ความคิดเห็นที่ 1 จดหมายฉบับที่ ๘ บ้านถนนเจริญกรุง กรุงเทพฯ วันที่ ๒๓ ตุลาคม ร.ศ. ๑๓๑ ถึง พ่อประดิษฐ์          ด้วยเมื่อศก ๑๒๓ ฉันไปตามเสด็จประพาสต้น ได้มีจดหมายเล่าเรื่องประพาสต้นครั้งนั้นไปยังพ่อประดิษฐ์เป็นจดหมาย ๗ ฉบับ จดหมายเรื่องนี้ได้ลงพิมพ์ในหนังสือทวีปัญญารายเดือน ตั้งแต่เดือนเมษายน ร.ศ. ๑๒๕ เดือนละฉบับจนจบเรื่อง บัดนี้คิดจะรวมจดหมายเรื่องประพาสต้นเข้าพิมพ์เป็นเล่มเดียวกัน ฉันเที่ยวหาต้นฉบับทั้งที่ลงในหนังสือทวีปัญญา และที่มีต้นร่างอยู่รวบรวมได้จดหมายแต่ ๖ ฉบับ หาต้นฉบับไม่ได้จึงต้องมีจดหมายฉบับนี้มายังพ่อประดิษฐ์ ขอให้ช่วยค้นต้นฉบับจดหมายเหล่านั้น ถ้ายังมีอยู่ที่พ่อประดิษฐ์ ขอจงสงเคราะห์คัดสำเนาจดหมายฉบับที่ ๓ ทิ้งไปรษณีย์ส่งมาให้ด้วยถ้าได้สำเนาดังประสงค์ ฉันจะขอบคุณพ่อประดิษฐ์เป็นอันมาก          บางทีพ่อประดิษฐ์ได้เห็นจดหมายฉบับนี้ จะนึกฉงนว่าจดหมายเรื่องประพาสต้นก็ได้ลงพิมพ์เป็น ๕ -๖ ปีมาแล้ว เหตุใดจึงพึ่งจะมาคิดรวมเป็นเล่ม ต่อเมื่อสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงเสด็จสวรรคตล่วงไปแล้ว คำอธิบายในข้อนี้ขอชี้แจงว่า เมื่อพิมพ์เรื่องประพาสต้นลงในหนังสือทวีปัญญารายเดือน ผู้อ่าน โดยเฉพาะผู้ที่ได้ตามเสด็จไปด้วยในคราวนั้น พากันชอบว่าเป็นหนังสืออ่านสนุกดี มีผู้อยากจะให้พิมพ์รวมเป็นเล่มแต่ครั้งนั้นแล้ว เพราะเรื่องประพาสต้นเป็นเรื่องที่สำหรับเล่ากันเล่นอยู่เรื่องหนึ่ง แต่ฉันไม่เห็นสาระพอถึงแก่ควรจะพิมพ์ใหม่ จึงได้เพิกเฉยเลยมา          ครั้นเมื่อสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงเสด็จสวรรคตแล้ว เรื่องราวต่างๆในรัชกาลที่ ๕ กลายเป็นเรื่องเก่า "เมื่อกระนั้น" สำหรับชอบเล่าชอบคุยกัน เรื่องประพาสต้นนี้เป็นเรื่องหนึ่ง ซึ่งกลับเป็นเรื่องชอบเล่ากันขึ้น มีเพื่อนฝูงชักชวนให้พิมพ์รวมเป็นเรื่องขึ้นใหม่มากกว่าแต่ก่อน ฉันใคร่ควรดูมาคิดเห็นว่า เรื่องประพาสต้น แม้จดหมายเดิมแต่งเป็นเรื่องสำหรับอ่านเล่นสนุกๆก็จริง แต่ถ้าได้อ่านในเวลานี้โดยตั้งใจใคร่ครวญก็อาจจะแลเห็นความกว้างขวางออกไป เป็นต้นว่าเหตุใดสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงจึงเป็นที่รักใคร่ของอาณาประชาราษฎรทั่วหน้า สมกับที่ได้ถวายพระนามจารึกไว้ในฐานพระบรมรูปทรงม้าว่า "ปิยมหาราชาธิราช" ที่จริงพระองค์ทรงรักใคร่ในไพร่ฟ้าข้าแผ่นดิน เหมือนกับบิดารักบุตร พอพระราชหฤทัยที่จะคุ้นเคยคบหา และถึงเล่นหัวกับอาณาประชาราษฎรโดยมิได้ถือพระองค์ ยกตัวอย่างดังจะเห็นได้ในเรื่องประพาสต้นนี้เป็นพยาน          การที่พระองค์ทรงสมาคมกับราษฎร ไม่ใช่สักแต่ว่าเพียงจะรู้จัก หรือสนทนาปราศรัยให้คุ้นเคยกันเท่านั้น ย่อมทรงเป็นพระราชธุระไต่ถามถึงความทุกข์สุข และความเดือดร้อนที่ได้รับจากผู้ปกครองอย่างใดๆบ้างทุกโอกาส ผู้ที่เคยตามเสด็จย่อมเคยได้ยินและทราบความอันนี้ ฉันได้เคยเห็นบางทีราษฎรกราบทูลร้องทุกข์ เป็นข้อความซึ่งทรงพระราชดำริเห็นว่า เป็นความทุกข์ร้อนจริงทรงรับธุระมาต่อว่าเอาเจ้าหน้าที่ตั้งแต่เสนาบดีลงมา ได้ความรำคาญใจหลายคราว บางทีถึงต้องผลัดเปลี่ยนพนักงานปกครองก็มีบ้าง เป็นเหตุให้การเสด็จประพาสเป็นคุณเป็นประโยชน์แก่ความสุขสำราญของราษฎรที่ได้อีกเป็นอันมาก          ใช่แต่เท่านั้น บรรดาราษฎรที่ได้เสด็จไปทรงคุ้นเคย ในเวลาเสด็จประพาส พระองค์มิได้ทรงละลืม ในเวลาต่อมาเมื่อคนเหล่านั้นเข้ามากรุงเทพฯ จะเข้าเฝ้าแหนก็ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯพระราชทานโอกาสให้เข้าเฝ้าได้ตามความปรารถนา บางทีถึงรับสั่งให้เข้าไปรับพระราชทานเลี้ยงในพระราชวัง รับสั่งเรียกพวกที่คุ้นเคยเหล่านี้ว่า "เพื่อนต้น" มีอยู่ทั้งชายหญิงแทบทุกหัวเมืองที่ได้เสด็จประพาส เมื่อครั้งเสด็จประพาสยุโรป ร.ศ. ๑๒๖ ได้ทรงหาของฝากมีไม้เท้าเป็นต้น เข้ามาฝากพวกเพื่อนต้น เมื่อพวกเหล่านี้ได้ข่าวว่าเสด็จกลับ เข้ามาเฝ้าเยี่ยมก็ได้พระราชทานของฝาก ไม้เท้าพระราชทานจึงเป็นเครื่องยศสำหรับพวกเพื่อนต้นถือเข้าเฝ้า ทั้งเวลาเข้ามาในกรุงเทพฯ และเข้าเฝ้าตามหัวเมืองเวลาเสด็จประพาสไม่ว่าที่ใดๆ          เมื่อพระองค์เสด็จสวรรคตแล้ว พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวในรัชกาลปัจจุบันนี้ ทรงเคารพต่อพระราชนิยมของสมเด็จพระบรมชนกนาถ พระราชทานอนุญาตให้พวกเพื่อนต้นเข้ามาทำบุญให้ทานในงานพระบรมศพ และถวายพระเพลิงเหมือนกับเป็นข้าราชการ และยังพระราชทานเครื่องประดับไม้เท้าสลักอักษรพระนาม จ.ป.ร. ให้ติดไว้เป็นที่ระลึก ทั้งพระราชทานพระบรมราชานุญาตให้เฝ้าแหนเพ็ดทูลพระองค์ได้ต่อไป เหมือนครั้งสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงทุกประการ ส่วนราษฎรซึ่งพระองค์ได้ทรงคุ้นเคยมาในเวลาเสด็จประพาสแต่ยังเสด็จดำรงพระเกียรติยศเป็นสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชก็ได้รับพระราชทานไม้เท้า และพระบรมราชานุญาตเหมือนกับพวกเพื่อนต้น ในรัชกาลนี้อีกหลายคน ฉันเข้าใจว่าธรรมเนียมประพาสต้น และเพื่อนต้นจะยังมีต่อไปในรัชกาลนี้เหมือนกับรัชกาลที่ล่วงแล้ว          ตั้งแต่เสด็จประพาสต้นคราว ร.ศ. ๑๒๓ แล้ว สมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงยังเสด็จประพาสทำนองเดียวกันอีกหลายคราว บางทีเสด็จประพาสในจังหวัดกรุงเทพฯนี้เองบ้าง ประพาสตามมณฑลหัวเมืองบ้าง ครั้งหนึ่งใน ร.ศ. ๑๒๔เสด็จขึ้นไปประพาสเมืองสระบุรี แล้วขึ้นมาทางลำแม่น้ำใหญ่ไปจนถึงเมืองกำแพงเพชร คราวนี้สนุกพอใช้ แต่พ่อประดิษฐ์ออกไปอยู่เสียหัวเมือง ฉันจึงไม่ได้จดหมายรายการบอกไปให้ทราบ อีกคราวหนึ่งใน ร.ศ. ๑๒๗ เสด็จประพาสเมืองนครสวรรค์ ขากลับล่องลงทางคลองมะขามเฒ่า มาเมืองสุพรรณบุรี บ้านผักไห่ อ่างทอง แล้วเสด็จกลับทางบางแล้วเข้ากรุงเก่า อีกคราวหนึ่งในศกเดียวกันนั้นเสด็จทางคลองรังสิตไปประพาสถึงเมืองปราจีน แล้วกลับออกทะเลมาเข้าปากน้ำเจ้าพระยา          แต่ประพาสคราวหลังๆนี้ ความขบขันน้อยไปกว่าคราวแรกๆ ด้วยเหตุ ๒ ประการ คือราษฎรรู้เสียมากว่าพระเจ้าอยู่หัวโปรดเสด็จอย่างคนสามัญ ถ้าเห็นใครแปลกหน้าเป็นผู้ดีชาวบางกอก ก็ชวนจะเข้าใจไปเสียว่าพระเจ้าอยู่หัว บางทีมหาดเล็กเด็กชาพากันไปเที่ยว ไปถูกราษฎรรับเสด็จเป็นพระเจ้าอยู่หัวก็มี เพราะฉะนั้นในตอนหลังจะหาใครไม่รู้จักพระองค์สนิทอย่างนายช้าง ยายพลับ ไม่มีอีก อีกประการหนึ่งตั้งแต่เสด็จกลับจากยุโรปคราวหลัง มีเรือยนตร์เข้ามาใช้ในกระบวนเสด็จ ประพาสด้วยเรือยนต์เสียโดยมาก เมื่อเสด็จประพาสด้วยเรือยนต์แล้วก็ต้องเป็นอันรู้ว่าพระเจ้าอยู่หัวอยู่เอง จึงไม่ใคร่มีเรื่องขบขันอย่างคราวแรก          วันนี้เป็นวันทำบุญถวายสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวง ในวันตรงกับวันสวรรคตครบ ๒ ขวบปี ดูคนในกรุงเทพฯตั้งแต่เจ้านายตลอดลงจนราษฎร ทำบุญให้ทานกันมาก ที่สำคัญนั้นฉันเห็นว่า ที่พากันถวายบังคมพระบรมรูปทรงม้าที่หน้าพระลาน ไม่ว่าใครต่อใคร ดูผู้คนล้นหลามตั้งแต่เช้าจนกลางคืน เห็นจะเป็นธรรมเนียมปีดังนี้เสมอไป          ที่จริงพระบรมรูปทรงม้าองค์นี้ควรนับว่าเป็นของวิเศษได้ ไม่เฉพาะแต่ที่เป็นของงดงามสง่าพระนคร หรือเป็นพระบรมรูปสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงเท่านั้น ถ้าผู้รู้เรื่องราวของพระบรมรูปนี้ว่า เป็นของชาวสยามทุกชั้นบรรดาศักดิ์ทั่วทุกหนแห่งได้เข้าเรี่ยรายตามกำลังและใจสมัคร อย่างต่ำคนละ ๑๐ สตางค์ก็มี สร้างขึ้นด้วยความรักใคร่เป็นใจเดียวกันถวายสมโภชสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวง รวมเงินได้กว่า ๑,๐๐๐,๐๐๐ บาท เกินราคาพระบรมรูปนี้สัก ๕ เท่า ใช่แต่เท่านั้น พระบรมรูปนี้ได้แล้วสำเร็จทันถวายพระองค์ได้ทรงอนุโมทนาและประจักษ์แก่พระราชหฤทัยว่า ความรักใคร่สวามิภักดิ์ของคนทั้งหลายมีมากมายกว้างขวางทั่วไปเพียงใด ผู้ใดรู้เรื่องที่กล่าวมานี้ก็จะเข้าใจได้ว่าพระบรมรูปทรงม้านี้ผิดกับอนุสาวรีย์ หรือวัดวาที่จะสร้างถวายเฉลิมพระเกียรติยศ เมื่อพระองค์ล่วงลับไปเสียแล้ว อันจะเป็นที่ระลึกและปรากฏแต่แก่ผู้อื่น แต่ส่วนพระองค์เองมิได้ทันทอดพระเนตรเห็น          ฉันได้ไปถวายบังคมพระบรมรูปแล้ว กลับมาก็เขียนจดหมายฉบับนี้ มาเกิดนึกขึ้นว่า บางทีการพิมพ์หนังสือเรื่องประพาสต้นครั้งนี้ จะมีส่วนกุศลบ้างกระมังเพราะเหตุที่จะให้ผู้อ่านเจริญความระลึกถึงในพระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวง ถ้าจะมีส่วนกุศลเพียงไรในการพิมพ์หนังสือเรื่องนี้ ฉันตั้งใจอุทิศส่วนกุศลนั้นถวายสนองพระเดชพระคุณ แด่สมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงตามสติกำลัง ขอให้พ่อประดิษฐ์จงอนุโมทนาด้วยเทอญฯ                                                                                               นายทรงอานุภาพ .......................................................................... พระนิพนธ์ในสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ เรื่อง เสด็จประพาสต้น ร.ศ. ๑๒๓ http://www.bloggang.com/mainblog.php?id=rattanakosin225&month=21-03-2007&group=2&gblog=36 แก้ไขเมื่อ 22 ต.ค. 50 11:39:59 แก้ไขเมื่อ 22 ต.ค. 50 11:39:29 จากคุณ : กัมม์ - [ 22 ต.ค. 50 11:38:47 ]

ความคิดเห็นที่ 2 ๒๓ ตุลาคม ๒๔๕๓ เมื่อแผ่นดินสยามร้องไห้          เมื่อวันที่ ๒๓ ตุลาคม ๒๔๕๓ ข้าพเจ้าเจ็บเป็นบิดมีไข้ขึ้นอยู่ที่วังประตูสามยอด (วังเชิงสะพานดำรงสถิต ปัจจุบันเป็นอาคารพานิช) กำลังนอนหลับสนิท และสะดุ้งตื่นขึ้นด้วยได้ยินเสียผู้ชายร้องไห้อย่างเต็มเสียง ข้าพเจ้าตกใจเพราะไม่เคยได้ยินเสียงผู้ชายร้องไห้ แล้วก็นึกว่าฝันไป สักครู่ได้ยินเสียงนั้นอีก และคราวนี้จำได้ว่าเป็นสุรเสียงของเสด็จพ่อ ข้าพเจ้าก็ยิ่งตกใจมากขึ้น จึงหันไปปลุกแม่นมของข้าพเจ้าซึ่งนอนอยู่ข้างๆ ถามเขาว่า "ได้ยินอะไรไหม" พอดีเห็นเสด็จพ่อทรงยืนอยู่ทางปลายมุ้ง ตรัสว่า "พระเจ้าอยู่หัวสวรรคตเสียแล้วลูก" แล้วก็ทรงพระกันแสงโฮใหญ่ ข้าพเจ้าก็ร้องไห้ตามไปด้วย แล้วท่านก็เสด็จกลับไปทางท้องพระโรง ทรงพระดำเนินไปช้าๆเหมือนคนหมดแรง          รุ่งขึ้นเช้ามืดทุกคนตื่นด้วยนอนไม่หลับ มีพวกข้าราชมาเฝ้าเสด็จพ่ออยู่ตลอกเวลา บางคนมาฟังว่าสวรรคตจริงๆหรือ เพราะไม่มีใครทราบข่าวว่าทรงประชวรมากแต่อย่างไร แม้เสด็จพ่อเองก็เพิ่งทรงทราบว่าทรงประชวรมากเมื่อวันศุกร์ ก่อนเสด็จสวรรคตเพียงวันเดียว เสด็จพ่อทรงเล่าว่าพระองค์ท่านเสด็จไปตรวจราชการทางใต้เสียวันหนึ่ง กลับมากรุงเทพฯบ่ายวันอาทิตย์จึงเลยไปเฝ้าที่พญาไท ซึ่งเป็นที่เสด็จประพาสและทรงทำนากันอยู่ในเวลานั้นทุกๆเย็น เมื่อเสด็จไปถึงก็เสด็จขึ้นเสียแล้วไม่ทันได้เฝ้า เขาทูลว่าเสด็จขึ้นเร็วเพราะไม่ทรงสบายพระนาภี เสด็จพ่อจึงเสด็จตามเข้าไปฟังพระอาการที่พระที่นั่งอัมพรสถาน ได้ความว่าพระนาภีเสียและเสวยยาถ่ายแล้ว ไม่มีอาการมากมายอันใด ก็เป็นอันเบาพระทัย และเสด็จกลับวัง          ครั้นรุ่งขึ้นเป็นวันพุธ พอเสด็จเข้าไปถึงพระที่นั่งก็ได้ทรงทราบว่า ไม่ทรงสบายเพราะยาถ่ายเดินมากไป จนทรงเพลียถึงต้องบรรทมในพระที่ และมีพระราชดำรัสในตาม พระบรมราชินีนาถเสาวภาผ่องศรี ขึ้นมาถวายการพยาบาล เป็นอันเสด็จพ่อก็ไม่ได้ขึ้นไปเฝ้าและเลยเสด็จอยู่ในพระที่นั่งชั้นล่างกับเจ้านายผู้ใหญ่ มีสมเด็จวังบูรพาภิรมย์ และกรมหลวงนเรศวร์ฯ กรมหลวงเทววงศ์ฯ เป็นต้น เพื่อควบคุมหมอและคอยฟังพระอาการ          ถึงเช้าวันศุกร์ สมเด็จพระบรมราชินีนาถเสาวภาผ่องศรีเชิญเสด็จพ่อให้เข้าไปเฝ้าที่หน้าม่าน (ข้างหน้าและข้างในต่อกัน) แล้วตรัสบอกว่า "พระอาการอื่นๆดีขึ้นหมดทุกอย่าง แต่หม่อมฉันไม่ชอบเรื่องลงพระบังคนเบา วานนี้ตลอดวันมีราว ๑ ช้อนโต๊ะ จึงเชิญเสด็จท่านมาทูล จะได้คิดแก้ไข" เสด็จพ่อตกพระทัยเป็นครั้งแรก รีบทูลลาว่าจะต้องเรียกประชุมหมอ แล้วก็กลับไปทูลเจ้านายที่ห้องแป๊ะเต๋ง จัดการเรียกหมอที่ว่าดีในเวลานั้นหมดมาประชุม          ตกลงกันว่าถวายยาฉีดถวายสวน ทุกอย่างที่จะพึงทำได้ในเวลานั้นแต่ไม่มีผล คงได้พระบังคนเบาราว ๑ ช้อนกาแฟ ซึ่งน้อยลงไปอีก พอถึงเวลาค่ำ หมอก็พร้อมกันทูลเจ้านายว่าถ้ามีราชการอันใดที่จะต้องกราบทูล ก็ให้กราบทูลเสียในตอนเช้าพรุ่งนี้ เพราะถ้าถึงเย็นจะเข้าโคม่า(ซึม) ที่ประชุมปรึกษาเห็นพร้อมกันว่า ไม่มีเหตุอันใดที่จะต้องกราบบังคมทูลรบกวนแล้ว สมเด็จวังบูรพาภิรมย์ก็ตรัสสั่งให้เสด็จพ่อไปเชิญสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชเจ้ามายังพระราชฐานแต่เช้า          รุ่งขึ้นวันเสาร์ราว ๗ น. เสด็จพ่อเสด็จตรงไปยังวังสราญรมย์ จรัสเล่าว่าสมเด็จพระบรมฯยังไม่บรรทมตื่น ทรงพบหม่อมหลวงเฟื้อ พึ่งบุญ จึงตรัสบอกให้ปลุกพระบรรทมเดี๋ยวนั้น แล้วก็พากันเสด็จเข้าไปยังพระราชวังดุสิต ถึงตอนบ่ายข่าวประชวรมากก็รู้กันไปทั่วแล้ว และแทบทุกคนก็พากันไปฟังพระอาการทั้งฝ่ายหน้าฝ่ายใน เวลาราวบ่าย ๔ โมง พระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์ (ซึ่งทรงเป็นหมอพระองค์หนึ่ง) ขอเข้าไปดูพระอาการ พอถึงพระองค์ท่านก็ยกพระหัตถ์ขึ้นจับพระชีพจรที่พระบาท สมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงหลับพระเนตรอยู่ ตรัสถามว่า "นั่นหมอหรือ" เป็นคำหลังแล้วมิได้ตรัสต่อไปอีกเลย ค่อยๆทรงบรรทมหลับไปๆจนหมดพระอัสสาสะเมื่อเวลา ๒๔.๔๕ นาฬิกา พระบรมศพมิได้ซูบซีดปกติประการใด          กำหนดสรงน้ำพระบรมศพที่พระที่นั่งอัมพรสถานในที่พระบรรทม แล้วเชิญพระบรมศพลงพระโกศทอง เชิญเสด็จขึ้นพระยานุมาศ เคลื่อนกระบวนจากพระราชวังดุสิตไปสู่พระมหาปราสาท ในพระบรมมหาราชวังเวลาค่ำ ๗ น.เศษ          เสด็จพ่อทรงสั่งราชการพลางทรงพระกันแสงพลางอยู่ที่วังตอนเช้าวันอาทิตย์ พวกพี่น้องของข้าพเจ้าเขาก็พากันกลับเข้าวังหมดแทบทุกคน ข้าพเจ้ายังมีไข้เข้าไปช่วยทำงานในวังไม่ได้ พอเสด็จพ่อทรงเครื่องเต็มยศใหญ่เข้าไปสวนดุสิตแล้ว ข้าพเจ้าก็ไปคอยเฝ้าพระบรมศพที่ริมถนนราชดำเนิน แถวโรงเรียนนายร้อยทหารบก          พวกราษฎรเอาเสื่อไปปูนั่งกันเป็นแถวตลอดสองข้างทาง จะหาหน้าใครที่มีแม้แต่ยิ้มก็ไม่มีสักผู้เดียวทุกคนแต่งดำน้ำตาไหลอย่างตกอกตกใจด้วยไม่เคยรู้รส อากาศมืดคุ้มมีหมอขาวลงจัดเกือบถึงหัวคนเดินทั่วไป ผู้ใหญ่เขาบอกว่านี่แหละหมอกธุมเกตุ(๑)ที่ในตำราเขากล่าวถึง ว่ามักจะมีในเวลาที่มีเหตุใหญ่ๆเกิดขึ้น ไม่ช้าก็ได้ยินเสียงปี่ในกระบวน เสียงเย็นใสจับใจมาแต่ไกลๆ แล้วได้ยินเสียงกลองรับเป็นจังหวะใกล้เข้ามาๆในความมืดเงียบสงัด ที่มืดเพราะต้องตัดสายไฟฟ้าบางตอนให้พระบรมโกศผ่านได้ และที่เงียบก็เพราะไม่มีใครพูดจากันว่ากระไร ข้าพเจ้าเคยได้ยินเสียงปี่เสียงกลองมาแล้ว เคยได้เห็นพระศพเจ้านายมาแล้วหลายองค์ แต่คราวนี้ตกใจสะดุ้งทั้งตัวเมืองเห็นพระเศวตฉัตรกั้นมาบนพระบรมโกศสีขาวกับสีทองเป็นสง่า ทำให้รู้ทันทีว่าพระบรมศพ แล้วก็ร้องไห้ออกมาโดยไม่ทันรู้ตัว          เหลียวไปดูทางอื่นเห็นแต่แสงไฟจากเทียนที่จุดถวายสักการะอยู่ข้างถนนแวมๆไปตลอด ในแสงเทียนนั้นมีหน้าเศร้าๆหรือปิดหน้าอยู่ เราหมอบลงกราบกับพื้นปฐพี พอเงยหน้าก็เห็นทหารที่ยืนถือปืนเอาปลายลงดิน ก้มหน้าลงบนปืน อยู่ข้างหน้าเราเป็นระยะไปตลอด ๒ ข้างถนนนั้น น้ำตาของเขากำลังหยดลงแปะๆอยู่บนหลังมือของเขาเอง ทหารผู้อยู่ในยูนิฟอร์มอันแสดงว่ากล้าหาญ ยังร้องไห้เพราะเสียดายประมุขอันเลิศของเขา          เสด็จพ่อตรัสเล่าว่าได้โทรเลขไปตามหัวเมืองให้ระวังเหตุการณ์ในตอนเปลี่ยนแผ่นดิน ได้ตอบมาทุกทางว่า ภายใน ๗ วันแต่สวรรคตนั้น ไม่มีเหตุการณ์โจรผู้ร้ายเกิดขึ้นเลยสักแห่งเดียวในพระราชอาณาจักร          ฉะนั้น จึงจะต้องเข้าใจว่าแม้แต่โจรก็ยังเสียใจหรือตกใจในการเสด็จสวรรคตของพระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวง พระปิยมหาราชของเรา ..................................................................................................................................... (๑) ธุมเกตุ ตามตำราโบราณว่าสีดุจหนึ่งควันไฟดอกไม้เพลิง เห็นแต่เช้าไปถึงเที่ยง เห็นแต่เที่ยงไปถึงบ่ายโมงหนึ่งสองโมง ร้ายนัก ถือพระเกตุสำแดงเหตุ .......................................................................... คัดจาก "สารคดีที่น่ารู้" พระนิพนธ์หม่อมเจ้าหญิงพูนพิศมัย ดิศกุล http://www.bloggang.com/mainblog.php?id=rattanakosin225&month=20-03-2007&group=2&gblog=32 ไฟล์ภาพประกอบเรื่อง "พระเมรุมาศ พระเมรุ และเมรุ สมัยกรุงรัตนโกสินทร์" -ศาสตราจารย์ น.อ.สมภพ ภิรมย์ รน. ราชบัณฑิตย์ กระบวนพยุหยาตราพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  จากหน้าวัดพระเชตุพนไปพระเมรุมาศ โดย คุณ ปริยวาที คลังภาพประจำห้องสมุดพันทิป http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/2006/11/K4862392/K4862392.html จากคุณ : กัมม์ - [ 22 ต.ค. 50 11:51:55 ]

ความคิดเห็นที่ 3 คาดว่า วันที่สวรรคต เมืองไทยเศร้ามากจริงๆ อ่านบันทึกท่านหญิงพูนแล้วเศร้าใจ เห็นว่า โจรยังเลิกปล้นน่ะครับ จากคุณ : natthaset - [ 22 ต.ค. 50 13:01:39 ]

ความคิดเห็นที่ 4 ไม่แน่ใจว่าเป็นพระนิพนธ์ใน มจ.จงจิตถนอม หรือเปล่า ที่คล้ายๆว่า ต่างคนทำอะไรไม่ถูกเพราะคำว่า "สวรรคต" แทบจะไม่รู้จัก หรือได้ยินเลย เนื่องจากแผ่นดินนี้นานมากๆ ไม่ทราบคุณกัมม์ เคยคุ้นๆหรือไม่ครับ พรุ่งนี้ก็ไม่หยุด ต้องทำงาน อิจฉาคนที่เค้าหยุดกันจัง จากคุณ : จำปูน (อ่างหยก) - [ 22 ต.ค. 50 13:37:18 ]

ความคิดเห็นที่ 5 ไทยเป็นไทยอยู่ได้ตราบปัจจุบันก็เพราะพระมหากรุณาธิคุณขององค์พระปิมหาราช รากฐานทุกอย่างของประเทศในปัจจุบันก็มาจากพระองค์ทั้งสิ้น ไฟฟ้า   ประปา   ระบบเงินที่ใช้อยู่   ระบบการคลัง   ระบบกฎหมาย   ระบบการศาล   การสาธารณสุข การศึกษา และการให้ทุนเล่าเรียนหลวง พิพิธภัณฑ์ การสื่อสาร   การขนส่ง   ตำรวจ   ทหาร มองไปรอบกายล้วนคือสิ่งที่องค์พระปิยมหาราชได้สร้างไว้ให้ทั้งสิ้น ตลอดรัชสมัยของพระองค์ต้องเร่งพัฒนาประเทศ  และการพัฒนาไม่ใช่สักแต่ว่าทำ  แต่ต้องทำให้ดีด้วย สิ่งเหล่านี้คือสิ่งที่ประกาศให้กับเจ้าอาณานิคมในขณะนั้น  ได้เห็นว่า  ไทยไม่ใช่ชนชาติป่าเถื่อน ชาวไทยมีสติปัญญา  สามารถเรียนรู้และพัฒนาประเทศของตนเองได้ และเรารู้เท่าทันเจ้าอาณานิคมในขณะนั้น ที่น่าเจ็บปวดก็คือ  ขณะที่องค์พระปิยมหาราชเร่งพัฒนาประเทศ   ชาติจักรวรรดินิยมก็หาเหตุพิพาท  เฉือนแผ่นดินไทยออกไปจนได้ แม้เราจะพัฒนาตนเองและรู้เท่าทันก็ตาม  แต่เรายังไม่แข็งแรงพอ สำหรับผม  ตอนเด็กๆ วันปิยมหาราช  หมายถึง  เรื่องราวการเลิกทาส  การก่อตั้งกิจการต่างๆ แต่ตอนนี้.... ผมเข้าใจแล้วว่า  วันปิยมหาราชหมายถึงอะไร จากคุณ : เข้ามาจอบ - [ 22 ต.ค. 50 13:53:40 ]

ความคิดเห็นที่ 6 สวัสดีครับ คุณ natthaset ยินดีที่ได้เข้ามาร่วมกันครับ ยังมีบันทึกอีกมากที่เกี่ยวกับวันสวรรคต คุณ NickyNick  ได้กรุณารวบรวมและทำลิงก์ไว้ให้  น่าสนใจทั้งนั้นเลยครับ สวัสดีครับ คุณ จำปูน เรื่องนี้ก็ได้อ่านจากข้อมูลที่ คุณ NickyNick รวบรวมไว้เช่นกันครับ จากเว็บไซต์วิชาการดอตคอม http://www.vcharkarn.com/include/vcafe/showkratoo.php?Pid=59535&page=1 ความเห็นเพิ่มเติมที่ 11 15 ก.ย. 2549 (09:10) เกี่ยวกับดาวหางครั้งนั้น มีกล่าวไว้ในหนังสือ "ในวังแก้ว หม่อมเจ้ามารยาตรกัญญา ดิศกุล" ผลงานของ "นรุตม์" โดย สนพ.อมรินทร์, ๒๕๓๗ คุณนรุตม์ เป็นคนที่เขียนหนังสือแล้วชวนอ่านจริงๆ ติดตามมาหลายเรื่องแล้ว จากการสัมภาษณ์บุคคลต่างๆ แล้วนำมาเรียบเรียงให้พวกเราฟัง ลองอ่านตัวอย่างสำนวนของท่านดูครับ ..................................          "..... ท่ามกลางความมืดมิดของท้องฟ้ายามค่ำ เมื่อช่วงปลายเดือนตุลาคมของปี พ.ศ.๒๔๕๓ นั้น พลันปรากฏแสงสีขาวทอดโค้งยาวอย่างสุกสว่างเต็มที่ ลำแสงนี้เกิดขึ้นติดต่อกันหลายคืน สร้างความตื่นตกใจให้กับผู้คนทั่วไป เนื่องจากไม่เคยเห็นมาก่อน หลายคนเล่าลือถึงลางบอกเหตุร้ายต่างๆ อันอาจจะเกิดขึ้นในเมืองไทย หากไม่ได้นึกเลยว่า พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอันเป็นที่รักยิ่ง จะเสด็จสู่สวรรคาลัยอย่างชั่วนิรันดร์          ความสงบสุขร่มเย็นของราษฎร อันเนื่องมาแต่พระบารมีของพระองค์ในชั่วเวลากว่า ๔๐ ปี ทำให้ทุกคนไม่เคยนึกว่า จะเห็นพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวสวรรคต และในวันที่ ๒๓ ตุลาคมของปีนั้น ราวกับว่าน้ำตาจะท่วมเมืองไทย เมื่อมีข่าวว่า พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จสวรรคตด้วยพระโรควักกะ (ไต) พิการ          ฉันจำเหตุการณ์ระหว่างประชวรไม่กี่วันก่อนสวรรคตได้ดี มี ดาวหาง "ฮัลเลย์" มาให้เห็นชัดมาก สักสองทุ่มก็ปรากฏจนเกือบสว่าง เป็นหางพาดยาวทีเดียว พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวก็ทันทอดพระเนตร ทรงกลุ้มพระทัยเพราะทรงประชวรตั้งแต่กลับจากประพาสยุโรปครั้งที่ ๒ ....          เรื่องปรากฏการณ์ของดาวหางดวงนี้ มีผู้เล่ากันว่า จริงเท็จมิอาจยืนยันได้ว่า พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงกลุ้มพระทัย แล้วรับสั่งว่า "ดาวหางขึ้น จะอยู่หรือตายก็ไม่รู้"          ผู้ที่อยู่ใกล้ชิดท่านหนึ่งก็กราบบังคมทูลว่า ไม่ต้องห่วง พระเจ้าเอ็ดเวิร์ด แห่งกรุงอังกฤษทรงดาวหางไปแล้ว          พระองค์ยังรับสั่งต่อว่า "จะเป็นพระเจ้าเอ็ดเวิร์ด หรือเป็นเราอีกคนก็ไม่รู้"          ครั้นเสด็จสวรรคตแล้ว ในวันที่กระบวนอัญเชิญพระบรมศพเข้าไปในพระบรมมหาราชวัง ดาวหางยังขึ้นพาดบนท้องฟ้าอยู่ ....." ไฟล์ภาพประกอบเรื่อง "พระเมรุมาศ พระเมรุ และเมรุ สมัยกรุงรัตนโกสินทร์" -ศาสตราจารย์ น.อ.สมภพ ภิรมย์ รน. ราชบัณฑิตย์ ประกอบพระโกศทองใหญ่พระบรมศพพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว บนพระยานมาศสามลำคาน ที่หน้าพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท โดย คุณ ปริยวาที คลังภาพประจำห้องสมุดพันทิป http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/2006/11/K4862392/K4862392.html จากคุณ : กัมม์ - [ 22 ต.ค. 50 13:57:47 ]

ความคิดเห็นที่ 7 สวัสดีครับ คุณ เข้ามาจอบ ขออภัยครับ  โพสต์พร้อมกันจึงไม่เห็น ยินดีอย่างยิ่ง  มร่วมกันรำลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณนะครับทุกๆ ท่าน เมื่อคิดจะตั้งกระทู้เมื่อ ๒ สัปดาห์ก่อน  พี่นิคก็บอกลิงก์ไว้ จะได้ไม่ต้องคัดให้เมื่อย  ต้องขอขอบพระคุณจริงๆ นะครับ จากระทู้พี่พี่นิคตั้งไว้ที่ วิชาการ http://www.vcharkarn.com/include/vcafe/showkratoo.php?Pid=59535&page=3 มีบันทึกหนึ่ง  ที่อ่านแล้วรู้สึกสลดตามไปด้วย  เล่นเอาน้ำตาซึมไปเลย พระเมรุมาศพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นต้นแบบพระเมรุมาศแบบใหม่ครั้งแรกของกรุงรัตนโกสินทร์ http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/2006/11/K4862392/K4862392.html จากคุณ : กัมม์ - [ 22 ต.ค. 50 14:23:52 ]

ความคิดเห็นที่ 8 จดหมายเหตุพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระประชวรจนถึงสวรรคต พระยาบุรุษรัตนราชพัลลภ (นพ  ไกรฤกษ์) บันทึกเรียบเรียง          เมื่อปลายปี ร.ศ.๑๒๕ (พ.ศ. ๒๔๔๙) พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  ทรงพระชนมายุได้ ๕๓ พรรษา บังเกิดพระโรคเบียดเบียน ไม่เป็นที่ทรงพระสำราญ ด็อกเตอร์เบอร์เมอร์ นายแพทย์ของกรมทหารเรือ  ซึ่งเป็นผู้ถวายการอภิบาล  ได้ตรวจพระอาการ ลงสันนิษฐานว่าพระโกฎฐาส  ภายในพระวรกายไม่เป็นไปสม่ำเสมอ พระโรคเช่นนี้  ไม่ถูกกับอากาศชื้นเช่น ในฤดูฝนชุกและร้อนจัด เช่น ฤดูคิมหะ  ประเทศที่จะรักษา พระโรคเช่นนี้ ได้เหมาะดีที่สุด  ก็มีแต่ยุโรปเท่านั้น  จึงกราบบังคมทูลถวายคำแนะนำ เพื่อเสด็จประพาสยุโรป  บำรุงพระวรกาย  ให้คืนเป็นปกติ แต่ในเวลาที่พระโรคยังไม่ทันจะเจริญขึ้น          โดยคำแนะนำของนายแพทย์นี้  จึงได้เสด็จประพาสยุโรป  ออกจากพระมหานคร เมื่อวันที่ ๒๗ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๔๙  เสด็จกลับมาถึงพระนคร เมื่อวันที่ ๑๗ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๕๐  ขณะประทับอยู่ที่เมืองซันเรโม ประเทศอิตาลี  ได้มีนายแพทย์เยอรมัน และอังกฤษ ชั้นโปรเฟสเซอร์ รวม ๓ นาย  ได้ประชุมตรวจพระอาการเห็นว่า  พระอวัยวะทุกส่วนยังเป็นปรกติไม่มีสิ่งใดแสดงว่าจะเป็นไปในทางที่ร้ายแรง  ได้ถวายคำแนะนำการเสวย และการบรรทมให้มากพอ  และลดทรงการงานให้น้อย  ให้งดการงานที่เป็นการหนักทุกอย่าง  ได้มีการทำนายซึ่งทางลับว่า  ถ้าพระอาการเป็นเช่นนี้ จะทรงพระชนม์ไปได้สัก ๓ ปี  แต่หมอก็ถวายการรับรองต่อพระองค์ว่า ถ้าผ่อนงานให้น้อย  และบรรทมให้มากขึ้นอีก  จะดำรงพระชนมายุไปได้ถึง ๘๐ เว้นแต่  จะมีพระโรคอื่นใดมาแทรกแซง          เมื่อเสด็จกลับสู่พระมหานครแล้ว  ดูทรงพระสำราญดีกว่าเมื่อก่อนเสด็จประพาสยุโรป  จะมีที่ไม่ปรกติเล็กน้อย  ก็ในเรื่องพระนาภี  เพราะพระบังคนหนักไปไม่สะดวก  ต้องทรงใช้พระโอสถระบายอยู่เสมอๆ  แต่การประชวรที่เรียกกันว่า  ถึงล้มหมอนนอนเสื่อนั้นไม่ปรากฏเลย  ตลอดมาจนกระทั่งวันที่ ๑๖ ตุลาคม ร.ศ.๑๒๙ (พ.ศ. ๒๔๕๓) ในวันนั้นได้ทรงขับรถไฟฟ้าเสด็จออกประพาสทอดพระเนตร  การเลี้ยงไก่พันธุ์ต่างประเทศที่พญาไท  แต่มิได้เสด็จลงจากรถพระที่นั่ง มีรับสั่งว่า "ท้องไม่ค่อยจะสบายจะรีบกลับ"  แล้วก็ทรงขับรถพระที่นั่ง กลับยังพระที่นั่งอัมพรทีเดียว          วันที่ ๑๗ – ๑๘ - ๑๙ ตุลาคม มีงานบำเพ็ญพระราชกุศลประจำปีถวายรัชกาลที่ ๔ ในพระบรมมหาราชวัง แต่เนื่องด้วยพระนาภียังไม่เป็นปรกติ  จึงได้โปรดฯ ให้สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ มกุฎราชกุมาร เสด็จไปแทนพระองค์          วันที่ ๑๙ ตุลาคม เวลาค่ำมีรับสั่งให้มหาดเล็กไปเชิญ  พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหลวงเทวะวงศ์วโรปการ  พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหลวงดำรงราชานุภาพ  พระเจ้าลูกยาเธอ กรมหมื่นนครไชยศรีสุรเดช  และเจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม) ขึ้นไปเฝ้าบนพระที่นั่งอัมพรสถาน ชั้น ๓ ในที่พระบรรทม  สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ากรมขุนนครสวรรค์วรพินิต เสด็จมาทีหลังตามขึ้นไปเฝ้า  พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวยังตรัสราชการ  และตรัสเล่นกับผู้ไปเฝ้าเหมือนเวลาทรงพระสำราญ          วันที่ ๒๐ ตุลาคม เวลา ๓ โมงเช้า  คุณพนักงานออกมาบอกว่า  สมเด็จพระบรมราชินีนาถมีรับสั่งให้มหาดเล็ก  ไปตามหมอเบอร์เกอร์ หมอไรเตอร์  และหมอปัวซ์  ให้รีบมาเฝ้าโดยเร็ว  สมเด็จพระบรมราชินีนาถได้เสด็จออกมารับสั่ง แก่ข้าพเจ้า (พระยาบุรุษรัตนราชพัลลภ) ให้จัดอาหารเลี้ยงหมอ  และจัดที่ให้หมออยู่ประจำ ตั้งแต่วันนี้เป็นต้นไป          เมื่อหมอมาเฝ้าตรวจพระอาการกลับลงมา  ข้าพเจ้าได้ถามพระอาการ หมอไรเตอร์ตอบว่า เป็นเพราะพระบังคนหนักคั่งอยู่นาน  เมื่อเสวยพระโอสถปัดพระบังคนหนักออกมา  จึงอ่อนพระทัย  พระกระเพาะอาหารอ่อนไม่มีแรงพอที่จะย่อยพระอาหารใหม่  ควรพักบรรทมนิ่งอย่าเสวยพระอาหาร สัก ๒๔ ชั่วโมง  ก็จะเป็นปรกติ หมอฉีดมอร์ฟีนถวายหนหนึ่ง          สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ พระบรมวงศานุวงศ์  และข้าราชการมาฟังพระอาการมากด้วยกัน  ตั้งแต่ ๕ ทุ่มได้บรรทมหลับเป็นปรกติ  พระเจ้าน้องยาเธอ กรมขุนสรรพสิทธิประสงค์ หมอฝรั่ง หมอไทย และมหาดเล็ก อยู่ประจำพรักพร้อมกันตลอดทุกเวลา          วันที่ ๒๑ ตุลาคม ย่ำรุ่ง  บรรทมตื่นตรัสว่า  พระศอแห้ง แล้วเสวยพระสุธารสเย็น  คณะแพทย์ไทยถวายพระโอสถ  แก้พระเสมหะแห้ง  รับสั่งว่าอยากจะเสวยอะไรๆ ให้ชุ่มพระศอ  สมเด็จพระบรมราชินีนาถถวายน้ำผลเงาะคั้นผล ๑ พอเสวยได้สักครู่  ทรงพระอาเจียนออกมาหมด  สมเด็จพระบรมราชินีนาถตกพระทัยเรียกหมอทั้ง ๓ คนขึ้นไปตรวจพระอาการ  หมอกราบบังคมทูลว่าที่เสวยน้ำผลเงาะ หรือเสวยอะไรอื่นในเวลานี้ไม่ค่อยจะดี  เพราะพระกระเพาะว่าง  และยังอักเสบเป็นพิษอยู่  เพราะฉะนั้น เมื่อเสวยพระกระยาหาร หรือพระโอสถ  จึงทำให้ทรงพระอาเจียนออกมาหมด  และเสียพระกำลังด้วย  สู้อยู่นิ่งๆ ดีกว่า พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวกริ้วหมอว่า อาหารก็ไม่ให้กิน ยาก็ไม่ให้กิน ให้นอนนิ่งอยู่เฉยๆ จะรักษาอย่างไรก็ไม่รักษา  มันจะหายอย่างไรได้  และตรัสต่อไปว่า เชื่อถือหมอฝรั่งไม่ได้ ประเดี๋ยวพูดกลับไปอย่างโน้นอย่างนี้  ไม่แน่นอนเป็นหลักฐานอะไรได้          เมื่อหมอกลับลงมาแล้ว  มีรับสั่งกับสมเด็จพระบรมราชินีนาถว่า  ให้ไปตามใครๆ เขามาพูดจาปรึกษากันดูเถิด  สมเด็จพระบรมราชินีนาถ เสด็จลงมารับสั่งกับข้าพเจ้าให้มหาดเล็กไปเชิญ  พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหลวงเทวะวงศ์ฯ  พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหลวงดำรงฯ  สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ากรมขุนนครสวรรค์ฯ  สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงนริศรานุวัดติวงศ์  ในเวลาย่ำรุ่งนั้น สมเด็จพระบรมราชินีนาถเสด็จลงมาเล่าพระอาการให้เจ้านายทั้ง ๔ พระองค์ฟัง  แล้วเจ้านายซักถามหมอๆ  ก็ยืนยันว่าไม่เป็นอะไร  บรรทมอยู่นิ่งๆ ดีกว่า  เจ้านายพากันเห็นจริงตามหมอไปหมด  รวมกันถวายความเห็นว่า ที่หมอรักษาอยู่เวลานี้ถูกต้องแล้ว  สมเด็จพระบรมราชินีนาถ  เสด็จขึ้นไปกราบบังคมทูลว่า เจ้านาย ๔ พระองค์เสด็จมาแล้ว ได้ซักถามหมอ และเห็นด้วยตามที่หมอชี้แจง ทรงนิ่งอยู่มิได้รับสั่งอะไร          เวลาที่เลี้ยงเครื่องอาหารเช้าเจ้านาย และหมอนั้น  มีพระอาเจียนอีกครั้งหนึ่ง  เป็นน้ำสีเขียวเหมือนข้าวยาคู ประมาณ ๑ จานซุบ  หมอว่าสีเขียวนั้นเป็นน้ำดี  ตั้งแต่นี้ต่อไปก็มีพระอาการซึม บรรทมหลับอยู่เสมอ  สมเด็จพระบรมราชินีนาถ  เสด็จลงมารับสั่งเล่าว่า พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ตรัสว่า "การเจ็บครั้งนี้จะรักษากันอย่างไร ก็ให้รักษากันเถิด" ตามที่รับสั่งเช่นนี้ ข้าพเจ้ารู้สึกใจหายให้หวั่นหวาดหนักใจไปเสียจริงๆ          ตอนเที่ยงเจ้านายและหมอขึ้นไปเฝ้าตรวจพระอาการ  ข้าพเจ้าก็ตามขึ้นไปด้วย  กลับลงมาได้ความว่ามีแต่พระอาการเซื่องซึม  บรรทมหลับอยู่ตลอดเวลา  มีพระบังคนเบาครั้งหนึ่ง ประมาณ ๑ ช้อนกาแฟ  สีเหลืองอ่อน สังเกตดูกิริยาอาการของหมอและเจ้านาย  ยังไม่สู้ตกใจอะไรมากนัก  สมเด็จพระบรมราชินีนาถรับสั่งให้เจ้านาย ผลัดเปลี่ยนกันประจำ ฟังพระอาการอยู่เสมอไป          ตอนบ่ายมีความร้อนในพระองค์ปรอท ๑๐๐ เศษ ๔  แต่เป็นเวลาทรงสร่าง เพราะมีพระเสโทตามพระองค์บ้าง  มีพระบังคนเบาเป็นครั้งที่ ๒ ประมาณ ๑ ช้อนกาแฟเหมือนคราวก่อน  ในเรื่องพระบังคนเบาน้อยเป็นครั้งที่ ๒ นี้  เจ้านายออกจะสงสัยทรงถามหมอๆ ก็ให้การว่าเป็นเพราะไม่ได้เสวยอะไร  เสวยแต่พระสุธารสชั่ว ๒-๓ ช้อนเท่านั้น  ก็ซึมซาบไปตามพระองค์เสียหมด  เพราะฉะนั้นพระบังคนเบาจึงน้อยไปไม่เป็นไร  เมื่อเสวยพระกระยาหาร และพระสุธารสได้มากแล้ว  พระบังคนเบาก็คงจะมีเป็นปรกติ แต่พระอาการเซื่องซึมบรรทมหลับยังมีอยู่เสมอ          ตอนเย็นเมื่อเจ้านายและหมอขึ้นไปเฝ้าตรวจพระอาการ  ข้าพเจ้าได้ยินรับสั่ง กับสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ากรมขุนนครสวรรค์ฯ ว่า "การรักษาเดี๋ยวนี้เป็นอย่างใหม่เสียแล้ว" แล้วก็ไม่ตรัสสั่งอะไรอีก  เมื่อเจ้านายและหมอกลับลงมาคราวนี้  พากันรู้สึกพระอาการมาก  ไม่ใช่ทางพระธาตุพิการอย่างเดียว  เป็นทางพระวักกะ (คิดนี) เครื่องกรองพระบังคนเบาเสียด้วย  มีพระบังคนเบาอีกเป็นครั้งที่ ๓ ประมาณ ๑ ช้อนกาแฟ  ตอนนี้หมอและเจ้านาย แน่ใจทีเดียวว่าเป็น พระวักกะพิการ หมอได้รีบประชุมกัน ประกอบพระโอสถบำรุงพระบังคนเบา  และเร่งให้มีพระบังคนเบาโดยเร็ว  และในที่สุดใช้เครื่องสวนพระบังคนเบา  แต่ไม่ได้ผล เพราะไม่มีพระบังคนเบาเลย          ตอนค่ำสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ากรมขุนนครสวรรค์ฯ และหมอขึ้นไปเฝ้าตรวจพระอาการ  ข้าพเจ้าก็ขึ้นไปด้วยเช่นเคย  เห็นพระพักตร์แต่ห่างๆ เข้าไปใกล้พระแท่นไม่ได้  เพราะข้างในอยู่เต็มไปหมด  ได้ยินเสียงหายพระทัยดังและยาวๆ มาก  บรรทมหลับอยู่  ถ้าจะถวาย พระโอสถ พระอาหาร หรือพระสุธารสก็ต้องปลุกพระบรรทม  หมอกลับลงมาได้ความว่า การหายพระทัย และพระชีพจรยังดีอยู่  ความร้อนในพระองค์ลดลงแล้ว  เห็นจะไม่เป็นไร หมอประชุมกันตั้งพระโอสถแก้พระบังคนเบาอีก  ประมาณ ๑ ทุ่มเศษ มีพระบังคนเบาเป็นครั้งที่ ๔ ประมาณ ๑ ช้อนเกลือ และเป็นครั้งสุดท้ายด้วย          ค่ำวันนี้ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ พระบรมวงศานุวงศ์ และข้าราชการผู้ใหญ่ผู้น้อย มาฟังพระอาการเต็มไปทั้งพระที่นั่ง  เจ้านายก็ยังเชื่อกันว่าพระบังคนเบา คงจะมีออกมามากแน่  ตั้งแต่ยามหนึ่งแล้ว มีพระบังคนหนัก ๓ ครั้ง  เป็นน้ำสีดำๆ  หมอฝรั่ง หมอไทย ตรวจดูก็ว่าดีขึ้นคงจะมีพระบังคนเบาปนอยู่ด้วย  วันนี้เสวยน้ำซุบไก่เป็นพักๆ ละ ๓ ช้อนบ้าง ๔ ช้อนบ้าง  พระเจ้าน้องยาเธอ กรมขุนสรรพสิทธิประสงค์  ชงน้ำโสมส่งขึ้นไปไว้ถวาย  ให้ทรงจิบเพื่อบำรุงพระกำลัง หมอฝรั่ง หมอไทย ไม่คัดค้านอะไร  คืนนี้สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ พระบรมวงศานุวงศ์ และข้าราชการ กลับดึกกว่าคืนก่อนๆ          วันเสาร์ ที่ ๒๒ ตุลาคม เวลาเช้า สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ากรมขุนนครสวรรค์ฯ และหมอฝรั่ง ๓ คน ขึ้นไปเฝ้าตรวจพระอาการ  ข้าพเจ้าก็ขึ้นไปด้วยตามเคย  เมื่อกลับลงมาเห็นกิริยาท่าทางของหมอ และเจ้านายไม่สู้ดี ได้ความว่าพระอาการหนักมาก  พระบังคนเบาที่คาดว่าจะมีก็ไม่มี  พิษของพระบังคนเบาซึม ไปตามเส้นพระโลหิตทั่วพระองค์  จึงทำให้เป็นพิษเซื่องซึมบรรทมหลับอยู่เสมอ  หมอตั้งพระโอสถถวายเร่งให้มีพระบังคนเบาแรงขึ้นทุกที จากคุณ : กัมม์ - [ 22 ต.ค. 50 14:27:41 ]

