ความคิดเห็นที่ 1 ขอบพระคุณ Navarat.C, บ๊ะจ่างน้อย, เพ็ญชมพู, นอกราชการ, CVTบ้านโป่ง, little kitty, หนุ่มรัตนะ, suttirata, sawkitty, เจียวต้าย, เจ้าคุณแม่ทัพ, วศินสุข, Climber, jassb1, wenxuan1983, Antares Kung, AJ_da_NR, NickyNick, อ่างหยก, Lord JC, คุณภาค, Max2000, นายแบบแอบรักเธอ, V_Mee, naragorn, deletenumlock, กระจ้อน, Mr. Fusion ที่ปรากฏนามในกระทู้ที่แล้ว  ได้รวมสนุกเพิ่มเติมข้อมูลและน้ำใจไมตรี และเพื่อนๆ อีกหลายท่านที่ไม่ประสงค์ออกชื่อ  ก็ขอบพระคุณไว้ด้วยครับ จะขออนุญาตส่งข้อความหลังไมค์ไปเรียนเชิญนะครับ แก้ไขเมื่อ 09 มิ.ย. 52 12:22:35 จากคุณ : กัมม์ - [ 9 มิ.ย. 52 12:21:52 ]

ความคิดเห็นที่ 2 เทศาภิบาล  ตอนที่ ๖ ตั้งมณฑลเทศาภิบาล                                 พระเจ้าอยู่หัวได้ทรงพระราชดำริตั้งแต่เริ่มทรงปรารภจะจัดการปกครองพระราชอาณาเขตให้มั่นคง  เห็นว่าที่หัวเมืองแยกกันขึ้นอยู่ในกระทรวงมหาดไทยบ้าง  ในกระทรวงกลาโหมบ้าง  และกรมท่า (เมื่อก่อนเปลี่ยนชื่อเป็นกระทรวงการต่างประเทศ) บ้าง  บังคับบัญชาหัวเมืองถึง ๓ กระทรวง  ยากที่จะจัดการปกครองให้เป็นระเบียบแบบแผนเรียบร้อยเหมือนกันได้ทั่วทั้งพระราชอาณาจักร                                 ทรงพระราชดำริเห็นว่าควรจะรวมการบังคับบัญชาหัวเมืองทั้งปวง  ให้ขึ้นอยู่แต่ในกระทรวงมหาดไทยกระทรวงเดียว  และรวมหัวเมืองเข้าเป็นมณฑล  มีผู้ปกครองมณฑลขึ้นต่อกระทรวงมหาดไทยอีกชั้นหนึ่ง  จึงจะจัดการปกครองได้สะดวก  แต่ยังทรงหาตัวคนที่จะเป็นเสนาบดีกระทรวงมหาดไทยให้จัดการตามพระราชประสงค์ไม่ได้  จึงรอมาดังเล่าแล้วข้างต้นนิทานเรื่องนี้  ถึงกระนั้นก็ได้โปรดฯ ให้เริ่มรวมหัวเมืองเข้าเป็นมณฑล  มีข้าหลวงใหญ่อยู่ประจำหลายมณฑล สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอชั้น ๔ พระองค์เจ้าดิศวรกุมาร กรมพระยาดำรงราชานุภาพ จากคุณ : กัมม์ - [ 9 มิ.ย. 52 12:24:35 ]

ความคิดเห็นที่ 3 (ต่อ)                                 เมื่อทรงตั้งข้าพเจ้าเป็นเสนาบดีกระทรวงมหาดไทย  หัวเมืองขึ้นกระทรวงมหาดไทยมี  “มณฑลลาวเฉียง” ซึ่งภายหลังเปลี่ยนเป็น มณฑลพายัพ  เจ้าพระยารัตนาธิเบศ (พุ่ม  ศรีไชยันต์) เมื่อยังเป็นเจ้าพระยาพลเทพ ว่าที่สมุหกลาโหม  เป็นข้าหลวงใหญ่อยู่ที่เมืองเชียงใหม่ มณฑลหนึ่ง  “มณฑลลาวพวน”  ซึ่งภายหลังเปลี่ยนชื่อเป็นมณฑลอุดร  กรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม เมื่อยังเป็นกรมหมื่นและเป็นเสนาบดีกระทรวงวัง  เป็นข้าหลวงใหญ่อยู่ ณ เมืองหนองคาย มณฑลหนึ่ง  “มณฑลลาวกาว” ซึ่งภายหลังเปลี่ยนชื่อเป็นมณฑลอีสาน  กรมหลวงพิชิตปรีชากร เป็นข้าหลวงใหญ่อยู่ ณ เมืองนครจำปาศักดิ์ มณฑลหนึ่ง  “มณฑลลาวกลาง” คือเหล่าหัวเมืองซึ่งยังถือกันมาจนสมัยนั้นว่าเป็นเมืองลาว  อันอยู่ในระหว่างเมืองนครราชสีมากับแดนมณฑลลาวพวนและลาวกาว  กรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์ เมื่อยังเป็นกรมหมื่น  เป็นข้าหลวงใหญ่อยู่ ณ เมืองนครราชสีมา มณฑลหนึ่ง  ขึ้นอยู่ในกระทรวงมหาดไทยทั้ง ๕ มณฑล(๑)                                 หัวเมืองซึ่งขึ้นอยู่ในกระทรวงกลาโหม  ก็ได้รวมหัวเมืองทางฝ่ายทะเลตะวันตกเข้าเป็นอย่างมณฑล  เพื่อการเก็บผลประโยชน์แผ่นดินอีกมณฑลหนึ่ง  เวลาเมื่อข้าพเจ้าเป็นเสนาบดีกระทรวงมหาดไทย  พระยาทิพโกษา (โต  โชติกเสถียร) เป็นข้าหลวงใหญ่อยู่ที่เมืองภูเก็ต  และขึ้นอยู่ในกระทรวงกลาโหม เจ้าพระยารัตนาธิเบศ (พุ่ม  ศรีไชยันต์) เจ้าพระยาพลเทพ (เสนาบดีกรมนา) ว่าที่ (ทำราชการในตำแหน่ง) สมุหพระกลาโหม (อัครมหาเสนาบดีฝ่ายทหาร) แก้ไขเมื่อ 09 มิ.ย. 52 12:30:54 แก้ไขเมื่อ 09 มิ.ย. 52 12:30:15 แก้ไขเมื่อ 09 มิ.ย. 52 12:27:12 จากคุณ : กัมม์ - [ 9 มิ.ย. 52 12:26:08 ]

