบนิ้ว  ความยากจากหัวถึงหางก็ดูจะไม่เกินกว่านั้น  อายุได้สองวันก็ดูท่าทางแข็งแรง  อาบน้ำแล้วก็นอนพักกลางแดด  มีแม่ช้างทั้งสามคอยระแวดระวังอยู่ใกล้ ๆ  เสมอถ้าลูกช้างตื่นตกใจแม่ช้างจะกรูกันเข้าล้อมลูกยกงวงชูร่อนคอยต่อต้านผู้บุกรุก                กูบช้างของสยามเป็นแบบที่ได้ปรับปรุงให้เหมาะกับการเดินทาง  ทั้งสะดวกสบายกันได้ทั้งแดดฝนและเรียวหนามในเวลาที่บุกป่าฝ่ารุก  เวลากลางคืนก็ใช้เป็นที่นอนได้เป็นอย่างดีเพราะอยู่สูงจากดินมากพอ                ความสูงเฉลี่ยของช้างที่โตเต็มขนาดแล้วประมาณ ๙๐ นิ้ว  แต่ข้าพเจ้าเคยมีช้างเชือกหนึ่งซึ่งวัดความสูงถึงไหล่ได้  ๑๑๐ นิ้ว  พระยาปราบฯ ("P'ia Prap")  ในกรุงบางกอกก็สูง ๑๐๕ นิ้ว  บางคราวเกเรเอาเรื่อง  ชอบเล่นคว่ำรถบรรทุกน้ำ  หรือเอางวงคว้าคนเหวี่ยงไปไกลหลาย ๆ  หลา                วัวควายดูออกจะมีประโยชน์น้อยเมื่อเทียบกับช้าง  แต่การขนส่งภายในประเทศก็ใช้วัวมากอยู่  วิธีบังคับสัตว์เหล่านี้  ใช้ลวดร้อยผ่านรูจมูก  และมีแอกไม่ไผ่คู่หนึ่งพาดคร่อมข้างหลัง  บางตัวมีหนังเสือหรือหนังหมีประดับ  กระจกเงาและหางนกยูงเป็นเครื่องประดับศีรษะด้วย  ที่แอกนั้นมีกระดิ่งห้อย  ไม่ว่าจะไปแห่งใดก็มีเสียงกระดิ่งดังไพเราะกล่าวกันว่าวัวพวกนี้จำเสียงกระดิ่งได้  เวลาเย็นเมื่อจะต้อนวันเข้าคอก  เจ้าของก็จะเขย่ากระดิ่งให้เกิดเสียงเท่านั้น                ระยะทางระหว่างสระบุรีไปโคราชไม่มีที่ใดสนใจเป็นพิเศษนอกจากป่าดงพญาไทซึ่งมีชื่อว่าความไข้รุนแรงอย่างยิ่ง  ระหว่างสร้างทางรถไฟคนงานชาวจีนตายไปนับร้อย  และกว่าจะเสร็จก็คงต้องตายอีกหลายราย                เช้าตรู่วันที่ ๓๐ มกราคม  เราเคลื่อนขบวนมาถึงโคราช  กำแพงเมืองทำด้วยอิฐแดงเหมือนเชียงใหม่  ลำพูน  และลคร  เรารู้ได้ทันทีว่ากำลังจะเข้าสู่เมืองของชาวลาว  และบรรดาชาวเมืองก็ต้องตื่นจากหลับด้วยเสียงแตรก้องประสานเสียงฝีเท้าของทหาร --------------------------------------------------------------------------- อ้างอิงจาก บันทึกการสำรวจและบุกเบิกในดินแดนสยาม(Surveying and exploring in siam) เจมส์  แมคคาร์ธี  (พระวิภาคภูวดล  เจ้ากรมแผนที่คนแรก) ร.อ.หญิง สุมาลี  วีระวงศ์ (ยศในขณะนั้น) เป็นผู้แปล ลงตีพิมพ์ในวารสารแผนที่ ฉบับพิเศษ ครบรอบ 200 ปี กรุงรัตนโกสินทร์ จากคุณ : ณัฏฐพล - [ 1 ต.ค. 50 21:36:09 ]

ความคิดเห็นที่ 2 ๗.  ตัวเมืองโคราชและโบราณสถาน                ราวแปดโมงเช้าเราจึงตั้งค่ายพักนอกตัวเมืองเสร็จ  ต่อจากนั้นจึงได้เยี่ยมเคารพพระยาราชนรากุล (P'ia Rajnarakun) นายพลสยามผู้บัญชาการกองทัพ  พร้อมทั้งได้นำลายพระหัตถ์เจ้าชายดำรง ๆ  ที่ประทานไปสำหรับแนะนำตัวพวกเราไปมอบให้ด้วย  เราได้รับการปฏิสันถารอย่างมีไมตรีจิตเป็นอันมาก  เห็นได้ชัดว่าความในลายพระหัตถ์นั้น  คงได้ขอร้องท่านนายพลให้ความช่วยเหลือแก่เราทุกอย่างเท่าที่จะต้องการ  เนื่องจากเราเป็นชาวยุโรปที่ยังไม่คุ้นกับประเพณีไทย                พระยาราชฯ  เล่าให้เราฟังว่า  บิดาของท่านเป็นผู้ว่าการมณฑลฝ่ายเหนือคนก่อนซึ่งได้นำทัพมารบกับพวกฮ่อเมื่อสิบหรือสิบเอ็ดปีที่แล้ว  ตัวท่านเองได้บัญชาการกองหน้าทำลายกำลังหลักของพวกฮ่อที่ทุ่งเชียงคำได้สำเร็จ                เราเดินทางเข้าเมืองกับพระยาราชฯ  กำแพงเมืองขนาดใหญ่คงสร้างด้วยแรงคนเป็นอันมาก  แต่ดูออกจะทรุดโทรมทั่วไป  มีประตูใหญ่อยู่สี่ประตู  