ความคิดเห็นที่ 9 (ต่อจดหมายเหตุ)          พวกหมอฝรั่งประชุมกัน เขียนรายงานพระอาการยื่นต่อเจ้านาย เสนาบดีว่าพระอาการมาก  เหลือกำลังของหมอที่จะถวายการรักษาแล้ว  สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ  สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ากรมขุนพิษณุโลกประชานาถ และพระบรมวงศานุวงศ์เสด็จมาแต่เช้า  ได้ทอดพระเนตรรายงานพระอาการที่หมอทำไว้  ทรงปรึกษาหารือเห็นพร้อมกันว่า  ควรให้พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์ มาเฝ้าตรวจพระอาการดูด้วย  ข้าพเจ้าจึงให้ นายฉันหุ้มแพร (ทิตย์ ณ สงขลา) รีบเอารถยนต์ไปรับมาทันที  พระองค์เจ้าสายฯ ขึ้นไปเฝ้าตรวจพระอาการพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว  น้ำพระเนตรไหลแต่ไม่ตรัสว่าอะไร  พระองค์เจ้าสายฯ กลับลงมายืนยันว่า พระอาการยังไม่เป็นไร  เชื่อว่าที่บรรทมหลับเซื่องซึม  อยู่นั้น เป็นด้วยฤทธิ์พระโอสถต่างๆ  พอฤทธิ์พระโอสถหมดแล้ว  ก็คงจะทรงสบายขึ้นเพราะพระชีพจรก็ยังเต้นเป็นปรกติดี  พระองค์เจ้าสายฯ กลับไปนำพระโอสถมาตั้งถวาย แก้ทางพระศอแห้ง ขึ้นไปเฝ้าตรวจพระอาการอีกครั้งหนึ่ง  ครั้งนี้ตรัสทักว่า "หมอมาหรือ" ได้เท่านั้นแล้วก็ไม่ได้รับสั่งอะไรอีกต่อไป          พระอาการตั้งแต่เช้าไปจนเย็น ไม่มีพระบังคนหนัก และเบาเลย  พระหฤทัยอ่อนลงมาก  ยังบรรทมหลับเซื่องซึมอยู่เสมอ  เวลาย่ำค่ำสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้ากรมขุนนครสวรรค์ฯ และหมอฝรั่งขึ้นไปเฝ้าตรวจพระอาการ  ข้าพเจ้าได้ขึ้นไปด้วยและเห็นหายพระทัยดังยาวๆ และหายพระทัยทางพระโอษฐ์  พ่นแรงๆ จนเห็นพระมัสสุไหวได้แต่ไกล  สังเกตดูพระเนตร  ไม่จับใครเสียแล้ว  ลืมพระเนตรคว้างอยู่อย่างนั้นเอง  แต่พระกรรณยังได้ยิน สมเด็จพระบรมราชินีนาถ กราบทูลว่าเสวยน้ำ ยังทรงพยักพระพักตร์รับได้  และกราบทูลว่าพระโอสถแก้พระศอแห้งของพระองค์เจ้าสายฯ ก็ยังรับสั่งว่า "ฮือ" แล้วยกพระหัตถ์ขวาและซ้าย  ที่สั่นขึ้นเช็ดน้ำพระเนตร  คล้ายทรงพระกันแสง  พระนางเจ้าสุขุมาลมารศรี พระราชเทวี  ซับเช็ดพระเนตรด้วยผ้าซับพระพักตร์ชุบน้ำถวาย  หมอฉีดพระโอสถถวาย ช่วยบำรุงพระหฤทัยให้แรงขึ้น          ตั้งแต่เวลานี้ต่อไป  หมอฝรั่งนั่งประจำคอยจับพระชีพจร  ตรวจพระอาการผลัดเปลี่ยนกัน ประจำอยู่ที่พระองค์  การหายพระทัยค่อยเบาลงๆ ทุกที  พระอาการกระวนกระวายอย่างหนึ่งอย่างใดไม่มีเลย  คงบรรทมหลับอยู่เสมอ เจ้านายจะขึ้นไปเฝ้าอีกครั้ง  ก็พอหมอรีบลงมาทูลว่า  เสด็จสวรรคตเสียแล้วด้วยพระอาการสงบ  เมื่อเวลา ๒ ยาม ๔๕ นาที          สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ พระเจ้าลูกยาเธอ และ พระเจ้าน้องยาเธอ พร้อมกันเสด็จขึ้นไปเฝ้ากราบถวายบังคมด้วยความเศร้าโศกอาลัย  ทรงกรรณแสง  คร่ำครวญสะอึกสะอื้นทั่วกัน  ข้าพเจ้าก็อยู่ที่นั้นด้วย  กราบถวายบังคมมีความเศร้าโศกอาลัยแสนสาหัส  ร่ำร้องไห้มิได้หยุดหย่อนเลย          ในที่พระบรรทม และตามเฉลียงเต็มไปด้วยฝ่ายในและฝ่ายหน้า ร้องไห้คร่ำครวญอยู่ระงม เซ็งแซ่และทุ่มทอดกายทั่วไป  ประดุจต้นไม้ใหญ่ที่ถูกลมพายุใหญ่  พัดต้นและกิ่งก้านหักล้มราบไปฉันใด บรรดาฝ่ายในและฝ่ายหน้าทั้งหมด ล้มกลิ้งเป็นลมไปตามกันฉันนั้น  ด้วยความเศร้าโศกาอาดูร  เป็นอย่างล้นเหลือที่จะรำพันให้สิ้นสุดได้          ข้าพเจ้าต้องวิ่งลงไปตามหมอ  ขึ้นไปแก้ท่านที่ประชวรพระวาโยกันเป็นการใหญ่  และต้องเชิญเสด็จสมเด็จพระบรมราชินีนาถขึ้นพระเก้าอี้หามกลับไปส่งที่พระตำหนักสวนสี่ฤดู  เพราะประชวรพระวาโยและทรงชักกระตุกด้วย เจ้านายพระองค์อื่นและเจ้าจอมมารดาที่เป็นลม  ก็มีผู้ช่วยพากันไปส่งตำหนักที่อยู่กันเรื่อยๆไป  ส่วนสมเด็จพระนางเจ้าสว่างวัฒนา พระบรมราชเทวี  ซึ่งประชวรพระวาโยบรรทมอยู่ที่เก้าอี้ปลายพระแท่นนั้น  ก็ต้องใช้เก้าอี้หามเชิญเสด็จไปยังพระตำหนักของพระองค์ท่าน          เวลานั้น สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้ากรมพระภานุพันธุวงศ์วรเดช ทูลเชิญเสด็จ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ ให้เสด็จกลับลงไปชั้นล่าง ประทับห้องแป๊ะเต๋ง พร้อมด้วยพระบรมวงศานุวงศ์ เสนาผู้ใหญ่ องคมนตรี และข้าราชการผู้ใหญ่ผู้น้อย  ซึ่งทรงกรรณแสงและร้องไห้กันเสียงระงมเซ็งแซ่ทั่วไปทั้งพระที่นั่ง          สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้ากรมพระภานุพันธุวงศ์วรเดช  ทรงคุกพระชงฆ์ลงกราบถวายบังคมสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ อัญเชิญเสด็จขึ้นเถลิงถวัลยราชสมบัติเป็นพระเจ้าแผ่นดิน  สืบสนองพระองค์สมเด็จพระชนกาธิราชต่อไป  พระบรมวงศานุวงศ์ เสนาบดี ข้าราชการผู้ใหญ่ผู้น้อย ก็กราบถวายบังคมทั่วกัน สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ ทรงเรียกประชุมพร้อมกันในเวลานั้น  เพื่อหารือที่จะจัดการสรงน้ำพระบรมศพ และเชิญไปประดิษฐาน ณ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท ในพระบรมมหาราชวัง ในวันพรุ่งนี้  และออกประกาศข่าวการสวรรคต และอื่นๆ          ในระหว่างที่ประชุมกันอยู่นี้ พระเจ้าน้องยาเธอ กรมขุนสรรพสิทธิ์ฯ และข้าพเจ้า พร้อมกับ เจ้าหมื่นสรรพเพธภักดี (เพิ่ม ไกรฤกษ์) เจ้าหมื่นเสมอใจราช (อ้น นรพัลลภ) ขึ้นไปกราบถวายบังคม แล้วได้ฉลองพระเดชพระคุณ ช่วยกันเชิญพระองค์เลื่อนขึ้นไปหนุนพระเขนย  จัดตกแต่งพระเขนย  และผ้าลาดพระที่  ทั้งจัดแต่งพระองค์ให้เรียบร้อย  แล้วพระเจ้าน้องยาเธอ กรมขุนสรรพสิทธิ์ฯ กับข้าพเจ้าถวายพระภูษา คลุมพระบรรทมคนละข้าง  พระนางเจ้าสุขุมาลมารศรี พระราชเทวี ประทับเป็นประธานอยู่ด้วย  ครั้นจัดเรียบร้อยปิดพระวิสูตรแล้วกราบถวายบังคมลากลับลงไปข้างล่าง  พระบรมวงศานุวงศ์ และข้าราชการผู้ใหญ่ผู้น้อย เพิ่งเสร็จการประชุม และกลับไปเมื่อจวนสว่าง  ในคืนนี้ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ ประทับแรมอยู่ที่ห้องพระบรรทมขาว พระที่นั่งอัมพรสถาน มีตำรวจหลวงและทหารมหาดเล็กล้อมวงรักษาการ ตามราชประเพณีตลอดคืน          วันอาทิตย์ ที่ ๒๓ ตุลาคม เวลาเช้า  ข้าพเจ้าได้ขึ้นไปเฝ้ากราบถวายบังคมพระบรมศพอีกครั้งหนึ่ง  พร้อมด้วยเจ้าหมื่นสรรพเพธภักดี เจ้าหมื่นเสมอใจราช และหลวงศักดิ์นายเวร (ม.ร.ว. ลภ อรุณวงศ์) พร้อมกันเชิญพระบรมศพจากพระแท่นที่พระบรรทม  ไปประทับพระแท่นสำหรับสรง  แล้วรื้อพระแท่นที่พระบรรทมออก  สมเด็จพระนางเจ้าสว่างวัฒนาพระบรมราชเทวี ประทับเป็นประธาน  ในการถวายน้ำสรงพระบรมศพเป็นส่วนฝ่ายใน  ครั้นแล้วจึงเชิญพระบรมศพขึ้นพระแท่นที่จัดไว้ใหม่สำหรับพระเกียรติยศ  เพื่อถวายน้ำสรงพระบรมศพ เป็นพระราชพิธีตอนบ่าย          ในเวลานี้ข้าพเจ้าได้กราบถวายบังคมที่พระบาทยุคลถวายน้ำหอมสรงพระบาท  และซับพระบาทด้วยผ้าเช็ดหน้า ไว้เป็นที่ระลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณ  และเป็นที่สักการบูชา  ได้พิศดูพระพักตร์ในเวลานี้เหมือนกำลังบรรทมหลับ  พระพักตร์ยิ้มน้อยๆ ดูสง่างามเหลือเกิน  กระทำให้ตื้นตันใจ  ต้องร้องไห้ด้วยความอาลัยเศร้าทวียิ่งขึ้น  มิใคร่จะจากพระบาทยุคลไปได้เลย  ได้ทำหน้าที่ไปพลางร้องไห้คร่ำครวญไปพลางจนแล้วเสร็จ  กราบถวายบังคมลากลับลงไปข้างล่าง          พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงพระราชสมภพ เมื่อวันที่ ๒๐ กันยายน พ.ศ. ๒๓๙๖ เสด็จสวรรคตเมื่อวันที่ ๒๓ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๕๓ พระชนมายุ ๕๘ พรรษา ดำรงสิริราชสมบัติมาได้ ๔๓ พรรษา. กระทู้คุณ ปริยวาที .....พระเมรุมาศ พระเมรุ และเมรุ สมัยกรุงรัตนโกสินทร์..... กระบวนแห่อุตตราวัฎพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  เวียนพระเมรุมาศ http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/2006/11/K4862392/K4862392.html แก้ไขเมื่อ 22 ต.ค. 50 16:23:11 จากคุณ : กัมม์ - [ 22 ต.ค. 50 14:30:44 ]

ความคิดเห็นที่ 10 ไฟล์ภาพต่อไปนี้เป็นของคุณ ornyupa ใช้ประกอบกระทู้ คุณ NickyNick ที่ เว็บไซต์วิชาการ ขอขอบพระคุณไว้ ณ ที่นี่ด้วยครับ อัญเชิญพระบรมศพลงจากพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท พระบรมโกศประดิษฐานอยู่บนพระยานมาศ สมเด็ฯเจ้าฟ้ากรมขุนเพ็ชรบูรณ์อินทราชัย ทรงประคองพระโกศอยู่ด้านหน้า สมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม ทรงประคองด้านหลัง จากคุณ : กัมม์ - [ 22 ต.ค. 50 14:36:29 ]

ความคิดเห็นที่ 11 กระบวนแห่พระบรมศพรัชกาลที่๕ ซึ่งประดิษฐานอยู่บนพระมหาพิไชยราชรถ ประกอบด้วยเครื่องสูงเต็มยศ กระบวนแห่ ๔ สาย (นำภาพมาจากหนังสือ ศิลปวัฒนธรรม ตุลาคม ๒๕๓๔) จากคุณ : กัมม์ - [ 22 ต.ค. 50 14:37:59 ]

ความคิดเห็นที่ 12 พระมหาพิไชยราชรถ ซึ่งใช้ประดิษฐานพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จากคุณ : กัมม์ - [ 22 ต.ค. 50 14:39:28 ]

ความคิดเห็นที่ 13 กระบวนแห่พระบรมศพผ่านหน้ากระทรวงกลาโหม ในรูปจะเห็นศาลหลักเมืองเก่าด้วย จากคุณ : กัมม์ - [ 22 ต.ค. 50 14:40:56 ]

ความคิดเห็นที่ 14 กระบวนแห่พระบรมอัฐิและพระบรมราชสรีรังคาร จากคุณ : กัมม์ - [ 22 ต.ค. 50 14:42:19 ]

ความคิดเห็นที่ 15 กระบวนแห่พระบรมอัฐิและพระบรมราชสรีรังคาร. จากคุณ : กัมม์ - [ 22 ต.ค. 50 14:43:28 ]

ความคิดเห็นที่ 16 ขอร่วมกับคุณกัมม์รำลึกถึงเหตุการณ์วันอาทิตย์ที่ ๒๓ ตุลาคม พุทธศักราช ๒๔๕๓ บันทึกความทรงจำ พระนิพนธ์ในหม่อมเจ้าหญิงจงจิตรถนอม ดิศกุล ...วันเสาร์นั้น พระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์ได้เข้าเฝ้าพระอาการพระเจ้าอยู่หัว ยังทรงจำได้ มีพระราชดำรัสทักว่า "หมอหรือ" เพราะตามธรรมดามักจะโปรดเรียกว่า "หมอ" นัยว่าต่อจากนั้นไม่ได้มีพระราชดำรัสอะไรอีก ข้าพเจ้าได้ขึ้นไปชั้นบนซึ่งเป็นที่ประทับ นั่งตรงพระเฉลียงได้ยินแต่หายพระทัยดัง พระเจ้าอยู่หัวทรงเซื่องซึมอยู่ตลอดเวลา ในบริเวณห้องบรรทมมีแต่สมเด็จพระบรมราชินีนาถ สมเด็จพระราชเทวี พระนางเจ้าพระราชเทวี พระอัครชายาเธอ ทูลกระหม่อมกรมหลวง เจ้าจอมบางคน นอกจากนี้ก็นั่งฟังพระอาการอยู่ที่ห้องอาวุธ ดูรู้สึกเงียบเหงาไปหมด พอเวลา ๒ ยาม ๔๕ นาที ก็เสด็จสวรรคต ข่าวกระจายออกไปทั่วอย่างรวดเร็ว เสียงร้องไห้ลั่นไปหมด ตอนนี้ข้าพเจ้าได้ขึ้นไปตรงพระเฉลียงหน้าห้องบรรทม พระมเหสีสองพระองค์ประชวรพระวาโย ต้องเชิญกลับพระตำหนัก นายแพทย์ต้องถวายการพยาบาล ได้เห็นสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชและสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ พระเจ้าลูกยาเธอ สมเด็จฯ เจ้าฟ้าฯ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช สมเด็จฯ เจ้าฟ้าฯ กรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ และพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์ เพราะทรงเป็นเสนาบดีกระทรวงวัง ประทับตรงพระทวารหน้าห้องบรรทม เพื่อถวายบังคมพระบรมศพ พระสุรเสียงเจ้านายฝ่ายใน และเสียงเจ้าจอมร้องไห้กันดังมาก สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช (สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวองค์ใหม่) เสด็จมาประทับที่ห้องที่ขาว ข้าพเจ้าต้องให้รีบขนเครื่องทรงและของสิ่งอื่นลงจากในห้องที่ขาว ได้เห็นเวลาพระมงกุฎเกล้าฯ เสด็จเข้าในห้องอาวุธ มีเจ้าพระยารามราฆพตามเสด็จ เมื่อข้าพเจ้าขนของลงหมดแล้วก็กลับขึ้นไปที่พระเฉลียงหน้าห้องพระบรรทม คอยเผื่อสมเด็จพระปิตุจฉาเจ้าฯ จะรับสั่งใช้ พระมเหสีที่ประชวรวาโยต้องทรงพระเก้าอี้หามลงจากบนพระที่นั่ง มีสมเด็จพระบรมราชินีนาถ สมเด็จพระบรมราชเทวี และมีเจ้าจอมมารดาชุ่มซึ่งป่วยอยู่แล้ว รุ่งขึ้น วันอาทิตย์ที่ ๒๓ ตุลาคม ๒๔๕๓ เวลาเช้า ๔ โมง สรงน้ำพระบรมศพ หม่อมเจ้าหญิงในสำนักสมเด็จพระบรมราชินีนาถทุกองค์แต่งขาว เชิญเครื่องสรงน้ำหลายอย่างด้วยกัน สมเด็จพระบรมราชเทวีประทับเป็นประธานในเวลาสรง พระนางเจ้าพระราชเทวี พระอัครชายาเธอ เจ้าจอมบางคน ล้วนแต่งขาวทั้งนั้น ต่างพระองค์ทรงพระกันแสงและร้องไห้กันมาก ทุก ๆ คน โดยไม่มีใครนึกว่าจะได้เห็นการสวรรคตของพระเจ้าแผ่นดิน ด้วยเสวยราชย์มานานถึง ๔๐ ปีเศษ ข้าพเจ้าแต่งขาวได้มีโอกาสเข้าไปถวายน้ำสรงพระบรมศพ พระเจ้าอยู่หัวบรรทมบนพระแท่นที่เคยบรรทา พระภูษาสีแดงลอยชาย ไม่ได้ทรงฉลองพระองค์ สมเด็จพระปิตุจฉาเจ้าฯ รับสั่งให้ข้าพเจ้าจัดเครื่องแต่งพระองค์ชุดขาวมาเตรียมไว้ที่พระทีนั่งอุดร เมื่อพระบรมวงศานุวงศ์ฝ่ายใน เจ้าจอมมารดา เจ้าจอม ถวายน้ำสรงพระบรมศพแล้ว เจ้าพนักงานภูษามาลาได้เชิญพระบรมศพไปที่ห้องบรรณาคมจัดที่บรรทมบนพระแท่นทอง พระบรมวงศานุวงศ์ฝ่ายหน้าถวายน้ำสรงโดยทั่วกันแล้ว เจ้าพนักงานภูษามาลาทรงเครื่องต้น พระเจ้าอยู่หัวองค์ใหม่ถวายพระมหากฐิน ทรงพระลองเงิน คลุมถุงตาด ตอนนี้ข้าพเจ้าไม่ได้เห็น มานั่งคอยอยู่หน้าม่านตรงอัฒจันทร์ชั้นล่าง ได้เห็นตอนเชิญพระบรมโกศลงจากอัฒจันทร์ พระมงกุฎเกล้าฯ เสด็จพระราชดำเนินตามลงมาจากพระที่นั่ง ทรงพระราชยานุมาศ ประกอบพระโกศทองใหญ่ กรมหมื่นสรรควิสัยนฤบดี กรมหมื่นไชยาสุริโยภาส ประคองพระบรมโกศเดินกระบวนแห่เข้าพระบรมมหาราชวัง พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จพระราชดำเนินตาม พร้อมด้วยพระบรมวงศานุวงศ์ฝ่ายหน้า ข้าราชการ เล่ากันว่าสองข้างทางที่พระบรมศพเสด็จผ่านไป ราษฎรเต็ม ๒ ฟากถนน จุดธูปเทียนบูชา กลิ่นธูปควันเทียนตลบไปหมด เสียงร้องได้ระงมไปทั่ว รู้สึกว่าความวิปโยคของชาวไทยไม่มีคราวไหนเท่ากับคราวนั้น เสด็จพ่อทรงรับสั่งภายหลังว่า แม้แต่โจรผู้ร้ายตามหัวเมืองก็หยุดชะงักราว ๗ วัน ด้วยไม่มีข่าวคดีรายงานเลย พระบรมวงศานุวงศ์ฝ่ายในเสด็จเข้าไปคอยรับพระบรมศพในพระบรมมหาราชวังที่พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท พระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมหลวงทิพยรัตนฯ ได้ทรงรับคำสั่งจากเสนาบดีกระทรวงวังให้จัดนางร้องไห้ ขึ้นตามราชประเพณี นางร้องไห้นั้นไม่ได้มีมานานถึง ๔๓ ปี จนออกจะลืมเลือนแล้ว ต้องรีบทรงจัด คือมีเจ้าจอม พนักงานคอยร้องไห้ไปตามบทในเวลาประโคมยาม คือ ย่ำรุ่ง เที่ยง ย่ำค่ำ ยาม สองยาม สามยาม บทร้องมีดังนี้ โอ้พระร่มโพธิทอง          พระพุทธเจ้าข้าเอย พระทูลกระหม่อมแก้ว      พระพุทธเจ้าข้าเอย พระเสด็จสู่สวรรค์ชั้นใด    ข้าพระบาทจะตามเสด็จไป                                  พระพุทธเจ้าข้าเอย พระทูลกระหม่อมแก้ว      พระพุทธเจ้าข้าเอย คำร้องนี้มีเจ้าจอมหม่อมราชวงศ์สดับ เป็นต้นเสียงร้องนำ แก้ไขเมื่อ 22 ต.ค. 50 16:04:51 จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ 22 ต.ค. 50 15:24:20 ]

ความคิดเห็นที่ 17 จองที่ค่ะ  ติดขอบจอเลย จากคุณ : biebie999 - [ 22 ต.ค. 50 16:23:00 ]

ความคิดเห็นที่ 18 อ้า  ขอบพระคุณครับ คุณ เพ็ญชมพู และสวัสดีคุณ biebie999 (บ้านน่ารักจังครับ) การเสด็จสวรรคตย่อมมีย่อมเป็นไป  แต่สิ่งที่เราควรรำลึกถึงคือพระราชกรณ๊ยกิจของพระองค์ท่าน ความจริงคัดเรื่องสนุกของพระองค์ท่านไว้  ตั้งใจจะเอาไว้ปิดท้ายจะได้ไม่เศร้าเกินไป ผมต้องออกต่างจังหวัดแล้ว จำต้องส่งลงก่อนทีจะไป ขออภัยไว้ด้วยนะครับ นักอ่านหนังสือทุกคนคงจำพระสำนวนและวิธีที่ทรงอธิบายบรรยายเรื่องต่างๆ ได้ดี ว่าทรงไว้ละเอียดละออ  ชัดเจน  เข้าใจได้ง่ายๆ  และน่าอ่านน่าติดตามทุกพระราชนิพนธ์ เรามาตามเสด็จสมเด็จพระปิยมหาราชไปเที่ยวกลางคืนกันครับ จากคุณ : กัมม์ - [ 22 ต.ค. 50 16:34:11 ]

ความคิดเห็นที่ 19 เรื่องเที่ยวกลางคืน          การเที่ยวกลางคืนในเมืองปีนังและสิงคโปร์  เป็นที่ให้เกิดความสนุกสบายแก่เรามาก  แต่ตามความจริงมันสบายครึ่งตัววิตกรำคาญครึ่งตัว  ความสบายนั้นเกิดแต่การที่ “ไม่เคยรับ” คือไม่ได้เที่ยวเตร่โดยลำลองเช่นนี้ได้มาแต่เล็กคุ้มบัดนี้  การที่ได้ไปตามสบายใจไม่มีเครื่องกดขี่  คือผู้ใหญ่คอบขู่เขี้ยว  หรือมีเครื่องสกัดกั้นกล่าว คือกลัวอันตรายเสื่อมศักดิ์เสียยศ  และเป็นความลำบากแก่ผู้อื่นเป็นเครื่องห้ามหวงอยู่  ได้เที่ยวตามลำพังใจไม่ต้องคอยระวังตัวและผู้อื่นนับว่าเป็นความสนุกสบาย          ส่วนวิตกรำคาญนั้นไปเห็นบ้านเมืองเขาปรกติเรียบร้อย  ไม่มีคนเมามายตามถนนหรือคนวิ่งราวฉกลัก  จะเดินไปถนนใดทางใดเหมือนเดินไปในบ้าน  จนได้เห็นในหนังสือพิมพ์มีข่าวคนตายกลางถนน และผู้ร้ายปล้นตีฟันกัน  ฟังไม่น่าเชื่อ  ครั้นกลับมานึกถึงบ้านเราได้ยินแต่วิ่งราวเมามายกันไม่ได้ขาดหู  เป็นเหตุให้มีน้ำใจหดหู่  เอาความที่นึกเหล่านี้เข้าไปปนสนุกเสียกึ่งหนึ่ง  จึงเป็นอันสนุกครึ่งหนึ่ง  วิตกรำคาญครึ่งหนึ่ง          เมื่อคิดถึงการโตใหญ่ที่ต้องใช้สติปัญญาความรู้ความไหวพริบ  ก็ได้เคยคิดและเคยปลงตกได้  ว่าเพราะเราไม่มีการเล่าเรียนสั่งสอนกันมาแต่ก่อน  เมื่อพึ่งจะมาลงมือสอนตามหลัง  ก็คงต้องต่ำกับเขาวันยังค่ำเป็นการแล้วไป  มังยังห่างไกลกันอยู่มากนัก          ส่วนการที่ไม่ต้องอาศัยสติปัญญาความรู้อันใดนัก  เป็นแต่ความอุตสาหเท่านั้นก็รักษาไปไม่ได้  ของก็มีแล้วใกล้ไม่ผิดกัน  แต่ของเขารักษาได้ของเรารักษาไม่ได้  วางไปก็เหลวไปหมดทั้งนั้น          เป็นต้นว่าไฟตามถนน  ของเราถี่กว่าเขาในบางที่บางแห่ง  ในที่บ้างแห่ที่ควรจะมียังไม่มีบ้าง  ข้างเขามีห่างๆ รายทั่วไปทั้งในหมู่ตลาดและที่นอกออกไป  เว้นแต่ที่ไกลๆ มากๆ ก็ยังไม่มี  เช่นที่ปีนังเห็นจะมีแต่ในหมู่เมืองเท่านั้น  ไฟรายห่างๆกันไปไม่ถี่เหมือนบ้านเรา  แต่ของเขาสว่างทั้งโคมแกสและโคมน้ำมัน  ผิดกันกับบางกอกมันเปื้อนเปรอะโสโครกเต็มที  เหมือนโปลิศของเรามีถี่กว่าเขาในที่บางแห่ง  แต่บางแห่งไม่มีเลย  ข้างเขามีรายๆ ห่างๆ มีถี่อยู่แต่ที่ประชุมคนบางแห่ง  แต่เขารักษาการดีไม่มีเหตุผลอันใด  ของเราไม่มีประโยชน์ในที่ควรจะได้ไป  เป็นแต่เครื่องมือของคนที่ร้องให้จับกันเท่านั้น  ถ้าไม่มีใครร้องให้จับก็เป็นอันไม่ต้องทำอะไร  หรือกลับมีคนกล่าวซ้ำไปว่ามักจะเป็นขโมยเอง          ถึงถนนเล่าของเราโตบ้างแต่เล็กมาก  แต่การรักษาไม่เสมอได้  ข้างเขาถนนใหญ่ก็ไม่ใหญ่กว่าเรานัก  แต่เขาใหญ่ทั่วไปไม่เป็นซอกเป็นตรอก  แต่เขารักษาดีเสมอทั่วไป  การผิดกันเล็กน้อยเท่านี้ทำได้  แต่ไม่มีใครทำ  จึงเป็นเหตุให้ท้อใจ  เพราะคนเราขาดความอุตสาหเช่นนี้  จึงมีความสบายดีครึ่งหนึ่ง  วุ่นวายใจไปครึ่งหนึ่ง  แต่ก็เป็นเหตุทำให้ทึ่ง  อยากเห็นอยากรู้มากเข้าอีกอย่างหนึ่งด้วย  เมื่อเป็นเช่นนี้จึงมารู้สึกชัดว่าคราวก่อนที่มาเที่ยวสนุกมากกว่าความสังเกตเทียบเคียง  แต่ครั้งนี้มีความประสงค์จะดูจะรู้มากกว่าสนุก  ถึงว่าความรู้ที่เรียนได้ในทางไม่ดี  ก็ควรจดจำไว้พออย่าให้ลืมเสียดีกว่า  จึงจดจำไว้ตามที่จำได้ และที่เขาใจเช่นนี้  ผิดหรือถูกจะเอาแน่นักไม่ได้          โรงคนชั่วที่ใน ๒ เมืองนี้มีเป็นคนละส่วน  คือพวกจีนกวางตุ้งพวก ๑  ฝรั่งและญี่ปุ่นพวก ๑  เป็นคนหาเงินออกหน้า  ที่สิงคโปร์แบ่งเป็นคนละถนน  คือพวกจีนอยู่กำพงยาวา  พวกฝรั่งพวกญี่ปุ่นอยู่ที่ถนนกำพงกะลำ  คนละส่วนแห่งเมือง  แต่ที่ปีนังอยู่ถนนเดียวกันแต่เป็นคนละตอน  ยังมีพวกแขกที่หากินลับ เป็นเทือกคนเถื่อนอีกพวกหนึ่งต่างหาก          คนกวางตุ้งนั้นอยู่ตึกสูงๆ ๒ – ๓ ชั้นบ้าง  คนโรงหนึ่งอยู่ตั้ง ๒๐ คนขึ้นไป  การที่ตกแต่งนั้นชั้นล่างมีโต๊ะเครื่องบูชาติดโคมมีกระจกฉายข้างหลัง  ดูสว่างแวววาวมาก  ห้องที่อยู่ปันเป็นชั้นๆ  ชั้นๆ บนเป็นคนชั้นที่ ๑  ชั้นรองลงมาเป็นชั้นที่ ๒  ชั้นต่ำเป็นชั้นที่ ๓  โรงที่เราไปดูนั้นที่ปีนังโรงเดียว  เพราะเป็นตึกของเต๊กชุนให้เช่า  ทั้งเขาเป็นผู้อุปถัมภ์บำรุงคนพวกนี้อยู่โดยมาก  จึงได้ขึ้นไปดูได้  เพราะคนพวกนี้ไม่รับคนชาติใดนอกจากพวกเดียวกัน  ถ้ารับพวกคนอื่นคือฝรั่งเป็นต้นแล้ว  พวกจีนพากันรังเกียจเสียไม่มีใครไป  เพราะฉะนั้นที่กำพงยาวาไม่เห็นมีคนอื่น  มีแต่จีนเต็มไปทั้งถนน  แต่ที่ปีนังอยู่ถนนเดียวกับชาติอื่น  จึงเห็นแขกฝรั่งไปมาทางหน้าตึกนั้นบ้าง          ห้องที่กั้นนั้นใช้ฝาไม้กั้นตามยาวของตึกเพียงครึ่งผนัง  เป็นห้องสองฟากทางเดินกลาง  ไม่มีหน้าต่างอย่างอุดอู้ตามธรรมเนียมจีน  ถ้าขึ้นกระไดแลลงไปได้ในห้อง  ประตูก็มีแต่ผ้าแดงเป็นม่านห้อยลงมาแต่ผืนเดียวเท่านั้น  ดูน่ารำคาญเต็มที  แต่ดูมันนอนสบายไม่เดือดร้อนอย่างใด  ในห้องเช่นนั้นมียกพื้นขึ้นไปสูงสักศอกหนึ่ง  มีมุ้งผ้าขาวเก่าๆ หลังหนึ่ง  หน้ามุ้งมีเสื่อห้องกับหมอนกำมะลอกับตะเกียงฝิ่น  มีเครื่องอะไรรุงรังตั้งหรือกองอยู่ริมฝาบ้าง  การที่รู้กันว่าคนอยู่ในนั้นคือ  ปิดม่านแล้วก็เป็นอันไม่มีใครเปิดเข้าไป  แต่ห้องชั้นที่ ๑ นั้นมีอยู่ ๓ ห้อง  กั้นฝาไม้ประตูมีม่านเหมือนกัน  แปลกแต่ข้างในไม่ได้ยกพื้นมีเตียงที่นอนมุ้งแพร  มีที่ล้างหน้าโต๊ะแต่ตัวกับเอาอี้ ๒ ตัว  แต่กี๋คั่นกลาง  ตั้งริมฝาเป็นเครื่องอย่างจีนเท่านั้น  มีเจ้าพวกเครื่องกินเล่นคือเม็ดแตงและถั่วสัก ๒ – ๓ จาน  ใช้จานตะกั่วเล็กๆ มีตะเกียงอย่างกระทะตะกั่วตั้งดวง ๑          ที่ชั้นบนมีห้องกว้างกั้นฝาเฟี้ยมสามด้าน  เป็นประตูออกไปเฉลียงหลังคาตัดด้านหนึ่ง  เฟอร์นิเจอร์ในนั้นมีโต๊ะศาลเจ้าโต๊ะหนึ่งกับเก้าอี้ยาวตั้งริมฝารอบ  ที่กลางมีโต๊ะกลมกินข้าว ๒ โต๊ะ  โต๊ะนี้ทำเป็นอย่างฝรั่งแต่ที่กลางยกสูงขึ้นไปหมุนได้รอบๆ  เพราะจีนกินกับข้าวทีละชาม  เมื่อใครจะกินก็จับหมุนไปตรงหน้าคนนั้น  ใช้เก้าอี้ไม้ถักหวายของฝรั่ง  มีเก้าอี้อย่างเหยียดขาอ่านหนังสืออีกมากเป็นที่นั่งพัก          วิธีรับแขกนั้นคือ  แรกขึ้นไป  เจ้าพวกผู้ชายคนใช้กาหลกันอย่างยิ่ง  ชักรอกผ้าระบายที่ใต้ส่าหร่ายกับม่านขึ้นแขวน  ขนเครื่องดีดสีตีเป่าออกมาตั้ง  และสั่งให้ไปทำกับข้าวที่เตี๊ยมใกลักับที่ตึกนั้น  มีน้ำชามาเลี้ยงก่อน  น้ำชานั้นใช้ถ้วยชงลายสี่ฤดูสีอย่างเลว  มีจุ๊นกลมอย่างที่ไทยๆ เราเรียกว่าจุ๊นญี่ปุ่น ทำด้วยตะกั่ว  ในนั้นมีใบชาอยู่ในก้นถ้วย  แล้วเอาน้ำร้อนเปล่ามาริน  เวลาจะกินขยับฝาให้เคลื่อนกันใบชา  ซดทางช่องข้างฝาถลำลงไปนั้น          ในเวลาแรกนี้มีเด็กผู้หญิงอายุสัก ๑๓ – ๑๔ ปี ๒ คน  ขวั้นผมเข้าไปครึ่งหัว  ถักเปียผม  ตีนไรไว้ยาวสัก ๒ นิ้วกริบเสมอ  นุ่งกางเกงแพร  สวมเสื้อแพรติดขลิบใหญ่อย่างผู้หญิง  แต่รูปร่างตาหน้ามันเป็นผู้ชายมากกว่าผู้หญิง  จนตกลงเรียกกันว่าอ้าย  เด็ก ๒ คนนี้เป็นคนมาฝึกหัดการปฏิบัติ  ตั้งแต่ดีดสีขับร้องเป็นต้นไป  ใครจะเล่นหัวลูบคลำก็ได้  เว้นแต่ถ้าจะ “เปิด” ต้องเสียเงินมากในคราวแรก            มีผู้หญิงออกมารับหน้าอยู่ ๒ คน  แต่ยังไม่ได้แต่งตัว  คือสวมเสื้อและกางเกงผ้าดำ  ต่อคนอื่นแต่งตัวมาเปลี่ยนแล้ว  จึงได้กลับไปแต่งตัวใหม่  การที่แต่งตัวนั้น คือสวมกางเกงแพงสีหนึ่ง  เสื้อสีหนึ่งเป็นสีเทาๆ ต่างๆ  ไม่ฉูดฉาด  เสื้อใช้แขนโตอย่างมาก  ติดขลิบดำและลูกไม้โตรอบ  ผมเกล้าอย่างจีนมีสไตลต่างๆ ดูไม่ใคร่เหมือนกัน  สวมถุงเท้ารองเท้าอย่างจีน  นางคน ๑ ตีนเล็กเหมือนตีนกวางแท้  แต่ดูมันเดินคล่องแคล่วไม่กระโผกกระเผลกเลย  เสื้อชั้นในใช้รัดเชือกอย่างเสื้อละคร  มีตุ้มหูทองเปล่าบ้างประดับหยกบ้าง  ปิ่นที่ปักผมก็เหมือนกัน  การปฏิบัติก็คือผลัดกันร้องและดีดสีต่างๆ  และเอากล้องมรกู่มาบรรจุยาให้สูบบ้าง  มีมานั่งให้หยอกเป็นพื้น  คนมาในชั้นที่ ๑ กับที่ ๒ จนหมดโรง  แต่วันที่ไปนี้เต๊กซุนพาคนโงอื่นมาด้วยประมาณสัก ๔๐ คน  และไปพาคนญี่ปุ่นมาให้ดูด้วย  แต่จะงดไว้กล่าวทีหลังต่อไป  กว่าคนจะมาพร้อมกันได้เป็นการจะบอกพอใช้อยู่แล้วแหล่  แต่ยังไม่เหมือนกับข้าว  กว่าจะมาได้ยืดยาวเต็มที จากคุณ : กัมม์ - [ 22 ต.ค. 50 16:35:29 ]

ความคิดเห็นที่ 23 (ต่อ - เรื่องเที่ยวกลางคืน) จากคุณ : กัมม์ - [ 22 ต.ค. 50 16:47:10 ]

ความคิดเห็นที่ 24 (ต่อ - เรื่องเที่ยวกลางคืน.) จากคุณ : กัมม์ - [ 22 ต.ค. 50 16:48:02 ]

ความคิดเห็นที่ 26 ประกาศกระทรวงนครบาล เรื่อง กำหนดวันและเวลาที่ประชาชน จะมาถวายบังคมพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้า อยู่หัว ณ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท แก้ไขเมื่อ 22 ต.ค. 50 16:54:45 จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ 22 ต.ค. 50 16:50:44 ]

ความคิดเห็นที่ 27 (ต่อ - เรื่องเที่ยวกลางคืน..) จากคุณ : กัมม์ - [ 22 ต.ค. 50 16:51:11 ]

ความคิดเห็นที่ 28 . จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ 22 ต.ค. 50 16:51:58 ]

ความคิดเห็นที่ 29 (ต่อ - เรื่องเที่ยวกลางคืน...) จากคุณ : กัมม์ - [ 22 ต.ค. 50 16:52:18 ]

ความคิดเห็นที่ 30 .. จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ 22 ต.ค. 50 16:53:07 ]