ความคิดเห็นที่ 4 พระเจ้าบรมวงศ์เธอชั้น ๔  พระองค์เจ้าทองกองก้อนใหญ่ กรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม เสนาบดีกรมวัง และข้าหลวงใหญ่มณฑลลาวพวน จากคุณ : กัมม์ - [ 9 มิ.ย. 52 12:35:35 ]

ความคิดเห็นที่ 5 พระเจ้าบรมวงศ์เธอชั้น ๔  พระองค์เจ้าคัดณางยุคล กรมหลวงพิชิตปรีชากร ข้าหลวงใหญ่มณฑลลาวกาว จากคุณ : กัมม์ - [ 9 มิ.ย. 52 12:37:40 ]

ความคิดเห็นที่ 6 พระเจ้าบรมวงศ์เธอชั้น ๔  พระองค์เจ้าชุมพลสมโภช กรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์ ข้าหลวงใหญ่มณฑลลาวกลาง จากคุณ : กัมม์ - [ 9 มิ.ย. 52 12:42:13 ]

ความคิดเห็นที่ 7 (ต่อ)                                 แต่ข้าหลวงใหญ่ที่ประจำมณฑลชั้นนั้น  มีหน้าที่รักษาพระราชอาณาเขตเป็นสำคัญ  ไม่ได้โปรดฯ ให้จัดระเบียบแบบแผนการปกครองภายในบ้านเมืองด้วย  เพราะฉะนั้นมีพระราชประสงค์จะเริ่มจัดหัวเมืองชั้นในก่อน  แล้วจึงจะขยายแบบแผนให้เป็นอย่างเดียวกันให้แพร่หลายออกไปจนถึงตลอดชายพระราชอาณาเขต  แม้เมื่อทรงตั้งข้าพเจ้าเป็นเสนาบดีกระทรวงมหาดไทยแล้ว  ก็ยังไม่โปรดฯ ให้โอนหัวเมืองที่ขึ้นกลาโหม กรมท่า มารวมอยู่ในกระทรวงมหาดไทยแต่กระทรวงเดียว อยู่ถึง ๓ ปี  คงเป็นเพราะจะรอให้แน่พระราชหฤทัยเสียก่อน  ว่าข้าพเจ้าจะจัดการสำเร็จได้ดังพระราชประสงค์  จึงจะให้บังคับบัญชาหัวเมืองทั่วทั้งพระราชอาณาเขต                                 ส่วนตัวข้าพเจ้าเอง  เมื่อไปตรวจหัวเมืองครั้งแรกดังเล่ามาแล้วในภาคต้น  ไปเห็นความขัดข้องขึ้นก่อนอย่างอื่น  ด้วยหัวเมืองมาก  แม้แต่หัวเมืองชั้นในก็หลายสิบเมือง  ทางคมนาคมกับกรุงเทพฯ จะไปมาถึงกันก็ยังช้า  ยกตัวอย่างดังจะไปเมืองพิษณุโลกต้องเดินทางกว่า ๑๐ วันจึงจะถึง  หัวเมืองก็อยู่หลายทิศหลายทาง  จะจัดการอันใดพ้นวิสัยที่เสนาบดีจะออกไปจัดหรือตรวจการงานได้เอง  ได้แต่มีท้องตราสั่งข้อบังคับและแบบแผนส่งออกไปในแผ่นกระดาษ  ให้เจ้าเมืองจัดการ                                 ก็เจ้าเมืองมีหลายสิบคนด้วยกัน  จะเข้าใจคำสั่งต่างกันอย่างไร  และใครจะทำการซึ่งสั่งไปนั้นอย่างไร  เสนาบดีอยู่ในกรุงเทพฯ ก็ยากที่จะรู้  เห็นว่าวิธีสั่งเป็นรายเมืองอย่างนั้น  การงานคงไม่สำเร็จได้ดังประสงค์  จึงคิดที่จะแก้ความขัดข้องก่อน ขบวนช้างสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ  เดินทางไปตรวจราชการมณฑลอุดร  พ.ศ. ๒๔๔๙ จากคุณ : กัมม์ - [ 9 มิ.ย. 52 12:45:33 ]