ประตูทางทิศใต้ชื่อประตูผีเป็นทางนำศพออกจากเมือง  พวกที่เชื่อโชคลางพยายามหลีกเลี่ยงเสมอ  แต่พระยาราชฯ  ไม่สนใจเรื่องเช่นนี้  เราจึงเข้าทางประตูนั้น                ตัวเมืองด้านเหนือกับด้านใต้มีความยาวประมาณ ๕,๔๐๐ ฟุต  ส่วนทางทิศตะวันออกกับตะวันตก  กว้างประมาณ ๓,๒๐๐ ฟุต  กล่าวตามคำบอกของท่านผู้บัญชาการฯ  ด้านใต้มีป้อมเล็กสามป้อม  ป้อมปืน ๑๕ แห่ง  ตลอดแนวกำแพงมีป้อมปืน ๑,๔๐๐ แห่ง  ช่องปืนใหญ่ ๗๓ ช่อง  ด้านเหนือมีป้อมสี่ป้อม  ป้อมปืน ๑,๑๐๗ แห่ง  ช่องปืนใหญ่ ๖๐ ช่อง  ด้านตะวันออกและตะวันตกมีสองป้อมปืน ๘๖๑ แห่ง  ตลอดแนวกำแพง  กำแพงนั้นพอกดินหนา  มีคันสูงจากพื้นถนนถึง ๑๕ ฟุต  คูเมืองโดยรอบกว้างถึง ๒๐๐ ฟุต                ผ่านประตูด้านตะวันตกออกไป  ก็ถึงหมู่บ้านจีน  มีคนจีนประมาณ ๘๐๐ คน  ทำอาชีพค้าขายทุกอย่าง  รวมตลอดถึงอาชญากรรมต่าง ๆ  ด้วย  บ่อนการพนัน  ดื่มเหล้าสูบฝิ่น  เป็นต้น                หัวหน้าชาวจีนได้กล่าวว่า  ถ้าซ่อมทางระหว่างโคราชกับสระบุรีให้ดี  จะเป็นประโยชน์ต่อประเทศเป็นอันมากในด้านการค้า  สินค้าหลักได้แก่ข้าว  น้ำตาล  หนังและเขาสัตว์                รอบเมืองเป็นนาข้าว  ทิศเหนือมีแหล่งเกลือสินเธาว์  น้ำในคลองบริบูรณ์ (Klong  Boribun) ตอนเหนือนั้นเน่า                ทรากวัดพนมวัน (Wat  Nomwan) อยู่ห่างจากตัวเมืองโคราชในระยะเดินทางไม่เกินสองชั่วโมง  ถึงจะไม่ใหญ่โตแต่ก็น่าสนใจคุ้มเวลา  ตัววัดเป็นสี่เหลี่ยมจตุรัส  กำแพงซึ่งยาวด้านละ ๒๐๐ ฟุต  สร้างจากหิน (ดูเหมือนหินทราย)  ตัดเป็นก้อนสี่เหลี่ยมผืนผ้ายาว ๘ ฟุต  กว้าง ๓ ฟุต  และสูง ๒ ฟุต  ปัจจุบันทลายลงมากองเรี่ยรายทั่วไป  หินแต่ละก้อนมีรูกลมลึกประมาณสองสามนิ้ว  และมีหน้าเรียบโดยไม่มีร่องรอยว่าได้ใช้เครื่องมือขัด  ประตูด้านตะวันออกนั้นงดงามมาก  ประกอบด้วยจั่วเรียบ ๆ และหินแท่งซึ่งดูดคล้ายเสาเซาะร่อง  บนดินเกลื่อนกลาดด้วยแผ่นหินอันน่าจะเป็นเครื่องประดับประตู  ลายสลักแห่งหนึ่งเป็นรูปกบมีฟันเหมือนคน  คาบงูไว้ข้างปากด้านละตัว  นอกนั้นมีลายดอกไม้เครือเถาเกี่ยวพันกันอย่างงดงาม  ตัวโบสถ์แบ่งเป็นสองส่วน  เชื่อมกันด้วยทางเดินมีหลังคาครอบ  อาคารด้านตะวันออกดูจะเก่ากว่า  แต่มีขนาดและลักษณะเชิงสถาปัตยกรรมเหมือนกัน  หน้าต่างมีเสาประดับฉาบปูน  เห็นจะสร้างขึ้นภายหลัง  ในอาคารเป็นโถงเพดานโค้ง  ไม่เห็นใช้ปูนในที่ใดเลย  ผนังใช้แทนหินซ้อนกันขึ้นไป  ความยาวของโบสถ์ ๖๐ ฟุต  ส่วนกว้างที่สุด ๕๐ ฟุต  ภายในมีรูปเคารพของฮินดู  ส่วนใหญ่ทำด้วยหิน  บางรปผุก่อนไปตามเวลา  ที่ผนังตอนหนึ่งสลักเป็นอักษร  แต่ไม่สามารถอ่านได้แล้ว  เข้าใจว่าเป็นบันทึกเรื่องราวที่ไม่สำคัญบางอย่างเกี่ยวกับกำเนิดวัด  เพราะผู้สร้างวันนี้ดูจะเป็นผู้มีรสนิยมประณีตอยู่  และตำแหน่งที่พบตัวอักษรนั้นเป็นที่ที่ไม่น่าจะเลือกสำหรับจารึกข้อความสำคัญใด ๆ  อันที่จริงเมื่อเอาตะเกียงส่องดูก็พอจะเห็นได้เป็นเค้า ๆ  แต่ความมืดและความลึกลับของสถานที่ก็ยิ่งทำให้หดหู่ใจ                ในมณฑลโคราชมีทรากโบราณสถานอยู่ทั่วไป  เพราะดินแดนนี้งคงเคยเป็นชุมชนที่เจริญรุ่งเรืองมาแล้วครั้งหนึ่ง --------------------------------------------------------------------------- อ้างอิงจาก บันทึกการสำรวจและบุกเบิกในดินแดนสยาม(Surveying and exploring in siam) เจมส์  แมคคาร์ธี  (พระวิภาคภูวดล  เจ้ากรมแผนที่คนแรก) ร.อ.หญิง สุมาลี  วีระวงศ์ (ยศในขณะนั้น) เป็นผู้แปล ลงตีพิมพ์ในวารสารแผนที่ ฉบับพิเศษ ครบรอบ 200 ปี กรุงรัตนโกสินทร์ จากคุณ : ณัฏฐพล - [ 1 ต.ค. 50 21:37:06 ]