ความคิดเห็นที่ 31 (ต่อ-เรื่องเที่ยวกลางคืน)          ยังมีฝรั่งอีกจำพวกหนึ่งที่สิงคโปร์  อยู่ตามถนนนอทปริชที่เราอยู่นั้นเองแต่ห่างไปมาก  ที่เรือนชั้นล่างมีตู้ตั้งอยู่ใบหนึ่งหรือสองใบ  ในนั้นมีของญี่ปุ่นบ้างแขกบ้างอย่างขยี้ขยำ  ไม่ได้จัดเรียบร้อยอย่างไร  ต่างว่าเป็นของขาย  เพราะมันจะออกมาตั้งถนนใหญ่กลัวคอเวอนเมนต์จะห้าม  จึงได้ทำเป็นขายของ  แต่ขายจน ๘ ทุ่ม ๓ ยามเกินตำรับตำรา  ตัวก็ออกมานั่งอยู่ที่หน้าตึกเหมือนกันกับคนพวกที่ว่ามา  ตอนหนึ่งมีคนอยู่ ๓ คน  แต่เป็นคนแก่เสียคน ๑  คนสาว ๒ คน  นั่งเก้าอี้หลับบ้างก็มี  เรือนเช่นนี้มีมาก          ไปเที่ยวผ่านมาทางนั้น  เราลองแวะเข้าไปดูอาการที่ต้อนรับนั้น  รับเป็นอย่างเข้าใจกันว่าทางนั้น  แต่เราทำเซ่อถามซื้อของ  มันอืดเสีย  เราไปดูที่ตู้มันชวนให้ขึ้นไปชั้นบน  เร่งให้มันขาย  ดูมันช่างไม่เต็มใจไขประแจเสียจริงๆ  เราถามซื้อแปรงด้ามกำมะลออันหนึ่งราคาเห็นจะสัก ๒๐ – ๓๐ เซนต์  มันบอก ๒ เหรียญ  ที่ผ่านแรงแปลว่าจะไม่ขายเท่านั้น   เราอยากเห็นบนเรือนมันจะจัดอย่างไร  แต่เวลาเมื่อกำลังดูของ  กรมดำรงไปปิดประตู  อีแม่ปะแหรกมันขู่เอา  ทำนองจะเป็นว่ายังไม่ตกลงกัน  การที่คิดว่าจะไปชั้นบนนั้นเป็นจะขึ้นไปดูเปล่าๆ เห็นอีแม่ปะแหรกมันดุเต็มที  ถ้าไปเปล่าจะไม่เป็นที่ชอบใจมันจะไล่เอาไม่ได้เรื่อง  จะกลับลงมาจึงไถลซื้อรูปเล็กสักนิ้ว ๑ เท่านั้น  มันเอาอันละ ๑๐ เซนต์  ตกลงกัน  แต่ครั้นมันเห็นเราจะกลับกันจริง  ยายแก่วิ่งไปปิดประตูเอง  จะกลับต้องแย่งเปิดออกมา  อีคนสาวที่มาเคลมอยู่นั้น  จมูกยาวและบิดไปข้างหนึ่งสนัดใจ  แต่ผิวพรรณดูผ่องใสกว่าอีฝูงโต  ดูจะไม่สู้มีคนไปมามากนัก  เพราะมันอยู่ข้างทางที่เราไปทางไหนไปทางนั้น  เห็นนั่งสับเงาอยู่ที่เฉลียงเป็นพื้น          ยังมีพวกแขกหากินเช่นนี้  จะอยู่แห่งใดเราไม่รู้  ไม่เห็นอยู่ในหมู่เหล่านี้  เขาชี้ให้ดูแห่งหนึ่งที่ปีนังแต่เราเข้าใจว่าเป็นคนกลิง  ราคาถูกอย่างยิ่ง  ดูเหมือนจะนับด้วยเซนต์ไม่ใช่เหรียญ          แต่คนอีกพวกหนึ่งนั้นเป็นคนไม่ได้อยู่โรงหากินทั่วไป เหมือนที่กล่าวมาแล้ว  เป็นคนมีที่อยู่ในบ้านต่างๆ  มักเป็นคนมีผัวและมีลูกเกือบทุกคน  ที่บ้านนั้นไม่ได้รับผู้ชายเป็นแต่มีมารับไปบ้าน  เช่นเต๊กซุนจะเรียกที่ไหนก็เรียกได้  คนพวกโรงนั้นถ้าพอเข้าห้องเรียกเงินก่อนทุกคราว  แต่คนพวกนี้เวลาก่อนเวลาหลังอย่างไรไม่พูดถึงเรื่องเงินทองเลย  เพราะเต๊กซุนเป็นที่พึ่งที่อาศัย  ถ้าขัดสนมาขอเมื่อใดให้เป็นคราวๆ ไม่ได้คิดเป็นราคาค่างวด  แต่ถึงที่สิงคโปร์ไม่มีเต็กซุนก็เป็นเช่นนี้ได้เหมือนกัน          ที่นั้นมีเรือนแม่สื่อเป็นคนไทยเข้าไปอยู่ในกรอกที่ลับๆ  เรือนที่อยู่นั้นจัดไว้สำหรับรับทีเดียว  เป็นอย่างเรือนฝรั่ง  ชั้นล่างเป็นพื้นปูอิฐแต่มีโต๊ะเก้าอี้ไม้อย่างเลวๆ ครัวไฟก็สะอาดพอใช้  เสียแต่เหม็นเยี่ยวไปหน่อยหนึ่ง  เพราะเว็จอยู่ใกล้  ชั้นบนตั้งเตียงนอนมีที่ล้างหน้า  แต่เลวๆ ปานกันทั้งนั้น  เจ้าของเรือนมีที่นอนต่างหาก  แต่อยู่บนนั้นเองปูลงไปกับพื้นอย่างไทยๆ เป็นแต่ไม่เปื้อนเปรอะ  หมดจดดีทั้งเรือน เรือนเช่นนี้เห็นจะมีมาก  แต่เราได้ไปเห็นแต่แห่งเดียวเท่านั้น  เป็นแต่ได้ฟังเขาเล่าว่ามีที่อื่นอีก          คนพวกที่เรียกได้ว่าคน “เถื่อน” เหล่านี้มักจะเป็นคนพ่อเป็นฝรั่งบ้างเป็นเจ๊กบ้าง แม่เป็นคนแขกหรือเป็นคนไทย  แต่ไปแต่งตัวเป็นแขก  บางทีก็แม่เป็นพม่าพ่อเป็นฝรั่ง  อยู่ในคงพูดแขกพูดเจ๊กพูดไทยทั้งสามภาษาโดยมาก  บางคนก็พูดอังกฤษได้  แต่คงพูดแขกเป็นท้องภาษา  ถึงพูดไทยไม่ได้ก็เข้าใจเกือบทุกคน  คนเหล่านี้แต่งตัวเป็นแขกแต่ผัดหน้าแต่งตัวคล้ายไทยๆ  กินหมากสูบบุหรี่ไม่ใคร่เหม็นปาก  พวกที่ปีนังกินเหล้าจัดอยู่สักหน่อยหนึ่ง  หน้ามักจะดีผิวขาวกว่าแขกมลายู  แต่ไม่ถึงกับเจ๊กหรือฝรั่ง  ที่มีความรู้ดีจนน่าพิศวงว่าทำไมจึงไปเป็นคนเช่นนี้ได้ก็มี            เราพบที่สิงคโปร์คน ๑ รูปร่างหน้าตาเป็นเมียขุนนางได้ดีๆ  รู้ภาษาอังกฤษพูดอ่านเขียนได้คล่อง  เรียนที่แรฟฟัลสกูล  อายุก็เพียง ๑๙ ปีเท่านั้น  มันเป็นคนเช่นนี้ได้  ขันเต็มที  การที่เป็นทั้งนี้เพราะมันไม่มีเมียน้อยกันเท่านั้น  คนเช่นนี้คงจะคิดอยากดีมากเกินไป  เช่นอีแฟนนีคบกับอีแม่สื่อจะหาผัวให้  ถูกเข้าคนหนึ่งผิดไปแล้วหาใหม่  ผิดอีกหาใหม่อีก  ก็ผิดร่ำไปจนกลายเป็นไม่มีตัวกันเท่านั้น  คนไทยที่เราพบคน ๑ นั้นเป็นกฎีจีน  ไม่ได้ไว้ผมมวยไว้ผมประบ่า  เขาชอบกันแต่เราเกลียดเต็มที  อีแม่สื่อชื่อเอมเป็นคนบ้านอยู่วัดสระเกศเป็นเมียแขก  ดูท่าทาง:-)เต็มที  คนหากินพวกนี้ดูมันรู้จักทั้งหมด  เราเข้าใจว่าคนพวกนี้เห็นจะเป็นพวกที่ดีกว่า ๒ พวกที่ว่ามาก่อนนั้น  และมักสรรเสริญกันว่ามีวิชาดีต่างๆ ในเชิงนักเลง          การเรื่องคนหาเงินนี้  แต่เดิมมีหมอตรวจให้เซอติฟิเกต  แต่เดี๋ยวนี้ไม่มีตรวจตราอันใด  ทำเป็นไม่รู้ไม่เห็น  แต่คนบ่นกันมากเต็มที  ว่ามีคนเจ็บมากขึ้นกว่าแต่ก่อน  ความคิดจัดการเขาเอาโรงคนเหล่านี้เป็นที่ล่อให้คนติด  ที่ปีนังเขาคิดว่าจะย้ายไปใหม่  เพราะที่อยู่เดี๋ยวนี้เป็นตึกรามแน่นหนาดีแล้ว  เต็กซุนเดือดร้อนเต็มที          ยังเรื่องอื่นนอกจากผู้หญิง  ซึ่งเป็นที่เราไปเที่ยวอยู่หลายวัน  เห็นมีอยู่เป็นปรกตินั้นคือร้านขายของ  ชนิดหนึ่งนั้นเป็นที่แลกเงิน  มีตู้เล็กๆ ใส่เงินต่างๆ เป็นตู้กระจก  แล้วมีเบี้ยทองแดงวางแผง  มีบุหรี่ฝรั่ง บุหรี่ใบจากหมากพลูไม้ขีดไฟขายด้วย  ร้านเช่นนี้มักมีติดๆ กันหลายๆ ร้าน  และอยู่รายกันไปก็มีมาก  อีกอย่างหนึ่งเป็นร้านแขกขายน้ำส่ารบัดขนมอันอีตต่างๆ  เทือกขนมขิงขนมเปียก  อีกอย่างหนึ่งเป็นร้านผลไม้ต่างๆ  มีร้านบุหงาอยู่ใกล้ๆ  บุหงานั้นใช้ใบเตยหั่นละเอียดๆ คลุกน้ำมันอย่างหนึ่ง  ซึ่งดมแต่ลำพังน้ำมันออกเหม็น  ต่อคลุกใบเตยแล้วจึงหอมดี  ดอกไม้นั้นใช้ไม่จำกัดเหมือนบุหงาเรา    คือใช้ดอกกุหลาบ จำปา มะลิ ดอกพุด และดอกอะไรๆ สุดแต่พอมีกลิ่นหอมแล้วเป็นใช้ได้  ใช้วางลงไปในห่อทั้งดอกๆ ตามได้ตามมี  ขายห่อละ ๑๐ เซนต์  เราซื้อวันละ ๑๐ ห่อทุกวันประจำร้าน  จนยายแก่ที่ขายจำได้พอไปถึงถามว่าเอา ๑๐ ห่อหรือ  ร้านเหล่านี้เปิดอยู่จนดึกๆ ทุกวัน          ยังมีเจ้าพวกนั่งตามถนน คือขายซาเตะ ขายกล้วยแขก  กล้วยแขกเป็นอย่างที่เราเลียนมาทำแท้   แต่เราชอบมันเกินไปเติมมะพร้าวเข้าไปรุงรังทำให้ไม่กรอบ  ขอมันชุบแป้งทอดเปล่าๆ เท่นั้นอร่อยดี  ยังมีพวกหาบอีกพวกหนึ่งคือซิวเหยยาฟ่าน  ขอกินเล็กน้อยกับข้าวของกินนั้นมักเป็นหมูหันหรืออะไรไม่มีน้ำพริกจิ้ม  ข้าวก็เป็นข้าวสุกเราธรรมดาแต่ขาวดี  มีที่ระวังตักกวาดและอะไรหลายอย่าง  ไม่รู้ว่าอะไร          ร้านขายของใช้สอยมีร้านจีนกวางตุ้ง  และร้านแขกขายผ้าเปิดอยู่เพียงยามเศษ ๔ ทุ่มปิด  เว้นแต่มีคนไปซื้ออยู่จึงขายต่อไป  ที่อยู่ดึกกว่านี้มีแต่ร้านขายของเลวๆ เป็นเครื่องใช้สามัญเช่นร่มกระดาษเป็นต้น  ยังมีอีกอย่างหนึ่งที่เป็นการขันอยู่  คือช่างทอง  ทำไมมันจึงทำกันกลางคืนทั้งนั้นไม่รู้  แต่ดูต้องระวังกันสาหัส  หน้าโรงเปิดช่องไม้เสาไว้เฉพาะพอเข้าไปเท่านั้น  ของที่ขายใส่ไว้ในตู้กระจกข้างใน  เวลาไปดูมันช่างระวังเสียจริงๆ  ทีจะเคยถูกแย่งมามากหลายคราวแล้ว  แต่ของนั้นเป็นเครื่องแต่งตัวแขกปนเจ๊กทั้งสิ้น          เมื่อจะจบเรื่องนี้ต้องพูดถึงเรื่องโจรผู้ร้ายอีก  ที่ปีนังนั้นว่ามักมีผู้ร้ายปล้น  เป็นคนมาแต่ทางทะเลโดยมาก  เข้าปล้นจนในเมือง  ตามบ้านคนมักมีหน้าต่างเป็นลูกกรงเหล็กทั้งนั้น  เขาว่าถ้าเป็นตึกแถวไม่ใคร่ปล้น  ถ้าจะปล้นก็เล่นตึกใหญ่ๆ เป็นพื้น  และที่สิงคโปร์แต่ก่อนมีคนกล่าวกันว่าวิ่งราวชุม  แต่ในเวลาที่เราไปครั้งนี้  ดูมันสงบดี  และไม่เห็นท่าทางที่จะเป็นเลย  หรือมันจะไม่เจอเข้าอย่างไรไม่ทราบ  เพราะไปอยู่น้อยวันและเที่ยวแต่ในเตาน์  เป็นการจำเป็นที่จะต้องชมว่าเขารักษาการดี  เพราะไม่ได้เห็นมีท่าทีจะยกโทษเขาอย่างไรเลย จากคุณ : กัมม์ - [ 22 ต.ค. 50 16:53:25 ]

ความคิดเห็นที่ 32 ขออภัยคุณกัมม์ ไม่มีความตั้งใจจะปาดเลย เหตุเกิดเพราะใจตรงกันแท้ ๆ จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ 22 ต.ค. 50 16:57:46 ]

ความคิดเห็นที่ 33 ขออภัยครับ  คุณ เพ็ญชมพู ใจตรงกันเสมอครับ "ดูท่าทาง:-)เต็มที"  ทรงไว้ตรงมาก จนไม่ผ่านระบบพันทิป เรื่องเที่ยวกลางคืน  คัดจากหนังสือ ระยะทางเสด็จพระราชดำเนินประพาส ทางบก ทางเรือ รอบแหลมมลายู รัตนโกสินทร์ศก ๑๐๙  เล่ม ๒ แก้ไขเมื่อ 22 ต.ค. 50 17:01:01 จากคุณ : กัมม์ - [ 22 ต.ค. 50 16:59:16 ]

ความคิดเห็นที่ 34 ยังพูดเหมือนกันอีกแน่ะ คุณ เพ็ญชมพู ขอลากิจ  ๑ สัปดาห์นะครับ  วันจันทร์หน้าจึงจะพบกันครับ ฝากเพื่อนๆ สมาชิก  ช่วยเก็บเข้าคลังด้วยนะครับ...ถ้าเห็นควร แก้ไขเมื่อ 22 ต.ค. 50 17:05:08 แก้ไขเมื่อ 22 ต.ค. 50 17:01:38 จากคุณ : กัมม์ - [ 22 ต.ค. 50 17:00:30 ]

ความคิดเห็นที่ 35 ข่าวสวรรคต พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จากราชกิจจานุเบกษา จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ 22 ต.ค. 50 17:53:46 ]

ความคิดเห็นที่ 36 .. จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ 22 ต.ค. 50 17:54:27 ]

ความคิดเห็นที่ 37 ... จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ 22 ต.ค. 50 17:54:59 ]

ความคิดเห็นที่ 38 .... จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ 22 ต.ค. 50 17:55:26 ]

ความคิดเห็นที่ 39 ..... จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ 22 ต.ค. 50 17:56:09 ]

ความคิดเห็นที่ 40 ...... จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ 22 ต.ค. 50 17:56:37 ]

ความคิดเห็นที่ 41 ....... จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ 22 ต.ค. 50 17:57:04 ]

ความคิดเห็นที่ 42 น้อมเกล้าน้อมกระหม่อมถวายพระพร จากคุณ : tiki_ทิกิ - [ 22 ต.ค. 50 22:03:33 ]

ความคิดเห็นที่ 43 พระมหากรุณาธิคุณเหนือเกล้าเหนือกระหม่อม ขอถวายพระพร จากคุณ : เย็นจัง (ขยะแห่งจักรวาล) - [ วันปิยมหาราช 09:17:06 ]

ความคิดเห็นที่ 44 @ บารมีพระมากพ้น          รำพัน พระพิทักษ์ยุติธรรม์           ถ่องแท้ บริสุทธิ์ดุจดวงตะวัน           ส่องโลก  ไซร้แฮ ทวยราษฎร์รักบาทแม้        ยิ่งด้วยปิตุรงค์ จากคุณ : CVTบ้านโป่ง - [ วันปิยมหาราช 11:06:45 ]

ความคิดเห็นที่ 45 ขอแจมคุณกัมม์ด้วย สี่แผ่นดิน ของ ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช แม่พลอยในวันเสด็จสวรรคตของล้นเกล้าฯรัชกาลที่ ๕ วันที่ ๒๓ ตุลาคม ๒๔๕๓ คุณเปรมกินข้าวเสร็จแล้วก็รีบขึ้นรถกลับเข้าวัง ฝ่ายพลอย ผู้ซึ่งถูกให้อยู่คนเดียวอีกครั้งหนึ่ง ก็ไม่สามารถจะข่มใจให้มีสมาธิทำอะไรเหมือนปกติได้ ใจนั้นคิดถึงแต่ในวัง เป็นห่วงเสด็จ อยากจะเข้าไปอยู่ แต่ก็รู้ว่าเวลานี้ไม่ใช่เวลาที่ตนจะไป พลอยเดินไปเดินมาด้วยความกระวนกระวายใจจนบ่าย นึกออกว่าเย็นวันนี้เขาจะแห่พระบรมศพกลับเข้าวัง อย่างน้อยที่สุด ที่ตนจะทำได้ในวันนี้ก็คือ ไปคอยเฝ้าถวายบังคมพระบรมศพตามข้างถนนหนทาง ยังดีกว่านั่งอยู่ที่บ้านโดยไม่มีจิตใจจะทำอะไรถูก พอนึกออก พลอยก็รีบแต่งกายเข้าเครื่องไว้ทุกข์ บอกนางพิศให้ไปตามรถม้ามาคันหนึ่ง แล้วก็ขึ้นรถม้าออกจากบ้านสองคนกับนางพิศ มุ่งหน้าไปถนนราชดำเนิน ตลอดทางที่พลอยผ่าน มีแต่ชาวบ้านร้านตลาดแต่งกายไว้ทุกข์ นุ่งดำ เดินมุ่งหน้าไปทางเดียวกันทั้งสิ้น ทุกคนมีใบหน้าอันเศร้าหมอง ส่วนมากถือดอกไม้ธูปเทียนในมือ บางคนเดินร้องไห้ดังๆ บางคนก็เดินเช็ดน้ำตา ทุกคนต่างมุ่งหน้าไปคอยกระบวนพระบรมศพ เพื่อถวายบังคมสักการะในวันนี้ รถม้าที่พลอยนั่งมาแล่นถึงสะพานช้างโรงสี พลอยบอกให้รถหยุดรออยู่ที่นั่น แล้วก็เดินปนกับฝูงคนไปยังถนนราชดำเนินใน เมื่อพลอยไปถึงนั้น มีทหารยืนถือปืนหันปากกระบอกลงดิน ยืนรายทางอยู่ทั้งสองข้างถนน และตามสองข้างถนนนั้นราษฎรมานั่งคอยถวายบังคมพระบรมศพกันโดยตลอด ทุกคนเงียบกริบ ไม่มีใครส่งเสียงกระโตกกระตาก พลอยค่อยๆหลีกคนเข้าไป เห็นมีที่ว่างอยู่ข้างถนนหน่อยหนึ่งก็เข้าไปนั่งเยื้องไปข้างหน้า พอเอื้อมมือถึง มีทหารยืนรายทางอยู่คนหนึ่ง พลอยนั่งคอยอยู่นาน ฝูงคนที่มาคอยถวายบังคมก็มากขึ้นทุกที อากาศที่ครึ้มอยู่ตลอดวันนั้น กลายเป็นเมฆฝนขนาดหนักบดบังท้องฟ้ามืดมิดไปทั่วราวกับเวลากลางคืนที่มืดสนิท พลอยมองไปข้างหน้าตามขอบฟ้า เห็นฟ้าแลบไกลๆเป็นระยะๆและเสียงฟ้าร้องดังครืนๆอยู่ไกลๆ แต่ดินฟ้าอากาศที่แสดงอาการว่าฝนจะตกนั้น มิได้ทำให้ฝูงชนที่มาคอยถวายบังคมพระบรมศพนั้นท้อถอยไปได้เลย เวลายิ่งล่วงไป ความมืดก็ยิ่งทวีขึ้น พลอยขนลุกเมื่อได้ยินเสียงคนเป็นอันมากร้องไห้โฮ ดังมาตั้งแต่ถนนราชดำเนินนอกอันเป็นต้นทาง ในที่สุดก็ได้ยินเสียงดนตรี เสียงปี่เสียงกลองจากกระบวนแห่กระบวนหน้า ข้ามสะพานผ่านพิภพเดินมาตามถนนราชดำเนินใน คู่แห่นั้นถือเทียนแวววาว แลดูเป็นทางยาวคู่หนึ่งสุดลูกตา เสียงปี่เสียงกลองชนะ ดังใกล้เข้ามาอีกหมู่คนที่นั่งอยู่ริมถนนเริ่มจุดดอกไม้ธูปเทียน ที่ต่างถือมา ราวกับนัดกันไว้ อีกสักครู่ ตามสองข้างถนนก็มีแสงธูปเทียนดารดาษเหมือนดาวในท้องฟ้า นางพิศจุดธูปเทียนส่งมาให้จากข้างหลัง พลอยรับมาถือไว้ ยกสองมือกำไว้แน่น พระบรมโกศประดิษฐานอยู่บนพระยานมาศสามลำคาน กั้นกางด้วยพระมหาเศวตรฉัตรแลดูสูงทะมื่น ข้ามสะพานมาแล้ว ทุกคนเปล่งเสียงดังร้องไห้ด้วยความรู้สึกจากหัวใจ ทุกคนก้มลงกราบถวายบังคม พลอยนั่งใจเต้นระทึก มือที่ถือธูปเทียนอยู่นั้นเริ่มสั่นด้วยความเศร้าสลด ยิ่งพระบรมโกศถูกเชิญใกล้เข้ามา เสียงคนร้องไห้ก็ดังใกล้ติดตามมา เหมือนกับจะแข่งกับเสียงปี่กลอง พอพระยานมาศเคลื่อนมาอยู่ตรงหน้า พลอยก็ก้มลงกราบถวายบังคม และเมื่อเงยหน้าขึ้น ตาก็พอดีไปจับอยู่ที่ใบหน้าทหารที่ยืนรายทาง ทหารคนนั้นยืนถือปืนกลับปลายกระบอกลง ก้มหน้าไม่มีกระดิกตามที่ได้รับคำสั่ง ใบหน้าของทหารคนนั้นเป็นใบหน้าของเด็กหนุ่มชาวบ้านนอกเหมือนกับทหารคนอื่นๆที่เกณฑ์เข้ามา แต่สิ่งที่เข้ามาปลดปล่อยความรู้สึกของพลอยให้ปะทุออกมาทั้งหมดก็คือ บนใบหน้าทหารหนุ่มนั้นมีทางน้ำตาเป็นทางยาวไหล ออกมาจากเบ้าตาทั้งสองข้าง และน้ำตานั้นไหลอยู่ไม่ขาดสาย พลอยเป็นคนที่ไม่ค่อยแสดงความรู้สึกออกมาให้คนอื่นเห็น แต่เมื่อเห็นหน้าทหารคนนั้นด้วยแสงเทียนที่ถืออยู่ พลอยก็ปล่อยโฮออกมาอย่างหมดอับอาย พลอยนั่งอยู่ข้างถนนนั้นอีกนาน จนกระบวนแห่หายเข้าประตูวังไปแล้ว พลอยจึงลุกขึ้นเดินกลับช้าๆ ตามองดูยอดปราสาทและหลังคาตำหนักในวัง ซึ่งแลเห็นได้เป็นครั้งคราวด้วยสายฟ้าแลบ ชีวิตที่ได้ผ่านมาทั้งหมดดูนานหนักหนา แต่เหตุการณ์วันนี้ ก็เหมือนหลักบอกระยะทางแห่งชีวิต ว่าได้ผ่านพ้นไประยะหนึ่งแล้ว ระยะต่อไปจะเป็นอย่างไรนั้นดูมืดเหมือนกับความมืดที่กั้นกางอยู่ข้างหน้า ฟ้าแลบอีกแปลบหนึ่ง จนแลเห็นทุกอย่างได้ชัด เสียงฟ้าร้องแสบแก้วหู แล้วฝนห่าใหญ่ก็กระหน่ำลงมาอย่างไม่ลืมหูลืมตา พลอยเดินช้าๆต่อไปอย่างไม่รีบร้อน นางพิศก็รู้ใจ ไม่เร่ง พอถึงรถและขึ้นรถได้ พลอยก็เปียกโชกไปทั้งตัว รถม้านั้นมุ่งหน้ากลับบ้าน มีพลอยนั่งมาอย่างทอดอาลัย ไม่เดือดร้อนต่อความเปียกและความหนาวเย็นในขณะนั้น (คัดลอกจาก สี่แผ่นดิน ของ ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช) จากคุณ : CVTบ้านโป่ง - [ วันปิยมหาราช 12:34:52 ]

ความคิดเห็นที่ 46 สวัสดีครับเพื่อนๆ ทุกคน คุณกัมม์ไปนอกอาทิตย์นึง จะกลับจันทร์หน้า บอกฝากกระทู้ไว้กับเพื่อนๆ ผมขอร่วมทำหน้าที่สักส่วนด้วยครับ คุณ CVTบ้านโป่ง ได้คัดลอกสี่แผ่นดินเมื่อจะจบแผ่นดินที่ ๑ ให้ดูกันข้างบน ขอนำภาพมาให้ชมกัน เป็นหน้าสุดท้ายของแผ่นดินนั้น ตรงกับข้อความข้างบนเป๊ะเลย จากคุณ : NickyNick - [ วันปิยมหาราช 13:00:16 ]

ความคิดเห็นที่ 47 และภาพเหตุการณ์ในขณะนั้น จากกระทู้นี้ครับ http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/2007/03/K5241360/K5241360.html#25 จากคุณ : NickyNick - [ วันปิยมหาราช 13:01:51 ]

ความคิดเห็นที่ 48 ขอต่อเรื่องราวประกาศของทางราชการ เพื่อให้ต่อเนื่องกับกลุ่ม คห.๒๖ กับ ๓๕ ของคุณเพ็ญชมพูดครับ ในเช้าวันถัดไป กระทรวงนครบาลได้ออกแถลงการณ์เปิดข่าวการเสด็จสวรรคตของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และประกาศโปรดเกล้าฯ ให้เลิกการโกนผมแทนการไว้ทุกข์ในเวลาเมื่อสมเด็จพระเจ้าแผ่นดินสวรรคตว่า " มีรับสั่งสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช ซึ่งได้สำเร็จราชการแผ่นดินให้ประกาศทราบทั่วกันว่า สมเด็จพระบรมชนกนาถ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาจุฬาลงกรณ์ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระประชวรพระโรคพระธาตุพิการมาแต่ ณ วันที่ ๑๖ ตุลาคม พระโรคกลายไปในทางพระวักกะพิการ แพทย์ได้ประกอบพระโอสถถวาย พระอาการหาคลายไม่ ถึง ณ วันเสาร์ที่ ๒๒ ตุลาคม เสด็จสวรรคตเวลา ๒ ยาม กับ ๔๕ นาที จะได้เชิญพระบรมศพสู่พระโกศ แห่จากพระราชวังดุสิตไปประดิษฐานไว้ ณ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท ในพระบรมมหาราชวัง ในวันที่ ๒๓ ตุลาคม ความเศร้าโศกสาหัสอันบังเกิดขึ้นในพระบรมวงศ์ครั้งนี้ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช ทรงแน่ในพระหฤทัยว่า จะเป็นการเศร้าโศกแก่ประชาชนทั้งหลายทั่วไปในพระราชอาณาจักร เพราะเหตุที่สมเด็จพระบรมชนกาธิราชได้ทรงทำนุบำรุงมาทั่วกัน อนึ่ง ตามโบราณราชประเพณีในเวลาเมื่อพระเจ้าแผ่นดินเสด็จสวรรคต พระบรมวงศานุวงศ์และข้าราชการราษฎรทั้งหลายต้องโกนผมแทนการไว้ทุกข์ทั่วทั้งพระราชอาณาจักร แต่พระบาทสมเด็จพระบรมชนกนาถ ได้ทรงมีพระราชดำรัสสั่งไว้ว่า การไว้ทุกข์ดังเช่นที่กล่าวมาแล้วนั้น ย่อมเป็นเครื่องเดือดร้อนอยู่เป็นอันมาก ให้ยกเลิกเสียทีเดียว ประกาศมา ณ วันที่ ๒๓ ตุลาคม รัตนโกสินทรศก ๑๒๙" (จาก "งานพระเมรุมาศสมัยกรุงรัตนโกสินทร์" ในงานถวายพระเพลิงพระบรมศพ สมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินี ในรัชกาลที่ ๗ วันอังคารที่ ๙ เมษายน พุทธศักราช ๒๕๒๘) จากคุณ : NickyNick - [ วันปิยมหาราช 13:12:01 ]

ความคิดเห็นที่ 49 คุณ NickyNick ครับ ผมลอกจากคนละ edition ครับ ของผมเป็น พิมพ์พ็อกเก๊ตบุ๊ค ครั้งแรก พ.ศ.๒๕๒๓ สำนักพิมพ์สยามรัฐ จัดพิมพ์เอง สี่แผ่นดินนี่ผมอ่านนับครั้งไม่ถ้วน อ่านทุกครั้งก็น้ำตาไหลไปกับแม่พลอยทุกครั้ง ผมยังข้องใจเรื่องการแต่งกายไว้ทุกข์ ว่าตกลงแต่งขาวหรือดำกันแน่ครับ จากกระทู้นี้ครับ http://www.pantip.com/cafe/library/topic/K5945551/K5945551.html จากคุณ : CVTบ้านโป่ง - [ วันปิยมหาราช 13:18:38 ]

ความคิดเห็นที่ 50 พระมหากรุณาธิคุณ ของพระองค์ท่านมากมายจริงๆครับ ขอบคุณ คุณกัมม์ และ ทุกๆคนมากครับ จากคุณ : CrazyMc - [ วันปิยมหาราช 13:19:13 ]

ความคิดเห็นที่ 51 ขออัญเชิญเรื่องราวเพิ่มเติมจากหนังสือประวัติต้นรัชกาลที่ ๖ เฉพาะตอนนี้มาให้รับทราบกัน  เป็นเหตุการณ์ในอีกมุมหนึ่งที่เราไม่ค่อยได้รับทราบกัน ทูลกระหม่อมเริ่มประชวร ถ้าดูกันเผินก็ดูเหมือนว่าพระเจ้าหลวงประชวรอยู่ได้เพียง ๔ วันเท่านั้นก็เสด็จสวรรคต, แท้จริงหาเปนเช่นนั้นไม่, เพราะเมื่อก่อนเสด็จพระราชดำเนิรประพาศยุโรปนั้นได้เริ่มทรงพระประชวรแล้ว, แต่ปิดกันนักจึ่งมิได้มีใครได้รู้, ในการเสด็จไปยุโรปก็ว่าจะไปให้หมอตรวจพระอาการ, และได้ตรวจจริง, ทั้งได้พยายามรักษาด้วย. แต่ในรายงานที่โปรดเกล้าฯ ให้ลงพิมพ์ในราชกิจจานุเบกษานั้น หาได้ลงตลอดตามที่หมอตรวจและออกความเห็นไม่, มีแต่ว่ามีพระอาการประชวรเล็กน้อยที่ในช่องพระนาสิกและพระศอ, กับว่าพระเส้นประสาทไม่ค่อยจะแขงแรงเพราะทรงทำงานกลางคืนและทรงพระโอสถสูบมากเกินไป, ส่วนความเห็นของหมอที่ว่ามีพระอาการพระวักกะพิการเรื้อรัง, ซึ่งแท้จริงเป็นพระอาการสำคัญอันต้องวิตกนั้น, หาได้ลงพิมพ์ให้ผู้ใดทราบไม่ แต่ผู้ที่รู้ก็ย่อมจะได้นึกระแวงอยู่, เพราะตามข่าวคราวที่ได้มาจากประเทศยุโรปถึงการรักษาพระองค์นั้น ย่อมจะเห็นได้อยู่ว่าเปนการใหญ่กว่าที่จำเป็นเพื่อเยียวยาหรือบำบัดพระอาการเล็กน้อยเท่าที่ได้โฆษณาไว้, ตั้งแต่เมื่อเสด็จพระราชดำเนิรกลับจากยุโรปมาแล้วก็สังเกตเห็นได้ว่า ทูลกระหม่อมมีพระอาการประชวรอย่างน่าวิตก, พูดกันอย่างศัพท์สามัญว่า เห็นชัดว่าทรงทุพพลภาพทีเดียว พระองค์ท่านเองก็ทรงทราบดีอยู่เช่นนั้น จึ่งได้ทรงพยายามบริหารพระองค์มากทีเดียว, มีเสด็จประพาศบ่อยๆ. และออกไปประทับอยู่ที่เพชรบุรี (ตามคำแนะนำของพวกเข้าจอม "ก๊ก อ") และเมื่อถึงเสด็จอยู่ในกรุงก็ไม่ใคร่จะเสด็จออกในการงานพิธีต่าง, มักโปรดเกล้าฯ ให้ฉันไปแทนพระองค์เสียเป็นพื้น. แต่ก็นับว่ายังประทะประทังอยู่ได้จนทรงประสพโศกอันใหญ่, คือองค์อุรุพงศ์เจ็บและตายลง ณ วันที่ ๒๐ กันยายน, พ.ศ.๒๕๔๒. องค์อุรุพงศ์นั้นทูลกระหม่อมท่านโปรดของท่านมาก, เพราะเปนพระราชโอรสองค์เล็กและขี้โรค, จึ่งได้ทรงโฆษณาว่าจะเอาไว้ใช้เป็นไม้ธารพระกร, คือเปนอุปถากส่วนพระองค์, ไม่ให้รับราชการแผ่นดินเช่นลูกเธอองค์อื่นๆ องค์อุรุพงศ์เจ็บครั้งที่สุดนั้นหลายวัน, ทูลกระหม่อมทรงเปนห่วงและเสด็จลงไปพยาบาลอยู่เองโดยมากที่ตำหนักราชฤทธิ์รุ่งโรจน์, ต้องอดพระบรรทมและทรงเหน็จเหนื่อยมากอยู่. ครั้นเมื่อวันที่ ๑๙ กันยายน, พ.ศ.๒๔๕๒, มีสวดเสดาะ เนื่องในงานเฉลิมพระชนมพรรษา, ทูลกระหม่อมได้เสด็จเข้าไปตามธรรมเนียม. พอเริ่มสวดมนตร์และโหรบูชานพเคราะห์ ทูลกระหม่อมก็เสด็จลุกขึ้นจากพระบัลลังก์ในพระที่นั่งไพศาล เพื่อเสด็จเข้าไปเสวยที่ชานพักตามเคย. พอเสด็จลับไปก็ได้ยินเสียงตุบ, และเสียงผู้หญิงร้อง ฉันรีบวิ่งเข้าไปที่ชานพัก, เห็นทูลกระหม่อมประทับอยู่กับพื้น, ท่านรับสั่งให้ฉันช่วยพยุงพระองค์ท่านขึ้นและพาไปประทับเหยียดบนพระเก้าอี้, แล้วจึ่งรับสั่งเล่าว่า ในเวลาที่ทรงก้าวลงจากพื้นพระที่นั่งไพศาลไปสู่ชานพักนั้น ได้ทรงเอาธารพระกรยัน, ปลายธารพระกรลื่นไปกับพื้นศิลาพระบาทก็เลยลื่นตามไป, จึ่งได้ทรงกระแทกลง, และในที่สุดตรัสว่า "แล้วก็นางพวกเหล่านี้ก็นั่งเฉยกันหมด, ไม่มีใครมีแก่ใจมาช่วยพ่อจนคนเดียว." ฉันกราบทูลว่า ได้เคยนึกวิตกอยู่นานแล้วเมื่อทรงธารพระกรเล็กๆ ทรงยันอย่างเต็มน้ำหนักพระองค์. เห็นว่าควรทรงเกาะคนดีกว่า. รับสั่งว่าถูกแล้ว, แต่เวลานี้ผู้ที่ได้ตั้งพระราชหฤทัยเอาไว้ใช้เปนไม้ธารพระกรก็มาทำน่าที่ไม่ได้เสียแล้ว, ฉันเห็นท่าทางว่าท่านทรงเป็นห่วงองค์อุรุพงศ์อยู่มาก, ฉันก็หมอบนิ่งอยู่จนรับสั่งให้ฉันออกไปนั่งตามที่ก่อน, ฉันจึ่งออกไป ตั้งแต่วันนั้นต่อมาเห็นได้ทรงกะปลกกะเปลี้ยมากขึ้นเปนลำดับ, ซึ่งเปนธรรมดาอยู่, เพราะการล้มกระแทกเปนของแสลงนักสำหรับโรคไตพิการ. ในตอนหลังนี้ออกจะไม่มีใครเข้าใจผิดแล้วว่าทูลกระหม่อมมีพระอาการอันบอกเหตุว่าย่างเข้าขั้นที่สุดแห่งพระชนมพรรษา, เปนแต่ยังหวังอยู่ว่า การบริหารพระองค์ได้ทรงกระทำดีอยู่เสมอ อาจที่จะทำให้พระชนมายุยืนไปได้อีกหลายปี (ประวัติต้นรัชกาลที่ ๖ ราม วชิราวุธ, สนพ.มติชน, ๒๕๔๖) โดยความอนุเคราะห์ของ คุณแสนอักษร จากคุณ : NickyNick - [ วันปิยมหาราช 13:28:57 ]

ความคิดเห็นที่ 52 คุณพี่ CVTบ้านโป่ง ครับ ผมไม่ค่อยสันทัดเรื่องขนบธรรมเนียมพระราชพิธีนัก ขอเพิ่มเติมเป็นความเห็นของตนเองก็แล้วกัน จากเหตุการณ์ครั้งนั้น และวันนั้น พสกนิกรยังคงไม่ทราบประกาศสำนักพระราชวัง และการไว้ทุกข์จะแต่งขาวหรือดำเป็นปกติ ใครมีผ้าสีไหนที่หยิบฉวยได้ง่ายก็จะนำมาใช้ก่อน  และการเคลื่อนกระบวนพระบรมศพจากพระราชวังสวนดุสิตมาสู่พระบรมมหาราชวัง ในวันนั้นเป็นเหตุการณ์ที่ไม่ปกติสำหรับคนไทย รวมทั้งไม่เคยมีการเตรียมตัวเตรียมใจมาก่อน และถือว่าไม่เป็นพระราชพิธีอย่างเป็นทางการ??? แต่เมื่อมีประกาศอย่างชัดเจน ก็ควรจะต้องปฏิบัติตามนั้น ขอเพิ่มเติมอีกเล็กน้อย จากที่เคยอ่านเหตุการณ์สวรรคตหรือสิ้นพระชนม์ของบางพระองค์ ผ้าขาวผ้าดำจะขาดตลาด และมีการกักตุนไว้ด้วย ขอต่อเรื่องจากข้างบนครับ ทูลกระหม่อมทรงทุพพลภาพมากขึ้น ในระหว่างเวลาเดือนครึ่งก่อนเสด็จสวรรคตนั้นได้แลเห็นปรากฏชัดยิ่งขึ้นว่า ทรงทุพพลภาพจริงๆ จนใครก็ได้สังเกตเห็นเช่นนั้น. ในงานเฉลิมพระชนมพรรษาปี พ.ศ.๒๔๕๓ นั้น ได้มีการเปลี่ยนผิดกับระเบียบการที่เคยมีมาแต่ก่อนหลายประการ ในค่ำ วันที่ ๑๙ กันยายน ซึ่งเปนวันสวดนวคหายุสมะธรรมและโหรบูชาเทวดานวเคราะห์, แต่ก่อนๆ ได้เคยสวดในพระที่นั่งไพศาลทักษิณ, แต่ในปีนี้ได้มีงานในพระที่นั่งอมรินทรวินิจฉัย เพื่อมิให้ต้องเสด็จขึ้นบันไดชันๆ วันที่ ๒๐ กันยายน เช้าไม่ได้เสด็จเข้าไปในพระบรมมหาราชวัง, โปรดให้ฉันไปเลี้ยงพระแทน, ต่อค่ำจึ่งได้เสด็จออกในการสวดมนตร์ฉลองพระประจำพระชนมพรรษา. วันที่ ๒๑ เช้า โปรดเกล้าฯ ให้ฉันเข้าไปเลี้ยงพระ เวลาบ่าย ๔ นาฬิกาเสด็จออกท้องพระโรงพระที่นั่งจักรี ตามที่เคยมาการออกท้องพระโรงเคยกำหนดเวลาเที่ยงตรง, ก่อนถึงเวลากรมวังจัดเจ้านายและข้าราชการเข้ายืนประจำที่, และพอยิงปืนเที่ยงพระเจ้าอยู่หัวเคยเสด็จออกทางพระทวารขวาพระแท่นเศวตฉัตร, เสด็จขึ้นปะทับบนพระที่นั่งพุตาน, แล้วจึ่งมีการถวายพระพรชัยมงคลและมีพระราชดำรัสตอบ, แล้วเสด็จขึ้นประทับท้องพระโรงใน, ให้ฝ่ายในถวายพระพรชัยมงคล แล้วบ่าย ๑ นาฬิกาเสด็จออกรับคณทูตที่ท้องพระโรงกลางแห่งเดียว, คือบ่าย ๔ นาฬิกาเสด็จขึ้นประทับอยู่บนพระที่นั่งพุตานแล้วประโคมและเปิดพระทวารด้านหน้า, ตำรวจ, กรมวัง, และข้าราชการในพระราชสำนักเข้ายืนประจำที่, แล้วจึ่งได้เบิกพระบรมวงศานุวงศ์และข้าราชการทั่วไปเข้าเฝ้า เมื่อเจ้านายและข้าราชการถวายพระพรชัยมงคลและมีพระราชดำรัสตอบแล้ว, พระบรมวงศานุวงศ์และข้าราชฝ่ายหน้าออกจากท้องพระโรง, และปิดพระทวารต่อนั้นพระบรมวงศานุวงศ์และข้าราชการฝ่ายในเข้าเฝ้า. เวลาบ่าย ๕ นาฬิกา เบิกคณทูตเข้าเฝ้าในท้องพระโรงกลางด้วยเหมือนกัน. ค่ำวันที่ ๒๑ นั้นได้เสด็จออกในการเจริญพระพุทธมนตร์เฉลิมพระชนมพรรษา, แต่ทรงเครื่องปรกติ, หาได้ทรงเต็มยศไม่. (ประวัติต้นรัชกาลที่ ๖ ราม วชิราวุธ, สนพ.มติชน, ๒๕๔๖) จากคุณ : NickyNick - [ วันปิยมหาราช 13:41:33 ]

ความคิดเห็นที่ 53 วันที่ ๒๒ กันยายน เช้า ฉันได้เปนผู้เข้าไปเลี้ยงพระที่สวดมนตร์ในคืนวันก่อน, ในเวลาเลี้ยงพระแล้ว ตามระเบียบก็ควรมีสรงมุรธาภิเษกที่ลานข้างด้านตะวันออกแห่งพระที่นั่งอมรินทร์, แต่ในคราวนี้ย้ายไปสรงที่สวนดุสิตเงียบ. เวลาค่ำได้จัดให้มีเทศนา ๔ กัณฑ์ตามแบบ แต่โปรดเกล้าฯ ให้ย้ายไปมีที่พระที่นั่งอภิเษกดุสิต, และครั้นถึงกำหนดเวลาก็หาได้เสด็จออกทรงธรรมไม่, โปรดเกล้าฯ ให้ฉันเปนผู้แทนพระองค์ วันที่ ๒๓ กันยายน เวลาค่ำได้เสด็จออกที่พระที่นั่งอภิเษกดุสิต, ทรงฟังเทศนามงคลวิเศษของพระเจ้าน้องยาเธอ กรมหลวงวชิรญาณวโรรส (คือพระองค์ซึ่งภายหลังได้ทรงเปนสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาวชิรญาณวโรรส พระมหาสมณเจ้า) วันที่ ๓๐ กันยายน มีการสวดมนตร์ ถือน้ำสารท, ซึ่งทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ฉันเปนผู้ไปแทนพระองค์. ในวันที่ ๑ ตุลาคม ซึ่งเป็นวันถือน้ำ, ในปีนี้ก็ได้กำหนดการใหม่คือเวลาบ่าย ๒ นาฬิกาได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ฉันไปจุดเทียนนมัสการในพระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม และให้นั่งกำกับการถือน้ำที่นั้น. นอกจากฉันมีเสนาบดีและผู้บัญชาการกรมยุทธนาธิการกับผู้บัญชาการทหารเรือไปอยู่ที่พระอุโบสถด้วย. พราหมณ์อ่านโองการแช่งน้ำ และอาลักษณ์อ่านประกาศตามเคยแล้ว, ข้าราชการขึ้นถือน้ำในพระอุโบสถตามเคย, แล้วเข้าไปถวายบังคมพระบรมอัษฐิที่ชลาหน้าพระที่นั่งสนามจันทร์ เวลาบ่าย ๔ นาฬิกา พระเจ้าหลวงจึ่งเสด็จออกท้องพระโรงกลางพระที่นั่งจักรีมหาปราสาท, เบิกพระบรมวงศานุวงศ์เข้าถือน้ำต่อหน้าพระที่นั่ง, แล้วข้าราชการเดิรผ่านเฝ้าเรียงตัวจนหมดแล้ว, เจ้านายฝ่ายหน้าออกจากท้องพระโรง, ปิดพระทวาร, แล้วมีการถือน้ำฝ่ายในต่อไป. ....... วันที่ ๑๗ และที่ ๑๘ ตุลาคม มีงานทำบุญพระบรมอัษฐิพระบาทสมเด็จพระรามาธิบดีที่ ๔ ที่พระที่นั่งอมรินทร์วินิจฉัยตามธรรมเนียม คือมีสวดมนตร์ ๓๐ รูป แล้วเทศนา ๑ กัณฑ์เหมือนกันทั้ง ๒ วัน, และพระเจ้าหลวงไม่ได้เสด็จทั้ง ๒ วัน ได้ทราบข่าวว่าประชวรพระอุทรไม่ปรกติ, แต่ก็ว่าไม่ใช่มีพระอาการมากมาย, เปนแต่เพราะมีฝนตกอยู่จึ่งทรงระวังพระองค์ไว้. (ประวัติต้นรัชกาลที่ ๖ ราม วชิราวุธ, สนพ.มติชน, ๒๕๔๖) จากคุณ : NickyNick - [ วันปิยมหาราช 13:42:47 ]

ความคิดเห็นที่ 54 ใน "ประวัติต้นรัชกาลที่ ๖ ของ "ราม วชิราวุธ" มีบันทึกรายละเอียดไว้มาก แต่จะคัดลอกมาเท่าที่เกี่ยวข้องและจำเป็นจริงๆ บางตอนที่อ้างอิงมาจากบันทึกฉบับนี้ แต่ผมพิมพ์ไว้ก่อนแล้วจากหนังสือเล่มอื่น ก็จะบอกกล่าวไว้ครับ ดังเช่นตอนที่จะกล่าวถึงนี้แหละครับ หนังสือต้นเรื่องบอกว่าอ้างอิงมาจาก "บันทึกส่วนพระองค์ของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว" ซึ่งก็คือที่กลายเป็นหนังสือ "ประวัติต้นรัชกาลที่ ๖" นั่นเอง ................. ทูลกระหม่อมทรงพระประชวรครั้งสุดท้ายและเสด็จสวรรคต บัดนี้จะอ้างกล่าวถึงการที่ทูลกระหม่อมทรงพระประชวรครั้งสุดท้ายต่อไป. ตามที่ฉันได้เล่าแล้วข้างบนนี้, ในวันที่ ๑๘ ยังมิได้มีผู้ใดนึกฝันว่าจะทรงพระประชวรมากมายอะไร, ทราบกันอยู่แต่เพียงว่าพระธาตุไม่ปรกติเล็กน้อยเท่านั้น. เวลาพลบค่ำ วันที่ ๑๙ ตุลาคม ฉันได้เข้าไปคอยเฝ้าที่พระที่นั่งอภิเษกดุสิตตามเคย. ก็หาได้เสด็จออกไม่, และยังไม่ได้ความว่ามีพระอาการอย่างไร. ต่อเวลาเช้า วันที่ ๒๐ ฉันจึ่งได้ทราบตามพระราชหัตถเลขาซึ่งพระราชทานมาถึงฉันว่าพระอาการมีคลื่นเหียน, และได้ทรงพระอาเจียนเมื่อคืนวันที่ ๑๘ ครั้ง ๑ ต่อนั้นมาจะเสวยอะไรก็ทรงรู้สึกว่า เต็มอยู่เสมอไม่ใคร่จะพร่องเลย, ทรงพระโอสถสูบหรือเสวยพระศรีถูกเวลาไม่เหมาะก็ทรงคลื่นเหียน, ครั้นเวลาค่ำวันที่ ๒๐ ฉันเข้าไปฟังพระอาการได้ความว่า เมื่อคืนวันที่ ๑๙ มีทรงแน่น, หมอถวายฉีดยาแก้แน่นและยาถ่าย, บรรทมหลับได้บ้าง, มาวันที่ ๒๐ ไปพระบังคนหนักหลายครั้ง, มีพระอาเจียนเมื่อเสวยน้ำ, หมอฝรั่งที่เข้าไปรักษาอยู่มี ศาสตราจารย์แพทย์เบอร์เคอร์ (Professor Dr. Borger) แพทย์เยอรมันประจำพระองค์, หมอเออเจน ไรเตอร์ (Dr. Eugene Reytter, ภายหลังเปนพระยาประเสริฐสารทดำรง), กับหมออา. ปัวซ์ (Dr. A. Poix, ภายหลังเปนพระยาอัศวินอำนวยเวท) ฝ่ายหมอไทยมีพระยาแพทย์พงศา (นาค โรจนแพทย์) พระยาแพทย์บอกแก่ฉันว่า ได้ถวายพระโอสถระบายอย่างไทย แทรกเกลือ, แล้วยังได้ทรงแถมเองอีกด้วย, พระบังคนจึ่งได้ไปมาก ฝ่ายหมอฝรั่งได้ถวายพระโอสถแก้แน่นเฟ้อ และพระโอสถทาภายนอก ตามที่ฟังๆ ข่าวได้ความว่า พระธาตุได้เริ่มเสีย เพราะเสวยกุ้งแนมเวลาดึกเวลา ๑๑ นาฬิกาเศษคืนวันที่ ๒๐ นั้น หมอว่าพระอาการทุเลาลงมากแล้ว, และหมอฝรั่งได้ฉีดมอร์เฟียถวาย บรรทมหลับแล้ว, ฉันจึ่งได้กลับไปวังสราญรมย์ ("สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ เล่ม ๒" วิมลพรรณ ปีตธวัชชัย พิมพ์ครั้งที่ ๒ พ.ศ.๒๕๔๘) จากคุณ : NickyNick - [ วันปิยมหาราช 13:44:23 ]