ความคิดเห็นที่ 8 (ต่อ)                                 คิดไปก็เห็นทางแก้ตรงกับโครงการซึ่งพระเจ้าอยู่หัวได้ทรงพระราชดำริ  คือที่รวมหัวเมืองเข้าเป็นมณฑลนั้น  เห็นว่าเป็นหัวเมืองชั้นในก็ควรรวมเข้าเป็นมณฑลละ ๕ เมืองหรือ ๖ เมือง  เอาขนาดท้องที่ที่ผู้บังคับบัญชามณฑลอาจจะจัดการและตรวจตราได้เองตลอดอาณาเขตเป็นประมาณ  และให้มีเจ้านายหรือข้าราชการผู้ใหญ่อันชั้นยศอยู่ในระหว่างเสนาบดีกับเจ้าเมือง  ไปอยู่ประจำบัญชาการมณฑลละคน  เป็นพนักงานจัดการต่างๆ ในอาณาเขตของตนตามคำสั่งของเสนาบดี  ทั้งเป็นหูเป็นตาและเป็นที่ปรึกษาหารือของเสนาบดีด้วย                                 ถ้าว่าโดยย่อ  ก็คือแยกหน้าที่จัดการต่างๆ ตามหัวเมือง  ไปให้ผู้บัญชาการมณฑลเป็นผู้ทำ  เสนาบดีเป็นผู้คิดแบบแผนและตรวจการที่ทำนั้นประกอบกัน  จึงจะจักการปกครองหัวเมืองให้ดีได้ดังพระราชประสงค์  ข้าพเจ้าคิดเห็นเรื่องนี้เป็นข้อแรกเมื่อไปตรวจราชการหัวเมือง                                 ยังมีอีกข้อหนึ่ง  ซึ่งข้าพเจ้าคิดเห็นแตกแรกว่าจะเป็นความลำบากใหญ่หลวง  คือที่จะไม่มีเงินพอใช้ในการจัดหัวเมือง ข้อนี้ใครๆ ก็เห็นว่าจะต้องเลิกวิธีปกครองอย่าง “กินเมือง” ดังเช่นพรรณนาไว้ในภาคต้น  จะต้องห้ามมิให้เจ้าเมืองกรมการหากินในหน้าที่ราชการ  และต่อไปจะต้องใช้แต่ผู้ซึ่งทรงคุณวุฒิสมกับตำแหน่งเป็นเจ้าเมืองกรมการ  ซึ่งโดยมากภูมิลำเนาเดิมอยู่ต่างถิ่น เช่น เป็นชาวกรุงเทพฯ เป็นต้น  เพราะเหตุทั้ง ๒ อย่างนี้  รัฐบาลจำจะต้องให้เงินเดือนข้าราชการหัวเมืองให้พอเลี้ยงชีพ  มิฉะนั้นก็ไม่มีใครเป็นเจ้าเมืองกรมการ                                 ใช่แต่เท่านั้น  ยังสถานที่ว่าราชการเมืองก็ดี  บ้านเรือนที่อยู่ของเจ้าเมืองกรมการก็ดี  ล้วนเป็นสมบัติส่วนตัวของเจ้าเมืองกรมการทั้งนั้น  ดังกล่าวมาแล้ว  ความจำเป็นที่จะต้องจ่ายเงินหลวงเพิ่มขึ้น  มีต่อออกไปจนถึงค่าสร้างศาลารัฐบาล  และสถานที่ทำราชการอย่างอื่นขึ้นใหม่  ทั้งสร้างเรือนให้ข้าราชการผู้ไปจากต่างถิ่นอยู่อาศัยให้พอกัน  ถ้าจะว่าต้องสร้างเมืองใหม่หมดทุกเมืองก็ไม่ผิดกับความจริง  ซึ่งพึงเห็นในปัจจุบันนี้  แต่ในสมัยนั้นปรารภเพียงแต่จำเป็นในชั้นนั้นก็จะเป็นจำนวนเงินมากมิใช่น้อย  น่ากลัวการที่จัดจะติดขัด  เพราะไม่ได้เงินพอใช้ด้วยอีกอย่างหนึ่ง                                 ข้าพเจ้ากลับลงมาถึงกรุงเทพฯ ถวายรายงานและกราบทูลความคิดเห็นดังกล่าวมาแล้ว  พระเจ้าอยู่หัวทรงพระราชดำริเห็นชอบด้วย  พระราชทานพระบรมราชานุญาตให้รวมหัวเมืองเป็นมณฑลดังข้าพเจ้าคิด  และให้ข้าพเจ้าพิจารณาดู  เห็นใครควรจะเป็นผู้บัญชาการมณฑลไหนก็ให้กราบบังคมทูล  ส่วนเรื่องเงินที่จะต้องใช้นั้น  จะทรงสั่งกรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ เวลานั้นยังไม่ได้รับกรม  แต่เป็นตำแหน่งรองอธิบดีบัญชาการกระทรวงพระคลังฯ ให้ปรึกษาหาทางที่จะแก้ไขความลำบากด้วยกันกับข้าพเจ้า พระเจ้าบรมวงศ์เธอ ชั้น ๔  พระองค์เจ้าวรวรรณากร  กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ รองอธิบดีกรมพระคลังมหาสมบัติ จากคุณ : กัมม์ - [ 9 มิ.ย. 52 12:50:37 ]