ความคิดเห็นที่ 3 ๘.  ที่ราบสูงโคราช  สู่หนองคาย                เที่ยวแรก  เราเดินทางจากโคราชไปท่าช้าง (Tachang) ซึ่งอยู่ห่างออกไป ๑๑ ไมล์และตั้งค่ายพักที่นั่นโดยจอดเกวียนเรียงต่อกันเป็นจตุรัส  ข้างในวางกูบช้าง  วัวและช้างนั้นผูกไว้ข้างนอกวง  มีหญ้าน้ำเป็นเสบียงพร้อม                วันต่อมา  เราออกเดินทางไปพิมาย (Pimai) ใช้เวลาวันหนึ่งตรวจสอบทรากโบราณสถานที่น่าสนใจในบริเวณนั้น  แล้วจึงเดินทางกลับ  ภูมิประเทศเป็นที่ราบ  มีป่าไม้ประปรายส่วนใหญ่ยังทำการเกษตรไม่เต็มที่  ระหว่างทางมีสะพานใหญ่สองแห่ง                ถึงตอนเย็น  เราข้ามแม่น้ำมูล (Pimun) ซึ่งมีความกว้างพอสมควร  เข้าสู่ตัวเมืองพิมาย  กำแพงเมืองเก่าพังจนแทบไม่เหลือทรากแล้ว  แต่ทั้งเมืองดูร่มรื่นด้วยมะพร้าวและไม้ผลต่าง ๆ                เช้าวันรุ่งขึ้น  เราไปเที่ยวชมทรากวัดพระปรางค์ (Wat Pra Prang) ซึ่งเป็นวัดเก่าแม้จะปรักหักพังไปมากแล้วก็ยังมีลักษณะคุ้นตาอยู่  หน้ามุขและกำแพงมีช่องเจาะสำหรับติดเทียนคล้ายโบสถ์ฮินดู  บริเวณโดยรอบประมาณ ๒๐๐ ตารางหลา  มีกำแพงกั้นเป็นหินแท่งเหมือนที่โคราช  แต่มาตราส่วนขยายใหญ่กว่าทุกอย่าง  นอกจากรูกลม ๆ  ลึกราวสองนิ้วแล้ว  ยังมีลอยระลึกเป็นรูปตัวทีซึ่งปลายเส้นด้านล่างจดริมของแท่งหินด้วย  ไม่ทราบแน่ว่ามีไว้เพื่อประโยชน์ใด  อาจใช้สำหรับให้เข้ากับเครื่องยก  หรือเป็นรองที่พิมพ์ก็ได้  ตัวโบสถ์นั้นตั้งอยู่กลางบริเวณมีรูปเป็นสี่เหลี่ยม  แต่ละมุมเป็นหอสูงอยู่แยกกัน  ข้าพเจ้าได้เข้าไปในหอแห่งหนึ่ง  และได้พบว่าพื้นนั้นถูกขุดหาสมบัติจนพรุนไปทั่ว  รูปเคารพที่เป็นหินสลักล้มคว่ำกระจัดกระจาย  และบ้างก็ขาดเศียร  รูปพระพรหมประทับนั่งขนาดใหญ่คว่ำลงมาจากฐาน  เศียรที่ขมวดมุ่นโมลีถูกต่อยออกแล้ว  และที่ฐานนั้นมีรอยเลื่อยใหม่ ๆ สด ๆ  ราวกับเพิ่งทำเมื่อวาน  นอกจากนี้  รูปสลักที่น่าสนใจก็ได้แก่รูปหญิงสามกำลังคุกเข่า                ในส่วนตัวโบสถ์  แท่งหินที่ประตูสูงถึง ๙ ฟุต  และกว้างเกือบ ๔ ฟุต  สลักลวดลายตกแต่งอย่างงดงามลงมาจนถึงพื้น  ลายเหนือประตูนั้นดูคล้ายกับที่พบ ณ โบโรบุดูร์ในชวา  งามสง่าน่าชม  และน่าเสียดายที่ไม่รู้ถึงกำหนดและจุดประสงค์ของการก่อสร้าง  ต่อมาภายหลังเจ้าเมืองผู้เป็นนักรบเก่าเคยปราบกบฏเขมรเมื่อ ค.ศ.๑๘๔๐  ได้บอกแก่ข้าพเจ้าว่าที่นั่นมีหินก้อนหนึ่งที่มีรอยเท้าคนและรอยตีนสุนัข  แต่ข้าพเจ้าไม่มีโอกาสจะได้เห็น  เพราะต้องรีบเดินทางกลับตั้งแต่บายสามโมง                แม้ว่าจะเป็นช่วงปลายฤดูฝน  เช้าวันที่ ๒๑ กุมภาพันธ์  ฝนที่ตกในเวลากลางคืนได้ช่วยให้อากาศยามเช้าเย็นชื่นสดใส  และภูมิทัศน์โดยรอบก็แลดูงามตา  เมื่อยามรุ่งสางเรามาถึงทุ่งหญ้ากว้างมีหมู่ไม้ใหญ่ขึ้นเป็นกระจุกประปราย  ที่ขอบฟ้าเป็นแนวป่าทึบ  ที่ใดเป็นหมู่บ้านก็แลเห็นต้นหมากกับมะพร้าวสูงระหง  ยิ่งเดินต่อไปป่านนั้นก็ค่อยโปร่งกลายเป็นทุ่งราบ  และก็มีต้นผลไม้ขึ้นเป็นหมู่  ดูเป็นแหล่งที่เหมาะสำหรับล่าสัตว์อย่างยิ่ง  เพราะตามบึงบางเหล่านั้นมีนกน้ำนานาชนิด  ควายทีเห็นมีผู้บอกว่าเป็นควายป่า  มันเข้ามาใกล้ค่ายพักของเราตอนบ่าย ๆ  เราพากันออกมาล้อมล่า  ตื่นเต้นกันใหญ่ด้วยเกรงว่ามันจะพุ่งเข้าใส่  