ความคิดเห็นที่ 55 วันที่ ๒๑ ตุลาคม ในตอนเช้าฉันได้ใช้นายวรการบัญชา (เทียบ อัศวรักษ์ เดี๋ยวนี้เปนพระยาคทาธรบดีสีหราชบาลเมือง) ให้ไปสืบพระอาการของทูลกระหม่อม กลับไปรายงานว่าเมื่อเวลา ๖ นาฬิกาเศษเช้าวันนั้น เสด็จแม่ได้มีรับสั่งให้ไปเชิญเจ้านายบางองค์, คือน้องชายบริพัตร์ (สมเด็จเจ้าฟ้ากรมหลวงนครสวรรค์วรพินิต), กรมหลวงนเรศร์วรฤทธิ์, กรมหลวงเทวะวงษ์วโรประการ, และกรมหลวงดำรงราชานุภาพ, เข้าไปปรึกษาในเรื่องทูลกระหม่อมทรงพระประชวร, เพราะหมอว่าไม่ให้เสวยทั้งพระโอสถและพระกระยา ถ้าทำให้ทรงพระอาเจียน ทูลกระหม่อมกริ้วหมอว่าจะทิ้งไว้เฉยๆ อย่างองค์อุรุพงศ์ เจ้านายได้ตกลงกันว่าให้นิ่งๆ ไว้ก่อน, เพื่อให้พระอุทรได้มีโอกาสพัก เวลาบ่ายฉันได้ให้ไปฟังพระอาการอีกที ๑, ได้ความว่าพระบังคนหนักไม่มี, มีพระบังคนเบาบ้างเล็กน้อย, พระอาเจียนไม่มี เวลาค่ำ, เมื่อได้รอคอยจะให้เสด็จแม่รับสั่งให้หา แต่ไม่เห็นมีใครไปตาม, ฉันทนอยู่ไม่ได้จึ่งได้ดันเข้าไปเองทั้งๆ ที่มิได้มีผู้ใดตาม เมื่อเข้าไปแล้วได้ทราบพระอาการว่า บรรทมหลับๆ ตื่นๆ มีซึมและอ่อนเพลีย พระบังคนไม่มีทั้ง ๒ อย่าง เวลา ๘ ล.ท.เศษ หมอขึ้นไปตรวจพระอาการว่ามีพระองค์ร้อน ปรอดขึ้น ๑๐๑ เศษ หมอปัวซ์ว่ามีทางที่ต้องระวังในเรื่องพระบังคนเบา, เพราะมีพระโรคไตพิการชนิดเรื้อรัง (Chronic Nephritis) ซึ่งไม่เปนโรคร้ายแรงก็จริงอยู่, แต่ก็มีโรคอื่นมักพลอยซ้ำ หมอได้ตกลงกันถวายพระโอสถรักษาทางพระวักกะ (ไต) หมอปัวซ์ว่าในวันนั้นยังไม่ต้องวิตก เพราะแรกเริ่มเดิมทีประชวรด้วยพระธาตุเสียและพระบังคนผูก, เสวยพระโอสถระบายมาก พระบังคนหนักก็ออกมาเปนน้ำ, ทั้งมีทรงพระอาเจียนด้วย นับว่าน้ำได้ออกมากแล้วทั้ง ๒ ทางนี้ จึ่งไม่มีพระบังคนเบา อีกประการ ๑ หมอว่าพระโลหิตฉีดขึ้นพระเศียรมาก, จึงไม่พอที่จะบังคับพระวักกะให้ทำการตามน่าที่ วันที่ ๒๒ เวลาเที่ยงคืนล่วงสักหน่อย ๑ ปวดพระบังคนหนัก, แต่หาได้มีพระบังคนออกมาไม่, มีแต่พระวาตะ, แต่ข้อนี้หมอกล่าวเปนพยานอยู่ว่าพระอุทรทำงานแล้ว, จึ่งตกลงว่าให้ยอมถวายพระกระยาต้ม ถ้าจะโปรดเสวย ฝ่ายหมอฝรั่งอยากให้ถวายน้ำสูปไก่, แต่เจ้านายเห็นกันว่า ทูลกระหม่อมได้ทรงบ่นอยากเสวยพระกระยา, ไม่ให้เสวยท่านก็ทรงบ่นว่าจะให้อด ฉะนั้นถ้าได้เสวยพระกระยาอาจจะทำให้สบายพระราชหฤทัยขึ้นได้ แลถ้าเสวยลงก็ต้องเข้าใจว่าไม่มีข้อเสียหายอันใด จะเปนเครื่องบำรุงพระกำลังดีขึ้นเสียอีก ในระหว่างเที่ยงคืนกับ ๑ ล.ท. เสวยสูปได้ ๒ ช้อน ๑ ล.ท. เศษ ไปพระบังคนหนัก, ซึ่งหมอตรวจว่าไม่มีพิษสงอะไร หมอปัวซ์ออกไปผสมพระโอสถขับพระบังคนเบาอีก ครั้นเวลา ๒ ล.ท. ฉันได้ปรึกษากับเสด็จลุงเห็นกันว่า การที่เสด็จแม่มิได้โปรดให้ไปตามฉันตั้งแต่เช้าวันที่ ๒๑ นั้น คงจะเปนเพราะทรงเกรงว่าคนจะตื่นว่าเปนการใหญ่โตมากไป, ฉะนั้นในคืนนั้นก็ดึกอยู่แล้ว ควรฉันจะกลับออกไปเสียทีหนึ่ง เพื่อระงับความตื่นเช่นนั้น เสด็จลุงได้เข้าไปทูลเสด็จแม่, ก็ทรงเห็นชอบด้วย, ฉันจึ่งตกลงกลับไปวังสราญรมย์ (สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ เล่ม ๒ วิมลพรรณ ปีตธวัชชัย) จากคุณ : NickyNick - [ วันปิยมหาราช 13:45:35 ]

ความคิดเห็นที่ 56 วันที่ ๒๒ เวลาเช้าจวน ๑๐ นาฬิกา กรมหลวงดำรงได้เสด็จไปปลุกฉันที่วังสราญรมย์บอกว่าพระอาการทูลกระหม่อมหนัก, ฉันจึ่งรีบเข้าไปที่วังดุสิต, เมื่อเข้าไปถึงเสด็จลุงได้ทรงส่งหนังสือรายงานแพทย์ให้ฉันอ่าน รายงานนั้นเปนภาษาอังกฤษ, มีความพิสดารดั่งต่อไปนี้,- “To the Ministers of H.M. The King. We, the undersigned, consider it necessary to inform the Ministers that, at the present moment, the symptoms of leraemia are clearly evident. This condition is consequence of the chronic Nephritis (Sclerotic), from which His Majesty has suffered since about five years. The present serious state is caused by the intestinal troubles, existing for some days. The prognosis is very serious, and if the Anuria (absence of wrine) does not cease quickly there is great far that His Majesty may soon become unconscious. Bangkok, the 22nd October, 1910 10 a.m.” (สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ เล่ม ๒ วิมลพรรณ ปีตธวัชชัย) .................................. อ่านตรงนี้แล้วเกิดความสงสัยขึ้นมานิดหนึ่ง อาจเป็นการเสนอความเห็นที่ผิดพลาดได้บ้าง หากมีใครชี้แนะถึงเรื่องเหล่านี้ ยินดีครับ ๑. ประโยคหรือวลีที่ว่า The symptoms of leraemia ค้นจากดิคชันนารีแล้วหาความหมายไม่เจอ น่าจะเป็น uraemia หรือไม่ เพราะเมื่ออ่านคำแปลใน คห. ต่อไปแล้วน่าจะมีความหมายดังนี้ ๒. absence of wrine เมื่อดูจากคำแปลใน คห. ต่อไป น่าจะใช้ urine หรือไม่ครับ ผมคาดว่าท่านพระมหาเทพกษัตริย์สมุห (เนื่อง สาคริก) น่าจะพิมพ์ผิดแต่แรกเริ่ม เพราะอ่านจากหนังสือของคุณวิมลพรรณ เล่มนี้ กับตรวจสอบจากหนังสือประวัติต้นรัชกาลที่ ๖ ของสำนักพิมพ์มติชน แล้วความเหมือนกันทุกอย่าง ท่านอื่นมีความเห็นประการใดครับ คุณ CVT บ้านโป่ง น่าจะพอช่วยเหลือได้บ้าง จากคุณ : NickyNick - [ วันปิยมหาราช 13:54:12 ]

ความคิดเห็นที่ 57 คำแปล โดยกรมหลวงเทวะวงษ์วโรประการ) “ถึงท่านเสนาบดีทั้งหลายของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว “ข้าพเจ้าผู้มีนามท้ายหนังสือนี้มีความเห็นว่าจำเปนจะต้องบอกแก่ท่านเสนาบดีทั้งหลายว่า ในเวลาบัดนี้มีพระอาการเห็นชัดว่าพระบังคนเบาเปนพิษ “การที่เปนเช่นนี้เปนผลแห่งพระโรคพระวักกะพิการอันเรื้อรัง ซึ่งพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ได้ทรงเปนมาแล้วประมาณ ๕ ปี “พระอาการที่หนักลงบัดนี้ เปนด้วยพระโรคภายในพระอุทร ซึ่งมีมาหลายวันแล้ว “การทำนายพระโรคต่อไปเห็นว่าเปนที่น่ากลัวอย่างยิ่ง และถ้าการที่พระบังคนเบาคั่งนี้ไม่ทุเลาลงโดยฉับพลัน, เปนที่น่ากลัวอย่างยิ่งในไม่ช้าคงจะหมดพระสติ” (สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ เล่ม ๒ วิมลพรรณ ปีตธวัชชัย) จากคุณ : NickyNick - [ วันปิยมหาราช 13:54:43 ]

ความคิดเห็นที่ 58 เมื่อได้ทราบความตามรายงานหมอฉบับนี้แล้ว ฉันรู้สึกใจคอเหมือนถูกใครเอามือล้วงเข้าไปบีบหัวใจ, เพราะรู้สึกความสิ้นปัญญาและสิ้นหวังเสียแล้ว ในตอนเช้าวันที่ ๒๒ นั้น หมอฝรั่งยังพูดอยู่ว่า ถ้าแม้มีพระบังคนเบามาเสียได้ก็จะทุเลา หมอได้ถวายพระโอสถขับพระบังคนเบาเรื่อยๆ อยู่, เมื่อเห็นว่าทรงกลืนลำบากก็ได้ฉีดถวายทุก ๒ ชั่วโมง ครั้นเมื่อเที่ยงแล้วหมอจึ่งได้เห็นพร้อมกันว่าควรเปลี่ยนเปนถวายยาดิจิตาลีน (Digitalin), เปนยาเร่งพระโลหิตให้เดินแรง เพื่อช่วยพระหทัยให้บีบอยู่ ในตอนบ่ายหมอบอกว่าหมดหนทางที่จะแก้ไขเยียวยาเสียแล้ว, พระอาการมีแต่ซุดลง, พระสติค่อยคลายลงทุกที, ตรัสได้เปนท่อนๆ ไม่ต่อกัน ในเวลาบ่ายฉันกับเจ้านายผู้ใหญ่ได้ตกลงกันให้ตามพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์เข้าไป เพื่อให้ได้ชื่อว่ามีนายแพทย์ไทยรักษาอยู่ด้วย ครั้นเวลาบ่าย ๔ นาฬิกาเศษ เสด็จแม่ได้เสด็จลงมาจากห้องที่พระบรรทมชั้น ๓, รับสั่งบอกว่า ทูลกระหม่อมนั้นพระเนตรตั้งเสียแล้ว, จึ่งได้ตกใจกันใหญ่ พัก ๑ แต่ก็ระงับไปได้ชั่วคราว ส่วนแม่นั้นได้ทรงพยายามมาตลอดอย่างดี และแขงแรงที่สุด, ทรงอดทนเปนอย่างยิ่ง, เพราะยังทรงมีความหวังอยู่ว่าจะมีหนทางที่พระอาการของทูลกระหม่อมจะกลับดีขึ้นได้อีกบ้าง, แต่ในครั้งนี้ทอดพระเนตร์เห็นว่าหมดหนทางแน่แล้ว, จึ่งเหลือที่จะทรงอดกลั้นไว้ได้อีก, ประทับลงทรงพระกรรแสงที่อัฒจันท์ด้านหลังนั้นเอง ฉันเข้าไปทูลปลอบก็ยังไม่ใคร่ทรงสงบ, จนเสด็จลุง (กรมหลวงเทวะวงษ์วโรประการ) เข้าไปทูลด้วยเสียงแน่นแฟ้น ว่ายังไม่ถึงเวลา, และจะทำให้คนตื่นกันมากไป, จึ่งเปนอันทรงกลั้นพระกรรแสงได้, และเสด็จกลับขึ้นไปข้างบน ต่อนั้นมาจนเที่ยงคืนก็ไม่มีอะไรนอกจากนั่งคอยรอฟังอยู่อย่างใจเต้นเท่านั้น นับว่าเปนวันและคืนที่ฉันรับทุกขเวทนามากที่สุดในชีวิตของฉัน ............ ในคืนสุดท้ายแห่งพระชนมายุของทูลกระหม่อม พระราชโอรสธิดาที่อยู่ในกรุงเทพฯ ได้ไปอยู่พร้อมกันที่พระที่นั่งอัมพรสถาน วันที่ ๒๓ ตุลาคม เวลาเที่ยงคืนแล้ว ไม่ช้าหมอไรเตอร์สั่งลงมาจากข้างบนให้บอกฉันว่า ทูลกระหม่อมทรงอ่อนเต็มทีแล้ว ฉันจึ่งได้ขึ้นไปชั้นบนพร้อมด้วยลูกเธอของทูลกระหม่อมกับมีทูลกระหม่อมอา (สมเด็จเจ้าฟ้าภาณุรังสีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธ์วงศ์วรเดช) กับกรมขุนสรรพสิทธิประสงค์ เสนาบดีกระทรวงวังขึ้นไปด้วย .............. ..... ครั้นเวลาเที่ยงคืนล่วงแล้ว ๔๕ นาที พระบาทสมเด็จพระรามาศรีสินทร มหาจุฬาลงกรณ์ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวสวรรคต โดยมิได้ทรงรู้สึกพระองค์เลย นับว่าปราศจากความทุรนทุรายทุกประการ.....” (สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ เล่ม ๒ วิมลพรรณ ปีตธวัชชัย) จากคุณ : NickyNick - [ วันปิยมหาราช 13:55:19 ]

ความคิดเห็นที่ 59 บันทึกเหตุการณ์ของพระยาบุรุษรัตนราชพัลลภ (นพ ไกรฤกษ์) และ "บันทึกส่วนพระองค์ของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว" ที่ได้ร่วมคัดลอกมาให้อ่านกันแต่แรกโดยลำดับ เป็นบันทึกเรื่องราวพระอาการประชวรโดยละเอียด จากผู้ที่เห็นเหตุการณ์จริง คุณกัมม์กับคุณเพ็ญชมพูก็ได้ร่วมนำเสนอของพระองค์อื่น หรือท่านอื่นกันไปบ้างแล้ว ต่อไปนี้ผมจะขอคัดลอกจากผู้ที่ร่วมอยู่ในเหตุการณ์ร่วมสมัยขณะนั้นด้วย แต่อาจไม่ได้เห็นเรื่องราวทุกอย่างทั้งหมด หรืออย่างละเอียดเท่ากับท่านและพระองค์ดังกล่าวข้างบน ................ ตอนต่อไปนี้เป็นความทรงจำของเจ้าพระยารามราฆพครับ ท่านเจ้าคุณรามฯ เล่าถึงการเสด็จสวรรคตของพระองค์ท่านว่า พระอาการเริ่มประชวรของพระองค์ครั้งแรกไม่มีใครคิดว่าจะถึงสวรรคต โดยปกติวันจันทร์เวลา ๑๗.๐๐ น. จะเสด็จออกให้เจ้านายพระบรมวงศานุวงศ์ และบรรดาข้าราชการเข้าเฝ้าที่พระที่นั่งอภิเษกดุสิต ใครจะไปเฝ้าก็ได้ไม่จำกัดยศชั้น ในต้นเดือนตุลาคม พ.ศ.๒๔๕๓ นั้น พระองค์ไม่ได้เสด็จออกเสีย ๒ วันจันทร์ เพราะทรงประชวร ครั้นต่อมามีพระราชกิจต้องเสด็จเข้าพระบรมมหาราชวัง ก็ทรงธารพระกรเสด็จพระที่นั่งไพศาลทักษิณ แสดงว่าคงจะทรงพระทุเลา จากพระอาการประชวรแล้ว พอจะเสด็จไปไหนมาไหนได้ ก็พอดีธารพระกรลื่น ทรงยั้งพระองค์ไม่ทัน พระโสณีกระแทกพื้น จึงเสด็จกลับพระราชวังดุสิต ไม่ปรากฏว่าทรงประชวร ขากลับก็ดูยังเป็นปกติดี ครั้นถึงเวลา ๗ ทุ่มของวันที่ ๒๑ ตุลาคม (นับตามปัจจุบันก็คือ ๑.๐๐ น. ของวันที่ ๒๒ ตุลาคม) สมเด็จพระมงกุฎเกล้าฯ ผู้ทรงเป็นมกุฏราชกุมารเข้าที่พระบรรทมในพระราชวังสราญรมย์แล้วทรงพระอักษรอยู่ในพระวิสูตรยังไม่บรรทมหลับ ท่านเจ้าคุณรามซึ่งอยู่ในที่นั้นด้วย ก็คงรออยู่จะกลับไปนอนได้ ก็ต่อเมื่อสมเด็จพระมงกุฎเกล้าฯ ทรงดับไฟห้องพระบรรทมแล้ว เพราะเกรงรับสั่งหาทรงมีพระธุระ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทววงศ์วโรปการ (เวลานั้นยังทรงเป็นกรมพระ) ได้เสด็จไปพระราชวังสราญรมย์ ท่านเจ้าคุณรามฯ ก็ได้สังเกตเห็นพระอากัปกิริยาเคร่งขรึม รับสั่งถามด้วยพระสุรเสียงเบาๆ ว่า “ทูลกระหม่อมบรรทมแล้วหรือยัง?” ท่านเจ้าคุณรามฯ ได้กราบทูลว่า “ยังทรงพระอักษรอยู่ในห้องพระบรรทมยังไม่หลับ” สมเด็จก็รับสั่งว่า “อยากจะขอเข้าเฝ้าราชการพิเศษ” “ผมจึงเข้าไปกราบบังคมทูลให้ทรงทราบ” พระมงกุฎเกล้าฯ จึงเสด็จออก อ๋อ ทรงพระโสร่งเวลาเข้าบรรทมนั่นแหละคุณ” “สมเด็จกรมพระยาเทววงศ์ประทับยืนรอที่เฉลียงหน้าห้องพระอักษรนั้นเอง ไม่ได้เสด็จเข้าไปในห้องเพราะห้องปิดแล้ว”....... “ขณะนั้นผมถอยห่างออกไป ท่านก็ทรงยืนประทับที่เฉลียงทั้งสองพระองค์ประทับอยู่สักครู่ไม่นานนัก ราว ๔-๕ นาที กรมพระยาเทววงศ์ฯ ก็รีบกราบบังคมทูลลากลับ เมื่อเสด็จกลับไปแล้วพระมงกุฎเกล้าฯ ก็ได้รับสั่งให้เรียกรถพระที่นั่ง ผมนะยังไม่รู้เรื่องอะไรเลยตอนนั้น ได้รีบลงไปปลุกท่านเจ้าคุณคทาธรบดี (เทียบ อัศวรักษ์) ซึ่งในเวลานั้นยังเป็นนายวรการปัญญา ผู้ขับรถยนต์พระที่นั่ง และนอนอยู่ชั้นล่างให้เตรียมรถพระที่นั่งทันที พระมงกุฎเกล้าฯ ทรงรีบแต่งพระองค์ด้วยพระอาการเคร่งขรึม ตัวท่านเจ้าคุณรามฯ เองก็รีบแต่งตัวตามเสด็จในหน้าที่มหาดเล็ก เมื่อรถพระที่นั่งเทียบแล้วพระองค์ทรงรับสั่งกับเจ้าคุณคทาธรว่าไปพระที่นั่งอัมพร ท่านเจ้าคุณรามเองก็แปลกใจ องครักษ์ก็ตามเสด็จไม่ทัน ต้องตามเสด็จไปทีหลังเพราะพระองค์ไม่ทรงรอ..... “ตอนนั้นหลวงประสิทธิราชศักดิ์ (ชับ บุนนาค) เป็นองครักษ์ประจำพระองค์” พอเสด็จถึงพระที่นั่งอัมพร ก็เลี้ยวซ้าย เข้าไปประทับในห้องแป๊ะเต๋อ มีเจ้านายประทับอยู่หลายพระองค์ ที่จำได้ชัดก็มี สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยาภาณุพันธุ์วงศ์วรเดช กับสมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระนครสวรรค์วรพินิต และเจ้านายอื่นๆ อีกมาก ไม่มีข้าราชการเลย เพราะไม่มีใครทราบ พวกเสนาบดีก็ไม่มี สักครู่ พระมงกุฎเกล้าฯ ซึ่งมีรับสั่งให้มหาดเล็กไปตามตัวเจ้าคุณรามฯ ซึ่งอยู่หน้ามุขพระที่นั่งอัมพรให้เข้าไปเฝ้าในห้องแป๊ะเต๋อ มีพระราชดำรัสให้เอารถพระที่นั่งกับเจ้าคุณคทาธรธิบดีให้ไปเชิญ สมเด็จเจ้าฟ้ากรมหลวงพิษณุโลก ที่วังปารุสกวัน เพื่อเสด็จมาห้องพระที่นั่งอัมพรเดี๋ยวนี้ให้กรมหลวงพิษณุโลกฯ เสด็จไปโดยพระที่นั่งที่ส่งมารับ ท่านเจ้าคุณรามฯ กับเจ้าคุณคทาธรจึงนำรถพระที่นั่งของสมเด็จพระมงกุฎเกล้า ให้ทูลเชิญเสด็จกรมหลวงพิษณุโลกโดยด่วน รู้สึกว่ากรมหลวงพิษณุโลกฯ ทรงตกพระทัยจนสังเกตได้ชัด ทรงแต่งเครื่องแบบทหาร เสด็จขึ้นรถพระที่นั่งไป จากหนังสือ "สยามในความทรงจำฯ" บอกว่า คัดมาจากบางตอนใน หนังสือเสนาปักษาประจำเดือนตุลาคม พ.ศ.๒๔๙๓ ได้ถ่ายทอดความทรงจำของเจ้าพระยารามราฆพเกี่ยวกับพระพุทธเจ้าหลวงสวรรคต จากคุณ : NickyNick - [ วันปิยมหาราช 14:08:29 ]

ความคิดเห็นที่ 60 คห.๕๖ หายไปแล้ว ตอนสำคัญเสียด้วย จะขอแรงคุณ CVT บ้านโป่งช่วยตรวจสอบหน่อยว่าเป็นเหมือนที่ผมคาดไว้หรือไม่ ต้องออกแรงตามหน่อย (ต่อ) ในคืนวันนั้น เจ้านายต่างๆ ได้ประทับอยู่ในห้องแป๊ะเต๋อจนรุ่งสว่าง ระหว่างเวลาประทับอยู่ในห้องแป๊ะเต๋อนั้น พระมงกุฎเกล้าฯ เสด็จขึ้นๆ ลงๆ ไปยังห้องพระบรรทมอยู่หลายครั้งพร้อมกับนายแพทย์ ตามปกติห้องเสวยที่พระที่นั่งอัมพรเคยมีโต๊ะเก้าอี้จัดไว้พร้อมบริบูรณ์ แต่ในคืนนั้นไม่มีโต๊ะเก้าอี้จัดไว้เช่นเคยเลย ได้แปลงห้องเป็นห้องพักนายแพทย์เสีย จัดวางเตียงนอนของนายแพทย์ถึง ๖ เตียง “นี่ผมเล่าเฉพาะในด้านที่ผมได้พบเห็นเท่านั้น” ท่านเจ้าคุณรามฯ ว่า เท่าที่เล่ามาตลอดนี้แสดงว่า พระมงกุฎเกล้าฯไม่ทรงทราบมาก่อนหน้านั้นเลยว่า พระบรมชนกนาถของพระองค์ประชวรหนัก เห็นจะปิดด้วยเกรงว่าจะเกิดเหตุไม่ดีงามขึ้นแก่แผ่นดิน คงจะพูดกันแต่เพียงว่าทรงพระประชวรธรรมดาเท่านั้น ต่อเมื่อพระอาการเข้าขั้นน่าวิตกแล้วสมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยาภาณุพันธุ์ฯ คงจะทรงเห็นว่าพระมงกุฎเกล้าฯ ได้ทรงทราบแน่แล้วจึงได้ให้กรมพระยาเทววงศ์ฯ เสด็จไปเชิญพระองค์ตามที่กล่าว เมื่อพระอาการเพียบเสียแล้ว พอรุ่งเช้าก็ได้เห็นเจ้านายบางพระองค์เสด็จกลับ แต่พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าฯ มิได้เสด็จกลับ คงอยู่เฝ้าพระอาการต่อไปอีกตลอดวัน จนกระทั่งเวลาราว ๒๓.๐๐ น. เศษ ก็ได้เห็นสมเด็จเจ้าฟ้ากรมหลวงเพชรบุรีราชสิรินธร เสด็จลงมาจากชั้นบน ตรงมาที่โต๊ะแป๊ะเต๋อ แล้วเข้าทูลเชิญเสด็จพระมงกุฎเกล้าฯ ให้เชิญไปยังห้องพระบรรทม พระมงกุฎเกล้าฯ จึงเสด็จขึ้นไปนานจึงเสด็จกลับลงมาด้วยพระอาการเคร่งเครียดอย่างที่สุด ประทับที่พระเก้าอี้องค์ใหญ่ในห้องแป๊ะเต๋อ หงายพระพักตร์ขึ้นพาดพระเศียรไปยังพนักเก้าอี้ ทอดพระองค์ลงอย่างหมดพระกำลัง แล้วก็ทรงกรรแสงเสียงดัง เจ้านายทุกพระองค์ต่างทรงนิ่งกันไปหมด สักครู่ใหญ่ สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยาภาณุพันธุ์ฯ จึงเสด็จเข้าไปทรงทูลพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าฯ ว่าอย่าทรงพระกรรแสงนัก ให้ช่วยกันค้นคิดราชการแผ่นดินดีกว่า พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าฯ ก็ทรงข่มพระอารมณ์ให้เป็นปกติ พร้อมที่จะทรงปฏิบัติราชกิจได้ทันที มีรับสั่งให้เชิญเสด็จ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมหลวงนครไชยศรีสุรเดชซึ่งประทับอยู่นอกห้องแป๊ะเต๋อเข้ามาเฝ้า แล้วก็ทรงร่วมปรึกษาหารือกันในหมู่เก้าอี้กลางห้องรวม ๑-๕ พระองค์ด้วยกัน เท่าที่ท่านผู้ให้สัมภาษณ์จำได้ในขณะนั้น ก็มีพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าฯ สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยาภาณุพันธุ์วงศ์วรเดช สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระนครสวรรค์วรพินิต สมเด็จเจ้าฟ้ากรมหลวงพิษณุโลกประชานาถ สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ และสมเด็จกรมหลวงนครไชยศรีสุรเดช (ในตอนนั้นพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าฯ เสด็จออกไปศึกษาวิชา ณ ต่างประเทศ) มีเจ้านายอื่นอีกหลายพระองค์ ประทับอยู่ในห้องนั้น แต่อยู่ห่างๆ จากที่ประชุม ไม่มีข้าราชการอยู่ในที่นั้นเลย รับสั่งหารือกันอยู่เป็นเวลานาน ก็เห็นเจ้านายในห้องแป๊ะเต๋อทุกพระองค์ลดพระองค์ลงถวายบังคมพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าฯ ๓ หน ครั้นแล้วกรมหลวงนครไชยศรีฯ ก็รีบทรงถวายบังคมลาออกจากที่นั้นโดยด่วน ต่อมาอีกประมาณชั่วโมงครึ่งก็มีทหารม้า ทหารราบ ทหารปืนใหญ่ มาตั้งกองเรียงรายล้อมพระที่นั่งอนันตสมาคมและพระที่นั่งอัมพร ได้ยินพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าฯ รับสั่งกับกรมหลวงพิษณุโลกฯ ว่า "ฉันจะต้องไปพักผ่อนก่อน ไว้ตอนบ่าย ๓ โมงเวลาสรงน้ำพระบรมศพจึงจะเข้ามา" ทันใดนั้นสมเด็จกรมพระยาภาณุพันธุ์ฯ ก็ได้กราบบังคมทูลด้วยพระกระแสเสียงเด็ดขาดแบบทหารทันทีว่า "จะเสด็จกลับไปไม่ได้เพราะเขาล้อมวังแล้ว เวลานี้ใต้ฝ่าละอองธุลีพระบาทก็ทรงเป็นพระเจ้าอยู่หัวแล้วต้องประทับในนี้" ครั้นแล้วสมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยาภาณุพันธุ์ฯ ก็เสด็จออกนอกห้องแป๊ะเต๋อ ไปรับสั่งกับพระยาไพชยนต์เทพ (ม.ร.ว.ลพ อรุณวงศ์ เวลานั้นยังคงเป็นหลวงศักดิ์นายเวร) มหาดเล็กพระจุลจอมเกล้าฯ ซึ่งมีหน้าที่ประจำอยู่ ณ พระที่นั่งอัมพรนั้น ให้ขึ้นไปจัดห้องแก้ว คือห้องรับแขกชั้นบนพระที่นั่งอัมพรด้านตะวันออก เปลี่ยนเป็นห้องพระบรรทม ถวายพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าฯ ประทับในวันนั้น พระยาไพชยนต์เทพจึงนำเสด็จพระราชดำเนินขึ้นไป ท่านเจ้าคุณรามฯ ก็ตามเสด็จขึ้นไปด้วย พระยาไพชยนต์เทพขึ้นไปเอาพระสนับเพลาและฉลองพระองค์ของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าฯ มาถวายทรงผลัดเปลี่ยน ตอนนี้เจ้าคุณรามฯ ได้เป็นผู้ถวายปฏิบัติในพระองค์ เมื่อได้ทรงพักผ่อนบรรทมแล้ว เจ้าคุณรามฯ ก็กราบบังคมทูลลาลงไปพระราชวังสราญรมย์ .............. (เจ้าพระยารามราฆพ) จากคุณ : NickyNick - [ วันปิยมหาราช 14:11:08 ]

ความคิดเห็นที่ 61 คราวนี้ เป็นบทความจากของฝรั่งบ้างครับ เป็นการรับรู้จากคำบอกเล่าต่อๆ กันมาสำหรับเหตุการณ์ในช่วงก่อนเสด็จสวรรคตครับ .... ภาพพระราชพิธีอัญเชิญพระบรมศพไปประดิษฐานภายในพระบรมมหาราชวังอันเป็นสถานที่ที่พระองค์เคยประทับเมื่อในอดีตเป็นภาพการเคลื่อนขบวนครั้งยิ่งใหญ่ที่สุดที่ข้าพเจ้าได้เคยพบเห็นมา ความยากลำบากกว่าจะอัญเชิญพระบรมศพออกมาได้เป็นเช่นไรไม่มีใครทราบแน่ชัด ข้าพเจ้าได้รับฟังเรื่องราวเกี่ยวกับเหตุการณ์ในวันนั้นมาจากบุคคลผู้หนึ่งซึ่งอยู่ในเหตุการณ์ที่ไม่มีชาวยุโรปคนใดได้รับอนุญาตให้เข้าร่วมในพระราชพิธี ก่อนหน้านี้พระเจ้าอยู่หัวทรงประชวรด้วยพระโรคเบาหวานและพระวักกะพิการเรื้อรังอยู่เป็นเวลาหลายปี ขณะที่พระพลานามัยยังดูปกติดีได้เกิดพระอาการของโรคแทรกซ้อนขึ้นจนถึงกับไม่ทรงรู้สึกพระองค์ ขณะนั้นแพทย์ทุกคนต่างก็ทราบดีว่าพระเจ้าอยู่หัวคงจะเสด็จสวรรคตลงอย่างแน่นอน แต่สำหรับประชาชนทั่วไปแทบจะไม่มีผู้ใดทราบถึงพระอาการประชวร เพราะถือกันว่าการสอบถามพระพลานามัยของพระเจ้าแผ่นดินเป็นเรื่องต้องห้าม พระเจ้าอยู่หัวบรรทมโดยไม่รู้สึกพระองค์อยู่เป็นเวลา ๓ วัน พระพลานามัยเริ่มอ่อนแอลง พระปัสสาสะและพระอัสสาสะอ่อนลงทุกๆ วันจนเป็นที่แน่ชัดว่าคงจะไม่สามารถมีพระชนม์ชีพอยู่ต่อไปได้ พระบรมวงศานุวงศ์ตลอดจนขุนนางชั้นผู้ใหญ่ได้มาชุมนุมพร้อมกัน ณ พระที่นั่งอัมพรสถาน เพื่อคอยเฝ้าดูพระอาการ จนได้เวลาที่สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชสยามมกุฎราชกุมารเสด็จฯ มาถึงพร้อมกับทรงประกาศว่าพระเจ้าอยู่เสด็จสวรรคตแล้ว ผู้คนที่มาชุมนุมกันอยู่ ณ ที่นั้นจึงพร้อมใจกันหมอบลงกับพื้น และกราบถวายบังคมพระบรมศพ ๓ ครั้งตามโบราณราชประเพณี ทุกๆ คนล้วนแต่อยู่ในอาการโศกเศร้าเสียใจ และส่วนใหญ่ร่ำไห้กับการเสด็จสวรรคตของพระเจ้าแผ่นดินผู้ทรงปกครองประเทศมาเป็นเวลาช้านาน "ราชสำนักสยาม ในทรรศนะของหมอสมิธ" แปลโดย นางสาวศุกลรัตน์ ธาราศักดิ์ กรมศิลปากร ๒๕๓๗ จากคุณ : NickyNick - [ วันปิยมหาราช 14:18:09 ]

ความคิดเห็นที่ 62 ต่อครับ คราวนี้เป็นประวัติช่วงเสด็จสวรรคต จากความทรงจำของหม่อมเจ้าหญิงจงจิตรถนอม ดิศกุล เล่าประทานคุณสุลักษณ์ ศิวรักษ์ ถาม พระที่นั่งอัมพรนี่ ท่านประทับองค์เดียวอีก หรือประทับกับใครบ้าง ตอบ ในห้องมีที่สองแห่ง เรียกว่าห้องสีขาวและห้องที่ที่ชั้นยอดทีเดียว ห้องสีขาวก็สำหรับว่าอยากประทับเปลี่ยนที่ คราวหนึ่งตอนปลายรัชกาล ทรงพระประชวร โรคให้สมเด็จพระปิตุจฉา ให้ขึ้นไปรักษาพยาบาล และให้ไปประทับที่ห้องขาว ท่านไปประทับชั้นยอด ถาม ชั้นยอดนี่เรียกว่าห้องอะไร ตอบ ก็มีที่พระบรรทม กับมีที่ทรงพระอักษร เรียกว่าห้องบรรณาคม อย่างชื่อห้องทรงพระอักษรในวังหลวง เรียกบรรณาคมสรณี เรียกว่าห้องบรรณาคม ในที่สุดสวรรคตแล้วก็สรงน้ำในห้องบรรทมนั้นชั้นยอดนั่นเลย สวรรคตที่นั่น พระที่นั่งอัมพรนั่นแหละ ฉันขึ้นไปอยู่จนเห็นเวลาที่จวนจะสวรรคต เช้าวันศุกร์ เริ่มไม่ทรงสบาย คือวันพุธนั่นยังได้ตั้งเครื่อง ฉันยังได้ทำ ตำน้ำพริก แล้วมีฉู่ฉี่ปลาสลิด แล้วก็ผักน้ำพริกปลาทู ปลาดุกย่าง ทอดก็มี ผัดก็มี แล้วมียำอะไรเค็มๆ มีเครื่องหวานข้างบน แล้วใบตองปิด ถาม เครื่องหวานมีอะไรบ้าง ตอบ เครื่องหวานก็มีผลไม้ต่างๆ ขนม ฉันไม่ได้จัดหรอก ทำแต่เครื่องคาว แล้วก็รับสั่งให้ใส่ถาดทองเหลือง ให้เหมือนถวายพระยังงั้น ท่านจะเสวยแปลกๆ ถาม กี่กระทง ๒ ถาดใช่ไหม กระหม่อม ประทานใครอีกถาดหนึ่ง คุณเอื้อนใช่ไหม ตอบ ใครท่านอยากจะประทาน ท่านก็ประทาน ท่านก็เสวยได้ เสวยวันพุธนี่จำได้ แล้วพอวันพฤหัสก็เสวยพระโอสถปัด น้ำมันละหุ่ง แล้วก็พระนาภีไม่ค่อยดี แล้วก็นั่นแหละ พอเช้าวันศุกร์ก็เริ่มพระบังคนเบาน้อยไป ที่สวรรคตเร็วนี่เพราะพระบังคนเบาไม่มี นี่จะเป็นด้วยพระโอสถปัดหรืออะไรก็ไม่รู้ แต่ว่าหมอถวายยาอะไรต่ออะไร ถาม หมออะไร ตอบ หมอนะ ๔ คน หมอไรเตอร์ หมอปัวซ์ หมอเจ๊ตเตอร์เบอร์เกอร์ ฝรั่ง ๓ หมอ แล้วพระองค์เจ้าสาย พอเช้าวันเสาร์หมอบอกเปิดแล้ว บอกไม่มีหวังแล้ว เริ่มตกใจกันแต่วันศุกร์ที่พระบังคนเบาเหลือน้อยนิดเดียวเท่าช้อนกาแฟ ถาม สมเด็จพระพันปีท่านเสด็จขึ้นตอนไหน ตอบ เสด็จขึ้นไปตั้งแต่วันพุธหรือวันพฤหัสบดี ก็พยาบาลอยู่ ๒ องค์ สมเด็จพระปิตุจฉา สมเด็จพระพันปี แล้วก็มีคุณจอมที่เคยเฝ้า ถาม สมเด็จพระพันวัสสาท่านไม่ได้เสด็จ ตอบ เสด็จทีหลัง เสด็จเป็นประธานเวลาสรงน้ำ ถาม วันพุธหรืออย่างไร ท่านโปรดให้ไปตามสมเด็จพระพันปีมา ตอบ สมเด็จพระปิตุจฉานั้นไม่ได้บรรทม อยู่จนวันพุธถึงวันอาทิตย์สรงน้ำพระบรมศพ สวรรคตวันเสาร์ เวลา ๒ ยามกับ ๔๕ นาที ยังจำได้ไม่ลืมเหมือนวานซืนนี้เหมือนกัน ถาม หมอบอกหมดหวังตั้งแต่วันศุกร์ ตอนนี้ไปตามเจ้านายมาหรือยัง ตอบ เจ้านายขึ้นเฝ้าวันเสาร์ ทรงจำเจ้านายได้หมด ถาม ฝ่าบาทอยู่ด้วย ตอบ ฉันอยู่รอบๆ ขึ้นไปสำหรับรับใช้สมเด็จพระปิตุจฉา จะมีเรื่องอะไร ใช้อะไร เวียนไปเวียนมา พอตอนวันพฤหัสบดี รับสั่งให้ทรงหาเด็จพ่อกับสมเด็จกรมพระยาเทววงศ์ขึ้นเฝ้า (สัมภาษณ์หม่อมเจ้าหญิงจงจิตรถนอม ดิศกุล โดย ส.ศิวรักษ์ มูลนิธิเสฐียรโกเศศ นาคะประทีป จัดพิมพ์เนื่องในวันประสูติครบศตวรรษ ๓ สิงหาคม ๒๕๒๙ ราคา ๘๐ บาท จัดจำหน่ายโดย บริษัทเคล็ดไทย จำกัด) จากคุณ : NickyNick - [ วันปิยมหาราช 14:18:45 ]

ความคิดเห็นที่ 63 ถาม เสวยสังฆทานในวันพุธ ตอบ เป็นเวรกัน วันอาทิตย์กับวันพุธเป็นวันที่ตำหนักสมเด็จพระปิตุจฉาตั้งเครื่อง ถาม ตอนเสวยนั้นแต่งพระองค์อย่างไร ตอบ ทรงพระสนับเพลาจีนเสมอ ประทับอยู่ชั้นบน ถ้าจะเสด็จไปเสวยข้างนอกก็ทรงสวมฉลองพระองค์ชั้นนอกแพร ประทับกับพื้น แต่ว่าบนพระที่นั่ง ที่เสวยประจำวันมีเตียงเทียบที่เสวย ที่พระเฉลียง เปิดพระบัญชร ทอดพระเนตรอะไรๆ ฉันเคยขึ้นเฝ้า ไปรับเข็มครุฑ พระราชทานเข็มครุฑ พระราชทานเวลาเสวย แล้วก็เด็จพ่อส่งของอะไรมาให้ทูลเกล้าฯ ถวาย ก็ไปเฝ้าเวลาเสวย ถาม เสวยวันนั้น ทรงพระสนับเพลาแพร สีอะไรกระหม่อม ตอบ ท่านทรงแต่งอย่างนั้นเสมอ สีจำไม่ได้ ทรงพระสนับเพลาจีนเสมอ ถาม วันที่เสวยของสังฆทาน ฝ่าบาททรงเฝ้าอยู่ด้วยหรือเปล่า ตอบ ไม่ได้เฝ้า เสวยในที่บรรทม วันพุธ วันพฤหัสก็ไม่ได้เฝ้าแล้ว ตอนนี้สืบสาวราวเรื่อง ฉันต้องไปอยู่ที่ห้องสีขาว จัดไว้สำหรับพระปิตุจฉาทรงพักผ่อน สำหรับทูลกระหม่อมพระองค์หญิงด้วย เราก็ขึ้นไปรับใช้เจ้านายข้างหลัง ท่านอยู่ข้างบนอีกที เตรียมเพราะท่านจะต้องลงมาเสวยบ้างอะไรบ้าง ก็คอยดูเครื่อง ถาม ทูลกระหม่อมพระองค์หญิงขึ้นไปหรือเปล่า ตอบ ขึ้นไป เมื่อทรงพระประชวรก็ไปประทับที่ห้อง ห้องบรรทมสมเด็จพระปิตุจฉา แต่ท่านไม่ได้ร่วมพระที่นะ ท่านมีพระที่ต่างหากเอาไปจากตำหนัก ไปปูหน้าพระแท่น ท่านไม่ได้ขึ้นไปบรรทมบนพระแท่น แล้วก็อีกห้องหนึ่ง ห้องพระองค์ชายอุรุพงษ์ ใกล้กับห้องสีขาวที่ทูลกระหม่อมพระองค์หญิงประทับ แล้วก็ห้องอาวุธ เป็นห้องที่เสวย เวลาไม่ทรงสบาย พระองค์ร้อนหรืออะไรนี่ เป็นไข้นิดหน่อย ที่เจ้านายขึ้นไปเยี่ยม เพราะฉะนั้นพระเจ้าลูกเธอไม่ค่อยได้ทรงทราบ ไม่กี่วันนี่ วันพุธถึงวันเสาร์ วันอาทิตย์ยังเสด็จออกข้างหน้าทรงรถ รถไม่ได้ทับ ขับไปเฉียดหญิงนิวาศฯ ยังไงเข้า เธอตกใจจนเป็นลม ต้องหามกลับมาในวัง หญิงนิวาศของกรมหลวงนครไชยศรีนะ เลยเป็นเหตุให้พระเจ้าอยู่หัวทรงพระวิตกว่าหลานจะเป็นอย่างไรไป ตั้งแต่วันอาทิตย์แล้วไม่ได้เสด็จออกอีกเลย จนถึงวันจันทร์ แต่ในวันอาทิตย์วันนั้นยังเสด็จขึ้นรถประพาสพญาไท (สัมภาษณ์หม่อมเจ้าหญิงจงจิตรถนอม ดิศกุล โดย ส.ศิวรักษ์) จากคุณ : NickyNick - [ วันปิยมหาราช 14:20:51 ]