ความคิดเห็นที่ 9 (ต่อ)                                 ข้าพเจ้าได้รับสั่งเช่นนั้นแล้ว  ก็มาคิดการที่จะจัดตั้งมณฑลก่อน  เห็นควรเอาลำน้ำอันเป็นทางคมนาคม  เป็นหลักอาณาเขตมณฑล  จึงกำหนดหัวเมืองข้าตอนใต้ คือ กรุงศรีอยุธยา ๑  เมืองลพบุรี ๑  เมืองสระบุรี ๑  เมืองอ่างทอง ๑  เมืองสิงห์บุรี ๑  เมืองพรหมบุรี ๑  เมืองอินทบุรี ๑  รวม ๗ หัวเมือง เป็นมณฑล ๑  ตั้งที่ว่าการมณฑล ณ พระนครศรีอยุธยา  เรียกว่า “มณฑลกรุงเก่า” (ตามชื่อซึ่งเรียกกันในเวลานั้น  จนรัชกาลที่ ๖ จึงเปลี่ยนชื่อเป็นมณฑลอยุธยา)                                 รวมหัวเมืองทางลำแม่น้ำบางปะกง คือ เมืองปราจีนบุรี ๑  เมืองนครนายก ๑  เมืองพนมสารคาม ๑  เมืองฉะเชิงเทรา ๑  รวม ๔ เมือง เป็นมณฑล ๑  เรียกว่า “มณฑลปราจีน” ตั้งที่ว่าการมณฑล ณ เมืองปราจีนบุรี (ต่อเมื่อโอนหัวเมืองในกรมท่ามาขึ้นกระทรวงมหาดไทย  จึงย้ายที่ว่าการมณฑลลงมาตั้งที่เมืองฉะเชิงเทรา  เพราะขยายอาณาเขตมณฑลต่อลงไปทางชายทะเล  รวมเมืองพนัสนิคม  เมืองชลบุรี  และเมืองบางละมุง  เพิ่มให้อีก ๓ เมือง  รวมเป็น ๗ เมืองด้วยกัน  แต่คงเรียกชื่อว่า มณฑลปราจีน อยู่ตามเดิม)                                 รวมหัวเมืองทางแม่น้ำเจ้าพระยาตอนเหนือขึ้นไปจนถึงแม่น้ำพิง คือ เมืองชัยนาท ๑  เมืองสรรค์บุรี ๑  เมืองมโนรมย์ ๑  เมืองอุทัยธานี ๑  เมืองพยุหคีรี ๑  เมืองนครสวรรค์ ๑  เมืองกำแพงเพชร ๑  เมืองตาก ๑  รวม ๘ เมือง เป็นมณฑล ๑  ตั้งที่ว่าการมณฑล ณ เมืองนครสวรรค์  เรียกว่า “มณฑลนครสวรรค์”                                 รวมหัวเมืองเหนือทางแม่น้ำน่าน และ แม่น้ำยม คือ เมืองพิจิตร๑  เมืองพิษณุโลก ๑  เมืองพิชัย ๑  เมืองสวรรคโลก ๑  เมืองสุโขทัย ๑  รวม ๕ เมืองเข้าเป็นมณฑล ๑  ตั้งที่ว่าการมณฑล ณ เมืองพิษณุโลก  เรียกว่า “มณฑลพิษณุโลก”  รวมเป็น ๔ มณฑลด้วยกัน                                 แม้เพียง ๔ มณฑลเท่านั้น  ก็ตั้งได้ใน พ.ศ. ๒๔๓๕ แต่ ๒ มณฑล  เพราะหาตัวคนซึ่งจะเป็นผู้บัญชาการมณฑลให้เหมาะแก่ตำแหน่งได้ยาก  ด้วยจะต้องเลือกหาในข้าราชการบรรดาศักดิ์สูง  ที่มีปัญญาสามารถอาจจะทำการได้ดังประสงค์  และเป็นผู้ซึ่งพระเจ้าอยู่หัวไม่ทรงรังเกียจ  ประกอบกันทุกสถาน พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาจุฬาลงกรณ์ ฯ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าฯ กรมหมื่นพิฆเนศวรสุรสังกาศ สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าฯ กรมขุนพินิจประชานาถ สมเด็จพระเจ้าแผ่นดินในแผ่นดินพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จากคุณ : กัมม์ - [ 9 มิ.ย. 52 12:56:06 ]

ความคิดเห็นที่ 10 (ต่อ)                                 ในชั้นแรกข้าพเจ้าเห็นแต่ ๒ คน  คือ เจ้าพระยาสุรสีห์วิศิษฐศักดิ์ (เชย  กัลยาณมิตร) เวลานั้นยังเป็นพระยาศรีสุริยราชวรานุวัตร ผู้ว่าราชการจังหวัดพิชัย  ซึ่งข้าพเจ้าได้วิสาสะเมื่อขึ้นไปตรวจหัวเมืองเหนือ  เห็นลาดเลาเป็นผู้มีสติปัญญาสามารถมาตั้งครั้งนั้นคน ๑ เจ้าพระยาสุรสีห์วิศิษฐศักดิ์ (เชย  กัลยาณมิตร) พระยาศรีสุริยราชวรานุวัตร ผู้ว่าราชการเมืองพิชัย ข้าหลวงเทศาภิบาลมณฑลพิษณุโลก แก้ไขเมื่อ 09 มิ.ย. 52 13:00:25 จากคุณ : กัมม์ - [ 9 มิ.ย. 52 12:57:54 ]