ลีโอโนแวนส์  เป็นผู้ยิงล้มลงตัวหนึ่งในระยะ ๓๐ หลา  และพวกหนุ่ม ๆ  ก็พากันดีใจเอิกเกริกที่ได้อาหารเนื้อสด  อย่างไรก็ดีเจ้าสัตว์พวกนี้จะเรียกว่าสัตว์ป่าก็ได้แต่ในความหมายที่ว่ามันไม่มีเจ้าของแน่นอน  และถูกปล่อยให้ท่องเที่ยวไปตามใจเท่านั้นเอง  ถ้ามีการเก็บเกี่ยวมากเป็นพิเศษ  มันก็จะถูกนำไปใช้งาน  ดังนั้นจึงออกจะเป็นเรื่องตลก  ที่เอาเข้าจริงเราอาจจะไปล่าเอาสัตว์เชื่อง ๆ  เข้า  แถมไม่มีทางจะรู้เสียด้วยว่าจะต้องชดใช้ค่าเสียหายให้แก่ใคร                การเดินทางในวันรุ่งขึ้น  ภูมิประเทศยังคงงดงามอยู่  แต่มีรอยคราบน้ำอยู่ตามลำต้นไม้สูงถึง ๔ ฟุต  แปลว่าในหน้าน้ำแถบนี้คงมีลักษณะเป็นทะเลทีเดียว                ใกล้ ๆ  ค่ายพักที่ท่าหลวง (Taluang) มีทั้งป่าโปร่งและป่าทึบ  เป็นที่ทำเหมืองเกลือได้ปริมาณมากด้วย                จากภูไทสง (Pu Thai Song) เส้นทางช่วงแรกผ่านป่าไม้ต้นเตี้ยไม่น่าสนใจนัก  แต่พอเดินไปสองพัก  ป่าก็ทึบเข้า  ทางเดินวกเวียนขรุขระตะปุ่มตะป่ำลำบากแก่เกวียนเทียมวัวเป็นอันมาก  แต่แล้วปุบปับทั้งป่าและทางก็หายไป  เราโผล่ออกมาที่บริเวณลานเกลืออันกว้างขวาง  ไม่มีต้นไม้แม้แต่ต้นเดียวและร้อนระอุ                แม้ภูมิประเทศเท่าที่ผ่านมา  มีประชากรน้อยมาก  แต่มีหลักฐานแสดงว่ามีการเกษตรกรรมอย่างกว้างขวางทั่วไป  ที่นั่นมีการทำเหมืองเกลือ  ซึ่งมีสะสมอยู่เป็นปริมาณมากในลานเห็นเป็นแสงเรือนระยิบอยู่บนผิวดิน  เหมือนเกล็ดน้ำค้างแข็งเมื่อมองในเวลาเช้าเขาจะต้องเอาหน้าดินเหล่านี้ใส่ลงในลำรางหยาบ ๆ  ซึ่งโดยมากทำจากลำต้นไม้ขุดให้เป็นโพรงด้านล่างเจาะช่องให้น้ำไหลได้  แล้วเอาน้ำที่ละลายผสมกับดิน  ถ่ายจากรางลงภาชนะอื่นทางช่องนั้น  ดำเนินกรรมวิธีดังนี้จนกว่าน้ำนั้นจะไม่มีรสเค็มอยู่อีกต่อไป  แล้วนำน้ำในภาชนะนั้นไปทำให้ระเหยแห้งเหลือแต่ผงเกลือไว้                ใกล้ ๆ  กุมภวาปี (Kumvapi) พื้นที่ราบเรียบไม่มีต้นไม้ใหญ่เลยเป็นไมล์ ๆ  ดูจะเป็นทุ่งหญ้าชนิดดีสำหรับเลี้ยงปศุสัตว์  ที่เห็นกระจัดกระจายอยู่ทั่วไปนับไม่ถ้วนฝูง  ต่อจากกุมภวาปีเส้นทางตัดผ่านป่าใหญ่มีด้านช้างหลายสาย  พอออกพ้นป่าก็เข้าเขตเมืองใหญ่  ข้ามทุ่งนากว้างไปถึงหนองคายพอดี --------------------------------------------------------------------------- อ้างอิงจาก บันทึกการสำรวจและบุกเบิกในดินแดนสยาม(Surveying and exploring in siam) เจมส์  แมคคาร์ธี  (พระวิภาคภูวดล  เจ้ากรมแผนที่คนแรก) ร.อ.หญิง สุมาลี  วีระวงศ์ (ยศในขณะนั้น) เป็นผู้แปล ลงตีพิมพ์ในวารสารแผนที่ ฉบับพิเศษ ครบรอบ 200 ปี กรุงรัตนโกสินทร์ จากคุณ : ณัฏฐพล - [ 1 ต.ค. 50 21:38:05 ]

ความคิดเห็นที่ 4 ๙.  หนองคาย และเวียงจันทน์                คนของเราเดินจากโคราชด้วยอัตราเร็วเฉลี่ยวันละ ๑๗ ไมล์  นับระยะทางรวม ๒๘๓ ไมล์  สุขภาพโดยส่วนรวมนับว่าดีมาก  ไม่มีเสียงบ่นเรื่องร้ายแรงอะไรแต่คนส่วนใหญ่ยังไม่เคยยิงปืนมาก่อนเลยเป็นกองทหารที่ออกจะประสมปนเปกันมากอยู่                หนองคายเป็นเมืองใหญ่ของอาณาเขตกว้างขวางแถบนี้  แทนที่เวียงจันทร์ซึ่งเป็นเมืองหลวงเก่าอยู่เหนือน้ำขึ้นไปไม่ไกลนัก  ดูเป็นที่น่าสบาย  ข้าว เกลือ  และปลามีมากพอเพียง                ในเมืองมีร้านค้าคนจีนขายผ้าลายดอกแบบแมนเชสเตอร์  มียี่ห้อโรงงานที่สิงค์โปร์ซึ่งเป็นที่รู้จักกันดี  และสินค้าโลหะของเยอรมัน  ไหมดิบ  งาช้าง  