PANTIP.COM : K7207203 พระที่นั่งองค์ใหม่ ที่ พระบรมมหาราชวัง ชื่อว่า อะไรครับ..แล้ว สร้างขึ้นเพื่ออะไร.. [ประวัติศาสตร์]

ความคิดเห็นที่ 8

หมู่พระที่นั่งในรัชกาลที่ ๕

การก่อสร้างเริ่มด้วย พระที่นั่งมูลสถานบรมอาสน์ (ห้องโต๊ะ ใช้จัดเลี้ยง) เป็นพระที่นั่งองค์แรก ต่อมาคือ พระที่นั่งสมมติเทวราชอุปบัติ (ห้องทอง ใช้ประชุมปรึกษาราชการ) พระที่นั่งดำรงสวัสดิ์อนัญวงศ์ (ห้องผักกาด เป็นห้องเครื่องลายคราม) และพระที่นั่งนิพัทธพงศ์ถาวรวิจิตร (ห้องพระภูษา) แล้วเสร็จเมื่อพุทธศักราช ๒๔๑๖

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระราชทานนาม "มูลสถานบรมอาสน์" เพื่อเป็นอนุสรณ์ว่าบริเวณนี้เป็นมูลสถานที่เคยประทับมาแต่ยังทรงพระเยาว์ และนาม "สมมติเทวราชอุปบัติ" เพื่อเป็นอนุสรณ์ว่าบริเวณนี้เป็นสถานที่สมมุติเทพ อันหมายถึงพระองค์เอง เสด็จพระราชสมภพ

ก่อนอื่น คงต้องทำความเข้าใจเสียก่อนว่า คำว่า "พระที่นั่ง" ในอดีตนั้น บางครั้งก็หมายความเพียงห้องห้องหนึ่ง มิใช่อาคารที่แยกไปเป็นเอกเทศ หมู่พระที่นั่งที่จะกล่าวต่อไปนี้ แท้จริงแล้วเป็นหมู่ตึกและห้องน้อยใหญ่ที่มีพระทวารถึงกันบ้าง หรือทางเดินเชื่อมต่อกันบ้าง
บรมราชสถิตยมโหฬารในรัชกาลที่ ๕

เมื่อพุทธศักราช ๒๔๑๓ ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างหมู่พระที่นั่งเพิ่มเข้าไปในฝ่ายในอีกทางด้านใต้ ได้แก่ พระที่นั่งบรมราชสถิตยมโหฬาร ต่อด้วย พระที่นั่งอมรพิมานมณี (พระวิมานที่บรรทมของรัชกาลที่ ๕) พระที่นั่งสุทธาศรีอภิรมย์ (ห้องพระบรรทมของสมเด็จพระศรีพัชรินทรา บรมราชินีนาถ) พระที่นั่งบรรณาคมสรนี (ห้องทรงพระอักษร) พระที่นั่งราชปรีดีวโรทัย (ห้องพักผ่อนพระราชอิริยาบถ) และพระที่นั่งเทพดนัยนันทยากร (ห้องบรรทมสมเด็จพระราชโอรสธิดาบางพระองค์) เมื่อแล้วเสร็จ จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระที่นั่งจักรีมหาปราสาท เป็นที่สุด ในด้านเหนือของหมู่พระที่นั่งเหล่านี้ ค่อนออกมาในเขตพระราชฐานชั้นกลาง เมื่อพุทธศักราช ๒๔๑๙

ดังนั้นแม้พระที่นั่งบรมราชสถิตยมโหฬารที่เห็นอยู่ทุกวันนี้ จะเป็นพระที่นั่งองค์ใหม่ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช แต่นามของพระที่นั่งไม่ใช่นามใหม่ หากแต่เป็นนามของพระที่นั่งเดิมที่เคยตั้งอยู่ในบริเวณนั้นมาก่อนตั้งแต่รัชกาลที่ ๕