ความคิดเห็นที่ 11 (ต่อ)                                 กับนายพลตรี พระยาฤทธิรงค์รณเฉท (สุข  ชูโต) ซึ่งข้าพเจ้าได้เคยวิสาสะเห็นคุณวุฒิมาแต่เป็นนายทหารมหาดเล็กด้วยกัน อีกคน ๑  ทูลเสนอพระเจ้าอยู่หัวก็โปรด  จึงทรงตั้งพระยาศรีสุริยราชวรานุวัตรเป็นผู้บัญชาการมณฑลพิษณุโลก  ให้พระยาฤทธิรงค์รณเฉทเป็นผู้บัญชาการมณฑลปราจีน  และขนานนามตำแหน่งผู้บัญชาการมณฑลให้เรียกว่า “ข้าหลวงเทศาภิบาล” ให้ผิดกับคำ “ข้าหลวง” ซึ่งไปทำการชั่วคราว  และให้เรียกได้ทั้งเจ้านายและขุนนางผู้เป็นตำแหน่งนั้น (ถึงรัชกาลที่ ๖ จึงเปลี่ยนเป็น “สมุหเทศาภิบาล”) นายพลตรี พระยาฤทธิรงค์รณเฉท (สุข  ชูโต) ข้าหลวงเทศาภิบาลมณฑลปราจีน จากคุณ : กัมม์ - [ 9 มิ.ย. 52 12:59:41 ]

ความคิดเห็นที่ 12 (ต่อ)                                 พอตั้งมณฑลได้ไม่ช้า  ถึง ร.ศ. ๑๑๒ (พ.ศ. ๒๔๓๖) ไทยก็เกิดวิวาทกับฝรั่งเศส  เทศาภิบาลมณฑลปราจีนจัดส่งกำลังและเครื่องยุทธภัณฑ์  ไปยังมณฑลชายแดนทางตะวันออกแข็งแรงรวดเร็วกว่าคนทั้งหลายคาด  ดูเหมือนจะเป็นประโยชน์ของการตั้งมณฑล  ถึงออกปากชมกันเป็นครั้งแรก  แต่ปีนั้นยุ่งอยู่ด้วยเรื่องฝรั่งเศส  ไม่สามารถจัดการอื่นตามหัวเมือง                                 จนถึงปลาย พ.ศ. ๒๔๓๖  จึงทรงพระกรุณาโปรดฯ ให้พระเจ้าน้องเธอ กรมขุนมรุพงศ์ศิริพัฒน์ (๒) เมื่อยังไม่ได้รับกรม  เป็นข้าหลวงเทศาภิบาลมณฑลกรุงเก่า พระเจ้าบรมวงศ์เธอ ชั้น ๔  พระองค์เจ้าวัฒนานุวงศ์ กรมขุนมรุพงษศิริพัฒน์ ทหารมหาดเล็กราชวัลลภ ราชองครักษ ผู้บัญชาการกรมทหารรักษาพระองค์ อัครราชทูตวิเศษ ณ กรุงปารีส  ข้าหลวงเทศาภิบาลมณฑลกรุงเก่า และผู้ใหญ่บ้านหมู่ ๕ ตำบลเกาะลอย พระนครศรีอยุธยา แก้ไขเมื่อ 09 มิ.ย. 52 13:10:37 จากคุณ : กัมม์ - [ 9 มิ.ย. 52 13:07:01 ]

ความคิดเห็นที่ 13 (ต่อ)                                 และให้ พระยาดัสกรปลาศ (อยู่) ซึ่งเคยเป็นข้าหลวงใหญ่อยู่ ณ เมืองหลวงพระบาง  เป็นข้าหลวงมณฑลนครสวรรค์  แต่พระยาดัสกรฯ อยู่ในตำแหน่งไม่ช้า  รู้สึกตัวว่าเคยรับราชการทหารมาแต่ก่อน  จะไม่สามารถรับราชการในตำแหน่งสำคัญฝ่ายพลเรือนให้ดีได้  จึงกราบทูลขอเวนคืนตำแหน่งข้าหลวงเทศาภิบาลโดยความซื่อ  จึงทรงพระกรุณาโปรดฯ ให้เป็นราชองครักษ์ประจำพระองค์ พระยาดัสกรปลาศ (อยู่  โรหิตเสถียร) ข้าหลวงใหญ่ ณ หลวงพระบาง ข้าหลวงเทศาภิบาลมณฑลนครสวรรค์ ราชองครักษ์ประจำพระองค์สมเด็จพระเจ้าอยู่หัว แก้ไขเมื่อ 09 มิ.ย. 52 17:54:42 จากคุณ : กัมม์ - [ 9 มิ.ย. 52 13:09:58 ]

ความคิดเห็นที่ 14 (ต่อ)                                 และทรงตั้ง พระยาไกรเพชรรัตนสงคราม (แฉ่  บุนนาค) เมื่อยังเป็นพระยาราชพงศานุรักษ์ ผู้ว่าราชการเมืองสมุทรสงคราม  เป็นข้าหลวงเทศาภิบาลมณฑลนครสวรรค์ พระยาไกรเพชรรัตนสงคราม (แฉ่  บุนนาค) พระยาราชพงศานุรักษ์ ผู้ว่าราชการเมืองสมุทรสงคราม ข้าหลวงเทศาภิบาลมณฑลนครสวรรค์ จากคุณ : กัมม์ - [ 9 มิ.ย. 52 13:12:13 ]