ความคิดเห็นที่ 64 (ต่อ) ถาม ประทับอยู่จนสิ้นที่นี่ พระเจ้าอยู่หัว ตอบ ก็ประทับอยู่พระที่นั่งอัมพร วันพุธถึงได้ทรงพระประชวร เพราะฉะนั้นขึ้นเฝ้าเกือบไม่ทัน ไม่เช่นนั้น ตามเรื่อง พระเจ้าลูกเธอต้องขึ้นไปประทับนั่งขัดสมาธิ์ เจ้านายผู้ชายก็เพิ่งจะตื่น สมเด็จพระบรมฯ แล้วเลยทีหลังไม่ได้กลับ แหมฉันสิจะแย่ เพราะห้องสีขาวสมเด็จพระปิตุจฉาทรงพักผ่อน เวลาทรงพระประชวร เราก็ขนเครื่องเสวย เครื่องแต่งพระองค์ เครื่องพระสำอางค์ เครื่องพระที่ ทาน้ำมัน ทีนี้ยังไม่รู้จะสวรรคต สวรรคตแล้วสมเด็จพระบรมฯ จะต้องบรรทมที่ห้องสมเด็จพระปิตุจฉา ฉันรีบไปขนของกลับวิมานเมฆ รีบเรียกข้าน้ำข้าหลวงกลับ แล้วไปสวนนกไม้ ท่านเข้าประชุมอะไรกัน เสร็จแล้วจะเข้าที่ทีเดียว ขนของแทบไม่ทัน ฉุกละหุก ถาม สวรรคตคืนวันเสาร์ แล้ววันอาทิตย์สรงน้ำ ตอบ วันเสาร์ ๒ ยาม ๔๕ นาที วันอาทิตย์สรงน้ำ สรงตอนเช้า พวกในวังผู้หญิงสรงตอนเช้า ถาม ฝ่าบาทเข้าไปสรงตอนไหน ตอบ สรงตอนเช้า อยู่บนพระแท่น ทรงพระภูษาแดงลอยชาย ถาม คลุมพระองค์หรือเปล่า ตอบ รดที่พระบาทเท่านั้น ไม่คลุมผ้า เห็นพระมังสา นั่นแหละได้ยินว่า ทรงทราบถึงสมเด็จพระพันปี .............. ถาม พระองค์ท่านไม่ได้สรงนี่ มัวแต่เป็นลม ตอบ ท่านไม่ได้ขึ้นมา เป็นลมชัก ถาม สมเด็จพระปิตุจฉาอยู่หรือเปล่า ตอบ นั่นท่านอยู่บนพระแท่นทีเดียว คอยเช็ด คอยอะไร ท่านพยาบาล ไม่ได้บรรทม ตั้งแต่วันพฤหัสจนถึงวันอาทิตย์ ถาม สมเด็จพระพันวัสสาก็มาประทับเป็นประธาน ตอบ ประทับเป็นประธาน ถาม หมายความว่าอย่างไร ประทับเป็นประธาน นั่งอยู่ที่ปลายพระบาท ตอบ อย่างที่ในห้องนั้น เวลาที่ผู้หญิงไปสรงน้ำ ผู้ชายแต่งเต็มยศ ฉันพอตื่นเช้าในวันอาทิตย์ก็นุ่งขาว นุ่งผ้าขาวนอนเลยขี้เกียจผลัด เพราะว่าเพลียไปหมด ไม่ได้นอนตั้งแต่วันศุกร์จนวันอาทิตย์ ถาม ผู้หญิงรดจนเสร็จ แล้วผู้ชายถึงได้เข้ารด ตอบ ผู้ชายก็ตอนนั้นทีเดียว ตอนพระเจ้าอยู่หัวองค์ใหม่เสด็จมาสรง แล้วก็เจ้านายผู้ชาย ดูเหมือนว่าหม่อมเจ้าอนุญาตแค่ชั้นพานทอง เพราะฉะนั้นสมเด็จฯ ถึงได้กริ้วว่า ......... หนเดียวแล้วทีหลังไม่ต้องรดใครอีก แล้วก็ฉันนะรู้จักคุ้นเคยมากกว่าหม่อมเจ้าคนอื่นๆ คอยแต่จะถวายแม้โถลงบังคนเบา ก็รับสั่งขอโถ เราก็ส่งถวาย โบกปัดพัดวี เอ้าหญิงจงหยิบกระเป๋า หยิบผ้าเช็ดหน้าในกระเป๋าที ท่านเคยรับสั่งใช้ทุกอย่าง อย่างนี้แล้วยังจะไม่ให้สรงน้ำอีกหรือ ถาม แล้วยังไง สรงน้ำเสร็จก็แต่งพระองค์ลงพระโกศวันนั้นเลยหรือ กระหม่อม ตอบ แต่งพระองค์ ลงพระโกศ เสร็จแล้วทรงภูษาแดงเท่านั้น แล้วผ้าคลุม ไม่ได้เต็มยศทหาร ทรงภูษาแดง ฉลองพระองค์ชั้นในก็ไม่มี แล้วพอสรงเสร็จจริงๆ จังๆ ที่เจ้านายผู้ชาย ก็เปลื้องผ้าที่คลุมพระศพออก ก็ถวายฉลองพระองค์ชั้นในแล้วถวายพระภูษาขาว ๒ ผืน แดงเอาออก พระภูษาขาวโจงหน้าโจงหลัง แล้วทีนี้เอาผ้าไหมแล้วทรงถุงพระบาทผ้าไหม คาดเข็มขัด ตอนผ้าขาวนั้นดูเหมือนจะคาดเชือก แต่คาดเข็มขัดนั้น ๒ เส้น เข็มขัดหัวเล็กมีเพชรหัวเล็กหน่อย พระยาราชโกษาจะเรียกว่าอะไรก็ไม่รู้ ทีนี้ทรงฉลองพระองค์ แต่งเครื่องต้น แต่งระดัน ฉลองพระศอ มีบานพับ ถาม หมายความว่าทรงสนับเพลา ๒ ผืน แล้วยังทรงผ้าทับอีกที ตอบ ตกลงเป็นว่าทรงผ้า ๓ ผืน แล้วยังฉลองพระองค์ครุยทีหลัง ฉลองพระองค์ครุย พอจะลงพระโกศนั่นนะ พระเจ้าแผ่นดินต้องเข้ามาถวายพระชฎามหากฐิน เพราะฉะนั้นพระมหากฐินจึงต้องมีประจำพระองค์ทุกรัชกาล พระองค์นี้ของพระปกเกล้าฯ ทรงทำขึ้น เพราะไม่ได้ใช้ ท่านไปสวรรคตเมืองนอก ควรจะเก็บไว้ใช้ใหม่ พระบรมศพไม่ได้ทรง แต่ว่าต้องสร้างพระมหากฐินเสมอ เพราะว่าทรงพระบรมศพ ถาม รัชกาลที่ ๘ ทรงหรือเปล่ากระหม่อม ตอบ ทรงสิ ถาม ทรงของใคร ตอบ คิดว่าคงจะถวายของพระมงกุฎ เอาของพระปกเกล้าไว้ให้เป็นของใหม่ ถาม ท่านทรงหรือยังพระมหากฐิน ตอบ ท่านทรงแต่มหามงกุฎเท่านั้น ท่านก็เข็ดแล้ว หนเดียวราชาภิเษา แล้วท่านไม่ได้ทรงอีกเลย ท่านใช้พระมาลาทรงประพาสเท่านั้น ท่านเข็ด หนัก ๑๔ กิโล แต่ตอนพระมงกุฎท่านทน ท่านเปลี่ยน เวลานั้นทรงพระมหามงกุฎไปนั่นด้วย ไปบูชาพระแก้ว ทีนี้เลียบเมืองก็ทรงพระมหากฐินทางบก ทางเรือมหากฐินจริงๆ ไม่สู้หนักเท่าไร ถาม เมื่อคราวพระปกเกล้าฯ ทรงอะไร ตอบ พระปกเกล้าฯ ดูหมือนจะทรงพระมหากฐิน ถาม ทำใหม่ใช่ไหม กระหม่อม รัชกาลที่ ๗ ทำใหม่หรือเปล่า ตอบ เห็นบอกจะทำใหม่ สมเด็จกรมพระยานริศฯ ท่านบอกอย่าเพิ่งทำ แพง แล้วทำไม่ค่อยสวย ถาม รัชกาลที่ ๕ มีตั้งหลายองค์มิใช่หรือกระหม่อม พระชฎามหากฐิน ตอบ ก็มีพระมหามงกุฎ พระมหากฐิน พระชฎาห้ายอด แต่ว่าใหญ่ พระรูปพระโฉมใหญ่ ของพระมงกุฎเกล้าต้องเล็กลง ถาม เสร็จแล้วพระบรมศพเชิญลงมาตั้งข้างล่าง เข้าพระโกศที่ไหน ชั้นบนเลยหรือกระหม่อม ตอบ ชั้นบนห้องบรรทมเลย เชิญลงมาข้างล่าง ก็เข้าพระมหาปราสาท แห่ขึ้นพระยานมาศไปวันนั้น รัชกาลที่ ๖ เสด็จวันนั้น ประชุมกันไม่ทันคิด ไม่ได้ให้เจ้าฟ้าประคองพระโกศ ถาม แล้วใครประคองไปกระหม่อม ตอบ พระองค์ดิลกกับพระองค์สุริยงค์ พอไปถึงงานเมรุถึงได้เปลี่ยน เปลี่ยนประคอง มีโยงมีโปรย ถาม เวลาเข้าวังต้องมีโยนมีโปรยด้วยไหม กระหม่อม หรือไม่มี ตอบ ไม่มี งานพระเมรุถึงจะมี เชิญไปต้องมีประคองพระโกศ พระองค์สุริยงค์กับพระองค์ดิลก ฝ่ายในไปคอยรับในวัง นางร้องไห้ ไม่ได้ร้องมาตั้ง ๔๒ ปี ตั้งพระศพที่พระมหาปราสาทมุขตะวันตก ถาม พระปิตุจฉาท่านประชวรพระวาโยหรือเปล่า ตอบ ท่านเก่ง นางพยาบาล ท่านก็ทรงพระกันแสงกันหมด อย่าว่าแต่ชั้นเจ้านายเลย ถาม แล้วทูลกระหม่อมพระองค์หญิง ตอบ ทรงกันแสงกันทั้งนั้น ร้องจนน้ำตาไม่รู้จักแห้ง เด็จพ่อยังงี้ยัง โฮ โฮ ออกมา ฉันยังได้เห็น เวลาที่พระมงกุฎนำ เพราะว่าสวรรคตแล้วขึ้นไปเฝ้าพระบรมศพอยู่หน้าพระทวาร พวกก๊กออใครต่อใครตะเบ็งร้องกันใหญ่ เพราะฉนั้น ตอนหลังท่านถึงได้ห้าม ตอนจะถวายพระเพลิง มีฝรั่งมังค่า สมเด็จท่านกริ้ว คือว่าลืมกลัวว่ามีพระเจ้าแผ่นดินองค์ใหม่ นึกจะทำอะไรก็ทำ ก็รู้ละว่ารัก ท่านจะเข้าไปแล้วท่านเข้าไม่ได้..... (หม่อมเจ้าจงจิตรถนอม ดิศกุล) จากคุณ : NickyNick - [ วันปิยมหาราช 14:21:41 ]

ความคิดเห็นที่ 65 ถาม อ้อ ........ ร้องไห้ขวางอยู่ แล้วอย่างไรท่านไม่กริ้วเอา ตอบ ร้องตะเบ็งดังๆ พวกนี้รักไม่จริง บางคนเขาพูดกันทีหลัง บอกน้ำตาไม่มี ถาม แล้วอย่างไร มีแฟนใหม่ไหมตอนหลัง ตอบ นั่นแหละ ถาม ท่านเองก็ทรงเตรียมไว้มิใช่หรือกระหม่อม ลายพระราชหัตถ์เตรียมไว้เลยบอกว่าธรรมดานี่เดี๋ยวจะไม่รู้ว่าแก่กว่าเขามาก เราจะต้องว่าท่านฉลาด ตอบ ท่านฉลาด นักปราชญ์ราชบัณฑิตไม่มีใครเหมือนท่าน ใครจะไปตบตา ใครจะไปโกงทำอะไรท่านไม่ได้ นี่คุณสดับ ถึงได้สงสาร คนถวายหนังสือหาว่าจะเอาไปบำเรอ เอาไปให้ใคร ถาม เปลี่ยนรัชกาลแล้วใช่ไหมกระหม่อม ตอบ ไม่ใช่ ตั้งแต่ยังมีพระองค์ ท่านไม่รับ แล้วทีนี้ท่านก็ไม่ได้รับสั่งให้เอาคืน ท่านรับสั่งว่าให้พระวิมาดาเอามาเก็บรักษาไว้ ถาม พระวิมาดากลัว ตอบ เกิดเอาไปถวายคืนพระพันปีเสียอีก ไม่ถูกเรื่อง ของเป็นลาภของเขา ถึงเป็นฉัน ฉันก็ไม่คืน ฉันจึงได้ได้พูดกับเธอว่าทำไมคุณไม่ขอห้องแถว ๑๐ ห้อง ๒๐ ห้อง ท่านจะให้เห็นว่า ของเพชรนี้ให้เลี้ยงตัวได้ มีจนกระทั่งตุ้มหูเพชรแล้วเปลี่ยนสีได้ แต่งไปงานฉลองรัชกาลเท่าพระรามาธิบดีที่ ๒ คือ ๔๐ ปี ได้เปลี่ยนเครื่องแต่งตัวทุกวันๆ (หม่อมเจ้าหญิงจงจิตรถนอม) จากคุณ : NickyNick - [ วันปิยมหาราช 14:24:37 ]

ความคิดเห็นที่ 66 ตอนต่อไปจะเป็นจากความทรงจำของหม่อมศรีพรหมา กฤดากร ครับ วันสวรรคต สมเด็จพระปิยมหาราช น.๑๑๔-๑๒๐ ... ในวันที่ ๒๒ ตุลาคม ๒๔๕๓ นั้น ผู้เขียนทราบว่าพระเจ้าอยู่หัวทรงพระประชวร แต่ไม่ทราบพระโรค สมเด็จขึ้นไปเฝ้าเยี่ยมบนพระที่นั่งอัมพรฯ ผู้เขียนไม่ได้ขึ้นไป เพราะไม่ใช่เวร เป็นเวรเจ้าจอมถนอม เวรของผู้เขียนเป็นเวรกลางคืน ต่อมาผู้เขียนทราบว่าต้องทรงประชวรหนัก เพราะสมเด็จไม่ได้เสด็จกลับพระตำหนักเช่นเคย พวกเราก็ได้แต่ซุบซิบกัน สมเด็จมีพระตำหนักอยู่ไม่ไกลพระที่นั่งอัมพรฯ นัก ชั่วคลองกั้น มีสะพานเชื่อม จัดว่าทางฝ่ายพระที่นั่งอัมพรฯ เป็นฝ่ายหน้า ทางพระตำหนักสมเด็จเป็นฝ่ายใน ใครจะข้ามเข้ามาไม่ได้ นอกจากจะได้รับอนุญาต วันนี้ บรรยากาศเงียบเหงามาก บนพระที่นั่งก็สงัด โดยปกติเวลาใกล้เที่ยงจะมีผู้คนเดินขวักไขว่ เพราะพระเจ้าอยู่หัวบรรทมตื่นแล้ว และจะเสวยพระกระยาหารกลางวัน มีเจ้าจอมเฝ้าตามหน้าที่ ตั้งเครื่อง มารับงาน และมีพระเจ้าลูกเธอบางพระองค์ ร่วมเสวยด้วย ดังนั้นคนจึงจอแจ แต่วันนี้ไม่มีเสียงอะไรเลย แม้แต่เสียงพูดกัน ผู้เขียนได้แต่สันนิษฐานว่าคงทรงประชวรหนัก ขอทวนกล่าวถึงฝ่ายผู้เขียนว่า ในระยะนั้น ต้องนอนพักในเวลากลางวันเพื่อรับเวรในเวลากลางคืน เฉพาะในวันนี้หลับไม่ลง เพราะใจเป็นห่วง และทุกคนก็นั่งจับเจ่าเหงาหงอย ตาจ้องไปทางชั้น ๓ ของพระที่นั่งอัมพรฯ ซึ่งอยู่ตรงข้ามตำหนักสมเด็จและซึ่งได้รับพระราชทานนามว่า “สวนสี่ฤดู” ส่วนพระตำหนักของสมเด็จพระอัยิกาเจ้านั้นพระราชทานนามว่า “สวนหงษ์” อยู่ห่างออกไปหน่อย ระหว่างเวลาพักกลางวัน ในวันนั้นผู้เขียนไม่ได้พักผ่อนหรือหลับนอนเลย ได้แต่เดินใจลอย และมิได้พูดคุยจอแจกับเพื่อนๆ เช่นเคย จนพลบค่ำจึงจำเป็นต้องบังคับตัวเองให้นอน เพราะอีกไม่ช้า ก็จะต้องไปรับเวร ในที่สุดก็หลับไป มาตกใจตื่น เพราะมีตัวอะไรมากัดหัวแม่เท้า จนเลือดไหล พร้อมกันก็ได้ยินเสียงหนูประมาณว่าหลายสิบตัวยกขบวนกันวิ่งไปวิ่งมาเหนือฝ้าเพดานในอาคารที่ผู้เขียนอยู่ นอกจากจะวิ่งไปวิ่งมาตลอดอาคารซึ่งกั้นเป็นห้องๆ ยาวไป และมีราว ๑๒-๑๕ ห้องแล้ว พวกหนูยังส่งเสียงร้องกุกๆๆ ตลอดเวลา ผู้เขียนเคยได้ยินผู้ใหญ่เล่ากันว่า เมื่อหนูร้องกุกๆ จะมีเหตุไม่ดีเกิดขึ้น แต่ผู้เขียนไม่เคยได้ยินจึงมีความกลัวเป็นอย่างยิ่ง ประกอบด้วยพระเจ้าอยู่หัวก็กำลังทรงประชวรอยู่ด้วย ขณะนั้นเวลาประมาณ ๒๓ น. เห็นจะได้ บรรยากาศเงียบสงัด รู้สึกว่ามีผู้เขียนอยู่คนเดียวในที่นั้น ไม่ทราบว่าคนอื่นไปไหนกันหมด คงจะไปนั่งที่สะพานเชื่อมคลองกั้นฝ่ายในที่กล่าวแล้วข้างต้น ผู้เขียนจึงลังเลใจ จะนอนต่อก็กลัวหนูจะมากัดเข้าอีก จะนั่งรอจนถึงเวลารับเวรก็ทนหนวกหูพวกหนูที่วิ่งกราวๆ และส่งเสียงร้องกุกๆ ไม่ไหว จึงเปิดห้องไปยืนที่ประตู มองซ้ายมองขวาก็ไม่เห็นใครตื่นอยู่ เปรียบเหมือนเป็นเมืองหลับ แต่เมื่อมองไปยังพระที่นั่งอัมพรฯ ซึ่งมองเห็นพระบัญชรชั้น ๓ ถนัด ทันใดนั้นผู้เขียนก็เห็นดาวดวงหนึ่งส่งแสงสว่างลอยอยูในระดับเดียวกับพระแท่นบรรทมของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ผู้เขียนคะเนได้ เพราะเคยขึ้นเฝ้าเวลาเสวยเนืองๆ ดาวนี้มีแสงสว่างมากยิ่งกว่าดาวใดๆ ที่ผู้เขียนเคยเห็นและมีหางยาวพาดไปทางพระที่นั่งอนันตสมาคมคล้ายแสงไฟฉายใหญ่ๆ จึงทราบว่าเป็นดาวหางเฮลี่ที่โจษจันกันในขณะนั้น (Haileys Comet) ผู้เขียนยืนพิงประตูอยู่คนเดียว ไม่อาจเคลื่อนไหวได้อยู่พักหนึ่ง จึงได้สติว่าจะต้องไปเปลี่ยนเวรเจ้าจอมถนอมในไม่ช้า ซึ่งเธอได้ตามเสด็จสมเด็จขึ้นไปเฝ้าพระอาการประชวรอยู่บนพระที่นั่งอัมพรฯ ชั้น ๓ ........... [อัตชีวประวัติของหม่อมศรีพรหมา กฤดากร (พร้อมด้วยคำสัมภาษณ์และเรื่องวิธีถนอมรักษาอาหาร) มูลนิธิจิมทอมป์สัน ๖ ซอยเกษมสันต์ ๒ ถนนพระราม ๑ ก.ท.๕ จัดพิมพ์เป็นอนุสรณ์สำหรับ หม่อมศรีพรหมา กฤดากร ณ อยุธยา ต.จ. พ.ศ.๒๕๒๒] ........... หม่อมศรีพรหมา กฤดากร มีคำบรรยายภาพอย่างชัดเจนแล้วครับ จากคุณ : NickyNick - [ วันปิยมหาราช 14:26:03 ]

ความคิดเห็นที่ 67 ผู้เขียนจึงเตรียมตัวและขึ้นไปยังพระที่นั่งอัมพรฯ ตามทางขึ้นเห็นแต่คนหน้าเศร้า คุณๆ พนักงานประจำพระที่นั่งล้วนหม่นหมอง ไม่มีใครทักทายใคร พอถึงชั้น ๒ มีคนนั่งตามขั้นบันไดมาก ถึงกับต้องออกปากขอทางเพื่อที่จะสามารถขึ้นไปได้ ชั้น ๓ เงียบกริบ ได้ยินแต่เสียงคล้ายเสียงกรนมาจากห้องพระบรรทมพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว มีผู้คนในบริเวณนั้นน้อยและไม่ได้สังเกตเพราะจะรีบไปเปลี่ยนเวร เมื่อไปถึงเห็นสมเด็จทรงบรรทมกับพื้น อยู่สุดห้องพระบรรทมพระเจ้าอยู่หัว เนื่องจากผู้เขียนไม่เคยเห็นอาการเจ็บในขนาดหนัก ซึ่งภาษาสมัยใหม่เรียกว่าเข้าขั้นโคม่า ดังนั้นเมื่อได้ยินเสียงคล้ายเสียงกรนจึงนึกว่า ในหลวงทรงสบายขึ้นแล้ว และกำลังบรรทมหลับสนิท จึงดีใจเป็นอันมาก นึกว่าจะนอนให้สบายเสียที และได้ล้มตัวลงนอน ที่ปลายพระบาทสมเด็จ ขณะเมื่อคลานผ่านพระท่านในหลวง เพื่อไปยังที่สมเด็จทรงบรรทมอยู่ ได้ชะเง้อดูภาพที่เห็นคือองค์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอวบอ้วน พระพักตร์อิ่ม ทรงพระภูษาแดงผืนเดียว และทรงกรนสม่ำเสมออยู่ ด้วยอารามดีใจที่ในหลวงทรงสบายขึ้นแล้ว และเห็นสมเด็จบรรทมอยู่ และเนื่องด้วยความตึงเครียดได้หย่อนคลายลง ประกอบกับความเหนื่อยอ่อนมาทั้งวัน ดังนั้นเมื่อล้มตัวลงหนุนพระที่สมเด็จจึงหลับปุ๋ยไปทันที (หม่อมศรีพรหมา กฤดากร) ................................. สมเด็จ ในบทความนี้ คือ สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ เนื่องจากขณะนั้น หม่อมศรีพรหมา เป็นข้าหลวงในตำหนักของพระองค์ครับ รูปหม่อมศรีพรหมา กฤดากร  เป็นปกหนังสืองานพระราชทานเพลิงศพของท่าน เล่มที่นำมาอ้างอิงนี่แหละครับ  ตอนนี้สนพ.เมืองโบราณนำมาพิมพ์ขายใหม่แล้วครับ จากคุณ : NickyNick - [ วันปิยมหาราช 14:28:00 ]

ความคิดเห็นที่ 68 ต่อ) มารู้ตัวตกใจตื่น เมื่อได้ยินเสียงร้องเซ็งแซ่ ซึ่งในขณะนั้นผู้เขียนเหลือที่จะเดาว่าเป็นเสียงอะไร เหลือบตาไปดูนอกห้องบรรทม เห็นคนจำนวนมากมายกำลังหมอบซบกับพื้นเป็นกองๆ ไม่ทราบว่าใครเป็นใคร ผู้เขียนตั้งหน้าที่จะหาสมเด็จ โดยเอามือค่อยคลำที่พระที่ (ในห้องบรรทมมืดมาก มีแต่ไฟแดงดวงเดียว) แต่ก็คลำเปล่าไม่พบสมเด็จ เมื่อผู้เขียนทราบว่าเสียงเซ็งแซ่ข้างต้นเป็นเสียงร้องไห้ ของคนจำนวนมาก พร้อมๆ กัน จึงทราบว่าพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวสวรรคตแล้ว ผู้เขียนตกใจ หายง่วง ลุกไปดูที่พระแท่น จึงเห็นสมเด็จ และเห็นหมอประจำพระองค์ (ชื่อหมอไรเตอร์) กำลังถวายยาฉีดสมเด็จ ขณะนั้นทรงหมดสติ พนักงานได้อัญเชิญลงบนพระเก้าอี้เพื่อนำกลับพระตำหนัก ผู้เขียนก็หอบของที่ขนขึ้นไปรวมทั้งหีบหมากเสวย และบ้วนพระโอฐ (กระโถน) รีบตามพระเก้าอี้ลงไปจากพระที่นั่งอัมพรฯ ระหว่างเดินฝ่าฝูงคนที่หมอบซบกันอยู่ ผู้เขียนยังจำได้สองคน คือ หนึ่ง เจ้าจอมมารดาชุ่มกับพระเจ้าลูกเธอสองพระองค์ (เจ้าจอมมารดาชุ่มเป็นพี่พระยาบุรุษรัตนราชพัลลภ – นพ ไกรฤกษ์) สอง เจ้าจอมเอิบ คนโปรดมาก อยู่ข้างพระแท่นเบื้องขวาของพระบรมศพ (เจ้าจอมเอิบเป็นธิดาของเจ้าพระยาสุรพันธ์ฯ แห่งตระกูลบุนนาค) และคลับคล้ายคลับคลาอีกองค์หนึ่งคือ พระอรรคชายาเธอ เสด็จย่าของพระองค์ชายภานุพันธุ์ยุคล ซบกันเจ้าฟ้ามาลินีนพดาราและเจ้าฟ้านิภานพดล นอกจากนั้น ก็ยังมีอีกมากมาย ไม่ได้ทันจดจำ เพราะจะรีบตามพระเก้าอี้ให้ทัน แต่ก็ไม่ทัน ไปทันเอาเมื่อพระเก้าอี้ถึงสวนสี่ฤดูแล้ว สมเด็จก็ยังไม่ฟื้น หมอต้องเฝ้าพระอาการอยู่ตลอดรุ่ง จนกระทั่งตลอดวันของวันที่ ๒๓ ก็ยังไม่คืนพระสติ (หม่อมศรีพรหมา กฤดากร) จากคุณ : NickyNick - [ วันปิยมหาราช 14:30:42 ]

ความคิดเห็นที่ 69 รูปของเจ้าจอมก๊กออ สกุลบุนนาค ท่านหนึ่ง คือเจ้าจอมเอิบ ที่หม่อมศรีพรหมาเขียนไว้ว่า เป็นเจ้าจอมคนโปรดท่านหนึ่ง อ่านภาพกันเองครับ แล้วจะเข้าใจว่าโปรดจริงๆ ซึ่งความเป็นเจ้าจอมคนโปรด ก็ตรงกันกับบทความนี้ ... พี่ๆ น้องๆ เล่าสืบกันมาว่า ตอนที่สมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงทรงประชวรหนัก จะออกพระโอษฐ์เรียกชื่ออยู่ ๒ ชื่อ คือ เอิบกับเอื้อน แม้ในวันที่จะเสด็จสวรรคตก็ยังโปรดให้เรียกเจ้าจอมเอิบเข้าไปถวายอยู่งาน หม่อมศรีพรหมาเล่าว่า เมื่อเสด็จสวรรคตแล้ว เห็นเจ้าจอมเอิบซบอยู่ข้างพระแท่นเบื้องขวาของพระบรมศพ (ภาพและเรื่องจากหนังสือ "ย้อนรอยเจ้าจอมก๊กออ ในรัชกาลที่ ๕" โดย ดร.กัณฑาทิพย์ สิงหะเนติ) จากคุณ : NickyNick - [ วันปิยมหาราช 14:32:15 ]

ความคิดเห็นที่ 70 ขอบพระคุณ คุณ NickyNick ที่กรุณานำบันทึกเหตุการณ์ในวันอาทิตย์ที่   ๒๓ ตุลาคม พุทธศักราช ๒๔๕๓ โดยบุคคลต่าง ๆ มาลง ทำให้สามารถ ร่วมรำลึกถึงเหตุการณ์ในวันนั้นเหมือนดั่งอยู่ในเหตุการณ์ด้วยตนเอง ถ้าใครชอบกระทู้นี้ ช่วยกันโหวตหน่อย จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ วันปิยมหาราช 16:14:34 ]

ความคิดเห็นที่ 71 พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงบันทึกไว้ในจดหมายเหตุพระราชกิจรายวัน วันอังคารที่ ๑ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๕๓ ดังต่อไปนี้ ประชาชนเฝ้าพระบรมศพ วันที่ ๑ พฤศจิกายน เป็นวันแรกที่เปิดให้ประชาชนเข้าไปถวายบังคมพระบรมศพที่ในพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท. แต่ก่อน ๆ นี้มิได้เคยมีประเพณีเปิดให้ประชาชนเข้าถวายบังคมพระบรมศพในที่ใกล้เช่นนี้. ในเวลาประชุมวัน ๑ กรมหลวงดำรงได้เปนผู้แสดงความเห็นว่าควรปล่อยให้ประชาชนเข้าเฝ้าพระบรมศพ, เพื่อให้สมกับที่พระเจ้าหลวงได้มีพระนามว่า "ปิยมหาราช". แน่ละไม่มีผู้ใดคัดค้าน, เปนแต่กรมหลวงเทวะวงศ์ทรงขอเติมว่าให้ตัวฉันออกไปให้ประชาชนเฝ้าด้วยในโอกาสเดียวกัน, จึ่งตกลงเปนให้เจ้าพระยายมราชประกาศให้ทราบว่าจะเปิดให้ประชาชนเข้าไปถวายบังคมพระบรมศพและเฝ้าสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวได้ในวันที่ ๑ และวันที่ ๑๕ ทุก ๆ เดือนจนกว่าจะบอกงด.(๑) เวลาเช้า ๑๑ นาฬิกาฉันได้ลงไปที่พระมหาปราสาท และนั่งอยู่จนเกือบบ่าย ๑ นาฬิกา. ในระหว่างนั้นคนได้ขึ้นไปถวายบังคมมิได้ขาดเลย, กิริยามารยาทเรียบร้อยดี, บางคนก็มีพวงมาลาหรือดอกไม้ขึ้นไปถวายเป็นราชสักการะด้วย. ได้ทราบจากเจ้าพระยายมราชว่าได้มีพวกผู้ดีเข้าไปแต่เช้า ๘ นาฬิกาก็มี, เพื่อหนีการเบียด, และตั้งแต่นั้นก็มีเรื่อยๆ ทั้งที่อุส่าห์คอยจนได้เฝ้าฉันก็มีมาก. เจ้าพระยายมราชบอกว่ามีผู้พูดอยู่มากว่าอยากเห็นพระเจ้าอยู่หัวพระองค์ใหม่. ฉันเปนอันตกลงว่า ถ้าไม่ติดธุระอย่างอื่นก็จะออกไปให้เฝ้าอีกทุกคราว. ในที่นี้ฉันอยากจะกล่าวไว้ด้วยว่า ฉันเห็นว่ากรมดำรงนั้นท่านช่างคิดอะไร ๆ ขึ้นสำหรับเฉลิมพระเกียรติยศพระเจ้าหลวงดีจริง ๆ. เช่นการเรี่ยรายสร้างพระบรมรูปทรงม้าถวายตั้งแต่ยังดำรงพระชนม์อยู่(๒) และคิดพระนามถวายว่า “ปิยมหาราช”(๓), กับคิดให้เปิดโอกาสให้ประชาชนได้เฝ้าพระบรมศพเปนต้น, ซึ่งล้วนเปนความคิดที่ออกแปลกทั้งสิ้น, ไม่ได้ตามเยี่ยงอย่างที่ใคร ๆ เคยทำมาแล้วเลย. ในการคิดสร้างพระบรมรูปและคิดให้มีงานถวายบังคมทุก ๆ ปีต่อมาก็ดี, เพื่อคิดให้ประชาชนเข้าเฝ้าพระบรมศพก็ดี, กรมดำรงท่านแก้คำทักท้วงว่าไม่เคยมีธรรมเนียมนั้น โดยกล่าวเปนใจความว่า : “แต่ก่อนมาราษฎรมิได้มีโอกาสเข้าใกล้พระองค์พระเจ้าแผ่นดิน, เพราะฉะนั้นความกลัวจึ่งมีมากกว่าความรัก; ที่ไม่ให้ราษฎรเข้าใกล้นักนั้นก็เกิดแต่ความไม่ไว้ใจ, ซึ่งบังเกิดขึ้นเพราะการแบ่งอำนาจกระจายไปไว้ในมือคนหลายคน, กล่าวคือการให้เจ้านายและขุนนางควบคุมเลขเปนหมู่เปนกองนั้นเอง. ครั้นต่อมาพระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงได้ทรงแก้ไขประเพณีอันให้ผลร้ายอันนี้แล้ว, และทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ราษฎรได้มีโอกาสและเห็นพระองค์และเฝ้าใกล้ ๆ ได้, ราษฎรจึ่งมาเกิดรู้สึกรักใคร่, ซึ่งมิได้เคยรู้สึกต่อพระเจ้าแผ่นดินช้านานมาแล้ว. เมื่อเสด็จสวรรคตลงราษฎรจึ่งมีความเศร้าโศกจริง ๆ ทั่วถึงกัน.”  นี่แหละจะไม่ให้ชมว่าท่านฉลาดหรือ? ................................................................................................................................................................................................. (๑)  ประกาศกระทรวงนครบาล เรื่อง กำหนดวันและเวลาที่ประชาชนจะมาถวายบังคมพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ณ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท   รายละเอียดอยู่ใน # ๒๖, ๒๘ และ ๓๐ (๒)  อันพระบรมรูปหล่อองค์นี้เป็นของชาวสยาม ทั่วทั้งพระราชอาณาเขตได้เข้าทุนสร้างถวายเป็นของสมโภชพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ใน พ.ศ. ๒๔๕๑ เมื่อพระองค์เสด็จดำรงราชสมบัติได้ถึง ๔๒ ปี เป็นรัชกาลที่ยืนนานยิ่งกว่าที่พระราชาธิบดีทุกพระองค์ที่ได้ทรงปกครองประเทศสยามมาแต่ก่อน การสร้างทรงม้าองค์นี้ จะต้องใช้เงินเพียงแสนบาทเศษ แต่ประชาชนทั้งหลายพากันนิยมยินดีขอเข้าส่วนสมโภชสนองพระเดชพระคุณ จนจำนวนเงินได้มากกว่าล้านบาทเกินจำนวนที่ต้องการตั้งสิบเท่า ปรากฏความรักใคร่ของประชาชนที่มีต่อสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงเป็นอัศจรรย์ และเงินสมโภชที่เหลือจากการสร้างพระบรมรูปนั้น พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดให้ใช้เป็นทุนตั้งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงอีกอย่างหนึ่ง ซึ่งปรากฏอยู่ทุกวันนี้ (บางส่วนจากพระปาฐกถาในสมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงแสดงที่สถานีวิทยุพญาไท ค่ำวันที่ ๒๒ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๗๕ เนื่องในงานถวายบังคมพระบรมรูปทรงม้าประจำปี) (๓)  เนื่องต่อการถวายพระบรมรูปทรงม้าดังได้กล่าวก็ยังมีข้อสำคัญอีกอย่างหนึ่ง ซึ่งได้ถวายพระนามพิเศษว่า "พระปิยมหาราช" แด่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวดังจารึกไว้ที่ฐานพระบรมรูป การที่ถวายพระนามพิเศษนั้นอนุโลมตามประเพณีโบราณ อันถือว่าเป็นพระเกียรติยศสูงสุดซึ่งพสกนิกรจะพึงถวายได้ มีตัวอย่างปรากฏมาตั้งแต่พุทธศักราชได้สามร้อยเศษ คือพระเจ้าอโศกมหาราช ผู้ทรงยกย่องพระพุทธศาสนาให้เป็นศาสนาสำหรับในประเทศอินเดีย พระองค์ได้ทรงรับพระนามพิเศษว่า "ปิยะทัสสี" ซึ่งแปลว่าอันเป็นที่รักของเทพยดา ในสมัยเดียวกันนั้น พระเจ้าดิส ครองอนุราชบุรีในลังกาทวีป ผู้ทรงรับพระพุทธศาสนาประดิษฐานในประเทศลังกาเป็นปฐม ก็ได้รับพระนามพิเศษว่า "เทวานนัมปิยะดิส" ซึ่งแปลความเช่นเดียวกัน แม้ในพงศาวดารสยาม เคยมีประเพณีถวายพระนามพิเศษเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเจ้าแผ่นดินมาแต่ก่อน เช่นในสมัยเมื่อยังถือกันว่าช้างเผือกเป็นนิมิตเครื่องหมายของพระเจ้าราชาธิราช พระเจ้าแผ่นดินพระองค์ใดได้ช้างเผือกมาสู่พระบารมีเป็นศรีนคร ไพร่ฟ้าข้าแผ่นดินก็ยินดีถวายพระนามพิเศษว่า "พระเจ้าช้างเผือก" เช่นดังได้ถวายแด่สมเด็จพระมหาจักรพรรดิกรุงศรีอยุธยาเป็นต้น เมื่อถวายพระบรมรูปทรงม้า ครั้งนั้นปรึกษากันว่าพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้มีพระเดชพระคุณแก่ประเทศสยามถึงชั้นพระมหากษัตริย์ ซึ่งยกย่องที่พงศาวดารว่าเป็นพระเจ้ามหาราชของประเทศ และการที่พสกนิกรพร้อมใจกันเฉลิมพระเกียรติ ด้วยความรักเห็นปานนั้นก็ไม่เคยมีมาในปางก่อน สมควรจะถวายพระนามพิเศษ จึงพร้อมกันถวายพระนาม "ปิยมหาราช" เป็นพระนามพิเศษ พระบรมรูปทรงม้ากับพระนามปิยมหาราชจึงเป็นอนุสรณ์สำคัญ ซึ่งเตือนใจให้ระลึกถึงพระเดชพระคุณของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และที่ชาวพระนครพากันถวายสักการบูชาทุกปีมิได้ขาด (บางส่วนจากพระปาฐกถาในสมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงแสดงที่สถานีวิทยุพญาไท ค่ำวันที่ ๒๒ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๗๕ เนื่องในงานถวายบังคมพระบรมรูปทรงม้าประจำปี) จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ วันปิยมหาราช 16:39:55 ]

ความคิดเห็นที่ 73 โอ้โห.... ข้อมูลรอบด้านจริงๆ  สุดยอดครับ อย่างนี้ต้องโหวต... จากคุณ : นอกราชการ - [ วันปิยมหาราช 16:51:06 ]

ความคิดเห็นที่ 74 ขอบคุณค่ะ จากคุณ : tintila - [ วันปิยมหาราช 17:25:17 ]

ความคิดเห็นที่ 75 ค.ค.ห.๕๖ หายไปไหนครับ จากคุณ : CVTบ้านโป่ง - [ วันปิยมหาราช 18:08:36 ]

ความคิดเห็นที่ 76 คุณ CVTบ้านโป่ง ถามไว้ใน # ๔๙ ว่า ผมยังข้องใจเรื่องการแต่งกายไว้ทุกข์ ว่าตกลงแต่งขาวหรือดำกันแน่ครับ คำตอบอยู่ในท้ายประกาศกระทรวงนครบาล เรื่อง กำหนดวันและเวลาที่ประชาชนจะมาถวายบังคมพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ณ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท  (# ๒๘, # ๓๐) ดังนี้ อนึ่งผู้ที่จะมาถวายบังคมพระบรมศพนั้น ควรแต่งตัวให้เรียบร้อยอย่างธรรมเนียมไว้ทุกข์ คือผู้ชายนุ่งขาว สรวมเสื้อขาว ผู้หญิงนุ่งผ้าขาวสรวมเสื้อขาวห่มขาว ถ้าเปนชาติที่มีธรรมเนียมไว้ทุกข์ดำ ก็แต่งตามลัทธิแห่งตน ๆ แลถ้าจะมีดอกไม้ธูปเทียนหรือพวงมาไลยมาทำสักการะบูชาด้วยก็ยิ่งดี จะมีเจ้าพนักงานคอยเปนธุระจัดการให้ผู้ที่มานั้น ได้กราบถวายบังคมพระบรมศพตามความปราถนา ในหนังสือ "บันทึกเรื่องความรู้ต่าง ๆ" สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ทรงบันทึกไว้ตอนหนึ่งว่า เรื่องไว้ทุกข์ของเรา เป็นเรื่องสับปลับยากใจเป็นที่สุด เอาอะไรแน่ไม่ได้เลย ถ้าสังเกตแบ่งก็แบ่งได้เป็นสองทาง คือไว้เฉพาะแต่ไปเข้างานศพทางหนึ่ง กับไว้ประจำวันอีกทางหนึ่ง การไว้ไปเข้างานศพก็คือนุ่งขาวนุ่งดำ เข้าใจว่าเราจำเขามา นุ่งขาวพูดกันว่าเอาอย่างจีน แต่ถามพวกจีนเขาก็ว่า เขาไม่ได้นุ่งขาว ตกลงจะมาแต่ไหนก็ไม่ทราบ แต่นุ่งดำนั้นจำฝรั่งมาแน่ และเป็นแน่ว่าเกิดขึ้นในรัชกาลที่ ๕ ด้วย ที่นุ่งสีกุหร่า สีนกพิราบ และสีน้ำเงินอะไรเหล่านี้ เชื่อว่าเป็นของเราคิดขึ้นเอง เพื่อจะเดินให้เป็นสายกลาง แต่ฉันไม่เล่นด้วย เห็นว่าแต่งขาว แต่งดำเท่านั้นก็ลำบากพออยู่แล้ว ไฉนจะไปรับเอาอย่างอื่นมาพอกให้ลำบากยิ่งขึ้นอีกเล่า เดิมทีเราเห็นจะไม่ได้แต่งไว้ทุกข์กัน เพราะเคยเห็นพระเมรุใหญ่ ๆ แต่ก่อนมา นุ่งสมปักลายสีต่าง ๆ คาดเสื้อครุยกันทั้งนั้น แก้ไขเมื่อ 23 ต.ค. 50 18:25:37 จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ วันปิยมหาราช 18:12:57 ]

ความคิดเห็นที่ 77 สาส์นสมเด็จ  ฉบับลงวันที่ ๓ มิถุนายน ๒๔๘๐ สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ  ทูล  สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระนริศรานุวัดติวงศ์ มีเรื่องที่หม่อมฉันทูลผัดไว้อีกเรื่อง ๑ คือที่ตรัสถามถึงหลักการนุ่งขาวนุ่งดำดำและสีกุหร่าในงานศพนั้น  หม่อมฉันคิดใคร่ครวญดูตามที่เคยรู้เห็น  เห็นว่าการนุ่งขาวในงานศพน่าจะมีมาก่อนก่อนเก่าช้านาน  ข้อนี้พึงเห็นด้วยประเพณีนุ่งขาวในงานศพมีทุกประเทศทางตะวันออกนี้  ตั้งแต่อินเดียไปจนตลอดเมืองจีน  เมื่อคิดต่อไปว่าเหตุใดจึงนุ่งขาว  เห็นว่าผ้าขาวเป็นคั่นต้นของเครื่องนุ่งห่มที่ใช้กันในบ้านเมืองเป็นสามัญ  คือเอาฝ้ายอันธรรมชาติเป็นสีขาวมาปั่นทอเป็นผืนผ้า  จึงเป็นสีขาวนุ่งห่มกันเป็นปกติ  การนุ่งหมด้วยสิ่งอื่น  เช่นใบไม้ก็ดี คากรองก็ดี เป็นของมีมาก่อนรู้จักทอผ้า  เป็นแต่คงนุ่งห่มตามแบบเดิมที่นุ่งห่มผ้าย้อมฝาด  ก็เพื่อรักษาให้ผ้าทนทาน  เพราะอัตคัดผ้าขาวนุ่งห่ม  ต่อบุคคลที่มั่งมีศรีสุขหาผ้าขาวได้ง่าย  ปรารถนาจะแต่งตัวให้สวยงามกว่าเพื่อน จึงคิดทำผ้านุ่งห่มย้อมสีสรรเขียนลวดลายต่าง ๆ เสมออย่างเป็นเครื่องประดับ  ตลอดจนทำเสื้อแสงปักลวดลายก็เพื่อให้สวยงามอย่างเป็นเครื่องประดับในทำนองเดียวกัน  ไม่แต่งในเวลามีทุกข์โศก  คงแต่ผ้าขาวที่นุ่งห่ม  นอกจากไว้ทุกข์ยังมีกรณีอื่นอีกหลายอย่างที่นุ่งขาวห่มขาว  แต่พิเคราะห์ดูก็อยู่ในการงดเครื่องประดับทั้งนั้น  จึงเห็นว่าการงดเว้นเครื่องประดับเป็นมูลของการนุ่งขาว  ที่ทูลนี้อาจจะเป็นความเห็นอย่างฟุ้งซ่าน เมื่อคิดขึ้นทูลตามความคิดเห็น อนึ่งการนุ่งขาวในงานศพน่าสันนิษฐานว่าแต่เดิมเห็นจะนุ่งหมดทั้งครัวเรือน  ตั้งแต่พ่อแม่พี่น้องจนบ่าวไพร่ของผู้ตาย  แต่ต่อมาน่าจะเป็นเพราะเหตุใดยังคิดไม่เห็น  จึงกำหนดให้นุ่งขาวที่อายุอ่อนกว่าผู้ตายกับบ่าวไพร่  ถึงกระนั้นถ้าผู้ใหญ่ในสกุลจะนุ่งขาวก็นุ่งได้ตามใจสมัคร  มีตัวอย่างในเมืองพม่าปรากฏว่าพระเจ้ามินดงทรงขาวในงานพระศพอัครมเหสีด้วยความอาลัย  แล้วเลยทรงขาวไว้ทุกข์ต่อมาจนตลอดพระชนมายุ  ในเมืองไทยนี้ก็มีตัวอย่างปรากฏในพงศาวดารรัชกาลที่ ๑ ว่าเมื่องงานพระศพสมเด็จพระเจ้าลูกเธอเจ้าฟ้า กรมหลวงศรีสุนทรเทพใน พ.ศ. ๒๓๕๒  พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก  ทรงพระภูษาลายพื้นขาวทุกวัน ดำรัสว่า "ลูกคนนี้รักมากต้องนุ่งขาวให้"  เรื่องที่กล่าวมานี้ส่อให้เห็นว่าประเพณีในสมัยนั้น  การนุ่งขาวในงานศพ ไม่นุ่งแต่เฉพาะผู้ที่อ่อนกว่าผู้ตายอย่างเช่นถือกันในปัจจุบันนี้  และมีปัญหาน่าคิดต่อไปด้วยว่า  หากมิใช่งานศพเจ้านายซึ่งทรงเสน่หาเท่าเจ้าฟ้ากรมหลวงศรีสุนทรเทพจะทรงพระภูษาสีไร  ข้อนี้มีเค้าเงื่อนปรากฏอยู่ในสมัยเมื่อผู้หญิงยังไม่แต่งดำในงานศพ  ผู้หญิงที่เป็นญาติชั้นผู้ใหญ่ย่อมนุ่งผ้าลายพื้นม่วง  ผู้หญิงที่มิใช่ญาตินุ่งผ้าลายสีน้ำเงิน  ห่มแพรสีขาวทั้ง ๒ พวก  ส่อให้เห็นว่าในงานศพสมัยรัชกาลที่ ๑  ญาติผู้ชายชั้นเป็นผู้ใหญ่ก็เห็นจะนุ่งผ้าสีม่วงหรือสีอื่นที่ไม่ฉูดฉาดและคาดพุ่งสีขาว  ใช้ประเพณีเช่นนั้นมาจนรัชกาลที่ ๓ ถึงรัชกาลที่ ๔ มีการเปลี่ยนแปลงด้วยเรื่องเครื่องแบบแต่งตัว  เริ่มด้วยให้ใส่เสื้อในการงาน  ปัญหาน่าจะเกิดขึ้นในสมัยนี้  ว่าในงานศพควรจะใส่เสื้อสีใด  พวกชั้นที่นุ่งขาวต้องใส่สีขาวอยู่เองไม่มีปัญหา  เป็นปัญหาแต่ญาติชั้นผู้ใหญ่ที่นุ่งผ้าสีม่วงจะใส่เสื้อสีใด  จึงบัญญัติให้ใส่เสื้อสีแพรสีกุหร่า  ด้วยสีหม่นใกล้กับสีม่วง  ที่ทูลมานี้เป็นอธิบายตามคาดคะเน ด้วยเมื่อแต่งสีกุหร่ากันในรัชกาลที่ ๔ หม่อมฉันยังเด็กนักจำไม่ได้   แต่มีกรณีที่ได้เห็นเค้าเงื่อนครั้งหนึ่งเมื่องานพระเมรุสมเด็จพระนางสุนันทา ในรัชกาลที่ ๕  ในสมัยนั้นเจ้านายใช้ประเพณีทรงดำทรงขาวตามชั้นพระชันษาอยู่แล้ว  สมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงทรงปรารภถึงสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ซึ่งเป็นหัวหน้าราชนิกุล  จะให้แต่งตัวอย่างเจ้าก็ไม่เข้าระเบียบ จะให้แต่งตัวอย่างขุนนางสามัญซึ่งนุ่งสมปักลายใส่เสื้อขาว(หรือเยียรบับหม่อมฉันจำไม่ได้แน่)ก็ทรงเกรงใจ  ดูเหมือนจะทรงปรึกษาสมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยาบำราบปรปักษ์ เอาแบบแต่งสีกุหร่าอย่างแต่ก่อนมาใช้  มีรับสั่งให้ใส่เสื้อสีแก่ใกล้กับสีดำ  หม่อมฉันได้เห็นนุ่งสมปักลาย(ดูเหมือนสีม่วง)  ใส่เสื้อแพรสีน้ำตาลนั่งที่หน้าพลับพลาทุกวัน จากคลังกระทู้ ตำนานพระโกศ  (ของคุณกัมม์) ความคิดเห็นที่ ๖๘ http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/K3683137/K3683137.html#68 แก้ไขเมื่อ 24 ต.ค. 50 08:56:31 จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ วันปิยมหาราช 18:20:44 ]