พระที่นั่งบรมราชสถิตยมโหฬาร องค์ที่สร้างในรัชกาลที่ ๕ นั้นเริ่มสร้างเมื่อพุทธศักราช ๒๔๑๓ แล้วเสร็จในอีก ๕ ปีต่อมา ลักษณะสถาปัตยกรรมเป็นอาคารแบบยุโรปทั้งภายนอกและภายใน เป็นพระที่นั่ง ๒ ชั้น ชั้นล่างเป็นที่พำนักของข้าราชบริพาร ชั้นบนมี ๓ ห้อง ได้แก่ ห้องกลาง เรียกว่า "ห้องเหลือง" เคยใช้เป็นที่เสด็จออกรับแขกเมือง เช่น ดยุคออฟเยนัว พระอนุชาของสมเด็จพระบรมราชินีในสมเด็จพระราชาธิบดีคาละคัว แห่งฮาวาย เมื่อครั้งยังไม่ได้ขึ้นอยู่กับสหรัฐอเมริกา เมื่อพุทธศักราช ๒๔๒๓ นอกจากนี้มีเกร็ดเกี่ยวกับถ้อยคำที่ชาววังยุคก่อนมักพูดกันในทำนองเสียดสีที่เกี่ยวกับห้องเหลือง คือคำว่า "เจ้าจอมห้องเหลือง" ซึ่งหมายถึงบรรดาเจ้าจอมที่ชราภาพหรือไม่เป็นที่โปรดปรานแล้ว ในแต่ละวัน ก็จะมาหมอบรอเฝ้าในห้องนี้ แต่ก็ไม่มีหน้าที่หรือวาสนาบารมีในกิจการอื่นใดอีก นอกจากรอเฝ้าในห้องเหลือง ซึ่งเป็นเพียงทางเสด็จผ่านเข้าออกระหว่างพระวิมานที่บรรทม กับพระที่นั่งจักรีมหาปราสาทเท่านั้นเอง

ห้องด้านตะวันออก เรียกว่า "ห้องน้ำเงิน" เคยเป็นที่เก็บสิริราชกกุธภัณฑ์ และเคยเป็นที่สมเด็จพระอัครมเหสีเสด็จออกทรงรับแขกเมือง ส่วนห้องด้านตะวันตก เรียกว่า "ห้องเขียว" เป็นห้องทรงพระสำราญ

บรมราชสถิตยมโหฬารในรัชกาลปัจจุบัน

เมื่อสิ้นรัชกาลที่ ๕ หมู่พระที่นั่งเหล่านี้ก็ไม่ได้เป็นที่ประทับอีกต่อไป จึงชำรุดทรุดโทรมลงตามกาลเวลาจนเกินกว่าจะซ่อมแซมได้ ในพุทธศักราช ๒๔๙๑ สำนักพระราชวังจึงขอพระราชทานพระบรมราชานุญาต รื้อหมู่พระที่นั่งด้านหลังพระที่นั่งจักรีมหาปราสาทลง เพื่อสร้างหมู่พระที่นั่งใหม่ สำหรับใช้เป็นสถานที่จัดงานพระราชทานเลี้ยง ต้อนรับแขกเมือง ครั้นพระราชทานพระบรมราชานุญาตแล้ว จึงเริ่มรื้อพระที่นั่งมูลสถานบรมอาสน์ ลงเป็นที่แรก ต่อด้วยสมมติเทวราชอุปบัติ ดำรงสวัสดิ์อนัญวงศ์ และนิพัทธพงศ์ถาวรวิจิตร แล้วก่อสร้างพระที่นั่งใหม่คือ พระที่นั่งมูลสถานบรมอาสน์ (องค์ปัจจุบัน) บนพื้นที่เดิมผนวกกับพื้นที่ของนิพัทธพงศ์ถาวรวิจิตร เพื่อใช้เป็นห้องพระราชทานเลี้ยง และพระที่นั่งสมมติเทวราชอุปบัติ (องค์ปัจจุบัน) บนพื้นที่เดิมผนวกกับพื้นที่ของดำรงสวัสดิ์อนัญวงศ์ เพื่อใช้เป็นห้องพระราชทานเลี้ยงกาแฟ แล้วเสร็จในพุทธศักราช ๒๕๐๐ แล้วจึงรื้อหมู่พระที่นั่งบรมราชสถิตยมโหฬารลงเป็นส่วนสุดท้าย เมื่อเดือนสิงหาคม พุทธศักราช ๒๕๐๑