ความคิดเห็นที่ 15 (ต่อ)                                 และต่อมาใน พ.ศ. ๒๔๓๖ นั้น  เมื่อกรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์ เลื่อนเป็นข้าหลวงใหญ่มณฑลอีสานแล้ว  โปรดฯ ให้รวมเมืองนครราชสีมา  เมืองบุรีรัมย์  เมืองนางรอง(๓)  เมืองชัยภูมิ  รวม ๔ เมือง  เข้าเป็นมณฑลเทศาภิบาลอีกมณฑลหนึ่ง  ตั้งที่ว่าการมณฑล ณ เมือง นครราชสีมา  เรียกชื่อว่า “มณฑลนครราชสีมา”  และทรงพระกรุณาโปรดฯ ให้พระยาสิงหเสนี (สอาด  สิงหเสนี) เมื่อยังเป็นพระยาประสิทธิศัลยการ  เป็นข้าหลวงเทศาภิบาลบัญชาการมณฑลนั้น  ถึง พ.ศ. ๒๔๓๖  จึงมีมณฑลหัวเมืองชั้นในขึ้นเป็น ๕ มณฑลด้วยกัน พระยาสิงหเสนี (สอาด  สิงหเสนี) พระยาประสิทธิศัลยการ ข้าหลวงเทศาภิบาลมณฑลนครราชสีมา (ลาวกลาง) จากคุณ : กัมม์ - [ 9 มิ.ย. 52 13:14:48 ]

ความคิดเห็นที่ 16 (ต่อ)                                 เรื่องเงินซึ่งโปรดฯ ให้ข้าพเจ้าปรึกษากับกรมพระนราฯ นั้น  ข้าพเจ้าเคยทูลท่านตั้งแต่แรกเป็นเสนาบดีกระทรวงมหาดไทย  ว่าจัดหัวเมืองต้องใช้เงินมาก  ถ้ากระทรวงพระคลังฯ ไม่ให้เงินพอแก่การก็จัดไม่สำเร็จ  ท่านตรัสว่าได้ทรงคิดคาดอยู่แล้ว  แต่เงินรายได้แผ่นดินยังน้อยนัก  ถ้ารายได้ไม่มีเพิ่มขึ้นก็ยากที่จะจ่ายเงินให้พอแก่การกระทรวงมหาดไทยได้  เพราะฉะนั้นเมื่อข้าพเจ้าจัดการปกครองหัวเมือง  ขอให้คิดบำรุงผลประโยชน์แผ่นดินไปด้วยกัน  ถ้าสามารถทำให้เงินรายได้เพิ่มขึ้นเท่าใด  จะจ่ายให้กระทรวงมหาดไทยใช้มากกว่ากระทรวงอื่นๆ  ข้าพเจ้าก็รับจะช่วยคิดหาผลประโยชน์แผ่นดินด้วยตามพระประสงค์                                 ครั้นเมื่อข้าพเจ้าจะขึ้นไปตรวจหัวเมืองเหนือ  กรมพระนราฯ ตรัสแก่ข้าพเจ้า  ว่าตามหัวเมืองเหล่านั้นเงินส่วยค้างอยู่มาก  ถ้าข้าพเจ้าช่วยเร่งเงินส่วยลงมาได้บ้างก็จะดี                                 ข้าพเจ้าได้ฟังตรัสออกลำบากใจ  ด้วยขึ้นไปครั้งนั้นข้าพเจ้าประสงค์แต่จะไปศึกษาหาความรู้  ไม่ได้คิดว่าจะไปจัดการอันใด  อีกประการหนึ่ง  ตัวข้าพเจ้าจะไปตรวจหัวเมืองในตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงมหาดไทย  เป็นครั้งแรกเหมือนอย่างว่า ประเดิมโรง  ชาวหัวเมืองยังไม่รู้จักอยู่โดยมาก  ตั้งแต่เจ้าเมืองกรมการตลอดจนราษฎรพลเรือน  คงพากันคอยดูว่านิสัยใจคอของข้าพเจ้าจะเป็นอย่างไร                                 ก็ธรรมดาของการเร่งเงินสมัยนั้น  ย่อมต้องเอาตัวพวกลูกหนี้มาบังคับเรียกเอาเงิน  บางทีก็ถึงต้องกักขังควบคุม  คงต้องทำให้คนเดือดร้อนมากบ้างน้อยบ้างทุกเมืองที่ข้าพเจ้าไป  คนทั้งหลายก็จะเลยเข้าใจว่าข้าพเจ้าดุร้ายไม่มีความเมตตากรุณา  ถึงจะได้เงินก็เสียความเลื่อมใส  พาให้ลำบากแก่กาลภายหน้า  แต่จะไม่รับช่วยกระทรวงพระคลังฯ ตามพระประสงค์ของกรมพระนราฯ ก็ไม่สมกับที่ได้ทูลท่านไว้แต่แรก  กระทรวงพระคลังฯ จะเลยไม่เชื่อถือ ประชุมเทศาภิบาล กระทรวงมหาดไทย พ.ศ. ๒๔๓๙ จากซ้ายไปขวา แถวนั่ง ๑. พระยาสุรินทร์ฦๅไชย (เทศ  บุนนาค)  ต่อมาเป็นเจ้าพระยาสุรพันธ์พิสุทธิ์ ๒. พระยาพงษาณุรักษ์ (แฉ่  บุนนาค)  ต่อมาเป็นพระยาไกรเพชรัตนสงคราม ๓. กรมขุนมรุพงศ์ศิริพัฒน์ ๔. กรมหมื่นดำรงราชานุภาพ ๕. กรมหมื่นมหิศรราชหฤทัย ๖. พระยาจ่าแสนยบดี (ไทย) ๗. หม่อมเจ้าอลังการ  มาลากุล แถวยืน ๑. พระยาสฤษดิ์พจนกร (เสง  วิริยศิริ)  ต่อมาเป็นพระยามหาอำมาตย์ ๒. พระยาประสิทธิศัลยการ (สอาด  สิงหเสนี) ๓. พระยาศรีสุริยราชวรานุวัตร์ (เชย  กัลยาณมิตร)  ต่อมาเป็นเจ้าพระยาสุรสีห์วิศิษฐศักดิ์ ๔. พระยาทิพโกษา (โต  โชติกเสถียร) จากคุณ : กัมม์ - [ 9 มิ.ย. 52 13:26:26 ]