ความคิดเห็นที่ 78 ขออนุญาตลงบทความน่าอ่านอีกบทความหนึ่งครับ  เป็นบทความไว้อาลัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวของชาวตะวันตกที่กล่าวถึงพระองค์ไว้อย่างน่าฟังทีเดียว  ถึงแม้ว่าบางตอนนั้นอาจจะเป็นเรื่องที่เกินจริงและไม่เป็นจริงไปบ้างก็ตาม บทความนี้เขียนโดย  Leon Charpentier   แปลจากวารสาร   Journal des Voyage ของประเทศฝรั่งเศส  ฉบับ 11 ธันวาคม  ค.ศ. 1910 “พระเจ้าจุฬาลงกรณ์สวรรคตแล้ว !!!       เทพเจ้าดับขันธปรินิพพานแล้ว !   นั่นคือจุฬาลงกรณ์  พระเจ้ากรุงสยาม  ผู้มีพระนามซึ่งรวมขึ้นเป็นคำ 4 พยางค์   จุ-ฬา-ลง-กรณ์  นั้นมีความหมายเป็นพรอันประเสริฐถึง 15 ประการ  มีความไพเราะเหมือนบทกวีที่ยอดเยี่ยม  ล้วนเป็นพรจากสวรรค์  ทรงเป็นผู้งามสง่า  ผู้ชาญฉลาด  ผู้มีชัยชนะเหนือศัตรูทั้งแปดทิศ  ผู้มีความอ่อนโยน  ทรงมีคู่ครองเป็นสาวพรหมจารีถึง 600 นาง  และบริบูรณ์ด้วยโอรสธิดาถึง 200 องค์  ทรงเป็นตัวแทนของพระพุทธโคดมในโลกนี้       ตลอดพระชนม์ชีพ  ทรงต่อสู้กับการต้านประเทศเพื่อนบ้านอย่างไม่ย่อท้อนั้นหมายถึงเจ้าศรีสวัสดิ์  ประมุขแห่งเขมร  พันธมิตรของฝรั่งเศส   กรุงสยามได้พยายามปกป้องผลประโยชน์ของตนเองคล้ายกับการที่เยอรมนีได้ทำกับเรา (ฝรั่งเศส)  โดยพิทักษ์รักษา 2 จังหวัดสำคัญ  อันได้แก่พระตะบองและเสียมราชไว้อย่างหวงแหน  และปฏิเสธที่จะส่งคืนจังหวัดอันมั่งคั่งให้กับเขมร  ซึ่งในเวลานี้ตกเป็นรัฐในอารักขาของเราแล้ว        พระเจ้าจุฬาลงกรณ์ทรงโปรดแต่งพระองค์ในเครื่องแบบทหารแม่ทัพอังกฤษ  เมื่อเสด็จในขบวนพยุหยาตราทางชลมารคตามแม่นํ้าอันศักดิ์สิทธิ์ที่สุดของสยาม  ประทับนั่งบนพระราชอาสน์ทองคำที่มีขาเป็นอุ้งเท้าพญาราชสีห์  เจ้าแห่งสรรพสัตว์  เป็นการยกพระองค์เหนือสิ่งมีชีวิตที่น่าเกรงขามที่สุด  ภายใต้มหามณฑปที่มีเสาทั้งสี่ยึดท้องฟ้าอันเปรียบได้กับจักรวาลไว้เสริมพระเกียรติเคียงพระกายด้วยเศวตฉัตรห้าชั้นที่ฉลุด้วยผ้าไหมชั้นดี  เปรียบกับสวรรค์ทั้งห้าท่ามกลางเสียงขับกล่อมของมโหรีปี่พาทย์อันเยือกเย็นคล้ายบทเห่จากวรรณคดีโบราณที่หาฟังไม่ได้ในโลกนี้       ทรงบริหารพระราชวงศ์ขนาดใหญ่และพระราชอาณาจักรอันกว้างขวางด้วยทศพิธราชธรรม  และด้วยพระปรีชาญาณอันเป็นพรชั้นเลิศสะสมต่อกันมาหลายชั่วอายุคน  แต่พระบารมีอันยิ่งใหญ่นี้ก็มิอาจสกัดกั้นความตายไว้ได้  บัดนี้ได้สิ้นพระชนม์แล้ว  ทรงเปลี่ยนไปประทับอยู่ในพระโกศอันวิจิตรตระการตา  มีข้าราชบริพารจำนวนมากแต่งกายแปลกตา  เช่นชาวสวรรค์แบกหามพระบรมศพไปทั่วท้องถนนในพระนคร  ผ่านวัดวาอารามอันเก่าแก่ที่มีเจดีย์ยอดแหลม  ทำให้ดูเหมือนฉากในเทพนิยายยิ่งขึ้น  มุ่งสู่ท้องพระเมรุที่บรรพบุรุษของพระองค์เคยมาชุมนุมเมื่อวายชนม์      พระโกศอันสลักเสลานี้แกะสลักจากพันธุ์ไม้เนื้อหอมชนิดที่หายากที่สุดจากป่าหิมพานต์  บรรจุไว้ด้วยเครื่องอัฐบริขารส่วนพระองค์ที่จะถูกประชุมเพลิงพรอมกันท่ามกลางพสกนิกรผู้จงรักภักดี  พระอังคารอันศักสิทธิ์จะถูกบรรจุไว้ในพระโกศทองคำขนาดเล็กเพื่อเก็บไว้สักการบูชาโดยข้าไทต่อไปชั่วกัลปาวสาน  หลังจากพระราชพิธีอันมโหฬารได้สิ้นสุดลงแล้ว  หนึ่งในจำนวนพระโอรสก็จะได้เสด็จเถลิงถวัลยราชสมบัติขึ้นเป็นพระเจ้าแผ่นดินต่อไป  แน่นอนก็จะได้เป็นเทพองค์ใหม่ของแผ่นดินสืบสานความเชื่อที่แปลกนี้...” จากคุณ : นอกราชการ - [ วันปิยมหาราช 18:51:50 ]

ความคิดเห็นที่ 79 ... จากคุณ : Mr. Fusion - [ วันปิยมหาราช 22:45:22 ]

ความคิดเห็นที่ 80 ขอบพระคุณทุกท่านค่ะ โหวตแล้วนะคะ แต่อ่านยังไม่หมดค่ะ คิดถึงตอนเด็กๆที่ต้องเรียงความทุกปี พอใช้อะไรที่ทันสมัยหน่อยก็จะคิดถึง พระมหากรุณาธิคุณท่านเสมอ เพราะถ้า ย้อนไปคิดแรกมีในสยาม ก็มักจะเป็น ในรัชกาลของพระองค์ จากคุณ : แม่ของObst (obst) - [ 24 ต.ค. 50 03:07:07 ]

ความคิดเห็นที่ 81 # ๕๖ กลับมาแล้ว คุณ CVTบ้านโป่ง พอจะคลายข้อสงสัยของคุณ NickyNick ได้บ้างไหม ? จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ 24 ต.ค. 50 06:41:39 ]

ความคิดเห็นที่ 82 ขอบพระคุณแทนคุณกัมม์ด้วยทุกท่าน เรื่องแต่งกายไว้ทุกข์  ตามที่คุณเพ็ญได้แนบให้อ่านในคห. ๗๖-๗๗ ได้ความรู้ดี แล้วสมเด็จกรมพระยานริศฯ ยังทรงงงด้วยเหมือนกัน เหตุการณ์จากบันทึกของ Leon Charpentier ที่คุณนอกราชการแนบไว้ใน ๗๘ น่าสนใจดี ผมไม่เคยได้อ่านมาก่อน ตอนต่อๆ ไปผมจะนำจากบันทึกของฝรั่งท่านอื่นมาเพิ่มเติม รวมทั้งจากบันทึกต่างๆ ที่รวบรวมไว้ในสมัยนั้น ที่น่าเสียดายก็คือ ไม่เคยเห็นภาพเหตุการณ์ในวันที่ ๒๓ ตุลาคม ๒๔๕๓ เลยแม้แต่ภาพเดียว ภาพในคห.๙-๑๕ เป็นภาพช่วงถวายพระเพลิงพระบรมศพ พอตีความได้บ้างว่า เป็นเหตุการณ์ฉุกละหุกจริงๆ แม้แต่ช่างภาพก็ไม่ได้เตรียมการมาก่อน หากท่านใดมีภาพเหล่านี้ ถือว่ามีสมบัติที่ล้ำค่าทีเดียว ตอนนี้ยังรอการตีความเรื่องที่ถามคุณ CVTบ้านโป่ง อยู่ครับ จากคุณ : NickyNick - [ 24 ต.ค. 50 08:48:56 ]

ความคิดเห็นที่ 83 ระหว่างนี้จะขอเพิ่มเติมเรื่องราวที่มีปรากฏหลักฐานอีกมากมาย แล้วก็พอจับใจความให้มาเกี่ยวเนื่องกันได้ เป็นเหตุการณ์ช่วงสวรรคตจากความทรงจำของกรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากรครับ น.๑๐๐ ระหว่างที่ทรงงานอยู่กรุงเก่า  ทรงมีโอกาสรับเสด็จสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงบ้างหรือเปล่า เปล่า  แต่ก็เกือบได้รับใช้พระองค์ท่าน  เพราะมีโทรเลขมาจากกระทรวงมหาดไทยว่าพระเจ้าอยู่หัวทรงพระประชวร  มีพระราชประสงค์จะแปรพระราชฐาน  มาประทับที่บางปะอิน  ทางกระทรวงสั่งให้มณฑลส่งคนขึ้นไปอยู่ประจำพระองค์  แต่ไม่ต้องเป็นคนใหญ่คนโตนัก  เพราะไม่จำต้องเข้าเฝ้าแหน  เป็นแต่อาจมีพระบรมราชโองการให้ใช้ทำอะไรต่ออะไรในมณฑลบ้างเท่านั้น  เจ้าคุณเทศาฯ ท่านหันมาบอกฉันว่าท่านนั่นแหละเหมาะสมที่สุด  ควรขึ้นไปอยู่อำเภอบางปะอิน  ถึงจะเข้านอกออกในก็ได้  เพราะพระเจ้าอยู่หัวทรงรู้จักมาแต่เด็กแล้ว  ย่อมจะไม่ทรงลำบากพระราชหฤทัยในการที่จะตรัสเรียกใช้  แต่หลังจากนั้นอีกไม่กี่วันฉันไปทำงานที่ศาลากลาง  ก็เห็นเจ้าคุณโบราณฯ ชูโทรเลขให้ดู  และร้องไห้โฮลั่นว่าพระเจ้าอยู่หัวสวรรคตแล้ว (เรื่องกรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากร  ตามทัศนะ ส.ศิวรักษ์ มูลนิธิเสฐียรโกเศศ-นาคะประทีป  จัดพิมพ์  เนื่องในโอกาสฉลองพระชนมวารครบหนึ่งศตวรรษ  ๗ พฤศจิกายน ๒๕๒๘) จากคุณ : NickyNick - [ 24 ต.ค. 50 08:51:23 ]

ความคิดเห็นที่ 84 มีประกาศโปรดเกล้าฯ ให้ราษฎรเข้าเฝ้ากราบถวายบังคมพระบรมศพได้ คล้ายกับ คห.๒๖, ๒๘, ๓๐ ของคุณเพ็ญ แต่ผมพิมพ์ใส่เวิร์ดไว้ ขอคัดลอกเพิ่มเติมเพื่อเด็กๆ อาจใช้คัดลอกต่ออ้างอิงได้ต่อไป  ดังนี้ “เจ้าพระยายมราช เสนาบดีกระทรวงนครบาล  ขอประกาศให้ราษฎรทั้งหลายจงทราบทั่วกัน” ด้วยสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมีพระราชดำรัสเหนือเกล้าฯ สั่งว่า  ได้สังเกตเห็นราษฎรทั้งหลายไม่เลือกว่าชั้นใดชาติใด  เมื่อได้ทราบข่าวว่า  สมเด็จพระบรมชนกนาถ  พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาจุฬาลงกรณ์  พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  เสด็จสวรรคตเสียแล้ว  ต่างพากันเศร้าโศกโศกาดูรด้วยความจงรักภักดีต่อใต้ฝ่าละอองธุลีพระบาท  จนถึงเวลาเมื่อเชิญพระบรมศพมาสู่พระบรมมหาราชวังก็ยังอุตส่าห์พากันมาร้องไห้เสียงเซ็งแซ่ตลอด ๒ ข้างทาง  บางหมู่ก้พากันเดินตามพระบรมศพมาจนถึงพระบรมมหาราชวัง  เจ้าพนักงานจะห้ามปรามสักเท่าใดๆ ก็ไม่ฟัง  เมื่อสมเด็๗พระเจ้าอยู่หัวได้ทรงเห็นความสวามิภักดิ์อันหนักแน่นลึกซึ้งของราษฎรทั้งหลายมาปรากฏเฉพาะพระพักตร์เช่นนี้  มีพระราชหฤทัยเต็มตื่นไปด้วยความสงสารและทรงแน่ในพระราชหฤทัยว่า  ราษฎรทั้งหลายคงจะมีความปรารถนาอยู่เป็ฯอันมากที่จะได้มากราบถวายบังคมพระบรมศพโดยความกตัญญูกตเวทีและความเสน่หาอาลัย เพราะฉะนั้นจึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ประกาศมาว่า  ถ้าราษฎรทั้งหลายไม่เลือกว่าชั้นใดชาติใดภาษาใด  ชายหรือหญิง  แม้มีความประสงค์จะมาแสดงความจงรักภักดีต่อใต้ฝ่าละอองธุลีพระบาท  กราบถวายบังคมพระบรมศพ ณ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท  ก็ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เข้ามาได้เดือนละครั้งตามกำหนดวันเวลาดังนี้ คือ วันที่ ๑ ที่ ๒ ที่ ๓ ที่ ๔ ที่ ๕ เดือนพฤศจิกายน  ตรงกับวัน ................... ตั้งแต่เวลาบ่ายโมงไปจนถึงเวลาบ่าย ๕ โมงครึ่ง  ส่วนเดือนธันวาคมและเดือนต่อๆ ไปก็คงมีกำหนดวันที่ ๑ ที่ ๒ ที่ ๓ ที่ ๔ ที่ ๕ เวลาเดียวกัน  จนกว่าจะได้ถวายพระเพลิง  แต่ผู้ที่จะมากราบถวายบังคมพระบรมศพนั้น  ควรแต่งตัวให้เรียบร้อยอย่างธรรมเนียมไว้ทุกข์  คือผู้ชายนุ่งขาว สวมเสื้อขาว  ผู้หญิงนุ่งขาว สวมเสื้อขาวห่มขาว  ถ้าเป็นชาติที่มีธรรมเนียมไว้ทุกข์ดำ  ก็แต่งกายตามลัทธิแห่งตนๆ และถ้าจะมีดอกไม้ธูปเทียนหรือพวงมาลัยมากระทำสักการบูชาด้วยก็ยิ่งดี  จะมีเจ้าพนักงานคอยเป็นธุระจัดการให้ผู้มานั้นได้กราบถวายบังคมพระบรมศพตามความปรารถนา ประกาศมา ณ วันที่....... เดือน........................ ร.ศ.๑๒๙  (ต้นฉบับที่ลอกมาไม้ระบุวันที่) จากคุณ : NickyNick - [ 24 ต.ค. 50 08:54:04 ]

ความคิดเห็นที่ 85 และข้อความข้างล่างนี้ ตรงกับคห.๓๕-๔๑ ของคุณเพ็ญ ผมคัดลอกจากหนังสือของคุณสมภพ ภิรมย์  น.๑๕๙ ..... สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชสยามมกุฎราชกุมาร ผู้เป็นรัชทายาทสืบพระบรมราชสันตติวงศ์  ดำรงสิริราชสมบัติเป็นสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว  ได้เสด็จประทับในพระที่นั่งอัมพรสถานพร้อมด้วยพระบรมวงศานุวงศ์  ข้าทูลละอองธุลีพระบาทที่เป็นเสนาบดีและองคมนตรี  มีพระราชดำรัสสั่งการสรงพระบรมศพ  และเชิญไปประดิษฐานในพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาทในวันรุ่งขึ้น ครั้นวันที่ ๒๓ ตุลาคม รัตนโกสินทรศก ๑๒๙  เจ้าพนักงานให้จัดการตกแต่งในพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาทมุขตะวันออก ตั้งพระแท่นรองโต๊ะหมู่ เชิญพระพุทธรูปประจำพระชนมวารในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  มาปรดิษฐานและตั้งเครื่องนมัสการพระท่าน  ทรงกราบเบื้องขวาซ้ายตั้งโต๊ะจีนลายคราม  มุชตะวันตกตั้งแว่นฟ้าทองคำ ๓ ชั้น  บนฐานพระบุพโพมีฐานเขียงกั้นพระฉากผูกพระสูตร มุขเหนือตั้งพระแท่นเป็นเตียง พระสงฆ์สวดพระอภิธรรม ทางข้างผนังด้านตะวันออกด้านตะวันตกตรงกันเป็น ๒ เตียง  และตั้งอาสนสงฆ์ข้างผนังมุขตะวันออกเลี้ยวมาถึงมุขด้านเหนือ  และที่ตรงหน้าพระฉากอีกอาสน์หนึ่งสำหรับสดับปกรณ์  และผูกพระสูตรที่มุขเด็จหน้าพระที่นั่งไว้พร้อมเสร็จฯ เวลาบ่าย ๔ โมงเศษ  สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวถวายน้ำสรงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  แล้วพระบรมวงศานุวงศ์และเสนาบดีสรงพระบรมศพตามลำดับไป  เจ้าพนักงานประโคมแตรสังข์  กลองชนะ มโหระทึก  เมื่อสรงเสร็จแล้ว  เจ้าพนักงานกรมพระภูษามาลา  มีพระยาราชโกษา  พระยาเทพภรณ์  เป็นต้น  ถวายเครื่องทรงอย่างบรมขัตติยาธิราชเสร็จแล้วเชิญประดิษฐานในพระลองเงินแล้ว (๑) สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวถวายพระมหากฐินทรงแล้ว  เจ้ากรมพระตำรวจเชิญพระลองลงจากพระที่นั่งอัมพรสถาน  ขึ้นพระเสลี่ยงหิ้วมาประดิษฐานบนพระที่นั่งสามคาน  มีพระมหานพปฎลเศวตฉัตรคันดาลกั้น  ทหารมหาดเล็กที่ตั้งแถวอยู่ในสนามหญ้าหน้าพระที่นั่งอัมพรสถานพร้อมด้วยแตรวงถวายวันทยาวุธ  บรรเลงแตรสรรเสริญพระบารมี  เจ้าพนักงานประกอบพระโกศทองใหญ่เสร็จแล้ว (๒)  พระเจ้าลูกยาเธอ  พระองค์เจ้าดิลกนพรัตน์(๓)  พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าสุริยงประยุรพันธ์(๔)  ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  ทรงฉลองพระองค์ครุยขึ้นประคองพระโกศ  คู่เคียงเข้าประจำที่ขวาซ้ายข้างละ ๘ คือ  คู่ที่ ๑ นายพลโท เจ้าพระยาสุรศักดิ์มนตรี(๕) กับนายพลโทพระยาสุรเสนา (๖)  คู่ที่ ๒  นายพลโท พระยาสีหราชเดโชชัย(๗)  กับนายพลตรี พระยาประสิทธิศัลการ(๘)  คู่ที่ ๓ พระยาวรพงศ์พิพัฒน์(๙) กับพระยาบุรุษรัตนราชพัลลภ (๑๐) คู่ที่ ๔ พระยาอนุรักษ์ราชมณเฑียร (๑๑) กับพระยาบำเรอภักดิ์ (๑๒)  คู่ที่ ๕ พระยาอนุชิตชาญไชย(๑๓) กับพระยาอภัยรณฤทธิ์ (๑๔) คู่ที่ ๖ พระยาราชสงคราม (๑๕) กับพระยาสามภพพ่าย(๑๖) คู่ที่ ๗ พระยานรฤทธิราชหัช(๑๗) กับพระยาศิริสัตย์สถิต(๑๘) คู่ที่ ๘ พระยาเวียงในนฤบาล(๑๙) กับพระยาศุภกรณ์บรรณสาร(๒๐) พร้อมด้วยกระบวนแห่ทหารบกไปข้างหน้า  ตำรวจมหาดเล็กเดินเป็นสี่สาย  กลองชนะทอง ๒๐  กลองชนะเงิน ๒๐ กลองชนะแดงลายทอง ๘๐  จ่าปี่ ๒ จ่ากลอง ๒ แตรงอน ๑๖ แตรฝรั่ง ๑๒ สังข์ ๒  เครื่องสูงชุมสายบังแทรกหักทองขวางหน้าหลังสองสำรับ  มหาดเล็กอินทร์พรหมเชิญพุ่มต้นไม้ทองเงิน  พระกลดบังสูรย์พัดโบก  มหาดเล็กเชิญพระแสงหว่งเครื่องหน้า ๖ หลัง ๔ มหาดเล็กเชิญเครื่องราชูปโภคเดินหลังพระที่นั่งนาลิวันสยามผม ๘ เดินหลังเครื่องสูง   เวลาทุ่มหนึ่งเดินกระบวนแต่หน้าพระที่นั่งอัมพรสถานมาตามถนนข้างพระที่นั่งสีตลาภิรมย์  เลี้ยวมาทางถนนข้างพระที่นั่งออกหน้าพระลานพระราชวังสวนดุสิต  สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงเครื่องเต็มยศทหารมหาดเล็ก  ทรงพันผ้าดำทุกข์เครื่องราชอิสริยาภรณ์ทรงพระราชดำเนินตามกระบวนพระบรมศพต่อท้ายเครื่องสูง  มีนายทหารเชิญธงบรมราชธวัชตามเสด็จ  ต่อมาพระบรมวงศานุวงศ์ทรงเครื่องเต็มยศบ้าง  ทรงเครื่องผ้าทรงขาวบ้าง  ประดับเครื่องราชอิสริยาภรณ์ตามพระบรมศพ  ทหารมหาดเล็กเดินแซงข้างละ ๒ แถว  ต่อพระบรมวงศานุวงศ์  ในระหว่างกลาง  พนักงานกรมม้าจูงม้าพระที่นั่ง ๔ ม้า  แล้วถึงข้าทูลละอองธุลีพระบาทฝ่ายทหารพลเรือนแต่งเต็มยศพันแขนดำ  เดินตามพระบรมศพเป็นอันมาก  ทหารเรืออยู่ท้ายขบวนมาตามถนนราชดำเนิน  ข้ามสะพานมัฆวานรังสรรค์  สะพานผ่านฟ้าลีลาศ  สะพานผ่านพิภพลีลา  มาเลี้ยวถนนหน้าพระลาน  เลี้ยวเข้าประตูวิเศษชัยศรี  ทหารกระบวนหน้ามาถึงพระบรมมหาราชวังเข้าแถววันทยาวุธ  เป่าแตรเพลงสรรเสริญพระบารมีแล้ว  ทหารที่ยืนรายข้างทางกลับหลังหัน  ปลายกระบอกปืนลงวางกับพื้น  ตลอดมาถึงหน้าประตูพิมานชัยศรี  กระบวนตั้งแต่ตำรวจมหาดเล็กเข้าในประตูพิมานชัยศรี  เลี้ยวไปทางหน้าห้องกรมพระอาลักษณ์  เข้าในชาลาพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาททางช่องกำแพงที่รอเปิดออก  หยุดหน้าพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท  เจ้าพนักงานเชิญพระโกศเสด็จขึ้นมาพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท  เข้าในมุขฉากตะวันตก  เชิญประดิษฐานบนแว่นฟ้าทองคำ  ภายใต้พระนพปฎลมหาเศวตฉัตร  แวดล้อมด้วยเครื่องสูงชุมสายบังแทรก  ต้นไม้ทองเงิน  และตั้งเครื่องราชูปโภคเครื่องนมัสการ  ในเวลานี้ นางร้องไห้ร้องอยู่ในพระฉากมุขด้านใต้  เมื่อประดิษฐานพระลองประกอบพระโกศเสร็จแล้ว  สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงทอดผ้าไตร  และโปรดเกล้าฯ ให้สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงทอดผ้าไตร  ผ้าขาวพับต่อไป  รวมไตร ๑๒ ไตร  ผ้าขาวพับ  ๒๔๐ พับ  พระสงฆ์สดับปกรณ์  พระเจ้าบรมวงศ์เธอ  กรมหลวงวชิรญาณวโรรสเป็นประธานแล้วถวายอนุโมทนาเสร็จแล้ว  เวลา ๕ ทุ่มเศษ  สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จขึ้นประทับแรม ณ พระที่นั่งจักรีมหาปราสาทในพระบรมมหาราชวัง  ส่วนที่พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาทมีพระสงฆ์สวดพระอภิธรรมทั้งกลางคืนกลางวัน  รับพระราชทานฉันเช้า ๓๒ รูป เพล ๑๖ รูป อนึ่ง เมื่อเวลาถวายน้ำสรงพระบรมศพ  แต่เวลาบ่าย ๔ โมงเศษนั้น  กรมทหารบกทหารเรือยิงปืนใหญ่ถวายคำนับทุกนาที  ตลอดมาจนเชิญพระบรมศพเข้าสู่พระบรมมหาราชวังประดิษฐานบนพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาทเสร็จแล้ว  เวลา ๔ ทุ่มเศษ  จึงหยุดยิงปืนใหญ่ สมเด็จพระบรมราชินีนาถ  ไม่ได้เสด็จถวายน้ำสรง (พระเมรุมาศ พระเมรุ และเมรุ สมัยกรุงรัตนโกสินทร์  โดย พลเรือตรีสมภพ ภิรมย์ ศิลปินแห่งชาติ  ราชบัณฑิต สนพ.อมรินทร์, ๒๕๓๙) หมายเหตุ วงเล็บหลังชื่อ ลืมคัดลอกไว้ว่าใครตอนหลังมีตำแหน่งและยศเปลี่ยนไป จากคุณ : NickyNick - [ 24 ต.ค. 50 09:04:15 ]

ความคิดเห็นที่ 86 ตอนต่อๆ ไป จะนำบันทึกเหตุการณ์เรื่องกระบวนเสด็จไปพระบรมมหาราชวัง และพระราชพิธีสรงน้ำ หมอสมิธ ได้บันทึกไว้ว่า .... การเตรียมการสำหรับพระราชพิธีสรงน้ำพระบรมศพซึ่งมักจะกระทำในทันทีที่เสด็จสวรรคตได้ถูกจัดขึ้นอย่างเร่งด่วน  จากนั้นจึงเป็นการอัญเชิญพระบรมศพออกไปประดิษฐาน ณ พระบรมมหาราชวัง  ซึ่งเมื่อถึงขั้นตอนนี้  ความยุ่งยากได้เกิดขึ้นเนื่องจากพระราชพิธีถูกจัดขึ้นตามแบบโบราณราชประเพณี  แต่ทว่าไม่มีผู้ใดสามารถจดจำขั้นตอนต่างๆ ได้เลย  เป็นเวลาถึง ๔๒ ปีมาแล้วที่พระเจ้าอยู่หัวพระองค์ก่อนได้เสด็จสวรรคตไป  และในครั้งนี้ก็ไม่มีการเตรียมการใดๆ ล่วงหน้ามาก่อน  เพราะการหยิบยกเรื่องราวเกี่ยวกับการจัดการพระบรมศพขึ้นมาพูดในขณะที่พระเจ้าอยู่หัวยังทรงมีพระชนม์ชีพอยู่จะถูกมองว่าเป็นกบฏ  ดังนั้นเมื่อมีการกำหนดรายละเอียดพระราชพิธีกันขึ้น  จึงต้องมีการค้นหาเอกสารสำคัญและหยิบยกข้อมูลเก่าๆ ขึ้นมาพิจารณา  แม้กระนั้นก็ยังมีการโต้แย้งกันอย่างไม่สิ้นสุดทำให้ขั้นตอนทุกอย่างดำเนินไปด้วยความล่าช้า  พระราชพิธีซึ่งควรจะกระทำตั้งแต่ตอนบ่ายก็ยังไม่ได้เริ่มขึ้นแม้ว่าจะเลยเวลาพระอาทิตย์ตกดินไปแล้ว  กว่าพระราชพิธีสรงน้ำพระบรมศพจะเสร็จสิ้นก็เป็นเวลาประมาณ ๑ ทุ่ม “ราชสำนักสยาม ในทรรศนะของหมอสมิธ”  แปลโดย นางสาวศุกลรัตน์ ธาราศักดิ์  กรมศิลปากร ๒๕๓๗ จากคุณ : NickyNick - [ 24 ต.ค. 50 09:08:53 ]

ความคิดเห็นที่ 87 ควอริทช์ เวลส์ได้บรรยายถึงรายละเอียดของพระราชพิธีในครั้งนี้ไว้ในหนังสือ Siamese State Ceremonies(a) ของเขา  แต่เรื่องราวอาจจะไม่เหมือนกับที่เรานำมากล่าวถึงเสียทีเดียว  สิ่งที่เกิดขึ้นก็คือ พระบรมศพของพระเจ้าอยู่หัวถูกอัญเชิญขึ้นประดิษฐานบนพระแท่นทรงพระภูษา(๑) (pa-nung) สีแดงคลุมรอบพระนาภีและพระเพลา  ห่มพระอุระด้วยผ้าแถบสีครีม  พระเจ้าอยู่หัวองค์ใหม่ทรงนำพระบรมวงศานุวงศ์สรงน้ำศักดิ์สิทธิ์ลงบนพระบาท  ติดตามด้วยข้าราชการระดับสูงของประเทศ  ทุกคนล้วนแต่แต่งกายด้วยชุดเครื่องแบบเต็มยศ  เมื่อพระราชพิธีสรงน้ำพระบรมศพเสร็จสิ้นลง  สมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรีฯ เสด็จพระราชดำเนินเข้าไปใกล้พระบรมศพ ทรงถวายพระสางด้วยพระสางไม้และทรงหักทิ้งเมื่อเสร็จพิธี  เนื่องจากไม่มีความจำเป็นที่จะต้องนำกลับมาใช้อีก หลังจากนั้นจึงถวายเครื่องทรงพระบรมศพอีกครั้งหนึ่งด้วยพระภูษา ๒ ผืน  ผืนหนึ่งทรงในลักษณะปกติ  ส่วนอีกผืนทรงกลับจากด้านหลังไปด้านหน้า  ทรงฉลองพระองค์ไหมและฉลองพระองค์ยาวปักดิ้นทองคลุมทับอีกชั้นหนึ่ง  ทรงสร้อยสังวาลประดับเพชรคาดหว่างพระอุระ  พระเพลาอยู่ในท่าประทับนั่ง  พระอุรุแนบอยู่กับพระนาภี  พระชานุเกยอยู่ที่พระหนุ  พระบาทพันธิการไว้กับเสาไม้  พระกรโอบรอบพระเพลาและผูกไว้ด้วยผ้าลินินและเส้นด้ายศักดิ์สิทธิ์  ทรงฉลองพระหัตถ์และพระบาทโยลีตาดทอง(๒)  และทรงสวมพระมาลาทำด้วยผ้าไหม  พระธำมรงค์ทองถูกนำมาวางไว้ในพระโอษฐ์  ทรงฉลองพระพักตร์ทองคำ(๓)  และทรงสวมมงกุฎที่พระเศียร(๔) เป็นขั้นตอนสุดท้าย  พระบรมศพอยู่ในชุดเครื่องทรงพระมหากษัตริย์เต็มยศยิ่งกว่าเมื่อครั้งที่ยังทรงมีพระชนม์ชีพอยู่ จากนั้นจึงอัญเชิญพระบรมศพลงประดิษฐานภายในพระโกศซึ่งประกอบด้วยพระลองในเงิน(๕)  ความสูงประมาณ ๔๐ นิ้ว  เส้นผ่าศูนย์กลาง ๒๐ นิ้ว  ซึ่งนับว่ามีขนาดกำลังพอดีกับพระวรกายซึ่งค่อนข้างสันทัดของพระเจ้าอยู่หัว  ภายในพระโกศเป็นช่องโล่ง  มีฝาครอบสำหรับปิด  ที่ฐานเจาะรูไว้เพื่อให้ของเหลวภายในพระวรกายไหลผ่านชั้นเกลือลงสู่ที่ว่างด้านล่างโดยมีจุกสำหรับปิด-เปิดได้ทุกวันจนกว่าพระวรกายจะแห้งสนิทดี  พระโกศชั้นนอก(๖)  มีลักษณะเป็นรูปทรงแปดเหลี่ยมแบ่งตรงกลางออกเป็น ๒ ด้าน  มีขนาดกว้างพอที่จะสวมพระลองในได้พอดี  พระโกศชั้นนอกทำด้วยไม้หุ้มด้วยทองคำประดับอัญมณีมีชื่อเรียกว่า พระโกศทองใหญ่  ใช้สำหรับทรงพระบรมศพเจ้านายพระอิสริยยศสูงสุด พระบรมศพประทับนั่งอยู่ภายในพระลองในซึ่งประดิษฐานอยู่บนพระแท่นกั้นด้วยฉัตร ๙ ชั้น(๗) ลักษณะคล้ายคลึงกับร่มมี ๙ ชั้น  ขนาดลดหลั่นกันไปและมีพระเสลี่ยงทองรองรับพระบรมโกศอีกชั้นหนึ่ง (a) Wales, H. G. Quaritch.  Siamese State Ceremonies. London, 1932. (๑) หมายถึง พระภูษาชุบสรงสีแดงซึ่งพระเจ้าอยู่หัวทรงใช้ขณะสรงเป็นประจำทุกวัน (๒) โยลีตาด หมายถึงผ้าตาดชนิดหนึ่งนำมาเย็บเป็นถุงสำหรับสวมพระหัตถ์และพระบาท (๓) เรียกว่าพระสุพรรณแผ่นจำหลัก  ปริมณฑลฉลองพระพักตร์ (๔) หมายถึง พระชฎามหากฐิน (๕) หมายถึง พระบรมโกศชั้นใน (๖) หมายถึง พระโกศทองใหญ่ (๗) หมายถึง พระนพปฎลมหาเศวตฉัตร  ซึ่งหนังสือสารานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถานเล่ม ๙ อธิบายความหมายไว้ว่า  คือ ฉัตร ๙ ชั้น  แต่ละชั้นมีระบายขลิบทองแผ่ลวดซ้อน ๓ ชั้น  ฉัตรชั้นล่างสุดห้อยอุบะจำปาทองเป็นฉัตรสำหรับพระมหากษัตริย์ที่ทรงรับพระราชพิธีบรมราชาภิเษก  ตามโบราณขัตติยราชประเพณีแล้ว “ราชสำนักสยาม ในทรรศนะของหมอสมิธ”  แปลโดย นางสาวศุกลรัตน์ ธาราศักดิ์  กรมศิลปากร ๒๕๓๗ จากคุณ : NickyNick - [ 24 ต.ค. 50 09:09:47 ]

ความคิดเห็นที่ 88 เมื่อการเตรียมการทุกอย่างพร้อมจึงได้เวลาอัญเชิญพระบรมศพออกไปประดิษฐานยังพระบรมมหาราชวัง  เป็นระยะทางราว ๒ ไมล์ครึ่ง  มีข้าราชสำนักฝ่ายในจำนวน ๕๐-๖๐ คน  เดินทางโดยรถยนต์มาถึงตั้งแต่ก่อนเย็น  สวมชุดขาวโกนศีรษะร่วมขบวนไปด้วย ขบวนอัญเชิญพระบรมศพเริ่มเคลื่อนออกจากพระราชวังดุสิตเมื่อเวลาประมาณ ๓ ทุ่ม  ขบวนได้เคลื่อนไปตามถนนราชดำเนินผ่านทุ่งพระเมรุเข้าสู่พระบรมมหาราชวังทางประตูวิเศษไชยศรี  สภาพอากาศในค่ำคืนนั้นค่อนช้างจะร้อนอบอ้าวและเป็นคืนเดือนมืด ผู้คนทั้งเมืองต่างพากันถวายบังคมพระบรมศพเป็นครั้งสุดท้าย  ขบวนได้เคลื่อนไปอย่างช้าๆ ผ่านแถวของประชาชนที่นั่งคุกเข่าและหมอบกราบอยู่เนืองแน่นตลอดสองข้างทาง  นำหน้าขบวนด้วยแถวบรมครูทางดนตรี  ติดตามมาด้วยจ่าปี่  จ่ากลองพร้อมกลองใบเล็ก  ต่อท้ายด้วยกลองโลหะใบใหญ่ ๒ ใบ แต่ละใบใช้ชาย ๒ คนแบกและมีอีกคนหนึ่งคอยตี  เสียงตีกลองแผ่วเบาที่หยุดพักเป็นช่วงๆ อย่างสม่ำเสมอฟังกระหึ่มดังคล้ายเสียงฟ้าร้องมาจากไกลๆ  ติดตามมาด้วยแถวคู่ของทหารรักษาพระองค์ (๑) ถือเทียนไว้ในมือ  แทรกตรงกลางด้วยแถวเรียงเดี่ยวของผู้ชายในชุดเครื่องแต่งกายสมัยอยุธยาแบกกลองลักษณะยาว  มี ๒ หน้าระบายเป็นสีเงินบ้าง ทองบ้าง เรียกกันว่า กลองชนะ (๒)  ใช้สำหรับพระเจ้าแผ่นดินและพระราชโอรสทั้งในการตีป่าวร้องในวาระที่ทรงมีพระประสูติกาล  ตลอดจนใช้ควบคู่ในงานพระราชพิธีเฉลิมฉลองต่างๆ ตลอดพระชนม์ชีพ  และติดตามมาใช้ในพระราชพิธีอัญเชิญพระบรมศพในท้ายที่สุด (๑) กรมพระตำรวจหลวง (๒) หมายถึง กลองชนะทองและกลองชนะเงิน ถัดจากขบวนกลองก็คือพระโกศพระบรมศพซึ่งอัญเชิญมาบนพระราชยานคานหามแบกโดยชายฉกรรจ์ ๖๐ คน  มีขบวนพระราชวงศ์ฝ่ายชายนำโดยพระเจ้าอยู่หัวองค์ใหม่ติดตามมาในระยะกระชั้นชิด  ใครก็ตามที่ได้มีโอกาสพบเห็นภาพขบวนอัญเชิญพระบรมศพก็คงยากที่จะลืมเลือนไปได้โดยง่าย  แสงสว่างเพียงจุดเดียวที่เห็นคือ แสงริบหรี่จากเทียนในมือของทหารรักษาพระองค์ เสียงๆ เดียวที่ได้ยิน คือ เสียงกลองอันแผ่วเบาและเสียงปี่ที่ครวญครางอย่างโหยหวน  อันนับเป็นการรวบรวมปี่ทั้งหมดมาใช้ได้อย่างพอเหมาะพอเจาะอะไรเช่นนี้  และคงจะไม่มีการบรรเลงปี่ในโอกาสใดที่จะเหมาะสมเช่นในโอกาสนี้อีกแล้ว หากดวงพระวิญญาณหลุดพ้นสู่ห้วงแห่งสวรรค์ แล้วทิ้งร่างอันเปรียบเป็นธุลีไว้ พระศพที่ถูกพันธิการก็มิใช่สิ่งที่น่าอัปยศ ถ้อยคำดังกล่าวข้างต้นผุดขึ้นในห้วงคำนึงยามที่ข้าพเจ้าได้ยินเสียงปี่อันใสบริสุทธิ์ในท่วงทำนองที่พลิ้วไหวล่องลอยอยู่ในรัตติกาล  ข้าพเจ้ารู้สึกเหมือนได้เห็นดวงพระวิญญาณของพระองค์ทรงเป็นอิสระในท้ายที่สุด ขบวนอัญเชิญพระบรมศพเคลื่อนผ่านประตูพระบรมมหาราชวังเข้ามาเมื่อเวลาประมาณ ๔ ทุ่ม  และกว่าจะอัญเชิญพระบรมศพขึ้นประดิษฐานบนพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาทเรียบร้อยก็เป็นเวลาเกือบเที่ยงคืน  หลังจากนั้นพระสงฆ์จึงเริ่มสวดมนต์  การสวดจะกระทำติดต่อกันไปทั้งกลางวันกลางคืน  โดยใช้พระสงฆ์ ๔ รูปนั่งประจำอยู่ที่มุมใดมุมหนึ่งขององค์พระที่นั่ง  เมื่อสวดครบแต่ละรอบก็จะเปลี่ยนที่นั่งสลับกันจนครบทั้ง ๔ มุม  และจะหยุดพักวันละ ๓ ครั้ง ในตอนรุ่งอรุณ  ตอนเที่ยงวัน และตอนใกล้ค่ำ  เสียงสวดมนต์ดังคลอไปกับเสียงประโคมกลองชนะและเสียงสังข์  บรรดาพระมเหสีและเจ้าจอมยืนเรียงแถวร่วมส่งดวงพระวิญญาณอยู่เบื้องหน้าพระโกศพระบรมศพ  เสียงแหลมสูงขึ้นจมูกดังขึ้นหลังเสียงสวดของพระสงฆ์ซึ่งฟังดูคล้ายกับท่วงทำนองของดนตรี หญิงสาวบางคนร่ำไห้จนน้ำตาหลั่งไหลราวกับกระแสน้ำขณะขับขานบทเพลง  ใครบางคนที่ได้ยินบทเพลงดังกล่าวได้ช่วยถอดความตอนหนึ่งของบทเพลงนี้ให้แก่ข้าพเจ้า อันมีเนื้อความดังนี้ “โอ้พระร่มโพธิ์ทอง  พระพุทธเจ้าข้าเอย พระทูลกระหม่อมแก้ว  พระพุทธเจ้าข้าเอย ....................... .................... ละข้าพระบาทยุคลไว้   พระพุทธเจ้าข้าเอย” และจะร้องซ้ำๆ กัน ๓ ครั้ง นับเป็นโอกาสสุดท้ายที่เราได้รับทราบเรื่องราวเกี่ยวกับนางร้องไห้ เพราะเมื่อถึงคราวที่พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว  พระราชโอรสของพระองค์เสด็จสวรรคตในเวลา ๑๕ ปีต่อมา  ขั้นตอนพิธีดังกล่าวได้ถูกยกเลิกไปในท้ายที่สุด  เนื่องจากความยุ่งยากในการหาผู้มาขับขานบทเพลง  พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงอภิเษกสมรสเมื่อพระชนมายุล่วง ๔๒ พรรษา  ตลอดช่วงระยะเวลาสั้นๆ ของการครองราชย์พระองค์ทรงมีพระมเหสีถึง ๕ พระองค์ด้วยกัน  เนื่องจากทรงมีพระราชประสงค์ที่จะมีรัชทายาทไว้สืบราชบัลลังก์  พระมเหสีองค์ที่ ๕ ซึ่งเป็นองค์สุดท้ายทรงมีพระประสูติกาลพระราชธิดาก่อนหน้าที่พระเจ้าอยู่หัวจะเสด็จสวรรคตเพียงวันเดียว  ซึ่งสภาพพระพลานามัยของพระมเหสีได้ถูกนำมาใช้เป็นข้ออ้างในการยกเลิกพิธีขับขานบทนางร้องไห้ไปในที่สุด “ราชสำนักสยาม ในทรรศนะของหมอสมิธ” จากคุณ : NickyNick - [ 24 ต.ค. 50 09:11:01 ]

ความคิดเห็นที่ 89 เกี่ยวกับเรื่องนางร้องไห้ เมื่อได้ไปอ่านรายละเอียดของหม่อมศรีพรหมา จึงเข้าใจว่าเป็นเหมือนการขับร้องทำนองเพลงอย่างหนึ่ง ซึ่งไม่น่าจะมีข้อรังเกียจใดๆ และความหมายไม่ได้เป็นไปในทำนองเสแสร้ง เพียงแต่ชื่อ "นางร้องไห้" ไม่ค่อยจะถูกต้องนัก เป็นความรู้สึกของผมนะครับ และขอคัดลอกบทนางร้องไห้มาเพิ่มเติมต่อเนื่อง เหมือนกับของคุณเพ็ญครับ .....ต่อมาผู้เขียนได้รับหมายให้ไปเป็นนางร้องไห้  ให้ไปตั้งแต่ ๘ โมงเช้าในวันนั้น  โดยแต่งขาวทั้งชุด  ท่านผู้สำเร็จราชการของสมเด็จ (คุณท้าวปั้ม)  ท่านก็จัดไปตามหมาย  เมื่อผุ้เขียนออกจากพระตำหนัก  จะเข้าไปเป็นนางร้องไห้ในวังหลวง  สมเด็จก็ยังไม่คืนพระสติ  ภายหลังทราบจากเพื่อนๆ ที่ไม่ได้เข้าไปเป็นนางร้องไห้ว่า  พอรู้สึกพระองค์ก็ทรงพระกรรแสงจนหมดพระสติไปอีก  หลายครั้งหลายคราว         ผู้เขียนได้ไปนั่งร้องไห้อยู่ที่พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท   การร้องไห้นั้นแท้ที่จริงเป็นการร้องเพลงอย่างเศร้าที่สุด   เกิดมาผู้เขียนก็เพิ่งเคยได้ยิน  ขณะนั้นผู้เขียนอายุในราว ๑๙-๒๐   และรู้สึกว่าเพลงร้องไห้นี้ช่างเศร้าเสียนี่กระไร   ทุกคนน้ำตาไหลรินจริงและสะอื้นจริงๆ  ยิ่งมีเสียงปี่ที่โหยหวลและเสียงกลองชนะ (เปิดพรวด)  เลยยิ่งไปกันใหญ่          นางร้องไห้มีผลัดกันหลายผลัด  แต่ละผลัดแบ่งเป็นยามๆ คือยามรุ่ง  ยามเที่ยง  ยามค่ำ  และสองยาม  เมื่อได้เวลาผลัดใครผุ้นั้นๆ ก็ไปรวมกันที่พระที่นั่งดุสิตฯ  แต่ละผลัดของนางร้องไห้  จะมีทั้งหมด ๑๔ คน  แบ่งออกเป็น ๒ พวก  คือต้นเสียง ๖ คน  นอกนั้นเป็นลูกคู่  พวกต้นเสียงนั้นโดยมากเป็นคนประจำของวงดนตรีของสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวง  ส่วนลูกคู่ ๘ คนก็จัดเอาพวกเจ้าจอมที่ยังสาวอยู่  ไปเป็นรวมทั้งตัวผู้เขียนด้วย   การจะตั้งต้นร้องไห้นั้นต้องคอยฟังเสียงประโคมก่อน  แล้วจึงจะร้องบทเพลงพิเศษโดยร้องกันไปรับกันไป  จนเสียงประโคมหยุด  เป็นอันหมดพิธีของผลัดนั้น  แต่หากผลัดใดประจวบกับวันทำบุญใหญ่ทุกๆ ๗ วัน  นางร้องไห้จะต้องร้องแทรกระหว่างยามค่ำกับสองยามอีกวาระหนึ่ง   วันทำบุญใหญ่จะมีเจ้านาย ขุนนาง  และชาวต่างประเทศมาร่วมเป็นจำนวนมาก  นางร้องไห้ต้องปฏิบัติหน้าที่ดีเป็นพิเศษ   และต้องทำงานหนักกว่าวันธรรมดาหน่อย  ปฏิบัติเช่นนี้ตลอดไปเป็นเวลาร่วมปีจนถวายพระเพลิง บทนางร้องไห้ ๑ ต้นเสียงร้องพร้อมกัน   “โอ้พระร่มโพธิ์ทอง   พระพุทธเจ้าข้าเอย”                                         “พระทูลกระหม่อมแก้ว  พระพุทธเจ้าข้าเอย” ลูกคู่รับ           “พระพุทธเจ้าข้าเอย  พระทูลกระหม่อมแก้ว” “พระพุทธเจ้าข้าเอย” ๒ ต้นเสียง  “โอ้พระร่มโพธิ์ทอง  พระเสด็จสู่สวรรค์ชั้นใด”       “ละข้าพระบาทยุคลไว้  พระพุทธเจ้าข้าเอย”   “พระทูลกระหม่อมแก้ว  พระพุทธเจ้าข้าเอย” ลูกคู่รับ   “พระพุทธเจ้าข้าเอย  พระทูลกระหม่อมแก้ว” “พระพุทธเจ้าข้าเอย” ๓ ต้นเสียง   “โอ้พระร่มโพธิ์ทอง  พระเสด็จสู่สารทิศใด”       “ข้าพระบาทจะขอตามเสด็จไป  พระพุทธเจ้าข้าเอย” “พระทูลกระหม่อมแก้ว  พระพุทธเจ้าข้าเอย” “พระพุทธเจ้าข้าเอย  พระทูลกระหม่อมแก้ว” “พระพุทธเจ้าข้าเอย” อัตชีวประวัติของหม่อมศรีพรหมา กฤดากร (พร้อมด้วยคำสัมภาษณ์และเรื่องวิธีถนอมรักษาอาหาร) มูลนิธิจิมทอมป์สัน  ๖ ซอยเกษมสันต์ ๒  ถนนพระราม ๑ ก.ท.๕ จัดพิมพ์เป็นอนุสรณ์สำหรับ  หม่อมศรีพรหมา กฤดากร  ณ อยุธยา  ต.จ.  พ.ศ.๒๕๒๒ จากคุณ : NickyNick - [ 24 ต.ค. 50 09:17:24 ]