หนังเขาสัตว์  และเกลือเก็บรวบรวมได้จากท้องถิ่นนั่นเอง  การค้าของเหล่านี้ก็อยู่ในมือคนจีนเช่นกัน  รวมทั้งผลผลิตจากเมืองเหนือและจากท้องถิ่นไกลกันดารด้วย  พวกพ่อค้าเร่ชาวฉานก็มีอยู่บ้างที่หนองคายพยายามแทรกแซงเข้ามาหาผลกำไรบ้างเหมือนกัน                วัดเมืองอยู่ฝั่งขวาของแม่น้ำโขงซึ่งกว้างใหญ่มาก  วัดจากฝั่งถึงฝั่งได้ ๑,๐๐๐ หลา  และขณะน้ำลดต่ำสุดมีอัตราไหล ๔๘,๐๐๐ ลูกบาศก์ฟุตต่อวินาที  มีการตระเตรียมต้อนรับพระยาราชฯ  อย่างเอิกเกริกตั้งแต่นอกเมืองมีซุ้ม  พระสงฆ์นำน้ำมนต์มาประพรมให้พรลีโอโนเวนส์  อุตส่าห์เกณฑ์คนของเขามาตั้งแถวรับด้วยเป็นพิเศษ  ตกบ่ายทหารเดินเท้าก็นำหน้ามาถึง  ถัดมาเป็นขบวนช้างนายทหารผู้น้อย  แล้วก็ถึงพระพุทธรูป  ถัดนั้นจึงเป็นพระยาราชฯ  พอท่านลงจากช้างก็มีเสียงแตรก้องขึ้น                เจ้าเมืองอายุราว ๖๐ ปี  ตาบอด  ได้รับตำแหน่งนี้เป็นรางวัลที่มีความจงรักภักดีต่อฝ่ายกรุงเทพฯ  เมื่อเกิดกบฏเวียงจันทน์เมื่อครั้งนั้นพ่อของท่านถูกมัดเอาตัวไปเตรียมประหารแล้ว  แต่ยังอุตส่าห์หนีรอดชีวิตมาได้                บุชเดินทางไปกับข้าพเจ้าจนถึงเวียงจันทน์  ซึ่งเคยเป็นนครใหญ่  แต่ปัจจุบันมีสภาพเป็นหมู่บ้านธรรมดา                ใกล้เวียงจันทน์  มีเจดีย์สถานที่น่าสนใจ  ชื่อวัดหลวง (Wat  Luang) เป็นที่ซึ่งศาสนาและการสงครามเข้ามาผูกพันอยู่ด้วยกัน  ตอนล่างมีลักษณะเป็นป้อมปราการ  มีช่องปืนใหญ่  พวกฮ่อเข้ามายึดครองวัดนี้โดยไม่มีผู้ขัดขวาง  และได้ทำลายยอดเจดีย์ซึ่งสร้างด้วยหินทรายถากเหลี่ยมหยาบ ๆ  ลงเสียในระหว่างขุดค้นหาขุมทรัพย์  หลังจากนั้นก็บุกเข้าโจมตีเวียงจันทน์  ปล้นทรัพย์สินของชาวเมืองที่ไม่มีทางป้องกันตัว  ในเวลานั้นข้าหลวงไทย คือ  พระยามหาอำมาตย์ (P'ia  Maha  Amat) อยู่ที่อุบล  พอได้ข่าวเดินทางขึ้นมารวบรวมผู้คนต่อสู้กับฮ่อซึ่งมีจำนวนชายฉกรรจ์ ๘๐๐ คน  จนพ่ายแพ้ยับเยินแตกไปยึดวัดเป็นที่มั่นสร้างกำแพงล้อม  มีป้อมปืนขึ้นอย่างหยาบ ๆ  แต่ในที่สุดก็ถูกจับได้และถูกประหารหมดฮ่อพวกนี้เที่ยวปล้นมาจนไกลพวกพ้อง  ไม่มีทางติดต่อได้ และสยามก็ได้ตระหนักถึงความรุนแรงของปัญหา  จึงส่งกองทัพมาขับไล่พวกฮ่อให้ออกไปพ้นดินแดน  พวกโจรฮ่อไปตั้งมั่นอยู่ที่ทุ่งเชียงคำ  แต่ในที่สุดก็แตกพ่ายและถูกกองทัพของพระยาราชนรากุลฆ่าตายแทบทั้งหมด                เวียงจันทน์เคยเป็นเมืองขึ้นต่อหลวงพระบาง  ซึ่งเคยมีอาณาเขตแผ่ไปแทบตลอดลุ่มน้ำโขง  แต่เมื่อเวียงจันทน์ก่อการกบฏตั้งตัวเป็นอิสระ  ความสามัคคีมั่นคงในหมู่สาวพุงขาว (White  bellied  Lao)  ก็สูญสลายไปโดยสิ้นเชิง  ลาวในท้องถิ่นแม่น้ำโขงเพื่อให้แตกต่างจากลาวพุงดำที่อาศัยอยู่ทางตอนบนของแม่น้ำเจ้าพระยาซึ่งได้ชื่อเช่นนั้นเพราะสักลายตลอดหน้าท้องและต้นขอ  ลาวแม่น้ำโขงไม่ทำเช่นนั้น                ในระหว่างนี้  เจ้าน้อย (Chao Noi) เป็นเจ้าเมืองพวน (Puan) พระเจ้ากรุงอานัมคุมบุตรเจ้าน้อยทั้งห้าคนไปขังไว้  แล้วส่งตัวเจ้าแสน (Chao San) ซึ่งเป็นญาติของเจ้าน้อย  ไปเป็นเจ้าเมืองเชียงขวาง  โดยนำกำลังทหารไปด้วย ๓,๐๐๐ คน  แต่พอแม่ทัพไทยได้ข่าวเจ้าแสน  ก็ยกทัพจากหนองคายเข้าตีเมืองในเวลากลางคืน   เจ้าแสนต้องลงไปบางกอกทิ้งเมืองพวนให้ร้างอยู่  เช่นนั้น                ครั้นพระเจ้าตูดุ๊ก (Tuduk) ขึ้นครองราชในอานัม  ก็ได้ปล่อยตัวบุตรตัวเจ้าน้อยทั้ง ๕ คน  ให้เป็นอิสระ  ได้แก่เจ้าโพ (Po) เจ้าทบ (Top) เจ้าโพธิมา (Po - ma) เจ้าเอื้อง (Ung) และเจ้าคำ (Kam) เมื่อเจ้าโพกลับมา  ทางบางกอกก็ส่งคำบัญชามาใช้ฝ่ายหลวงพระบางตั้งให้เป็นเจ้าเมือง                ต่อจากเจ้าโพ  เจ้าเอื้องก็ได้ขึ้นครองเมือง  ในสมัยเจ้าเอื้องนั้นเองพาฮ่อเข้ามาตีปล้นเมืองพวนจับเจ้าเอื้องฆ่าเสีย  แต่ภายหลัง ค.