ความคิดเห็นที่ 17 (ต่อ)                                 ข้าพเจ้าทูลให้ทรงทราบความลำบากใจ  แต่จะตริตรองหาทางแก้ไขดูก่อน  แล้วจึงมาปรึกษาพระวรพุฒิโภคัย เจ้ากรมเงินส่วย  ซึ่งได้เลื่อนขึ้นเป็นพระยาเมื่อข้าพเจ้าไปอยู่กระทรวงมหาดไทยแล้ว  เพราะเห็นว่าเป็นคนเก่าได้รับสัญญาบัตรเป็นพันพุฒอนุราชแต่ในรัชกาลที่ ๔  รู้การงานมาก                                 พระวรพุฒิฯ ว่าข้าราชการที่เป็นหนี้เงินส่วยอยู่ตามหัวเมืองนั้น  เป็นคนมั่งมีก็มี  เป็นคนจนก็มี  ประเพณีที่เร่งเรียกเงินส่วยบังคับเรียกเหมือนกันหมด  ถ้าผ่อนผันให้คนจนอย่างไรก็ต้องผ่อนผันให้คนมั่งมีเหมือนกันหมด  ที่จริงลูกหนี้ที่มีเงินพอจะส่งได้มีอยู่ไม่น้อย  ถ้าข้าพเจ้าอยากได้เงินโดยไม่ต้องเร่งรัดให้เดือดร้อน  เห็นทางที่จะได้อย่างนั้นแต่เอาส่วนลดล่อ  คือเปิดโอกาสให้แก่พวกเจ้าหมู่นายกอง  ว่าถ้าใครส่งเงินชำระหนี้หลวงได้สิ้นเชิง  จะลดจำนวนเงินให้เท่านั้นส่วน  กะส่วนให้เขาพอเห็นเป็นประโยชน์  ก็เห็นจะมีคนขอชำระหนี้หลวงด้วยใจสมัครมากด้วยกัน  พวกที่ไม่มีเงินจะส่งก็ไม่ต้องถูกเร่งรัดให้ได้ความเดือดร้อน กระบวนแห่ชาวพม่าที่มาต้อนรับสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ  คราวเสด็จตรวจราชการมณฑลพายัพ จากคุณ : กัมม์ - [ 9 มิ.ย. 52 13:28:51 ]