พื้นที่ของหมู่พระที่นั่งบรมราชสถิตยมโหฬารแต่ครั้งรัชกาลที่ ๕ จึงเป็นพื้นที่ว่างเปล่าตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา ทั้งนี้ ตามแผนการเดิม มีกำหนดจะสร้างพระที่นั่งบรมราชสถิตยมโหฬารองค์ใหม่ตั้งแต่แรกรื้อองค์เดิมลง เพื่อใช้เป็นที่ประทับสำหรับพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว แต่รัฐบาลในยุคนั้นแจ้งว่าขาดแคลนงบประมาณ จึงดำเนินการก่อสร้างได้เพียงพระที่นั่งมูลสถานบรมอาสน์และสมมติเทวราชอุปบัติเท่านั้น

หม่อมราชวงศ์แสงสูรย์ ลดาวัลย์ เล่าไว้ในหนังสือพระมหาปราสาท และพระราชมณเฑียรสถาน ในพระบรมมหาราชวัง ถึงกระแสพระราชดำริของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เกี่ยวกับแบบของพระที่นั่งบรมราชสถิตยมโหฬารว่า

"การพระราชทานเลี้ยงเพื่อเป็นเกียรติแก่พระประมุขของนานาประเทศที่เข้ามาเยี่ยมประเทศไทยเป็นทางราชการนั้น จำเป็นที่จะต้องเชิญพระราชวงศ์ องคมนตรี บุคคลในคณะรัฐบาล ข้าราชการผู้ใหญ่ทั้งฝ่ายทหารและพลเรือน คณะทูต ทูตานุทูต ผู้แทนนานาประเทศในประเทศไทย และบรรดาผู้มีส่วนเกี่ยวข้องกับองค์พระประมุขของประเทศที่มาเยือนโดยทั่วถึง ในปัจจุบัน ทั้งที่ได้เชิญโดยจำกัด ก็มีจำนวนถึง ๑๗๐ กว่าคน ต่อไปอาจต้องเชิญมากขึ้น ห้องพระราชทานเลี้ยงที่พระที่นั่งมูลสถานบรมอาสน์ จุคนได้อย่างยัดเยียดเพียง ๑๐๐ คน ต้องจัดท้องพระโรงกลางเป็นห้องพระราชทานเลี้ยงอีกห้องหนึ่งจึงจะพอ แต่การจัดสถานที่แยกเลี้ยงดังนี้ไม่เป็นการถูกต้องและเหมาะสม ฉะนั้น ในโอกาสที่จะสร้างพระที่นั่งบรมราชสถิตยมโหฬารขึ้นใหม่ ก็ควรจัดให้มีห้องพระราชทานเลี้ยงให้เหมาะสม ให้สามารถจัดเลี้ยงแบบ Dinner ได้ในระหว่าง ๒๐๐ ถึง ๒๕๐ คน"

จากกระแสพระราชดำริในครั้งนั้น วันเวลาล่วงผ่านไปเกือบ ๔ ทศวรรษ พระที่นั่งองค์ใหม่จึงได้เริ่มก่อสร้างในพุทธศักราช ๒๕๓๙ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สำนักพระราชวัง จัดสรรเงินที่ได้จากบัตรค่าเข้าชมวัดพระศรีรัตนศาสดารามและพระบรมมหาราชวัง มาเป็นทุนก่อสร้าง พระที่นั่งองค์นี้มีชั้นใต้ดิน ๒ ชั้น ชั้นบนดิน ๓ ชั้น มีห้องจัดเลี้ยงขนาดใหญ่ จุได้ประมาณ ๕๐๐ ที่นั่ง แต่เมื่อสร้างชั้นใต้ดินไปแล้วระยะหนึ่งก็เกิดวิกฤตเศรษฐกิจ ทำให้ต้องระงับการสร้าง แล้วเริ่มสร้างระยะใหม่ แล้วระงับการสร้างอีก เป็นเช่นนี้อยู่ถึง ๔ ครั้ง ต่อมาถึงพุทธศักราช ๒๕๔๕ สำนักพระราชวังจึงเริ่มดำเนินงานต่อ และเร่งสร้างอีกระยะตั้งแต่พุทธศักราช ๒๕๔๗ โดยได้รับงบประมาณสนับสนุนจากรัฐบาล เพื่อให้ทันงานฉลองสิริราชสมบัติครบ ๖๐ ปี