ความคิดเห็นที่ 90 คห.๘๗ หายไปอีกแล้ว ใครว่างออกแรงตามหน่อยครับ หนังสือ "พระเมรุมาศ พระเมรุ และเมรุ สมัยกรุงรัตนโกสินทร์"  โดย พลเรือตรีสมภพ ภิรมย์ ศิลปินแห่งชาติ  ราชบัณฑิต สนพ.อมรินทร์, ๒๕๓๙ บอกว่า - และสมเด็จพระบรมราชินีนาถมิได้มีวันสิ้นทุกข์  ทรงแต่งฉลองพระองค์สีดำตลอดพระชนมชีพ และ อ้าง "ตามรอยบาทพระพุทธเจ้าหลวง" โดยประยุทธ สิทธิพันธ์  บรรยายบรรยากาศเมื่อวันที่ ๒๓ ตุลาคม ไว้น่าฟังดังนี้ “รัตติกาลแห่งพระมหานครในคืนวันที่ ๒๓ ตุลาคมนี้  เป็นคืนที่แสนกำศรด  แม้แต่ธรรมชาติเองก็มืดมัว  อากาศอบอ้าว  ท้องฟ้าถูกบดบังเสียด้วยม่านผืนมหึมา  น่าประหวั่นพรั่นพรึงยิ่งนัก  ดุจว่าพญามัจจุราชอันโหดร้ายได้เด็ดพระวิญญาณของสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงไปแล้ว  ทิ้งริ้วรอยแห่งความหวาดหวั่นไว้อีกด้วย “รวมเวลา ๓ ชั่วโมง  ขบวนแห่พระบรมศพมาถึงพระบรมมหาราชวังเมื่อเวลา ๓ ทุ่มของคืนวันนั้น  เมื่อพระบรมโกศล่วงเข้าประตูวิเศษไชยศรี  แถวทหารเกียรติยศกระทำวันทยาวุธถวายความเคารพ  แตรวงบรรเลงเพลงสรรเสริญพระบารมี  และบัดนั้นเองปืนใหญ่ของกรมทหารบกและกรมทหารเรือก็ทำการยิงสลุตถวายคำนับดังกึกก้องกัมปนาทไปทั่วพระนคร  ขบวนแห่ล่วงเลยเข้าไปยังพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท  ณ ที่นั้น  พระบรมวงศานุวงศ์และข้าราชการฝ่ายในได้คอยรับพระบรมศพอยู่โดยพร้อมหน้า  และได้เชิญพระบรมศพขึ้นประดิษฐาน ณ ปราสาทนั้น  จึงเป็นอันเสร็จพิธีแห่งพระบรมศพ จากคุณ : NickyNick - [ 24 ต.ค. 50 09:21:18 ]

ความคิดเห็นที่ 91 วันรุ่งขึ้นจากวันแห่พระบรมศพ หนังสือพิมพ์รายวันในกรุงเทพฯ ได้เสนอข่าวและเกร็ดต่างๆ ของเหตุการณ์เมื่อวาน อาทิเช่น “ราษฎรพลเมืองที่ไปดูแห่วันนี้มากมายเหลือที่จะประมาณถูกได้  เต็มไปสองฟากถนนตลอดกระทั่งสวนดุสิต  พากันโศกเศร้าทั่วหน้า  พลเมืองตลอดจนชาวต่างประเทศไว้ทุกข์ทั่วกันตามทางมีธูปเทียนดอกไม้ปักเคารพบูชาพระบรมศพตลอดทาง  ผู้ที่ไปดูไม่อาจกลั่นน้ำตาได้  เพราะวังเวงใจอย่างพิศวงด้วยเห็นกระบวนแห่  ทั้งได้ยินแตรล้วนโศกเศร้า” “กลางคืนวันที่ ๒๓ รถไอรวยแล่นพ่วงถึง ๒ คัน เพราะว่าคนขึ้นลงมาก” คืนวันแห่พระบรมศพ  ไฟฟ้าเสีย  ไม่มีแสงสว่าง  กระทำให้ความมืดมัวเป็นที่ลำบากแก่ผู้ที่ไปดูแห่เพื่อแสดงความเคารพบูชาต่อพระบรมศพ  แต่การที่ไฟฟ้าดับนั้นเป็นของธรรมดา” เนื่องจากการสวรรคตของสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงครั้งนี้  นับเนื่องเป็นความมหาวิปโยคอันยิ่งใหญ่ของประชาชาติไทย  ทางราชการได้มีคำสั่งให้ปิดสถานที่ราชการทั่วไป  โดยเฉพาะกรมศึกษาธิการได้มีคำสั่งให้โรงเรียนทุกโรงเรียนปิดการเรียนมีกำหนด ๗ วัน  นอกจากสถานที่ทางราชการปิดทำงานแล้ว  บรรดาธนาคาร โรงสีไฟ สถานที่ทำการของเอกชน  สำนักงานหนังสือพิมพ์ก็ปิดเช่นเดียวกัน ในวันที่ ๒๕ ตุลาคม  โรงสีข้าวชื่อ ถมยา  ซึ่งเป็นโรงสีข้าวขนาดใหญ่แห่งหนึ่ง  ได้เปิดการแจกข้าวสารแก่ราษฎรที่ยากจนทั่วไปคนละ ๑ ถ้วย  กับสตางค์แดง ๑ อัน  ตั้งแต่เวลา ๗ น. จนถึง ๑๗ น. ที่หน้ากระทรวงนครบาล  เพื่อเป็นการฉลองพระเดชพระคุณอุทิศส่วนกุศลถวายสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวง  ปรากฏว่าบรรดาผู้ยากจนขัดสนได้เข้าไปรับทานครั้งนี้อย่างเนืองแน่น สมภพ ภิรมย์ จากคุณ : NickyNick - [ 24 ต.ค. 50 09:22:20 ]

ความคิดเห็นที่ 92 ข่าว จีโนสยามวารศัพท์  กล่าวถึงอาการของประชาชนว่า “..... กิริยาใบหน้าของราษฎรพลเมืองไม่ว่า ไทย จีน คนต่างภาษา  ต่างแสดงความอาลัย  ชาวบ้านนอก ชาวนา ชาวสวน คนทำงาน คนรับจ้างแจวเรือ  เหล่านี้พอทราบก็พากันอัดอั้น  สะอื้นตื้นตันใจด้วยความอาลัย  บางคนถึงกับร้องไห้อย่างที่บิดามารดาอันเป็นที่รักมาพลัดพรากจากไป  ไม่เห็นใครสักคนจะอดกลั้นไว้ได้  เหล่านี้ใช่ว่าเมื่อพระองค์ดำรงพระชนม์อยู่นั้นจะได้เคยเข้าเฝ้าใกล้ชิดพระองค์ก็หาไม่  ยังมีน้ำใจเศร้าโศกอาลัยถึงพระองค์.....” (“สยามินทร์ปิ่นธเรศเจ้า จุลจอม จักรเอย”  โดย ดร.ธิดา สาระยา, ๒๕๔๐) จากคุณ : NickyNick - [ 24 ต.ค. 50 09:22:57 ]

ความคิดเห็นที่ 93 ครั้งเมื่อข่าวการสวรรคตของพระมหากษัตริย์ไทยทราบไปถึงประเทศต่างๆ ได้มีวิทยุโทรเลขแจ้งข่าวถ่ายทอดไปดังต่อไปนี้ โทรเลขพิเศษจากฮ่องกง  บรรดาหนังสือพิมพ์จีนในประเทศจีน  เมื่อได้ทราบข่าวสวรรคตก็พากันสดุดีว่าเป็นกษัตริย์ที่ปรีชาสุขุมคัมภีรภาพ  รอบรู้สรรพศาสตร์และวิทยารัฐภิบาลทั้งประเทศตะวันตกตะวันออก  กอปรไปด้วยสุนทรอัธยาศัย  เมตตาปรานีแก่ไพร่ฟ้าข้าแผ่นดินสยามตลอดจนชาวต่างประเทศ  นับเป็นยอดกษัตริย์ในทิศตะวันออกพระองค์หนึ่งในสมัยปัจจุบัน หนังสือพิมพ์ ไทม์  ในกรุงลอนดอนได้เสนอความเศร้าสลดเสียดายว่า  กอปรด้วยพระปรีชาสามารถ หนังสือพิมพ์เยอรมันชื่อ นอร์ด๊วสกออล อีเมนซีตุง  ซึ่งเป็นหนังสือพิมพ์เสียงของทางราชการกลายๆ ได้แสดงความเศร้าเสียดาย  กล่าวว่าพระราชาจุฬาลงกรณ์เป็นที่เคารพรักใคร่ของชาวเยอรมันทั่วไป  เจ้าฟ้ามกุฏราชกุมารเยอรมันก็ได้ตั้งพระทัยปรารถนาว่าจะมาเยี่ยมเยือนพระองค์ในเวลาเสด็จประพาสตะวันออก ได้มีประกาศออกมาเป็นทางราชการว่า  กำหนดประกอบพิธีบรมราชาภิเษกสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวพระองค์ใหม่ในวันที่ ๑๑ พฤศจิกายน ๒๔๕๓  และจะได้ถวายพระปรมาภิไธยว่า สมเด็จพระปรเมนทรมหาวชิราวุธ พระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว อนึ่ง ในวันที่ ๑๖ เดือนเดียวกันนี้  จะมีการบำเพ็ญพระราชกุศลคราวใหญ่เพื่ออุทิศถวายแด่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวในพระบรมโกศ  และจะเปิดโอกาสให้ไพร่ฟ้าข้าแผ่นดินทั่วราชอาณาจักรได้มีโอกาสจัดการทำบุญเพื่ออุทิศถวายด้วย ในวงราชการภายหลังที่ครบกำหนดปิดที่ทำการแล้ว  ได้มีการเคลื่อนไหวเป็นพิเศษ  อาทิ บรรดาข้าราชการในกรมท่าซ้าย  (ส่วนมากเป็นคนจีน)  ซึ่งทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ยกขึ้นมากระทรวงนครบาลนั้น  ได้พร้อมใจกันจัดทำพิธีกงเต๊กถวายตามประเพณีจีนเพื่อเป็นการอุทิศกุศลถวาย  โดยกำหนดเปลี่ยนเวรกัน ๒ วันต่อครั้ง  จนครบกำหนด ๕๐ วัน บรรดากระทรวงทบวงกรมต่างๆ ตลอดจนสถานที่ทำการอื่นและบ้านข้าราชการชั้นผู้ใหญ่ได้ใช้กระดาษและซองขอบสีดำในการโต้ตอบราชการและจดหมาย ในวันที่ ๒๕ ตุลาคม  กรมหมื่นชุมพรเขตรอุดมศักดิ์  รองผู้บัญชาการทหารเรือได้รับสั่งให้หม่อมกับข้าราชการบริพารนำพวงมาลัยดอกไม้สดไปทูลเกล้าฯ ถวายแสดงความเคารพที่พระบรมราชานุสาวรีย์เป็นจำนวนกว่า ๕๐ พวง วันที่ ๒๖ ตุลาคม  เรือรบในกองทัพเรือซึ่งออกไปฝึกซ้อมภาคในอ่าวไทยได้ทยอยกันกลับสู่ฐานทัพที่พระนคร บรรดาพวกพ่อค้าจีนคณะต่างๆ ในกรุงเทพฯ ได้กราบบังคมทูลขอพระบรมราชานุญาตสังเวยตามธรรมเนียมจีน  ไปกระทำการสักการบูชาพระบรมศพที่พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท  และได้ทรงมีพระบรมราชานุมัติตามความประสงค์ วัดหลวงทุกวัดจัดให้มีพระธรรมเทศนาทุกวัน  เพื่อจูงใจให้อาณาประชาราษฎร์ปลดเปลื้องความโศกสลดลงไปบ้าง อนึ่ง เจ้าจอมมารดาทั้งหลายก็ได้ผลัดเปลี่ยนเวียนเวรกันร้อยกรองพวงมาลัยทูลเกล้าฯ ถวายพระบรมศพ นับตั้งแต่วันสวรรคตเป็นต้นมา  ราษฎรทั้งหลายต่างพากันเลิกใช้เครื่องแต่งกายอันเป็นสีสันต่างๆ โดยสิ้นเชิง  ในพระนครและตามหัวเมืองต่างๆ ทั่วไป  จะเต็มไปด้วยผู้ที่นุ่งดำห่มดำไว้ทุกข์  ทั้งนี้เป็นความพร้อมเพรียงอันเป็นความปรารถนาของตนเองทั้งสิ้น  ปรากฏว่าสถิติการขายเครื่องไว้ทุกข์ตามห้างร้านต่างๆ ได้ถีบตัวขึ้นสูงลิ่ว  พวกชาวชนบทหรือแม้คนยากจนข้นแค้นซึ่งเข้ามาในกรุงก็ขวนขวายหาเครื่องไว้ทุกข์ทั่วหน้า สมภพ ภิรมย์ จากคุณ : NickyNick - [ 24 ต.ค. 50 09:24:57 ]

ความคิดเห็นที่ 94 ตามกระแสภาษิตกวีนิพนธ์คำโคลงชื่อ “ออฟชาล์มออฟไลฟ์”  ของจินตกวีอเมริกันชื่อ เฮนรี วอตสเวอร์ถ ลองเฟลโลว์  กล่าวไว้อย่างน่าจับใจ “Lives of great men all remind us, We can make our lives sublime, And, departing, leave behind us Footprints in the sands of Time.” พระบาทสมเด็จพระรามาธิบดีที่ ๖ ทรงพระราชนิพนธ์ไว้เป็นโคลงมหาวิชชาลี ในหนังสือดุสิตสมิตว่า :- ประวัติวีรบุรุษไซร้   เตือนใจ เรานา ว่าอาจจะยังชนม์  เลิศได้ และยามจะบรรลัย  ทิ้งซึ่ง รอยบาทเหยียบแน่นไว้  แทบพื้นทรายสมัย สมภพ ภิรมย์ จากคุณ : NickyNick - [ 24 ต.ค. 50 09:25:52 ]

ความคิดเห็นที่ 95 ผลพลอยได้จากการเฝ้าพระบรมศพคราวนั้น ทำให้เกิดของชำร่วยที่พิเศษสุดขึ้นมาอีกอย่างหนึ่ง ..... นอกจากนี้เสด็จกรมหลวงทิพยรัตน์ฯ ยังทรงเป็นผู้ต้นคิดศิลปะการพับผ้าเช็ดหน้าให้เป็นรูปสัตว์ต่างๆ สำหรับแจกบรรดาแขกเหรื่อที่มาในงานเลี้ยง  จนกลายเป็นประเพณีสืบต่อกันมาช้านานซึ่งเป็นที่นิยมกันมากในสมัยก่อนตามงานใหญ่ๆ  หรือแม้แต่ย้อนหลังกลับไปเมื่อ ๔๐ ปีก่อน  ยังพอมีให้เห็นบ้าง อาทิ  งานมงคลสมรส  งานบวช และงานศพ เป็นต้น กล่าวกันว่าพระองค์ได้ทรงคิดทำขึ้นในระหว่างที่เฝ้าพระบรมศพสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงในครั้งนั้น  ในขณะที่ทรงพระกันแสงด้วยความโศกเศร้าอยู่นั้น ได้ทรงใช้ผ้าซับพระพักตร์ซับน้ำพระเนตรแล้วพระหัตถ์ก็ทรงม้วนและบิดผ้าที่เปียกไปมา  ในที่สุดก็กลายเป็นตัวนกโดยมิได้ตั้งพระทัย  จากนั้นมาก็ทรงดัดแปลงพับเป็นตัวรูปสัตว์ต่างๆ อาทิ หนู กระต่าย แล้วทรงนำผ้าเช็ดหน้าไปอบด้วยเครื่องหอมแบบไทยๆ ผ้าที่ทรงพับนั้นไม่มีการเย็บตรึงหรือใช้เข็มกลัดแต่อย่างใด  ต่อมาภายหลังเสด็จกรมหลวงทิพยรัตน์ฯ ได้ทรงถ่ายทอดวิชานี้ประทานแก่ ม.จ.หญิงสุรางศรี โสภางค์  ซึ่งเป็นเจ้านายอีกพระองค์หนึ่งที่มีฝีพระหัตถ์ดีเยี่ยมในการประดิดประดอย  หลังจากนั้นได้ทรงคิดดัดแปลงพับเป็นรูปสัตว์อื่นๆ เพิ่มขึ้นมากมายจนเป็นที่นิยมแพร่หลายต่อๆ กันมา  นับเป็นตำรับชาววังอีกแขนงหนึ่งที่ได้สืบสานต่อจากเสด็จกรมหลวงทิพยรัตน์ฯ (ชีวิตในวังบางขุนพรหม  กิตติพงษ์ วิโรจน์ธรรมากูร) จากคุณ : NickyNick - [ 24 ต.ค. 50 09:27:48 ]

ความคิดเห็นที่ 96 ข้อมูลของผมที่เตรียมไว้และเกี่ยวข้องกับช่วงนั้นจบแล้วครับ ตอนนี้ คห.๗๑, ๘๗ และ ๙๓ หายไป ต้องออกแรงตามหน่อย คอยกันก่อนนะครับ จากคุณ : NickyNick - [ 24 ต.ค. 50 09:33:59 ]

ความคิดเห็นที่ 97 # ๗๑  ได้โพสต์ใหม่แล้วใน # ๗๒  ส่วน # ๘๗ และ # ๙๓  ขออาสากู้คืนให้ คุณ NickyNick  # ๙๑ ในวันที่ ๒๕ ตุลาคม  โรงสีข้าวชื่อ ถมยา  ซึ่งเป็นโรงสีข้าวขนาดใหญ่แห่งหนึ่ง   ได้เปิดการแจกข้าวสารแก่ราษฎรที่ยากจนทั่วไปคนละ ๑ ถ้วย  กับสตางค์แดง ๑ อัน  ตั้งแต่เวลา ๗ น. จนถึง ๑๗ น. ที่หน้ากระทรวงนครบาล  เพื่อเป็นการ ฉลองพระเดชพระคุณอุทิศส่วนกุศลถวายสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวง  ปรากฏว่า บรรดาผู้ยากจนขัดสนได้เข้าไปรับทานครั้งนี้อย่างเนืองแน่น จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ 24 ต.ค. 50 09:40:33 ]

ความคิดเห็นที่ 98 สวัสดีค่ะ คุณเพ็ญชมพู  คุณพี่นิค  <<<< รายนี้ทำหน้าที่แทนเพื่อน ๆ ได้ดีจริง ๆ ถ้าพี่นิคคิดเงินค่าเฝ้ากระทู้ ป่านนี้รวยแล้วนะเนี่ย... วันจันทร์ที่ผ่านมา มัวแต่ง่วนอยู่กับกระทู้คุณ little kitty ตามคำขอของ จขกท. ^____________^  เลยไม่เห็นกระทู้นี้เลย หวังไว้ว่า คุณกัมม์กลับจากไปเที่ยว จะมีของฝากเป็นค่าแรง ^_________^ จากคุณ : ปริยวาที - [ 24 ต.ค. 50 10:49:05 ]

ความคิดเห็นที่ 99 รู้สึกละอายใจจังเลย  เราเป็นเพียงแค่คนได้มาอ่านกระทู้ที่พี่ ๆ เพื่อน ๆ กรุณาสละเวลามาโพสต์ให้  ไม่เคยนำอะไรมาฝากกะเขาบ้างเลยอ่ะ จากคุณ : biebie999 - [ 24 ต.ค. 50 12:57:19 ]

ความคิดเห็นที่ 100 ขออนุญาตลงพาดหัวข่าวหนังสือพิมพ์ของต่างชาติเกี่ยวกับข่าวสวรรคตของล้นเกล้าฯ รัชกาลที่ 5 ----------------------------------------------------------------------- รูปที่ท่านจะได้เห็นนี้เป็นพระบรมสาทิศลักษณ์ประกอบบทความ คห. 78 ครับ  เห็นแล้วขนลุกเลย ปล. มาทัน คห. 100 พอดี อิอิ แก้ไขเมื่อ 24 ต.ค. 50 19:02:19 แก้ไขเมื่อ 24 ต.ค. 50 13:41:19 จากคุณ : นอกราชการ - [ 24 ต.ค. 50 13:40:09 ]

ความคิดเห็นที่ 101 ต่อไปเป็นพาดหัวข่าวของหนังสือพิมพ์ฉบับหนึ่ง (ไม่ทราบประเทศ)  พาดหัวข่าวพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าฯ สวรรคต จากคุณ : นอกราชการ - [ 24 ต.ค. 50 13:42:40 ]

ความคิดเห็นที่ 102 ต่อไปเป็นรูปจากหนังสือพิมพ์ลิลลุสตราซิอง (L'Illustration) ของฝรั่งเศส  ลงข่าวพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพรัชกาลที่ 5 จากคุณ : นอกราชการ - [ 24 ต.ค. 50 13:53:50 ]

ความคิดเห็นที่ 103 อีกรูปครับ จากคุณ : นอกราชการ - [ 24 ต.ค. 50 13:55:17 ]

ความคิดเห็นที่ 104 อ้อ... เกือบลืมครับ บรรดารูปข้างบนนี้และบทความ คห. 78  มาจากหนังสือ "พระพุทธเจ้าหลวงในโลกตะวันตก"  ของคุณไกรฤกษ์  นานา จากคุณ : นอกราชการ - [ 24 ต.ค. 50 14:02:54 ]

ความคิดเห็นที่ 106 ขอเสริม # ๘๘ และ # ๘๙ ของคุณ NickyNick เรื่อง "นางร้องไห้" เจ้าจอม ม.ร.ว. สดับ ในรัชกาลที่ ๕ ได้ หวนพิไรรำพันถึงครั้งอดีตในงานพระบรมศพของล้นเกล้าฯรัชกาลที่ ๕ ไว้ตอนหนึ่งว่า งานพระบรมศพของสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงนั้น ต้นเสียงร้องมีอยู่ ๔ คน และท่านก็เป็นหนึ่งในจำนวน ๔ คนนั้น เมื่อต้นเสียงร้องแล้ว จะมี ลูกคู่หญิงอีกราว ๘๐-๑๐๐ คน ทำหน้าที่ร้องรับ ร้องซ้ำ ๆ กันหลายรอบ และจะต้องไปร้องกล่อมที่พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท ซึ่งเป็นที่ตั้งพระบรมศพ เนื้อร้องทั้งหมดมีอยู่ ๕ บทด้วยกัน ดังเช่นในรัชกาลก่อน ๆ ที่ผ่านมา เพียงแต่มี สลับกันในบางบท ดังนี้ ๑. พระร่มโพธิ์ทอง                  พระพุทธเจ้าข้าเอย พระทูนกระหม่อมแก้ว              พระพุทธเจ้าข้าเอย   ๒. พระเสด็จไปสู่สวรรค์ชั้นใด    ละข้าพระบาทยุคลไว้ พระพุทธเจ้าข้าเอย พระทูนกระหม่อม แก้ว             พระพุทธเจ้าข้าเอย   ๓. พระยอดพระฟ้าสุเมรุทอง     พระพุทธเจ้าข้า เอย พระทูนกระหม่อมแก้ว              พระพุทธเจ้าข้าเอย   ๔. พระเสด็จผ่านพิภพแห่ง ใด   ข้าพระบาทจะตามเสด็จไป พระพุทธเจ้าข้าเอย พระทูนกระหม่อมแก้ว              พระพุทธเจ้าข้าเอย   ๕. พระทูนกระหม่อมแก้ว         พระพุทธเจ้าข้าเอย พระทูนกระหม่อมแก้ว             พระพุทธเจ้าข้าเอย เรื่องราวประเพณีร้องไห้ของไทยนั้น ได้มาสิ้นสุดในรัชกาลที่ ๕ เป็นครั้งสุดท้าย เนื่องจากพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวไม่ทรงโปรด เพราะทรงเห็นว่าไม่ใช่เป็นการ ร้องไห้อย่างแท้จริง แต่เป็นการร้องไห้ตามแบบพิธี ดังนั้น จึงทรงโปรดเกล้าฯ ให้มีการยกเลิกตั้งแต่นั้นมา ดังเช่นหลักฐานบันทึกที่ทรงระบุไว้ในพระราชพินัยกรรมของพระองค์ไว้ตอนหนึ่งว่า ในเวลาตั้งพระบรมศพที่พระที่นั่ง ดุสิตมหาปราสาท และในเวลาอื่น ๆ ต่อไปนี้ตลอด ห้ามมิให้มีนางร้องไห้ ถ้าผู้ใดรักใคร่ข้าพเจ้าจริง ปราถนาจะร้องไห้ ก็ร้องไห้จริง ๆ เถิด อย่าร้องไห้อย่างเล่นละครเลย นอกจากนี้เมื่อ ครั้งในงานพระบรมศพสมเด็จพระบรมราชชนก  พระองค์ได้ทรงกำชับไปถึงเสด็จอธิบดีฝ่ายในให้ทรงตรวจตราดูแลมิให้นางร้องไห้เกิดขึ้นเป็นอันขาด เพราะเกรงว่าจะส่งเสียงรำคาญเป็นที่อับอายของชาวต่างชาติ ดังที่ ปรากฎในพระราชหัตถเลขาไว้ตอนหนึ่งว่า อนึ่ง มีสิ่งที่รู้สึกโล่งใจอย่างหนึ่ง คือ นางร้องไห้ได้หยุดไปแล้ว ในเวลาก่อน ๆ เมื่อลงไปพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท พอถึงเวลาประโคม พระบรมศพ และนางร้องไห้เริ่มส่งเสียงขึ้น ให้รู้สึกรกหูเสียจริง ๆ จะข่มใจให้นึกชอบเท่าไรก็ไม่ได้เลย เพราะอดรู้สึกไม่ได้ว่ามันเป็นของไม่จริงจัง ช่างเรียกชื่อผิดเสียจริง ๆ เพราะมันไม่ใช่ร้องไห้ แต่เป็นร้องเพลงแท้ ๆ และเพลง นั้นเนื้อร้องก็ซ้ำซากไม่เห็นไพเราะอะไร ได้ยินเขาเล่ากันว่าทูลหม่อมปู่  เมื่อเสด็จไปเยี่ยมพระศพสมเด็จพระรามาธิบดีที่ ๓ ได้ฟังนางร้องไห้มีพระราชกระแสท้วงว่า "ก็ถ้าใคร ๆ จะขอตามเสด็จไปเสียหมดแล้ว ใครจะอยู่รับ ใช้พระเจ้าแผ่นดินองค์ใหม่เล่า" ครั้งนั้นเลยต้องดนางร้องไห้ ในระหว่างทูลกระหม่อมปู่เสด็จลงไปอยู่ที่พระที่นั่งมหาปราสาท ฉันเดาว่าบางทีจะเกิดเหตุเพราะนางร้องไห้ได้ส่งเสียงขึ้นในขณะที่พระกำลังสวดมนต์ อย่างไรก็ตาม ประเพณีนางร้องไห้ในงานพระบรมศพพระเจ้าแผ่นดินนั้น นับเป็นราชประเพณีไทยเก่าแก่ที่มีมาแต่ครั้งสมัยโบราณ อันถือเป็นเครื่องประกอบพระเกียรติยศประดับพระบารมี เพื่อ เป็นการแสดงว่าพระสนม เจ้าจอม และท้าวนางฝ่ายใน ตลอดจนข้าหลวงนางในทั้งปวง เป็นข้าภายใต้ร่มพระบารมีจึงพากันแสดงความโศกเศร้าอาลัย และร้องคร่ำครวญถวายความจงรักภักดีเมื่อเจ้าชีวิตของตนเสด็จสู่ สวรรคต แหล่งข้อมูล : ร้อยเรียงเวียงวัง : รวบรวมจากคอลัมน์ "รอบรั้ว-ริมวัง" ในนิตยสารเปรียว, กิติพงษ์ วิโรจน์ธรรมากูร http://www.oursiam.net/content/display.php?id=113&category=2                                                         ขบวนนางร้องไห้ในงานพระบรมศพ รัชกาลที่ ๕                                                            ซึ่งมีขึ้นเป็นครั้งสุดท้าย ณ ท้องสนามหลวง จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ 24 ต.ค. 50 16:29:35 ]

ความคิดเห็นที่ 107 ขออภัยนะครับ พอดีออกตรวจเยี่ยมต่างจังหวัด เพิ่งจะเข้าเน็ต สำหรับคำถามที่คุณ NickyNick ตั้งข้อสังเกตไว้ ผมคิดว่าพิมพ์ผิดครับ ควรจะเป็น uraemia และ absence of urine ครับ โดยสรุปคือล้นเกล้าฯ รัชกาลที่ ๕ ทรงป่วยด้วยโรคไตวาย ถ้าเป็นปัจจุบันก็ทำการรักษาด้วยการฟอกไต อาจจะเป็นฟอกด้วยเครื่องไตเทียมทางเส้นเลือด (Hemodialysis) หรือฟอกด้วยน้ำยาผ่านทางหน้าท้อง (Continuous Ambulatory Peritoneal Dialysis, CAPD) ถ้าทรงได้รับการรักษาด้วยการฟอกไต จะทรงมีพระชนมายุยืนยาวได้อีกนาน คงจะเกิดคุณูปการต่อประเทศไทยอีกมากมายครับ ปัจจุบันคนไทยเป็นไตวายเพิ่มขึ้นประมาณปีละ ๗,๕๐๐ คน ที่ผมออกต่างจังหวัดช่วงนี้ก็เพื่อไปตรวจเยี่ยม ร.พ.ที่สมัครเข้าร่วมรักษาไตวายด้วย CAPD นำร่อง ๒๓ แห่งนี่แหละครับ จากคุณ : CVTบ้านโป่ง - [ 24 ต.ค. 50 23:22:04 ]

ความคิดเห็นที่ 108 ขอบคุณแทนคุณกัมม์ด้วยทุกท่าน ภาพของหลานชาย “นอกราชการ” ก็ไม่เคยเห็นมาก่อนครับ คุณไกรฤกษ์ นานา ท่านได้รวบรวมไว้มากมาย และเป็นภาพอันซีนสำหรับผมด้วย หนูจิ๋วยังไม่ได้จ่ายค่าแรงค่าเฝ้ากระทู้ภาพ ร.๔ ให้ผมเลย แต่ราคาค่างวดคงจะถูกกว่าเฝ้าให้คุณกัมม์ เพราะรายนี้เราลงแรงอย่างหนัก แต่เพื่อเป็นการเทิดพระเกียรติพระองค์ และเป็นความรู้เพิ่มเติมสำหรับคนที่ไม่มีโอกาสเข้าถึงข้อมูลครับ ไม่เคยคิดตีราคาใดๆ มาก่อน แต่ตอนนี้หนูจิ๋วมาบังคับให้คิด เอาสักกี่ตำลึงกี่ชั่งดีล่ะ ส่วนน้องบี biebie999 อย่าน้อยอกน้อยใจใดๆ ไปเลย การเข้ามาแสดงตัวว่าอ่าน เพียงเท่านี้ก็ทำให้คุณกัมม์คนสร้างสรรค์กระทู้เกิดความสุขลึกๆ ขึ้นมา หากมาอ่านครั้งใดก็แสดงตัวด้วย จะได้ไม่เสียเวลาโหลดกระทู้แต่เพียงอย่างเดียว เรื่องนางร้องไห้ ก็มีหลายสำนวนครับ ลงกันไว้เยอะๆ แบบนี้ ได้อ่านกันจุใจเลย สำหรับข้อติงของพวกเราเกี่ยวกับบันทึกส่วนที่เป็นภาษาอังกฤษครั้งนี้ ถ้าหากถูกต้องจริงๆ  เมื่อสำนักพิมพ์ใดจะตีพิมพ์ใหม่ แล้วมาเห็นเข้า ก็อาจทำเป็นเชิงอรรถชี้แจงแถลงไขให้คนอ่านทราบ จะเป็นประโยชน์ต่อไปครับ ขอเพิ่มเติมเรื่องหมอกธุมเกตุ จากสารคดีน่ารู้ของท่านหญิงพูนพิศมัย ใน คห.๒  ที่ว่ามักจะมีในเวลาที่มีเหตุใหญ่ๆเกิดขึ้น ได้อ่านหนังสือ “สมเด็จพระศรีสวรินทิราฯ”ของ สมภพ จันทรประภา, รวมสาส์น พิมพ์ครั้งที่ ๔ พ.ศ.๒๕๓๐ ก็ได้มีหมอกธุมเกตุเกิดขึ้นเช่นเดียวกัน ในเหตุการณ์ครั้งยิ่งใหญ่ก่อนหน้านั้น น.๒๑  ...... พระเจ้าลูกเธอชั้นใหญ่มีพระองค์เจ้าโสมาวดีเป็นต้น  และพระสนมเอกที่หมอบเฝ้านั้นต่างอยู่ในอาการอันสงบทั้งๆ ที่ใจข่อนๆ ไปทั่วทุกตัวคน  เสียงระฆังยามที่หอภูวดลทัศไนย์ย่ำดังก่างๆ เข้ามา  นกตุ๊ดก็ร้องขึ้นตุ๊ดหนึ่ง  พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวผู้ทรงพระคุณอันประเสริฐ  เสด็จสู่สวรรคตด้วยความสงบ  มี หมอกธุมเกตุ คลุ้มมัวลอยเข้าไปในพระที่นั่ง  ทำให้ความเย็นที่มีอยู่แล้วเย็นเยือกยิ่งขึ้นกว่าปกติ  ครู่หนึ่งก็จางหายไป จากคุณ : NickyNick - [ 25 ต.ค. 50 09:49:15 ]

ความคิดเห็นที่ 109 ขอต่อไปถึงวันถวายพระเพลิงเลยครับ มีเรื่องราวมากมาย แต่จะขอคัดเฉพาะจากหนังสือ "สมเด็จพระศรีสวรินทิราฯ ของสมภพ จันทรประภา" มาให้อ่านกัน อ้างถึง  ม.จ.จงจิตรถนอม ดิศกุล  ทรงเล่าว่า “ตอนบ่ายเชิญพระบรมศพขึ้นพระแท่นทอง ทรงพระภูษาแดงลอยชาย ทรงสพักแพรสีนวล  สไบเฉียง เวลา ๑๖ นาฬิกา สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช ทรงเครื่องเต็มยศถวายสรงน้ำพระบรมศพ  พร้อมด้วยพระบรมวงศานุวงศ์ฝ่ายหน้า  และข้าราชการชั้นเสนาบดี หม่อมเจ้าชั้นพานทองเสร็จแล้ว  พนักงานภูษามาลา ถวายเครื่องสุกรัม ทรงเครื่องตามขัตติยราชประเพณี  ทรงภูษาเขียนทอง  พื้นขาวโจงหน้าหลัง แลมีทับพระทรวง พระสังวาล พาหุรัด ทองพระกร พระธำรง ๘ นิ้วพระหัตถ์  ทองข้อพระบาท ทองปิดพระพักตร์ลงยา ห่อใบเมี่ยง ๑๖ ผืน  เสร็จแล้วเชิญเสด็จลงระลองเงินประทับบนการจับหลักทองคำลงยาราชาวดี แล้วคลุมตาด สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช ถวายพระชฎามหากฐิน  เสร็จแล้วเชิญพระลองจากชั้นบนลงอัฒจันทร์  ผ่านมาทางหลังห้องประชุมลงอัฒจันทร์ใหญ่ถึงหน้าที่นั่ง  ตั้งพระเสลี่ยงหิ้วไปขึ้นสามคาน  ประกอบพระโกศทองใหญ่ มีพระมหาเศวตฉัตรกั้น  พระเจ้าลูกเธอพระองค์เจ้าดิลกนพรัตน์ และพระเจ้าลูกเธอพระองค์เจ้าสุริยงประยูรพันธ์ ประคองพระโกศ  มีกระบวนแห่ทหารบกประมาณ ๒,๐๐๐ คน  แล้วถึงตำรวจมหาดเล็กแต่งยุนิฟอร์มเสื้อครุยอย่างขบวนพยุหยาตรา กลองชนะแดง ๘๐  ทอง ๒๐  เงิน ๒๐  จ่าปี่จ่ากลอง ๒ สำรับ  มีตำรวจถือหวาย  ถือหอก  ชั้นนายสะพายกระบี่ เครื่องสูงหักทองขวาง  บังแซก ๒ สำรับ  พระแสงหว่างเครื่อง  แต่งเครื่องเสื้อครุยลำพอก  แล้วถึงพระที่นั่งสามคาน  มีพระกลดบังสุริยา  คู่เคียง ๘ คู่  พระยา ทหาร และราชสำนัก มหาดเล็กเชิญเครื่องสูง หลังนาฬิกาวันเปลือยผม  อยู่ท้ายเครื่องมีธงสแตนดาร์ดเดินตาม มีนายทหารกำกับธง  สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชทรงพระดำเนินตาม  แล้วถึงเจ้านายทรงดำเนินเรียง ๔  ตั้งแต่เจ้าฟ้า พระองค์เจ้า หม่อมเจ้า  แล้วม้าพระที่นั่ง ๔ ตัว  แล้วขุนนางตั้งแต่เจ้าพระยาเป็นต้นไป  ทหารเรืออยู่ท้ายกระบวนจำนวน ๖๐๐  แห่ออกผ่านพระที่นั่งสีตลาภิรมย์  มาออกกำแพงที่รื้อเป็นช่องเลียบทางพระที่นั่งอนันตสมาคม  ออกพระลานผ่านพระบรมรูปทางด้านตะวันตก  ไปตามถนนราชดำเนิน  เลี้ยวหน้าพระลานตามทางกระบวนแห่จะได้เห็นราษฎรสองข้างทางมีดอกไม้ ธูปเทียน บูชา และร้องไห้แทบทุกคน  แม้แต่ทหารถือปืนข้างถนน กระบวนแห่เข้าประตูวิเศษไชยศรี พิมานไชยศรี เข้าพระมหาปราสาท เมื่อพระบรมศพถึงแล้วเปลื้องประกับเชิญขึ้นทางมุขเหนือประตูตะวันตก  ตั้งบนแว่นฟ้าทองสามชั้น  มีฐานพระบุพโพฐานเขียงห้อยเศวตฉัตร ๙ ชั้น  สมเด็จพระบรมราชโอรสผู้ครองแผ่นดินทรงทอด        ผ้า   สดัป   กรณ์ ๑๒๐  ผ้าขาว ๒๔๐  แล้วเสด็จขึ้นราว ๕ ทุ่ม ระยะทางเดินกระบวนจากสวนดุสิตถึงพระบรมมหาราชวังราว ๓ ชั่วโมง  ทหารปืนใหญ่ยิงสลุตถวายตั้งแต่สรงน้ำพระบรมศพทุกนาที  จนตั้งพระโกศเสร็จ มีประโคมและนางร้องไห้พวกเจ้าจอมและพนักงาน พระบรมวงศานุวงศ์ทั้งฝ่ายหน้าและฝ่ายใน เสด็จเฝ้าถวายบังคมพระบรมศพทุกวัน  เวลาค่ำสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จลงบำเพ็ญพระราชกุศล  มีงานทุกเจ็ดวัน  สมเด็จพระเจ้าลูกเธอและพระเจ้าลูกเธอทรงผลัดเวรทรงร้อยมาลัย  ทรงผลัดกันบำเพ็ญพระกุศลทูลเกล้าฯ ถวาย มีเทศน์และสดับปกรณ์บ้าง เพราะทุกๆ เจ็ดวันเป็นงานของหลวง  เครื่องกงเต็กไม่เคยเห็นครั้งไหนจะมีมากเท่านี้  พวกขุนนางที่เป็นจีนร่วมกันทำถวายฉลองพระเดชพระคุณทุกเจ็ดวันตั้งออกไปจนถึงกระทรวงมหาดไทยอยู่ติดกระทรวงการคลัง เมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จสวรรคตแล้ว  พระบรมวงศานุวงศ์ฝ่ายใน เจ้าจอมมารดา เจ้าจอมที่ประทับพระราชวังดุสิต เสด็จกลับเข้ามาประทับในพระบรมมหาราชวังทั้งหมด  ที่ตำหนักสมเด็จพระปิตุจฉาร้อยดอกไม้ม่านหน้าพระฉากทุกอาทิตย์  นอกจากนั้นเตรียมปักตาลปัตรงานพระบรมศพ  ที่สมเด็จพระพันปี ๓๐ เล่ม  สมเด็จพระปิตุจฉา ๓๐  พระวิมาดา ๓๐  สมเด็จพระพันวัสสา ๓๐ เล่ม  สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยานริศทรงออกแบบอักษรพระนาม จ.ป.ร. แต่เป็นรูปพระบรมโกศ และมีฉัตร ๒ ข้าง  ข้าพเจ้าได้เคยปักสะดึงตาลปัตรนี้ด้วย  สังเค็ด ๑๒๐  ธรรมาศพระเทศน์  นาฬิกาเรือนใหญ่ สิ่งอื่นๆ อีกจำไม่ได้  ตั้งแต่งานพระเมรุวันที่ ๑๖ เดือนมีนาคม ๒๔๕๓  พระเบ็ญจาทองคำทำที่วังกรมหลวงสรรพสารทสูงหลายชั้น  ตั้งตรงกลางพระมหาปราสาท  พระเบ็ญจาองค์นี้เป็นหลังที่สุดต่อมาไม่ได้ทำอีกเลย  เชิญพระบรมศพขึ้นพระเบ็ญจาโดยเกริ่น งานออกพระเมรุทั้ง ๓ วัน โปรดให้ประชาชนเฝ้าถวายสักการบูชาพระบรมศพ  สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จฯ เวลาบ่ายและเช้าเลี้ยงพระวันที่ ๓ เวลา ๑๔ นาฬิกา เชิญพระบรมศพเสด็จขึ้นสามคาน  สมเด็จเจ้าฟ้ากรมหลวงสงขลานครินทร์  และสมเด็จเจ้าฟ้ากรมขุนสุโขทัย ประคองพระโกศ  สมเด็จเจ้าฟ้ากรมหลวงลพบุรีราเมศขึ้นพระยานมาศทรงโปรยข้าวตอก  สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรสทรงอภิธรรม  พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงพระดำเนินตามพร้อมด้วยพระบรมวงศานุวงศ์ ข้าราชการฝ่ายทหารและพลเรือน เดินกระบวนไปวัดพระเชตุพน มีพลับพลาเล็กข้างวัด  ตอนนี้พระเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ให้พระยาวงษาภรณภูสิตภูษามาลาเชิญพระบรมโกศขึ้นเกริ่นประทับบนพระมหาพิไชยราชรถ  ท่านได้เคยเล่าให้ข้าพเจ้าฟังว่า ท่านกลัวจะขลุกขลักเวลาเสด็จขึ้นเกริ่น  ท่านได้จุดธูปเทียนกราบบังคมทูลพระบรมศพ  ขอเชิญเสด็จโดยง่าย การก็เป็นไปโดยเรียบร้อย เวลาเสด็จขึ้นเกริ่นนั้นเป็นท่าที่งามนัก  เห็นภูษามาลาถวายบังคม ๓ ครั้ง  มือดุนพระบรมโกศเสด็จเข้าในราชรถ และเคลื่อนขบวน  กรมหลวงนครไชยศรีทรงม้านำขบวน  กองทหารม้า ทหารราบหลายเหล่า กองพระอิสริยยศ ราชรถเล็ก  สมเด็จพระมหาสมณประทับราชรถทรงอภิธรรม  พร้อมด้วยพระบรมวงศานุวงศ์ ข้าราชการ แล้วถึงพระมหาพิไชยราชรถ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จพระราชดำเนินตาม  พระบรมวงศานุวงศ์ฝ่ายในเฝ้าที่ปะรำข้างพระที่นั่งสุทไธสวรรย์ ทุกๆ พระองค์มีเครื่องทองน้อยถวายสักการบูชา ข้าราชการฝ่ายในจุดธูปเทียนบูชาเวลาพระบรมศพผ่านถึงพระเมรุ  เปลี่ยนจากมหาพิไชยราชรถ เสด็จสามคาน  สมเด็จเจ้าฟ้ากรมขุนเพชรบูรณ์ สมเด็จเจ้าฟ้ากรมหลวงสุโขทัยประคองพระโกศ  สมเด็จเจ้าฟ้ากรมหลวงพิษณุโลกทรงโยง  สมเด็จเจ้าฟ้ากรมหลวงนครราชสีมาทรงโปรย  ทรงพระยานมาศทั้ง ๒ พระองค์  สมเด็จเจ้าฟ้าทุกๆ พระองค์ทรงพระภูษาขาว  ผ้าทรงเยียระบับขาว  ฉลองพระองค์ครุยขาว  ระมาลามีขนนก  เมื่อเวียน ๓ รอบแล้ว เชิญเสด็จขึ้นบนพระจิตกาธาน  เปลี่ยนทรงพระโกศไม้จันทน์  พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงบำเพ็ญพระราชกุศลถวายแล้ว  เสด็จขึ้นถวายบังคมพระบรมศพ  ถวายพระเพลิง  พระบรมวงศานุวงศ์ฝ่ายหน้าฝ่ายใน  ข้าราชการ ราชทูต ผู้แทนรัฐบาล  กงสุล ทุกประเทศ ถวายพระเพลิงพระบรมศพ  เจ้านายฝ่ายในเมื่อถวายพระเพลิงแล้วเสด็จกลับทางฉนวนเข้าในพระบรมมหาราชวัง  ไม่ได้เสด็จถวายพระเพลิงจริงตอนดึกอีกครั้ง ตอนเช้า ๗ นาฬิกา  เสด็จพระราชดำเนินที่พระเมรุเสด็จขึ้นถวายบังคมพระบรมอัฐิ  กระบวนสามหาบ  เดินกรบวน ๙ หาบด้วยกัน  เจ้าพระยาภาณุวงษ์  เจ้าพระยาเทเวศร์ เจ้าพระยาวิชิตวงษ์วุฒิไกร (ม.ร.ว.คลี่) เจ้าพระยาพระเสด็จ เจ้าพระยาธรรมา (เวลานั้นเป็นพระอนุรักษ์ฯ) เจ้าพระยาภาสกรวงษ์  เจ้าพระยาอภัยราชา (ม.ร.ว.ลพ)  พระยาศรีวรวงษ์ (ม.ร.ว.จิตร) พระยาวิชิตวงษ์วุฒิไกร (ม.ร.ว.สิทธิ)  หม่อมนเรนทร ฯลฯ  รวม ๒๗ คนด้วยกัน ยังไม่ครบข้าพเจ้าจำไม่ได้ จากคุณ : NickyNick - [ 25 ต.ค. 50 10:04:56 ]