ศ. ๑๘๗๓  พระยามหาอำมาตย์แม่ทัพไทยกับพระยาราชนรากุล  ก็เข้าโจมตีชุมนุมฮ่อที่เวียงจันทน์และทุ่งเชียงคำตามลำดับ  พระพนมสารริทร์ (Pnom Sararin) หลานของเจ้าน้อย  ได้รับการแต่งตั้งจากพระยามหาอำมาตย์ให้เป็นเจ้าเมืองชั่วคราว  ต่อมาเจ้าขันตี (Kanti) บุตรเจ้าเอื้องผู้เคราะห์ร้ายก็ได้เป็นเจ้าเมือง                เชียงขวาง  เป็นจุดหมายหลักสำหรับการเดินทางบุกเบิกของเรา  ตามข่าวที่ได้ยินนั้นว่าไม่มีผู้คนอาศัยอยู่เลย  การจัดเตรียมเพื่อป้องกันภัยอันตรายจึงเรียกได้ว่าลำบากมากเราต้องเตรียมการสำหรับเดินทางถึง ๒๕ พัก  โดยไม่มีโอกาสที่จะพบผู้คนเลย  นอกจากโจรฮ่อซึ่งแน่นอนว่าจะพยายามมารบกวนเราเท่านั้น                ลักษณะอาการของช้างในเวลาจะข้ามแม่น้ำนั้นน่าสนใจมากทีเดียว  บางเชือกว่ายข้ามไปอย่างง่ายดาย  บ้างก็ไม่ยอมข้ามง่ายนัก  แต่พอชักจูงก็ยอมข้าม  แต่บางเชือกจะทำอย่างไรก็ไม่ยอมข้าม  ถึงจะใช้ไม้ตีหรือไฟไล่ก็ยังหันหลังวิ่งหนี  ข้างพวกนี้ต้องใช้วิธีอื่นเขาเอาหรือขุดมาเทียบข้างกัน ๓ ลำ  ดอกไม้ขวางทับบนยาว ๔ ฟุต  กว้าง ๓ นิ้ว  หนาเท่ากัน  ปูไม้นิ้วทับแล้วเอากล้วยอ้อยและอาหารกลบข้างบนอีกที  ข้าพเจ้ามองดูแล้วอดสงสัยว่าเจ้าแพจำเป็นนี้จะแข็งแรงพอทานน้ำหนักช้างได้สักตัวหรือ  แต่แล้วก็ต้องประหลาดใจเมื่อได้เห็นว่า  ช้างก้าวขึ้นไปยืนบนนั้นถึง ๓ เชือก  และแพก็พามันข้ามฟากได้โดยปลอดภัยเมื่อพาฝูงสัตว์ต่างข้ามไปได้ทั้งหมดด้วยวิธีนี้แล้ว  เราก็พร้อมที่จะออกเดินทาง                    บุชล่องเรือลงไปหลวงพระบาง  และลีโอโนเวนส์มากับข้าพเจ้า  เราข้ามแม่น้ำมาถึงก็ตั้งค่ายพัก  เจ้าเมืองผู้ตาบอดนั้นให้ความช่วยเหลือเราทุกอย่างเท่าที่จะทำได้  และบอกว่าเราต้องมีโชคดีเป็นแน่  เพราะวันนั้นอากาศมืดครื้ม  และลมที่พัดไปทางเหนือนั้นคือ  เทวดามาเบิกทางให้ --------------------------------------------------------------------------- อ้างอิงจาก บันทึกการสำรวจและบุกเบิกในดินแดนสยาม(Surveying and exploring in siam) เจมส์  แมคคาร์ธี  (พระวิภาคภูวดล  เจ้ากรมแผนที่คนแรก) ร.อ.หญิง สุมาลี  วีระวงศ์ (ยศในขณะนั้น) เป็นผู้แปล ลงตีพิมพ์ในวารสารแผนที่ ฉบับพิเศษ ครบรอบ 200 ปี กรุงรัตนโกสินทร์ แก้ไขเมื่อ 01 ต.ค. 50 21:54:27 แก้ไขเมื่อ 01 ต.ค. 50 21:48:05 จากคุณ : ณัฏฐพล - [ 1 ต.ค. 50 21:39:20 ]

ความคิดเห็นที่ 5 ๑๐.  กลางหมู่แม้ว                การเดินทางเข้าพักแรมในภูมิประเทศที่เป็นพื้นราบ  ไม่มีสิ่งน่าสนใจ  แต่เราได้ผ่านพบหมู่บ้านหลายแห่ง  ตรงกันข้ามกับที่ได้คาดไว้ว่าเป็นที่เปลี่ยวโดยสิ้นเชิง  พื้นภูมิแถบนี้ดูไม่สู้จะอุดมสมบูรณ์นัก  มีบึงบางเป็นระยะ ๆ  รายไป                เช้าวันหนึ่ง  ข้าพเจ้าเห็นหมาป่าลาย ๆ  ตัวหนึ่งยืนอยู่ใต้ต้นไม้  เจ้าหมาล่าเนื้อที่เอามาในคณะโจนเข้าใส่  แต่ข้าพเจ้าเรียกมันกลับมา  เจ้าหมาป่านั้นวิ่งไปแล้วยังหันหลังมามองทำท่าเหมือนผิดหวังตาละห้อยมองดูเจ้าหมาของเรา  ก็อย่างที่เคยไม่รู้ว่าเป็นของข้าพเจ้าไปอยู่เสียที่ไหนยิ่งเราเดินทางไกลออกไป  