สถาปนิกผู้ออกแบบนั้นมีหลายท่าน เดิมที พระที่นั่งองค์นี้เป็นแบบร่างของหม่อมราชวงศ์มิตรารุณ เกษมศรี ผู้ล่วงลับ ต่อมาหม่อมหลวงท้าวเทวา เทวกุล ได้ดำเนินการต่อ และยังมีสถาปนิกและผู้ควบคุมการก่อสร้างอื่นๆ ร่วมดัดแปลงแต่งเติมแบบร่างเดิม พร้อมทั้งร่วมดำเนินการด้วย ส่วนมัณฑนากรผู้ออกแบบและตกแต่งภายในก็มีหลายคน มีผู้ช่วยศาสตราจารย์สุรชัย ชลประเสริฐ เป็นอาทิ

จากคุณ : เมื่อวันฟ้าหม่น - [ 14 พ.ย. 51 21:37:06 ]

ความคิดเห็นที่ 9

สถาปัตยกรรมภายนอก

องค์พระที่นั่งเป็นตึกแบบตะวันตก มีเครื่องหลังคาและหน้าต่างเป็นแบบไทย ผังอาคารเป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัสขนาดใหญ่ ทำหลังคาเป็นจั่วยื่นออกมาเป็นมุขต่อกัน ด้านใต้ ๓ มุข ด้านตะวันออกและด้านตะวันตกด้านละ ๒ มุข หลังคาแต่ละมุขซ้อนเป็นหลังคาลดมุขละ ๓ ชั้นประดับช่อฟ้า ใบระกา หางหงส์ ที่หน้าบันประดับพระบรมราชสัญลักษณ์จักรีล้อมด้วยสังวาลนพรัตน์ และพระราชลัญจกรประจำรัชกาลปัจจุบัน มีคชสีห์และราชสีห์ประคองฉัตร ๗ ชั้นประดับอยู่ทั้ง ๒ ข้าง พร้อมสาหร่ายรวงผึ้งอยู่ตอนล่างของหน้าบัน

ภายในพระที่นั่ง

ภายในชั้นใต้ดินทั้ง ๒ ชั้นเป็นห้องควบคุมระบบต่างๆ อย่างทันสมัย เช่น ห้องเครื่องกำเนิดไฟฟ้า ห้องระบบไฟฟ้าและเครื่องปรับอากาศ ห้องเก็บและเตรียมอาหาร ตลอดจนห้องเก็บพัสดุต่างๆ ชั้นบนดินชั้นล่างเป็นโถงเทียบรถยนต์ บนยอดกรอบพระทวารเข้าสู่ภายในประดับอักษรพระปรมาภิไธย ภ.ป.ร.

ณ ชั้นล่างมีโถงอัฒจันทร์ขึ้นสู่พระที่นั่งชั้น ๒ ทั้ง ๒ ฝั่ง ตามผนังมีตู้เครื่องลายครามประดับอยู่เป็นระยะ ทั้งยังมีส่วนเชื่อมสามารถเดินไปยังชั้นใต้ต่ำของพระที่นั่งจักรีมหาปราสาทองค์กลางได้ เมื่อขึ้นสู่พระที่นั่งชั้น ๒ จะพบกับโถงกลาง เป็นโถงอัฒจันทร์ใหญ่ เบื้องกลางเป็นที่ตั้งของงานประณีตศิลป์ชิ้นเอก คือบุษบกทองคำลงยาประกอบท้ายเกริน บนฐานไม้แกะสลักประดับปีกแมลงทับ พร้อมทั้งสัปคับทองคำ ๒ กูบ ฝีมือสมาชิกมูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพ ในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ด้านทิศเหนือมีช่องพระทวารรูปโค้ง ๓ ช่อง ไปสู่อัฒจันทร์จำนวน ๙ ขั้นอยู่เบื้องกลาง พร้อมบันไดเลื่อนขนาบสองข้าง ลงไปยังท้องพระโรงหลังพระที่นั่งจักรีมหาปราสาท