ความคิดเห็นที่ 110 เมื่อเดินครบ ๓ รอบแล้ว  พระเจ้าอยู่หัวเสด็จขึ้นบนพระเมรุ  ทรงจุดเครื่องทองน้อย  ทรงทอดผ้าไตร ๙ ไตร  สมเด็จพระราชาคณะ และพระราชาคณะ ๙ รูป  ขึ้นสดับปกรณ์  เจ้าพนักงานภูษามาลาเปิดผ้าคลุมพระบรมอัฐิ  พรเจ้าอยู่หัวถวายพระสุคนธ์  ทรงโปรยเหรียญทองและเงิน  นอกจากนั้นยังมีเข็มกลัดพระบรมนามาภิไธย  พระจุลจอมเกล้ามีเพชร ๖ เม็ด  เข็ม จ.ป.ร. ลงยาสีน้ำเงินแก่ปนขาว  และเหรียญลงยา จ.ป.ร. อีกมาก  พระบรมวงศานุวงศ์ฝ่ายใน เสด็จขึ้นบนพระเมรุรับพระบรมอัฐิและพระนามาภิไธยเป็นที่ระลึก  เสร็จแล้วเลี้ยงพระสามหาบแห่เชิญพระบรมอัฐิ  เสด็จขึ้นพระที่นั่งราเชนทร  พระเจ้าอยู่หัวและพระบรมวงศานุวงศ์ฝ่ายพลเรือนข้าราชการเดินตามพระบรมอัฐิเข้าในพระบรมมหาราชวัง เสด็จขึ้นบนพระเบ็ญจา  มีงานสมโภชอีก ๓ วัน วันหลังเลี้ยงพระสดับปกรณ์แล้วเจ้าพนักงานภูษามาลาเชิญพระบรมอัฐิขึ้นพระราชยาน  ขึ้นบนพระที่นั่งจักรี พระเจ้าอยู่หัวและพระบรมวงศานุวงศ์ตามเสด็จขึ้นบนพระที่นั่งจักรีชั้น ๓ ประดิษฐานตั้งบนพระวิมาน” หลังจากงานถวายพระเพลิงพระบรมศพแล้ว  สมเด็จฯ เสด็จไปประทับกับสมเด็จพระบรมราชินีนาถที่วังพญาไทเป็นเวลานานหลายเดือน  แล้วจึงเสด็จกลับสวนหงส์ จากคุณ : NickyNick - [ 25 ต.ค. 50 10:06:25 ]

ความคิดเห็นที่ 111 ขอนำบันทึกความทรงจำ สำนวนพระนิพนธ์ในหม่อมเจ้าหญิงจงจิตรถนอม ดิศกุล มาเปรียบเทียบกับสำนวนเล่า ที่คุณ NickyNick  ได้เสนอแล้วใน # ๑๐๙ และ # ๑๑๐ พระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ก่อนงานพระเมรุ โปรดเกล้า ฯ ให้ทำพระเบญจาทองคำ โดยเบิกทองคำจากฝ่ายใน ทำที่วังพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสรรพสาตรศุภกิจ ฐานเป็นไม้หุ้มทองคำข้างนอก สูงมาก ลวดลายข้างนอกสลักงดงามมากด้วยฝีมือประณีตอย่างยิ่ง ข้าพเจ้าได้เห็นเป็นครั้งแรกและครั้งสุดท้าย ด้วยเพราะต่อจากนั้นมาก็เลิก มิได้ทำอีกเลย งานออกพระเมรุตั้งพระเบญจาตรงกลางพระมหาปราสาทสูงกว่าพระแท่นแว่นฟ้าทองคำที่ตั้งมุขตะวันตก ส่วนบริเวณทั้ง ๔ มุข เป็นที่พระบรมวงศานุวงศ์ฝ่ายหน้า ฝ่ายใน ข้าราชการฝ่ายหน้า ฝ่ายใน เจ้าจอมมารดา เจ้าจอม หม่อมห้ามเฝ้าแทน ก่อนตั้งบนพระเบญจาได้มีการจัดเปลื้องเครื่องก่อน พระบุพโพได้ถวายพระเพลิงเป็นการภายใน เมื่อตั้งพระบรมศพบนพระเบญจาแล้วได้บำเพ็ญพระราชกุศลถวาย ๓ วัน วันที่  ๒๗ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๕๓ เวลา ๑๔ นาฬิกา เจ้าพนักงานภูษามาลาได้อัญเชิญพระบรมศพออกทางมุขตะวันตก พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว และพระบรมวงศานุวงศ์ฝ่ายหน้า ฝ่ายในเสด็จส่งพระบรมศพ พระบรมศพเสด็จขึ้นพระยานุมาศ  สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าฯ กรมขุนสงขลานครินทร์ และสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าฯ กรมขุนสุโขทัยธรรมราชา ประคองพระบรมโกศ สมเด็จพระมหาสมณเจ้าเสด็จขึ้นพระยานุมาศ ทรงอ่านพระอภิธรรม สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าฯ กรมขุนลพบุรราเมศวร์ขึ้นพระยานุมาศ ทรงโปรย สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าฯ กรมขุนนครสวรรค์วรพินิตขึ้นพระยานุมาศทรงโยง เจ้าฟ้าทั้ง ๔ พระองค์ ทรงพระภูษาขาว ทรงสายสะพายจักรี ฉลองพระองค์ครุยขาว ทรงพระมาลาเสร้าเสทิน เดินกระบวนแห่ตามอิสริยยศไปวัดพระเชตุพน พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและพระบรมวงศานุวงศ์ทรงพระดำเนินตามพระบรมศพ ถึงวัดพระเชตุพน มีพลับพลาเล็กหน้าวัด เจ้าพนักงานเชิญพระโกศลงจากพระราชยานุมาศ ขึ้นเกรินที่เทียบไว้กับพระมหาพิชัยราชรถ จากนั้นเจ้าพนักงานไขเกริน เชิญพระบรมโกศขึ้นพระมหาพิชัยราชรถ พระเจ้าอยู่หัวทรงทอดผ้าที่พลับพลา สดับปกรณ์ แล้วจึงเดินกระบวนแห่ จอมพล พระเจ้าลูกยาเธอ กรมหลวงนครไชยศรีสุรเดช ทรงม้านำกระบวนแห่ ทหารทุก ๆ เหล่าจนถึงราชรถ สมเด็จพระมหาสมณเจ้าฯ ทรงพระอภิธรรมแล้วจึงถึงพระมหาพิชัยราชรถ ทรงพระโกศพร้อมด้วยพระมหานภดลเศวตฉัตร เจ้าพระยาและพระยาเป็นคู่เคียง มหาดเล็กเชิญพระแสงเครื่องพระอิสริยยศ พราหมณ์เปลือยผมทุกคน แล้วถึงพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว พระบรมวงศานุวงศ์ฝ่ายหน้า เสนาบดี ข้าราชการ ทูตานุทูต ผู้แทนรัฐบาลต่างประเทศ กระบวนเรืออยู่รั้งท้ายปิดกระบวน เจ้านายฝ่ายในเฝ้าที่ปะรำหน้าพระที่นั่งสุทไธสวรรค์ มีเครื่องทองน้อยประจำพระองค์ ทรงบูชาพระบรมศพ พระเมรุสร้างในท้องสนามหลวง ค่อนมาทางพระบรมมหาราชวัง กระบวนฝ่ายในที่เสด็จพระเมรุทางฉนวนที่กั้นทับถนน ทางประตูมณีนพรัตนสู่พลับพลาด้านใต้ กระบวนแห่ถึงที่พระเมรุ อัญเชิญพระบรมโกศลงจากพระมหาพิชัยราชรถทางเกริน แล้วเชิญขึ้นพระยานุมาศ เวียนรอบพระเมรุ  สมเด็จพระมหาสมณเจ้าฯ ทรงนำ สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าฯ กรมขุนนครราชสีมาทรงโปรย สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าฯ กรมหลวงพิษณุโลกประชานาถทรงโยง กระบวนพระอิสริยยศเวียนพระเมรุสามรอบแล้ว เชิญพระบรมศพขึ้นเกริน เปลี่ยนทรงพระโกศไม้จันทน์ตั้งบนพระจิตกาธาน เวลา ๑๗ นาฬิกา ถวายพระเพลิง จอมพล พระเจ้าลูกยาเธอ กรมหลวงนครไชยศรีสุรเดชทรงยืนนำทหารกองเกียรติยศ ตอนกลางคืน พระเจ้าอยู่หัวทรงพระราชยานเสด็จถวายพระเพลิงจริง เจ้านายฝ่ายใน มีแต่สมเด็จพระบรมราชินีนาถ สมเด็จพระบรมราชเทวี สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าหญิงวลัยอลงกรณ์ นอกจากนั้นไม่ได้เสด็จและไม่ได้ไปเลย วันที่ ๒๘ มีนาคม ๒๔๕๓ เวลา ๗ นาฬิกา พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จพระราชดำเนินที่พระเมรุ ฝ่ายในออกทางประตูมณีนพรัตนเดินทางฉนวน ข้าพเจ้าได้เชิญพระโกศทองลงยาประดับเพชรของสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าฯ กรมหลวงศรีรัตนโกสินทร  ตามเสด็จไปที่พระเมรุ ได้เห็นพระเจ้าอยู่หัวเสด็จฯ ขึ้นไป สดับปกรณ์พระบรมอัฐิ ข้าราชการที่เป็นหม่อมราชวงศ์และราชนิกุลบุนนาค ๒๗ คน เดินสามหาบ ที่จำได้ รู้จัก มี เจ้าพระยาเทเวศร์วงศ์วิวัฒน์ เจ้าพระยาภาษกรวงศ์ เจ้าพระยาวิชิตวงศ์วุฒิไกร   นอกจากนั้นจะมีใครอีกก็จำไม่ได้แล้ว พระเจ้าอยู่หัวรับสั่งให้พระบรมวงศานุวงศ์ฝ่ายหน้า ฝ่ายใน ไปรับพระบรมอัฐิ และพระบรมนามาภิไธยที่โปรยบนพระบรมอัฐิ ชั้นพระมเหสีและเจ้าฟ้าได้เข็มกลัดเป็นตัวอักษรว่า ‘พระจุลจอมเกล้า’ นอกจากนั้นเป็นเข็มกลัด พระบรมนามาภิไธยย่อ จ.ป.ร. ฝ่ายหน้าเป็นเหรียญห้อย มีพระราชทานทุก ๆ องค์ ทูลหม่อมกรมหลวงทรงรับพระบรมอัฐิเชิญลงพระโกศแล้ว ทรงเชิญเองจากพระเมรุ เสด็จเข้าทางฉนวน รับสั่งให้ข้าหลวงทั้งตำหนักนุ่งขาว มีดอกไม้ธูปเทียน ทุกคนคอยเฝ้าบูชาพระบรมอัฐิ เมื่อเสร็จพิธีแห่เชิญพระบรมอัฐิเข้าในพระบรมมหาราชวังขึ้นพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท ตั้งบนพระเบญจาทองคำ มีสมโภชอีก ๓ วัน แล้วจึงเชิญขึ้นประดิษฐานบนพระที่นั่งจักรีชั้น ๓ เป็นพระองค์แรกที่ประทับบนพระที่นั่งจักรี ส่วนพระอังคารได้นำไปบรรจุที่ใต้ฐานพระพุทธชินราช วัดเบญจมบพิตร เมื่อเสร็จงานพระบรมศพแล้ว สมเด็จพระบรมราชินีนาถ พระพันปีหลวง โปรดให้เจ้านายฝ่ายในและเจ้าจอมที่เคยอยู่สวนดุสิต ออกมาประทับกันตามเดิมได้ ภายหลังจึงย้ายไปประทับที่สวนสุนันทา ส่วนพระนางเจ้าพระราชเทวี ขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตไปประทับที่วังบางขุนพรหม สมเด็จพระบรมราชเทวี ก็เสด็จไปประทับที่วังสระปทุม (# ๑๖, # ๗๑ และ # ๑๑๑ จากหนังสือ บันทึกความทรงจำ หม่อมเจ้าหญิง จงจิตรถนอม ดิศกุล พิมพ์ครั้งที่หนึ่ง กันยายน พุทธศักราช ๒๕๕๐ ราคา ๑๙๐ บาท โดยสำนักพิมพ์ศยาม จัดจำหน่ายโดย สายส่งศึกษิต บริษัทเคล็ดไทย จำกัด) จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ 25 ต.ค. 50 10:52:26 ]

ความคิดเห็นที่ 112 สมเด็จพระศรีสวรินทิรา บรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า, สมเด็จพระมหิตลาธิเบศร์ อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก  และสมเด็จพระราชปิตุจฉา เจ้าฟ้าวไลยอลงกรณ์ นรินทรเทพกุมารี กรมหลวงเพชรบุรีราชสิรินธร (พระนามในพระนิพนธ์ใน # ๑๑๑ คือ สมเด็จพระบรมราชเทวี, สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าฯ กรมขุนสงขลานครินทร์ และสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าหญิงวลัยอลงกรณ์) ทรงฉาย ณ พระตำหนักจิตรลดา (พระตำหนักหลังเหนือ) ในวังปารุสกวัน งานพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว วันที่ ๒๗ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๕๓ ภาพนี้และภาพข้างล่างนำมาจาก พระเมรุมาศของสมเด็จพระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/K2872464/K2872464.html แก้ไขเมื่อ 25 ต.ค. 50 15:22:17 จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ 25 ต.ค. 50 11:27:51 ]

ความคิดเห็นที่ 113 พระรูปทรงฉายในงานเดียวกัน จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ 25 ต.ค. 50 11:29:52 ]

ความคิดเห็นที่ 114 โหวต ครับ เป็นกระทู้ที่มีคุณค่ามากอีกแล้ว ขอบคุณทุกท่านที่นำข้อมูลที่มีค่า มามอบให้กับผู้อ่าน จากคุณ : Jack (ไม้ทั่วไป) - [ 25 ต.ค. 50 12:00:58 ]

ความคิดเห็นที่ 115 สวัสดีค่ะ พี่นิค คุณเพ็ญชมพู คุณนอกราชการ คุณจิ๋ว ปริยวาที คุณ CVTบ้านโป่ง คุณจำปูน เจ้าของกระทู้ คุณกัมม์ และ เพื่อนๆท่านอื่นๆ ที่นึกชื่อไม่หมดค่ะ ดิฉันเพิ่งได้เข้ามาอ่าน และ เก็บความรู้ในกระทู้นี้ ดีใจที่มีเพื่อนๆ หลายๆ ท่าน นำข้อมูลจากหลายๆแหล่ง มาแบ่งปันกัน และต้องขอขอบคุณทุกท่านทีสละเวลามาพิมพ์ หรือ มาคัดเอาไว้ให้ในนี้นะคะ ดิฉันเองเคยอ่านแต่ "ประวัติต้นรัชกาลที่ 6" มาอ่านในแง่มุมอื่นๆ ในกระทู้นี้แล้วเห็นภาพชัดเจนขึ้นมากค่ะ ์ แก้ไขเมื่อ 25 ต.ค. 50 13:04:26 จากคุณ : little kitty - [ 25 ต.ค. 50 13:00:11 ]

ความคิดเห็นที่ 116 โหวตด้วยอีกเสียงค่ะ จากคุณ : little kitty - [ 25 ต.ค. 50 13:10:14 ]

ความคิดเห็นที่ 117 เรื่องและภาพต่อไปนี้นำมาจากกระทู้ของคุณปริยวาที .....พระเมรุมาศ พระเมรุ และเมรุ สมัยกรุงรัตนโกสินทร์..... http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/2006/11/K4862392/K4862392.html พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเมื่อทรงดำรงพระชนม์อยู่โดยสวัสดิภาพ พระราชทาน พระกระแสพระราชดำรัสสั่งถึงการพระบรมศพของพระองค์ไว้ดังนี้ แต่ก่อนมา  ถ้าพระเจ้าแผ่นดินสวรรคตลง  ก็ต้องปลูกเมรุใหญ่ซึ่งคนไม่เคยเห็นแล้วจะนึกเดาไม่ ถูกว่าโตใหญ่เพียงไร  เปลืองทั้งแรงคนและเปลืองทั้งพระราชทรัพย์  ถ้าจะทำในเวลานี้ดูไม่สม กับการที่เปลี่ยนแปลงของบ้านเมือง    ไม่เป็นเกียรติยศยืดยาวไปได้เท่าใด  ไม่เป็นประโยชน์แก่ คนทั้งปวง  กลับเป็นความเดือดร้อน  ถ้าเป็นการศพท่านผู้มีพระคุณ  หรือผู้มีบรรดาศักดิ์ใหญ่ อัน ควรจะได้เกียรติยศ  ฉันก็ไม่อาจจะลดทอน  ด้วยเกรงว่าคนจะไม่เข้าใจว่า  เพราะผู้นั้นประพฤติ ไม่ดีอย่างหนึ่งอย่างใด  จึงไม่ทำการศพให้สมเกียรติยศซึ่งควรจะได้  แต่เมื่อตัวฉันเองแล้วเห็นว่า ไม่มีข้อขัดข้องอันใด  เป็นถ้อยคำที่จะพูดได้ถนัด  จึงขอให้ยกเลิกงานพระเมรุใหญ่นั้นเสีย ปลูก แต่ที่เผาอันพอสมควร ณ ท้องสนามหลวง  แล้วแต่จะเห็นสมควรกันต่อไป (เทศาภิบาล เล่ม ๑๐ หน้า ๕๙ และจากเรื่องงานถวายพระเพลิงศพ พระบรมศพ โดย นายยิ้ม   ปัณฑยางกูร ในหนังสือจันทรเกษม ฉบับที่ ๑๑ เมษายน ๒๔๙๙) พระเมรุมาศพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นต้นแบบพระเมรุมาศแบบใหม่ครั้งแรกของกรุงรัตนโกสินทร์ จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ 25 ต.ค. 50 14:33:02 ]

ความคิดเห็นที่ 118 ประกอบพระโกศทองใหญ่พระบรมศพพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวบนพระยานมาศสามลำคาน ที่หน้าพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท แก้ไขเมื่อ 25 ต.ค. 50 14:40:29 จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ 25 ต.ค. 50 14:34:52 ]

ความคิดเห็นที่ 119 กระบวนพยุหยาตราพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  จากหน้าวัดพระเชตุพนไปพระเมรุมาศ แก้ไขเมื่อ 25 ต.ค. 50 14:38:37 จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ 25 ต.ค. 50 14:35:15 ]

ความคิดเห็นที่ 120 กระบวนแห่อุตตราวัฎพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  เวียนพระเมรุมาศ รูปนี้เป็นรูปเดียวกับรูปที่ลงในหนังสือพิมพ์ลิลลุสตราซิอง (L'Illustration) ของฝรั่งเศส  # ๑๐๒ แก้ไขเมื่อ 25 ต.ค. 50 14:50:54 จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ 25 ต.ค. 50 14:35:35 ]

ความคิดเห็นที่ 121 วี๊ดวิ้ววว... ขึ้นกระทู้แนะนำแล้ว จากคุณ : little kitty - [ 25 ต.ค. 50 15:30:59 ]

ความคิดเห็นที่ 122 สวัสดีครับทุกท่าน คุณกัมม์เจ้าของกระทู้กลับมาคงจะปลื้มอกปลื้มใจ ที่พวกเราช่วยกันคนละไม้คนละมือขุดกรุนำความรู้มาเสนอให้อ่านกันอย่างไม่รู้จักเหน็ดจักเหนื่อย เนื้อหาสาระถ้าเยอะเกินไปก็เก็บไว้อ่านภายหลังได้ ตอนนี้ถ้าเห็นมีเรื่องไหนสำคัญน่าเก็บไว้ก็จะลอกมาร่วม และอ้างอิงว่ามาจากของใคร เพื่อการสืบค้นที่ง่ายขึ้นในภายหลัง เมื่อย้อนกลับไปดูข้อมูลประกอบใน คห.๙๗ อีกครั้ง ที่"หลวงจิตร์จำนงวานิช เจ้าของโรงสีถมยาแลหลีเจงจั่น และสามเสน กับภรรยาแลคนทำงาน" บริจาคข้าวสารและเงินเพื่อการกุศลคราวนั้น  ก็ถือเป็นข้อมูลประวัติศาสตร์สำคัญของชาติ และของราษฎร์ด้วย ที่เก็บไว้ในราชกิจจานุเบกษา ซึ่งเมื่อได้ย้อนไปราว ๓๐-๔๐ ปี เราไม่ค่อยได้เห็นความสำคัญของราษฎร์ที่จะต้องถูกเก็บบันทึกเรื่องราวไว้กับราชด้วยดังนี้ ซึ่งหากเราได้นำมารวบรวมไว้ที่เดียวกันมากๆ อย่างนี้ จะเป็นประโยชน์ไม่น้อย  ซึ่งต่อไปภายหน้าเมื่อพบว่า หลวงจิตร์จำนงวานิช เป็นใคร ชื่อ-สกุลอะไร ก็อาจจะนำมาร่วมเชิดชูกันต่อไปอีก เมื่อนึกถึงบางกระทู้ที่จบและเก็บเข้าคลังไปแล้ว ภายหลังเจอข้อมูลใหม่อยากจะเพิ่มเพื่อเก็บไว้ในที่เดียวกัน แต่ก็ทำไม่ได้แล้ว เช่น..... เมื่อสองวันก่อนได้หนังสือเล่มใหม่มา มีบางตอนเขียนถึงวาระสุดท้ายของนายพุ่มสกี้ ที่รวบรวมกันไว้ในกระทู้นี้ ชีวิตเหมือนฝัน : นายพุ่มสกี้ พระสหายสนิทสมเด็จเจ้าฟ้าจักรพงษ์ภูวนาถ ผู้จากเมืองไทยไปกว่า 33 ปี http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/2007/07/K5595620/K5595620.html มีเรื่องราวบั้นปลายท้ายสุดชีวิตที่น่าสนใจ ท่านหนีอากาศหนาวจัดที่ขาดแคลนเชื้อเพลิงเพื่อความอบอุ่น หลังภาวะสงครามโลกครั้งที่สองจากบ้านแม่ของพระองค์เจ้าจุลจักรพงษ์ในฝรั่งเศส มาอยู่ที่บ้านเทรเดซี่ อังกฤษ จากเพียงแค่วันที่ ๑๗ พฤศจิกายน แล้วก็หนีไม่ไหวอีกต่อไป สิ้นชีวิตที่บ้านหลังนี้ต่อมาอีกเพียง ๔ วัน คือ ๒๑ พ.ย. ๒๔๙๐ หรือ ค.ศ.๑๙๔๗ ก่อนหน้านั้น ผมเคยคิดแต่เพียงว่า ท่านมีความสุขอยู่กับพระองค์จุลที่บ้านเทรเดซี่อย่างยาวนาน เพิ่งมารู้ตอนนี้เองว่าสั้นเหลือเกิน และบ้านเทรเดซี่ พระองค์จุลก็เพิ่งทรงซื้อบ้านที่อยู่ไกลเปลี่ยว และเคยดัดแปลงเป็นโรงพยาบาลเด็กช่วงสงคราม และเสด็จไปอยู่อย่างถาวรเมื่อ ๒๗ มีนาคม ๒๔๘๘ ก่อนปีใหม่ ๒๔๘๙ สมัยนั้นเพียง ๔ วันเอง และเรื่องนายพุ่มนักเรียนตามเสด็จไปนอก http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2440/005/64_1.PDF http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2440/003/44.PDF http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2440/008/91.PDF ขอฝากเรื่องไว้กับกระทู้นี้หน่อยครับ แก้ไขเมื่อ 28 ต.ค. 50 12:33:05 แก้ไขเมื่อ 28 ต.ค. 50 09:39:52 จากคุณ : NickyNick - [ 25 ต.ค. 50 15:43:43 ]

ความคิดเห็นที่ 123 นำประวัติของหลวงจิตรจำนงวานิช มาเสนอตามที่คุณ NickyNick เกริ่นไว้ใน # ๑๒๒ ซึ่งต่อไปภายหน้าเมื่อพบว่า หลวงจิตร์จำนงวานิช เป็นใคร ชื่อ-สกุลอะไร ก็อาจจะนำมาร่วมเชิดชูกันต่อไปอีก หลวงจิตรจำนงวานิชหรือนายถมยา เป็นบุตรเขยของหลวงสาทรราชายุตก์ (ยม พิศลยบุตร)  บุตรพระยาพิสณฑ์สมบัติบริบูรณ์ (เจ้าสัวยิ้ม) พระยาพิสณฑ์สมบัติบริบูรณ์ (เจ้าสัวยิ้ม) เป็นผู้ขุดคลองภาษีเจริญ และเจ้าของเรือเมล์ไปสิงคโปร์ เมื่อเจ้าสัวยิ้มถึงแก่กรรม นายยมได้สืบต่องานขุดคลอง และเป็นผู้ร่วมก่อตั้งกอมปนีขุดคลองแลคูนามสยามและเป็นผู้รับสนองพระบรมราชโองการจากรัชกาลที่ ๕ ในการจัดหาสิ่งของต่าง ๆ สำหรับใช้ในการก่อสร้างพระราชวังบางปะอิน จนเมื่อการก่อสร้างสำเร็จลงแล้ว ก็ได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์และราชทินนามว่า หลวงสาทรราชายุตก์ กิจการอื่น ๆ ที่เจ้าสัวยมทำต่อจากบิดาคือการเดินเรือ การรับจ้างขนสินค้าจากแม่น้ำเจ้าพระยาไปยังเกาะสีชังและจากเกาะสีชังไปสิงคโปร์ การค้ากับเมืองจีนโดยสั่งสินค้าจำพวกเครื่องมุก ลายคราม กระดาษฟาง เข้ามาขาย แต่เจ้าสัวยมถึงแก่กรรมเมื่ออายุเพียง ๓๐ ปีเศษในขณะลูก ๆ ยังมีอายุน้อย กิจการทั้งหมดจึงตกอยู่ภายใต้การดูแลของ นายถมยา หรือ หลวงจิตรจำนงวานิช บุตรเขยที่มาแต่งงานกับนางสาวแช่มธิดาคนโตของหลวงสาทรฯ เมื่อหลวงจิตรจำนงวานิช ต้นสกุล รงควนิช เข้ามาสืบทอดกิจการแล้วก็ได้คิดลงทุนทำกิจการโรงสีตามแบบเจ้าสัวอื่นๆ นางแช่มเป็นเจ้าของนาหลายพันไร่ แถวรังสิต มีเรือขนข้าวเป็นของตระกูลหลวงจิตรจำนงวานิช จึงคิดทำโรงสีซึ่งมีเกือบ ๑๐ โรง ในระยะแรก กิจการประสบความสำเร็จมาก โรงสีข้าวต้องทำงานทั้งกลางวันและกลางคืน และความต้องการกรรมกรของโรงสีมีมากถึงขนาดต้องเอาเรือของห้างไปรับกรรมกรถึงเกาะไหหลำเป็นประจำเลยทีเดียว จากนี้ หลวงจิตรจำนงก็เพิ่มกิจการทำโรงงานทำอิฐ ซื้อที่ดิน สนับสนุนให้มีการจัดตั้งธนาคารจีน-สยามสนับสนุนบริษัทเดินเรือจีนสยาม และคิดทำการค้าข้าวใหญ่โต หลวงจิตรจำนงนับเป็นพ่อค้าข้าวคนแรกที่บุกเบิกตลาดข้าวไทยในยุโรป แต่การทำธุรกิจค้าข้าวทำได้ไม่นานก็เกิดปัญหาเนื่องจากค้าผ่านเอเยนต์ซึ่งต้องทำสัญญาขายข้าวกันล่วงหน้าด้วยระยะเวลาที่นานเกินไป ช่วง พ.ศ. ๒๔๕๓ หลวงจิตรจำนงซึ่งเคยมีฐานะมั่งคั่งและมีชื่อเสียงในระดับแนวหน้าของวงการ กลับกลายเป็นลูกหนี้คนสำคัญ มีหนี้สินต้องจ่ายให้แก่แหล่งเงินต่างๆเช่นพระคลังข้างที่ ธนาคารจีนสยาม ฯลฯ รวมกันแล้วถึงล้านกว่าบาท และแล้วกิจการของหลวงจิตรจำนงก็ต้องถึงแก่ 'ล้มละลาย'   ทรัพย์สินของหลวงจิตรจำนงที่จำนองไว้กับพระคลังข้างที่คือโรงสี ๒ โรง ที่ดินและบ้านอันโอ่อ่า ณ ถนนสาทร (ต่อมากลายเป็นสถานทูตรัสเซีย) ตลอดจนทรัพย์สินต้าง ๆ  ของตระกูลพิศลยบุตรต้องพลอยสูญสิ้นไปกับการล้มละลายครั้งนี้เอง http://www.reurnthai.com/index.php?topic=1705.0;wap2 แก้ไขเมื่อ 26 ต.ค. 50 18:41:12 จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ 25 ต.ค. 50 16:25:27 ]

ความคิดเห็นที่ 124 เรื่องของนายพุ่มสกี้ พอหาเอกสารเพิ่มเติมจากราชกิจจานุเบกษา   จึงขอร่วมกับคุณ NickyNick ฝากเอาไว้ในกระทู้นี้ด้วยคน ส่งสัญญาบัตรทหารไปพระราชทาน [ให้ข้าราชการในประเทศรัสเซีย คือ นายพุ่มเป็นนายร้อยตรีในกรมทหารบก] จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ 25 ต.ค. 50 16:38:49 ]

ความคิดเห็นที่ 125 พระราชทานพระบรมราชานุญาตเหรียญต่างประเทศ [ให้นายร้อยตรีนายพุ่ม ประดับเหรียญมอง ซิเออร์ ลูเบ ของประธานาธิบดีฝรั่งเศส] จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ 25 ต.ค. 50 16:42:30 ]

ความคิดเห็นที่ 126 เป็นการรวบรวมเรื่องที่ดีงามอย่างยิ่ง ขอบพระคุณทุกท่านที่กรุณานำมาให้อ่าน กราบถวายพระพรย้อนหลังยังพระมหากรุณาธิคุณ อันมหาศาลแก่ชาวไทย จากคุณ : tiki_ทิกิ - [ 25 ต.ค. 50 20:11:33 ]

ความคิดเห็นที่ 127 สวัสดีค่ะทุก ๆ ท่าน พี่นิคกับคุณเพ็ญชมพู ขนความรู้มาให้อ่านกันใหญ่เลย ดีจัง จิ๋วว่าคุณเพ็ญชมพูน่าจะตั้งกระทู้บ้างนะคะ จะได้ตามอ่าน เพราะใครคุยเรื่องอะไรก็หาข้อมูลมาเสริมได้ทุกเรื่องเลย  ข้อมูลเยอะมาก ๆ  นะคะ จิ๋วจะรอ^_____________^ จากคุณ : ปริยวาที - [ วันออกพรรษา 07:20:44 ]

ความคิดเห็นที่ 128 ขอบพระคุณในคำชมของคุณปริยวาที  หากในภายหน้าจะตั้งกระทู้เอง จะคิดถึงคุณปริยวาทีเป็นอันดับต้น มีเรื่องมาเสนอเพิ่มเติม เกี่ยวเนื่องกับเรื่องใน # ๑๑๗ ซึ่งนำมาจากกระทู้ของคุณปริยวาทีด้วย พระบรมราชโองการ ประกาศ เรื่อง การพระเมรุพระบรมศพ แก้ไขเมื่อ 26 ต.ค. 50 08:41:05 จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ วันออกพรรษา 08:37:40 ]

ความคิดเห็นที่ 129 .. จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ วันออกพรรษา 08:38:43 ]

ความคิดเห็นที่ 130 ... จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ วันออกพรรษา 08:39:25 ]

ความคิดเห็นที่ 131 .... จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ วันออกพรรษา 08:39:55 ]

ความคิดเห็นที่ 132 มีรูปในพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เพิ่มเติม นำมาจากบล็อกของอาจารย์ชวนพิศ สุขแย้ม โรงเรียนวัดโพธินิมิตร เขตธนบุรี กรุงเทพมหานคร http://gotoknow.org/blog/chuanpis/56091 พระโกศพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประดิษฐาน ณ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาทในพระบรมมหาราชวัง จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ วันออกพรรษา 10:10:00 ]

ความคิดเห็นที่ 133 บำเพ็ญพระราชกุศลออกพระเมรุแล้ว อัญเชิญพระบรมศพพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจากพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาทสู่พระยานมาศสามลำคาน เพื่ออัญเชิญจากพระบรมมหาราชวังไปขึ้นพระมหาพิชัยราชรถหน้าวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ วันออกพรรษา 10:10:47 ]

ความคิดเห็นที่ 134 พระบรมศพพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประดิษฐานบนพระมหาพิชัยราชรถพร้อมด้วยกระบวนพระบรมราชอิสริยยศ ไปสู่พระเมรุมาศ ณ ท้องสนามหลวง จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ วันออกพรรษา 10:11:10 ]

ความคิดเห็นที่ 135 งานพระเมรุมาศพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ระหว่างวันที่ ๑๓ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๕๓ - ๔ เมษายน พ.ศ. ๒๔๕๔ แก้ไขเมื่อ 26 ต.ค. 50 13:35:46 จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ วันออกพรรษา 10:11:30 ]

ความคิดเห็นที่ 136 คณะทูตานุทูตและข้าราชการในงานพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ วันออกพรรษา 10:13:56 ]

ความคิดเห็นที่ 137 พระบรมวงศานุวงศ์เสด็จงานสามหาบพระบรมอัฐิพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ วันออกพรรษา 10:14:08 ]

ความคิดเห็นที่ 139 อัญเชิญพระบรมอัฐิจากพระเมรุมาศไปประดิษฐานที่พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ วันออกพรรษา 10:19:26 ]

ความคิดเห็นที่ 140 ย้อนกลับไปอ่านตอนท้าย # ๕๘ ของคุณ NickyNick กล่าวไว้ว่า วันที่ ๒๓ ตุลาคม เวลาเที่ยงคืนแล้ว ไม่ช้าหมอไรเตอร์สั่งลงมาจากข้างบนให้บอกฉันว่า ทูลกระหม่อมทรงอ่อนเต็มทีแล้ว ฉันจึ่งได้ขึ้นไปชั้นบนพร้อมด้วยลูกเธอของทูลกระหม่อมกับมีทูลกระหม่อมอา (สมเด็จเจ้าฟ้าภาณุรังสีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธ์วงศ์วรเดช) กับกรมขุนสรรพสิทธิประสงค์ เสนาบดีกระทรวงวังขึ้นไปด้วย .............. เพิ่งได้อ่านกระทู้เรื่องกบฏยังค์เติร์ก ภาค ๑๔ ของคุณ  WIWANDA มีเรื่องเหตุการณ์ในวันอาทิตย์ที่ ๒๓ ตุลาคม พุทธศักราช ๒๔๕๓ จากหนังสือเรื่องประวัติต้นรัชการที่ ๖ พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นเหตุการณ์ต่อจากที่คุณ NickyNick กล่าวเอาไว้ใน # ๕๘ พอดี เห็นว่าน่าสนใจ ขออนุญาตนำเสนอดังนี้ http://www.geocities.com/drsak/youngturk/youngturk014.txt พอขึ้นไปถึงฉันก็รู้สึกรำคาญจนแทบจะหน้ามืดเพราะได้เห็นผู้หญิงนั่งเบียดเสียดยัดกันแน่นอยู่ตามเฉลียงโดยรอบห้องที่พระบรรทม จุกแน่นทุกช่องพระทวารจนแทบจะไม่มีทางลมเข้า ราวกับเบียดดูลครอะไรอันหนึ่ง ฉันนึก ๆ อยากจะไล่ให้หลีกกันไปเสียบ้าง แต่นึก ๆ ไปก็เห็นว่าถ้าจะขับกันในเวลานั้นคงเป็นเหตุยุ่งเหยิงมากมายไปเปล่า ๆ ทั้งเมื่อพูดปรารภขึ้นกับกรมสรรพสิทธิ์ท่านก็ร้องว่า จะไปไล่เขาได้อย่างไรได้ จึงเป็นอันหมดหวังในทางที่จะขอความช่วยเหลือจากท่าน และฉันจะลุกขึ้นเอะอะขับไล่เองก็ไม่ถนัด ตกลงเปนต้องสกดใจนิ่งไว้ เปนแต่ในขณะที่ยังนั่งนิ่งคอยอยู่นั้น ฉันอดนึกไม่ได้ว่า ควรที่จะจัดการห้ามพวกผู้หญิงเสียตั้งแต่ในชั้นต้น จะเปนที่เรียบร้อยดีกว่า ครั้นเวลาเที่ยงคืนล่วงแล้ว ๔๕ นาที พระบาทสมเด็จพระรามาศรีสินทรมหาจุฬาลงกรณ์ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวสวรรคต โดยมิได้มีทรงรู้สึกพระองค์เลย นับว่าปราศจากความลำบากทุรนทุรายทุกประการ พอเสด็จสวรรคตลง ฉันก็ต้องได้เห็นสิ่งซึ่งทำให้ฉันรู้สึกโกรธและสลดใจอย่างที่สุด พวกผู้หญิง ทั้งลูกเธอและเจ้าจอมที่ได้ไปอัดกันอยู่ก่อนแล้วนั้น พอปรากฏว่าเสด็จสวรรคตแล้วก็ตรูกันเข้าไปที่พระแท่นและล้อมดูกันแน่น คนโน้นจับทีคนนี้จับที อย่างชุลมุนที่สุด ซึ่งในเวลานั้นฉันนึกไม่ออกว่าจะเปรียบด้วยอะไร แต่มาภายหลังนี้นึกออกว่า มีเปรียบแต่กับราษฎร ฮือกันเข้าไปแย่งเมล็ดข้าวที่หว่านในพิธีแรกนา ฉันมิได้เคยนึกฝันเลยว่าจะต้องเห็นกิจการเช่นนั้น ฉันได้แต่เคยนึกแต่ว่าเมื่อสวรรคตคงจะมีผู้แสดงความเศร้าโศกเป็นธรรมดา แต่คงจะเป็นอย่างราบคาบเรียบร้อย โดยความเข้าใจว่าคงจะยังต้องมีความเคารพอยู่ ครั้นเมื่อได้เห็นความจริงที่เป็นไปในคืนนั้น จึ่งทำเอาฉันตกตลึง เพราะผิดคาดมากมายเหลือเกิน ความอลหม่านหาอะไรเท่าไม่มีเลย เห็นเข้าล้อมและรุมกันจับพระบรมศพราวกับจะดึงเอาไปกันคนละชิ้น และร้องไห้ส่งเสียงแข่งกัน ว่าใครจะร้องได้ดังกว่ากัน ฉันสั่งน้องชายเล็กกับหมอไรเตอร์ให้ดูแลพยาบาลเสด็จแม่ ซึ่งประชวรพระวาโยอยู่ และว่าเมื่อหายแล้วให้เชิญเสโจไปที่พระตำหนักสวนสี่ฤดู และฉันสั่งกรมสรรพสิทธิ์ให้จัดการต้อนพวกผู้หญิงลงจากชั้นบนให้หมดโดยเร็ว แล้วฉันเองก็กลับลงไปที่ห้องแป๊ะเต๋ง พอฉันลงไปถึงห้องแป๊ะเต๋ง บรรดาผู้ที่อยู่ในนั้นได้ลงถวายบังคมฉันเปนครั้งแรกในน่าที่พระราชา ฉันได้เรียกประชุมองคมนตรีครั้งที่ ๑ โดยทันที เพื่อปรึกษากันเรื่องเชิญพระบรมศพเข้าสู่พระบรมมหาราชวัง ได้พูดกันขึ้นว่าพระเจ้าหลวงได้ทรงพระราชปรารถไว้ว่าให้ตั้งพระบรมศพที่พระที่นั่งอนัตสมาคม พระราชวังสวนดุสิต แต่เข้าใจกันว่าที่ได้ทรงพระราชปรารถเช่นนั้นเป็นเรื่องต่อเนื่องจากพระราชดำริห์ที่ทรงมีอยู่ว่า จะโปรดเกล้าฯให้ฉันเป็นผู้สำเร็จราชการต่างพระองค์ พระองค์ท่านเองจะประทับอยู่เงียบ ๆ ที่วังสวนดุสิตหรือที่เพชรบุรี จึ่งทรงพระราชดำริห์จะให้ตั้งพระบรมศพที่พระที่นั่งอนันตสมาคม "เพื่อที่จะได้ไม่ต้องไปตั้งกีดลูกอยู่ที่ในพระมหาปราสาทซึ่งจะได้ใช้ในพิธีต่าง ๆ ตามที่เคยมา" แต่การก็ยังมิได้ดำเนินไปอย่างที่ทรงพระราชปรารภ และอย่างไรๆก็ดี ในเวลานั้นพระที่นั่งอนันตสมาคมก็ยังไม่แล้ว เปนอันต้องเชิญพระบรมศพเข้าไปตั้งที่พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาทตามประเพณี ส่วนการแห่เข้าไปในพระบรมมหาราชวัง ตกลงให้ใช้กระบวนทหารอย่างใหม่แทนคนแต่งเสื้อเสนากุฏ เปนแต่คงมีเครื่องสูงกลองชนะและตำรวจแห่หน้าและหลัง พระยานมาศสามคานที่ทรงพระศพตามเดิม นอกจากนี้ได้จัดการร่างประกาศเรื่องพระบาทสมเด็จพระรามาธิบดีที่ ๕ เสด็จสวรรคตและฉันขึ้นทรงราชย์สืบราชสันตติวงศ์ตามราชประเพณี วันที่ ๒๓ตุลาคม ในตอนเช้าข้างในสรงพระบรมศพตามประเพณี ส่วนการข้างหน้าสรงนั้น ได้กำหนดเวลาไว้ว่าบ่าย ๒ นาฬิกา แต่การตระเตรียมต่าง ๆ ไม่พร้อมได้ทัน จึ่งต้องเลื่อนกำหนดออกมาเปน ๔ นาฬิกา และกว่าจะได้ลงมือสรงจริง ๆ ก็ ๔ นาฬิกาเศษ การสรงได้กระทำในห้องที่พระบรรทมชั้นสาม ใช้พระแท่นอย่างไทยที่ได้เชิญออกมาตากในพระบรมมหาราชวัง ... การสรงพระบรมศพและทรงเครื่องกับเชิญลงพระลองเงินกว่าจะเสร็จก็พลบค่ำ พระบรมโกษได้เชิญลงผ่านทางห้องทองแดง ซึ่งเปนที่ข้างในประชุมกันอยู่ เมื่อพระบรมโกษผ่านทางนั้น พวกผู้หญิงเบียดเสียดยัดแย่งกันดูเหมือนดูมหรศพอีกครั้ง 1 ครั้งเมื่อเชิญพระบรมโกษลงอัฒจันท์หน้าไปขึ้นทรงพระยานมาศสามคานที่หน้าพระที่นั่งอัมพร พวกผู้หญิงที่เยี่ยมพระบัญชรเบียดกันดูแน่นอีก ช่างไม่มีนึกถึงความต่ำสูงเสียบ้างเลยจนนิดเดียว เมื่อกระบวนจะออกเดิรนั้น กรมนครชัยศรีได้สั่งพระยาสุรเสนา (กลิ่น แสง-ชูโต) ซึ่งเวลานั้นเปนสมุหราชองครักษ์ ว่าให้จัดราชองครักษ์คน ๑ ถือธงมหาราชตามเสด็จ "พระเจ้าอยู่หัว"ส่วนราชองครักษ์นั้นแบ่งให้เดิรตามพระบรมศพพวก ๑ เดิรตามฉันพวก ๑ และพวกที่เดิรตามฉันนั้นมีพระองค์กรมนครชัยศรีเองเปนอาวุโส ชักกระบี่ทุกคน พอกระบวนเริ่มออกเดิร กรมนครชัยศรีก็เรียกหาธงมหาราช ปรากฏว่าไปเชิญเดิรตามพระบรมศพอยู่ กรมนครชัยศรีฉุนใหญ่ เดิรตรงขึ้นไปที่พระยาสุรเสนาแล้วพูดว่า "นี่แกไม่รู้จักพระเจ้าอยู่หัวของแกหรือ? " พระยาสุรเสนาจะตอบว่ากระไรตอนนี้ฉันได้ยินไม่ถนัด แต่ก็เป็นอันว่ากรมนครชัยศรีเรียกเอาคนถือธงมาเดิรตามหลังฉัน ต่อมาภายหลังจึ่งได้ทราบจากตัวพระยาสุรเสนาเองว่า เมื่อเขาได้รับคำสั่งเรื่องธงนั้น เขาก็ได้สั่งให้ผู้เชิญธงว่าให้เข้าริ้วเดิรตามหลังฉัน แต่กรมหลวงนเรศร์บอกว่าผิด ต้องไปเชิญตามพระบรมศพจึ่งจะถูก เพราะ "สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชยังหาได้ราชาภิเษกไม่ จะเรียกว่าพระเจ้าอยู่หัวไม่ได้" ดั่งนี้ กรมนครชัยศรีจึ่งได้ตรัสว่า "เมื่อจะได้หรือไม่ได้ก็คอยถามดาบปลายปืนดูสิ" กระบวนแห่พระบรมศพครั้งนั้น ได้จัดเปนกระบวนทหารแห่ตามที่ได้กล่าวไว้แล้ว ฉันและเจ้านายเดิรตามพระบรมศพ เมื่อกระบวนแห่ออกเดิรจากพระราชวังสวนดุสิตนั้นค่ำแล้ว และประทีปก็มิได้ตระเตรียมไว้ให้พียงพอ มีแต่คู่เคียงพระยานมาศที่ถือเทียน จึ่งสว่างอยู่แต่จำเพาะที่ตรงนั้น ทหารบกได้ยิงปืนใหญ่นาทีละนัดตั้งแต่ลงมือสรงพระบรมศพ จนกระบวนเข้าไปถึงในพระบรมมหาราชวัง คือเวลา ๙ นาฬิกาเศษหลังเที่ยง พวกราชฑูตและผู้แทนรัฐบาลต่างประเทศได้เข้าไปคอยเพระบรมศพอยู่ที่ทางหน้าศาลารัฐมนตรีสภา พระบรมศพถึงในพระบรมมหาราชวังแล้ว เชิญขึ้นตั้งที่มุขตวันตกแห่งพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาทตั้งแต่พอพระบรมศพผ่านประตูวิมานชัยศรี จนประดิษฐานพระบรมศพเสร็จนั้น นางร้องไห้ได้ร้องเรื่อย ได้ยินเขา ๆ ชมกันเปาะว่านางร้องไห้นั้นหัดเร็วนักและว่าร้องเพราะ แต่ส่วนฉันไม่เห็นว่าอัศจรรย์อะไร เพราะทำนองก็ไม่ยากและคำที่จะต้องท่องก็มีไม่กี่คำ และฉันรู้สึกอยู่ในใจด้วยว่าไม่ชอบเพราะไม่เห็นว่าเปนการแสดงความโศกจริงจัง ดูเปนการบรรเลงมากกว่า เมื่อประดิษฐานพระบรมศพแล้ว นิมนต์พระขึ้นสดัปกรณตามประเพณี แต่ในครั้งนี้ได้เห็นอะไรแปลกกว่าธรรมดา คือได้เห็นพระแสดงความเศร้าโศกจนกลั้นไม่ได้ สมเด็จพระสมณเจ้า ตรัสกับฉันด้วยพระสุรเสียงเครือและสอื้น สมเด็จกรมหมื่นชินวรศิริวัฒน์ ทรงสวดไม่ใคร่ออก สมเด็จพระวันรัต วัดมหาธาตุ เสียงเครือจวน ๆ จะเอาไว้ไม่อยู่ สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ วัดอรุณสวดพลางน้ำตาไหลพลาง และสอื้นด้วย และสมเด็จพระวันรัต วัดเบญจมบพิตร์ ร้องไห้อย่างคน ๆทีเดียว จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ วันออกพรรษา 12:00:33 ]