ก็ยิ่งได้ข่าวลือเรื่องความโหดร้ายของฮ่อ  ที่เข้าโจมตีหมู่บ้านฆ่าฟันและกวาดต้อนผู้คนไปมากขึ้นเรื่อย ๆ                ใกล้ซอมที (Somdi) ภูมิประเทศเริ่มขรุขระเป็นเนินซับซ้อน  และซอมทีนั้นเองเป็นที่พักแรมที่น่าสนใจมาก  ตัวหมู่บ้านตั้งอยู่ริมฝั่งขวาของน้ำลึก  ซึ่งเป็นแม่น้ำกว้างพอดูและน้ำใจแจ๋ว  เราตั้งค่ายพักในค่ายร้างแห่งหนึ่ง  ซึ่งเสาระเนียดที่ปักรายเป็นรั้วยังคงอยู่                เหตุการณ์หนึ่งที่แสดงให้เห็นชัดว่า  พวกลาวหวาดกลัวฮ่อซึ่งเป็นศัตรูของตนเพียงไรก็คือ  คืนหนึ่งขณะที่กำลังหลับสนิทกันทั้งค่าย  ชายคนหนึ่งละเมอร้องขึ้นมา  ปรากฏว่าเพื่อนฝูงสะดุ้งผวา  ตะโกนว่า "ฮ่อ ฮ่อมา"  ตื่นเต้นกันทั่วไป                เลยซอมที  เราเดินทางเข้าไปในป่าทึบแทบจะไม่ต้องแสงตะวัน  ไปถึงหมู่บ้านงานแห่งหนึ่งเชิงเขาสูง  คนที่นั่นอพยพหนีฮ่อจากหัวพ้นทั้งห้าทั้งหก (Hua Pan Tang Ha Tanh Hok) มาตั้งถิ่นฐานใหม่ที่นี่                ชาวบ้านส่วนใหญ่เป็นโรคคอพอก  อาจเป็นด้วยมีหินปูนอยู่มากในบริเวณนั้น  ยอดเขาข้าง ๆ  ก็มีรูปทรงแปลกประหลาด  มองจากบางด้านดูราวกับทรากป้อมปราการปรักหักพังชาวบ้านปลูกข้าว  ฝ้าย  และคราวไว้ใช้เองในหมู่บ้าน  เขาสะกัดสีน้ำเงินได้จากเถาวัลย์ชนิดหนึ่งชื่อว่า  ผักเม่ (Buck Me) และมีสีดำได้จากเปลือกต้นไม้ใหญ่ที่ชื่อ  นังเต็ง (Nung Teng) เขาเอาใบครามมาหมักแช่น้ำไว้ ๓ วัน  แล้วคั้นเอาน้ำไปผสมมะนาวทิ้งไว้วันหนึ่ง  แล้วกรองน้ำออก  กากเอามาทำสี  ใบผักเม่อก็ทำแบบเดียวกันนี้  แต่สำหรับสีดำนั้นต้องเอาเปลือกนังเต็งมาทุบสด ๆ แล้วเอาไปละลายน้ำทีเดียว  แล้วเอาผ้าที่จะย้อมลงแช่แล้วเอาออกตาก  แช่แล้วตากติด ๆ  กัน ๔-๕ วัน  แล้วจึงเอาไปซักในลำธาร  เตรียมไว้ใช้ได้                หัวหน้าหมู่บ้านคนหนึ่ง  สวมเสื้อยาวสีแดง  บอกแก่ข้าพเจ้าว่าเขามีผีเข้าสิง  และผีมันจะสิงอยู่อีก ๓-๔ วัน  ทางที่จะเอาใจผีก็คือต้องดื่มเหล้าหมักเองมาก ๆ  อย่างเดียวเท่านั้น  ข้าพเจ้าเห็นว่าสภาพของชายนั้น  แสดงว่าได้เอาใจผีมานานแล้ว  ผีควรจะพอใจเสียที  แต่เขาก็ยังยืนคำว่าผีจะยังคงอยู่อี ๔ วันแน่ ๆ จึงไม่มีทางอื่นจะช่วยได้นอกจากให้เหล้าเขากินต่อไป                มีผู้บอกว่า  ข้าพเจ้าออกไปตรวจทางล่วงหน้าก็ได้เห็นว่าช้างน่าจะไต่ทางขึ้นไปไม่ได้  เนินเขานั้นมีป่าคลุมทึบ  แต่บางตอนก็มีผาหินปูนโผล่พ้นขึ้นมาขวางทางไว้  อย่างไรก็ตามพอถึงเย็นก็ค้นพบด่านช้างเข้าสายหนึ่งด้วยความลำบากอย่างยิ่ง                ช้างเป็นสัตว์ที่มีเกียรติ  ไม่ต้องเกรงกลัวเลยว่าจะไม่ทำหน้าที่ของมัน  ตัวปัญหาที่แท้ก็คือควาญชึ่งแสนจะร้อยเล่ห์  ถ้าทำได้เราก็คงไม่จ้างให้มาด้วยเสียแล้ว  พอช้างก้าวไปข้างหน้า  เจ้าควาญก็ทำท่าลังเลต้องส่งภาษาให้กำลังใจกับขรมจึงค่อยกล้าขึ้น  และในไม่ช้าช้างทั้งขบวนก็ผ่านพ้นจุดที่คาดว่าเป็นอันตรายนั้นไปได้  ค่อย ๆ  ไต่ขึ้นไปบนเนินเขาซึ่งสูง ๔,๔๐๐ ฟุต  จากระดับน้ำทะเล                เราตั้งค่ายพักอยู่ต่ำลงมาจากทางผ่านยอดหิน  ใกล้ ๆ  กับหมู่บ้านแม้ว  (ภาษาจีนว่า เมียวจี Mial Tzee)  ชนเผ่านี้น่าสนใจมาก  ไม่มีเคราเค้าหน้าเหมือนจีน  แต่ลักษณะทั่วไปทำให้นึกถึงชาวอาฟฆาน  ใช้เสื้อผ้าสีดำ  ผู้ชายนุ่งกางเกงหลวม ๆ  เสื้อคลุมตัวหลวมยาว  และมีผ้าโพกศีรษะอย่างเรียบร้อย  ผู้หญิงเปลือยเท้าและขาขึ้นมาถึงถึงเข่า  