ในท้องพระโรงหลังนั้นผนังทาสีเขียวเข้ม ผนังด้านเหนือ มีพระทวารไปสู่ท้องพระโรงกลาง ตรงกลางผนังมีกระจกบานใหญ่อยู่ในกรอบประดับตราแผ่นดินในรัชกาลที่ ๕ พร้อมโคมไฟประดับขนาบสองข้าง ผนังด้านตะวันตกและตะวันออกเป็นพระบัญชรบานกระจกด้านบนประดับกระจกสี สุดผนังทั้ง ๒ ด้านมีพระทวารไปสู่พระที่นั่งมูลสถานบรมอาสน์ และสมมติเทวราชอุปบัติ บนเพดานทาสีครีม ชมพู ฟ้า และแดง ประดับปูนปั้นเป็นลายพรรณพฤกษาอย่างฝรั่ง พร้อมอักษรพระปรมาภิไธย ส.พ.ป.ม.จ. (สมเด็จพระปรมินทรมหาจุฬาลงกรณ์) ในรัชกาลที่ ๕ ตรงกึ่งกลางเพดานแขวนช่อไฟโคมระย้า

กลับมายังโถงอัฒจันทร์พระที่นั่งบรมราชสถิตยมโหฬาร ที่โถงอัฒจันทร์ขึ้นไปสู่ชั้น ๓ เป็นอัฒจันทร์ที่ทอดแนวแยกสองทางไปตามทางเหนือและใต้ บนผนังด้านตะวันตก ประดับบานประตูไม้แกะสลักขนาดใหญ่ฝีมือสมาชิกมูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพฯ เช่นกัน ในโถงนี้มีเสาหินอ่อนแกะสลักขนาดใหญ่อยู่หลายต้น
ทางด้านใต้ มีเฉลียงทางเดิน ตกแต่งด้วยตู้จัดเครื่องลายครามและเครื่องกระเบื้อง พร้อมทั้งสัปคับทำด้วยไม้แกะสลักฝีมือสมาชิกมูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพฯ ถัดเข้าไปเป็นห้องจัดงานพระราชทานเลี้ยง พระทวารเข้าสู่ห้องเสวยมี ๓ ช่อง ทำเป็นรูปโค้งห้อยม่านสองไขอย่างยุโรป ภายในห้องเป็นท้องพระโรงขนาดใหญ่ผนังทาสีขาวนวล เพดานโค้งบรรจบเข้าเป็นโดมรูปรี สูงกินพื้นที่ไปยังชั้นบนสุด ประดับลวดลายปูนปั้นปิดทองบ้าง ปูนปั้นทาสีบ้าง พร้อมทั้งเสาหินอ่อน และหินอ่อนสลักลายบ้าง

ครั้นมองขึ้นไปยังเฉลียงชั้นบนสุด ด้านตะวันตกและตะวันออก จะแลเห็นเหล็กดัดเป็นลวดลายอย่างฝรั่ง ผนึกหินอ่อนสีเหลืองอ่อน จารึกอักษรพระปรมาภิไธย ภ.ป.ร. ในวงจักรของพระบรมราชสัญลักษณ์จักรี ภายใต้พระมหาพิชัยมงกุฎ อีกฝั่งหนึ่งเป็นอักษรพระนามาภิไธยย่อ ส.ก. ในสมเด็จพระบรมราชินีนาถ บนเพดานของท้องพระโรงใหญ่ เบื้องกลางแขวนโคมระย้าแก้วขนาดมหึมาจำนวน ๑ โคม มีโคมระย้าแก้วขนาดใหญ่เป็นบริวารอีก ๔ โคม ส่วนที่เป็นโลหะขอบโคมฉลุอักษรพระปรมาภิไธย ภ.ป.ร. ส่วนพื้นที่ฝั่งตะวันตกและตะวันออกของท้องพระโรง มีเพดานต่ำ แขวนโคมระย้าแก้วขนาดย่อม

บนชั้น ๓ มีเฉลียงทางเดินโดยรอบ ทางด้านใต้มีมุขเด็จยื่นออกมาจากเฉลียงทางเดินเป็นส่วนสำหรับเสด็จออกมหาสมาคม ห้องต่างๆ บนชั้นนี้ก็มีหน้าที่ใช้สอยต่างๆ กันไป มีห้องทรงสำราญพระราชอิริยาบถ เป็นอาทิ

เครื่องตกแต่งพระที่นั่งองค์นี้ส่วนใหญ่เป็นงานประณีตศิลป์ชิ้นเอกของมูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพฯ นอกจากนั้นก็เป็นเครื่องลายครามและต้นไม้ในกระถางประดับอักษรพระปรมาภิไธย ภ.ป.ร. บ้าง พระบรมราชสัญลักษณ์จักรีบ้าง สลับกันไป

อนึ่ง เป็นธรรมดาที่การตกแต่งพระที่นั่งอันจะเป็นที่เชิดหน้าชูตาแก่บ้านเมืองต่อไปนั้นย่อมต้องใช้เวลาและการเลือกสรรอย่างพิถีพิถันเป็นพิเศษ ฉะนั้น การตกแต่งพระที่นั่งบรมราชสถิตยมโหฬารนั้น จะมีการเปลี่ยนแปลงปรับปรุงให้งดงามยิ่งขึ้นหรือไม่อย่างไรนั้น ย่อมแล้วแต่จะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม

พระที่นั่งเทวารัณยสถาน

หลายท่านคงเข้าใจว่าพระที่นั่งที่เพิ่งสร้างแล้วเสร็จนั้นมีเพียงองค์เดียว แต่ความจริงแล้ว ยังมีพระที่นั่งองค์ใหม่อีกองค์หนึ่งซึ่งอยู่ในพื้นที่ของพระที่นั่งบรมราชสถิตยมโหฬารด้านหลัง เป็นปราสาทอย่างไทยขนาดย่อมปิดทองประดับกระจกอย่างพราวตา ตั้งอยู่ติดต่อกับท้องพระโรงใหญ่อันเป็นที่จัดเลี้ยง มีสระน้ำล้อมรอบ ปราสาทนั้นมีนามว่า "พระที่นั่งเทวารัณยสถาน" ลักษณะคล้ายพระที่นั่งอาภรณ์ภิโมกข์ปราสาท แต่ก็ไม่เหมือนกันเสียทีเดียว

คำว่า "เทวารัณยสถาน" นั้นหมายถึงสถานอันเป็นสวนป่าของเทวดา เป็นนามอนุสรณ์ถึง "สวนสวรรค์" ซึ่งเป็นสวนยกพื้น ประดับอ่างบัว น้ำพุ ปลูกไม้ดัดและไม้ดอกไม้ใบอย่างงดงาม อยู่ติดกับบริเวณพระวิมานที่ประทับของรัชกาลที่ ๕ และสมเด็จพระศรีพัชรินทราฯ พร้อมสะพานเชื่อมไปยังพระตำหนักของสมเด็จพระศรีสวรินทิราฯ แต่สวนดังกล่าวได้ทรุดโทรมและถูกรื้อลงหมดแล้วตั้งแต่แรกรื้อพระที่นั่งองค์เดิม

พื้นที่ส่วนล่างทางด้านใต้ของพระที่นั่ง เป็นสนามหญ้า ปลูกไม้ยืนต้นและไม้ประดับต่างๆ ตรงกลางสนามมีอ่างกลมติดตั้งน้ำพุและปลูกบัว

จากคุณ : เมื่อวันฟ้าหม่น - [ 14 พ.ย. 51 21:38:06 ]