สวมกระโปรงชั้นในจีบเป็นพวงซึ่งกระพือเผยอย่างมีศิลป์ในเวลาเดิน  และชั้นนอกเป็นเสื้อแบบแจกเก๊ตปกกลาสีมีผ้าโพกศีรษะเหมือนกัน  ละล้วนมีลายปักอยู่ทั่วไป  บางทีก็เป็นเดินเส้นไหม  เครื่องประดับสำคัญคือวงเงินเล็ก ๆ  มีจี้รูปรียาวห้อย  ด้านหนึ่งเป็นลายจีนและอีกด้านหนึ่งเป็นตัวอักษรจีน  ซึ่งเชื่อว่าเป็นคาถากันผีปีศาจ  พวกแม้วไม่มีอักษรของตัวเอง  หัวหน้าหมู่บ้านถักเปียแบบจีน  คนอื่น ๆ  โกนหัวเกลี้ยงเฉพาะตรงกลางกระหม่อม  ปล่อยผมส่วนอื่นปรกลงมาถึงบ่า                พวกนี้แบ่งออกเป็นเผ่าย่อยราว ๑๐-๑๒ เผ่า  บอกจำนวนแน่ไม่ได้  ล้วนแข็งแกร่งอดทนอาชีพหลักคือปลูกฝิ่น  ชอบเลือกที่อยู่ตามยอดเขาซึ่งมีอากาศเย็น  และมีอคติต่อการอาศัยอยู่ที่พื้นราบแม้จะเป็นพื้นที่ราบสูงก็ตาม  ชาวลาวกล่าวถึงพวกนี้ว่าจะไม่สามารถอาศัยอยู่ในที่ที่มีเสียงกบร้องได้  พอดินในย่านที่อยู่จืดลง  พวกนี้จะมองสำรวจจากยอดเขาหากแลเห็นที่ใดเป็นแหล่งหินปูน  ก็จะส่งคนออกไปสำรวจพื้นที่แล้วกลับมารายงาน                ในภูมิภาคที่ตั้งหมู่บ้านใหม่ได้  จะมีผู้ออกเดินทางไปก่อนสักสองสามครอบครัวขนไปทั้งหมา  แพะ  ไก่  และบางทีก็มีวัวเทียมเกวียนขนของด้วย  พวกผู้ชายขนของใช้ประจำวันผู้หญิงสะพายลูกอ่อนติดหลังเด็ก ๆ  ก็ยังช่วยหอบของด้วย  ดูร่าเริงเบิกบานกันทุกคน  พอไปถึงที่ที่เลือกไว้  ซึ่งมักอยู่ใกล้พุน้ำ  ก็ช่วยกันตัดฟันไม้  สับเป็นกระดานทำฝาเรือน  และมุงหลังคาที่อยู่อย่างง่าย ๆ  ไม่มีปัญหาเรื่องการระบายลม  ควันจากเตาหุงต้มลอยลอดออกไปตามช่องฝากระดานอย่างสะดวก  บางทีก็ใช้ไม้ไผ่ทำท่อส่งน้ำมาลงถังไม้  ซึ่งมีฝาปิดกันฝุ่นผงลง                ในหมู่บ้านจะเห็นพวกผู้หญิงทำงานกันวุ่นวายตามหน้าที่ของตน  บ้างก็ป่นแป้งข้าวโพดด้วยเครื่องมือบด  บ้างก็เตรียมครามย้อมผ้า  เย็บปักถักร้อยสภาพหมู่บ้านดูสดใสน่ามองด้วยที่ตั้งและสถานที่แวดล้อมอยู่  ด้านหนึ่งเป็นทุ่งข้าวโพดหรือไร่ผัก  อีกด้านเป็นไร่ปอ  หรือยาสูบ  แล้วก็ต้องมีพื้นที่กว้างใหญ่ที่อุทิศให้แก่การปลูกฝิ่น  พอถึงเดือนกุมภาพันธ์  ฝิ่นจะออกดอกดาดไปทั่วทุ่ง  เห็นดอกโตมีทุกสี่ตั้งแต่ขาวไปถึงม่วงเข้มงามตระการตา  ที่นี่ก็มีงานให้ผู้หญิงทำเหมือนกัน  จะเห็นพวกหล่อนถือถ้วยกระเบื้องเดินเก็บยางฝิ่นอับไหลเอิบอาบจากรอบกรีดที่กระเปาะดอกของมัน                พวกแม้วดูแลวัวและม้าอย่างระมัดระวังมาก  มักจะยกพื้นคอกสูงจากดิน  มีหมาพันธุ์ดีไว้เฝ้าหมาบางตัวไม่มีหางเลย                ชาวบ้านพวกนี้ก็เช่นเดียวกับชาวเขาเผ่าอื่นที่ใช้เวลาปีละหลายเดือนตัดไม้ตามลาดเขา  ขยายพื้นที่ออกไปเรื่อย ๆ  สำหรับเพาะปลูก  แต่พอต้นไม้ชักเบาบางเกินขนาด  ก็ถึงเวลาที่จะออกแสวงหา "ป่าชุ่ม  ทุ่งใหม่" กันอีก                พวกแม้วฝังศพพวกของตนไว้ใกล้หมู่บ้าน  ขุดหลุมกลบด้วยดินและหิน  สิ่งที่ฝังไปกับศพ  ได้แก่  ไก่ผู้ ๑ ตัว  นิยมสีขาวเป็นพิเศษ  ข้าวชามหนึ่ง  และเหล้าสำหรับปลุกวิญญาณให้รื่นเริงในปรภพ --------------------------------------------------------------------------- อ้างอิงจาก บันทึกการสำรวจและบุกเบิกในดินแดนสยาม(Surveying and exploring in siam) เจมส์  แมคคาร์ธี  (พระวิภาคภูวดล  เจ้ากรมแผนที่คนแรก) ร.อ.หญิง สุมาลี  วีระวงศ์ (ยศในขณะนั้น) เป็นผู้แปล ลงตีพิมพ์ในวารสารแผนที่ ฉบับพิเศษ ครบรอบ 200 ปี กรุงรัตนโกสินทร์ จากคุณ : ณัฏฐพล - [ 1 ต.ค. 50 22:06:15 ]