ความคิดเห็นที่ 18 (ต่อ)                                 ข้าพเจ้าเห็นชอบด้วย  และไปทูลถามกรมพระนราฯ ว่ากระทรวงพระคลังฯ จะให้ส่วนลดแก่ลูกหนี้สักเท่าใด  ท่านตรัสว่าเงินส่วยที่ค้างตามหัวเมืองทับถมกันอยู่เสมอ  เร่งได้เงินปีเก่าปีใหม่ก็ค้างต่อไป  จำนวนเงินค้างมีแต่เพิ่มขึ้นทุกปี  ถ้าเจ้าหมู่นายกองล้มตาย  เงินที่ติดค้างก็เลยสูญ  เงินส่วยมีมากแต่ในบัญชี  ทิ้งไว้อย่างนั้นยิ่งนานตัวเงินก็ยิ่งสูญมากขึ้น  จึงอยากได้เป็นเงินสด  ถ้าข้าพเจ้าคิดอ่านให้มีผู้ส่งเงินชำระล้างหนี้ได้เช่นว่า  ลดให้ครึ่งหนึ่งก็ยอม                                 จึงให้พระยาวรพุฒิฯ ขึ้นไปกับข้าพเจ้า  และเอาบัญชีเงินส่วยค้างขึ้นไปด้วย  ไปถึงเมืองไหนก็ให้พระยาวรพุฒิฯ บอกแก่ลูกหนี้เมืองนั้น  ว่าเมื่อข้าพเจ้าจะไปตรวจหัวเมืองครั้งนั้น  กระทรวงพระคลังฯ ขอให้ช่วยเร่งเรียกเงินส่วยที่ค้างอยู่ตามหัวเมือง  ข้าพเจ้าขอให้กระทรวงพระคลังฯ ผ่อนผันบ้าง  อย่าให้ได้ความเดือดร้อนกันนัก  กระทรวงพระคลังฯ ได้อนุญาต  ว่าถ้าลูกหนี้คนใดชำระเงินหมดจำนวนที่ค้างในเวลาข้าพเจ้าขึ้นไปนั้น  ข้าพเจ้าจะลดเงินให้ครึ่งหนึ่งก็ได้  เป็นโอกาสพิเศษซึ่งยากจะมีอีก  ถ้าใครอยากจะพ้นหนี้หลวงก็ให้เอาเงินมาชำระเสียให้สิ้นเชิง  ถ้าเช่นนั้นข้าพเจ้าให้ยอมลดหนี้ให้ครึ่งหนึ่งตามอนุญาตของกระทรวงพระคลังฯ                                 ก็มีผลอย่างพระยาวรพุฒิฯคาด  ด้วยลูกหนี้ที่มีเงินพากันสมัครจะชำระหนี้หลวงให้สิ้นเชิง  ด้วยเห็นแก่ส่วนลด  บางคนตัวเงินมีไม่พอถึงไปเที่ยวกู้ยืมเงินผู้อื่นมาเพิ่มเติมจนพอชำระหนี้ก็มี  ได้เงินสดกว่า ๒๐๐,๐๐๐ บาท  เวลานั้นยังไม่ใช้ธรบัตร  ได้เป็นเงินบาททั้งนั้น  ข้าพเจ้าต้องให้หาเรือลำหนึ่งบรรทุกเงินลงมาถวายกรมพระนราฯ  ก็ทรงยินดี สมเด็จฯ เสนาบดีกระทรวงมหาดไทย  ครั้งเสด็จตรวจราชการมณฑลอุดร จากคุณ : กัมม์ - [ 9 มิ.ย. 52 13:30:55 ]

ความคิดเห็นที่ 19 (ต่อ)                                 เพราะฉะนั้น  เมื่อพระเจ้าอยู่หัวมีรับสั่งให้ท่านมาปรึกษากับข้าพเจ้าในเรื่องเงินที่จะจ่ายให้พอจัดการหัวเมืองจึงไม่ลำบาก  ท่านตรัสขอแต่ให้ข้าพเจ้าประหยัดเงินช่วยกระทรวงพระคลังฯ บ้าง  เป็นต้นว่า ตำแหน่งข้าราชการที่รับเงินเดือนขอให้ตั้งขึ้นแต่น้อยก่อน  อัตราเงินเดือนขอให้กำหนดเป็นอย่างต่ำแต่พอหาคนสมัครทำการได้  อีกประการหนึ่งอย่าเพ่อคิดก่อสร้างอะไรให้สิ้นเปลืองมากนัก  สถานที่ทำการหรือที่พักอันจำเป็นจะต้องมี  ถ้าไม่มีของเดิมขอให้ทำอย่างถูกๆ หรือเช่าเขาแต่พอใช้ชั่วคราวก่อน  เมื่อจำนวนเงินแผ่นดินรายได้มีมากขึ้นจึงค่อยขยายรายการเหล่านั้นให้กว้างขวางออกไป  ถ้าวงการเป็นเช่นที่ท่านตรัสแล้ว  จะหาเงินให้ๆพอการ                                 ข้าพเจ้าก็รับจะทำตามพระประสงค์  และทูลว่าข้าพเจ้าคะเนดูว่าการที่จะจัดในชั้นแรกก็เห็นจะไม่ต้องใช้เงินมากมายนัก  ด้วยตั้งมณฑลขึ้นใหม่เพียง ๔ มณฑล (เวลานั้นยังไม่ได้ตั้งมณฑลนครราชสีมา)  ในชั้นแรกก็จะมีคนรับเงินเดือนแต่ในกองข้าหลวงเทศาภิบาลสำหรับบังคับการมณฑล  ซึ่งจะต้องตั้งขึ้นก่อน  ตั้งแล้วยังต้องให้เวลาพอที่ข้าหลวงเทศาภิบาลไปเที่ยวตรวจให้รู้การงานตามหัวเมืองในมณฑลของตนเสียก่อนด้วย  ในปีแรกก็เห็นจะต้องจ่ายเงินเดือนเพียงกองข้าหลวงเทศาภิบาล ๔ มณฑล                                 ต่อชั้นนั้นไปจึงจะถึงจัดการปกครองเมือง  เพิ่มคนรับเงินเดือนต่อลงไปถึงเจ้าเมืองกรมการ  ซึ่งเป็นพนักงานปกครองเมืองและอำเภอ  แต่จัดการปกครองก็คงต้องจัดในเมืองหลวงของมณฑล  ที่ข้าหลวงเทศาภิบาลอยู่แต่เมืองเดียวก่อน  จะมีคนรับเงินเดือนเพิ่มจำนวนขึ้นแต่ ๔ เมืองก่อน  แล้วจึงขยายให้แพร่หลายต่อออกไป  เพราะฉะนั้นโดยการที่กำหนดว่าจะจัดก็จะต้องการเงินเพิ่มขึ้นเป็นระยะไป  พอจะเข้ากับความสามารถของกระทรวงพระคลังฯ ได้                                 เมื่อปรึกษาเข้าใจกันกับกระทรวงพระคลังฯ แล้ว  ข้าเจ้าก็สิ้นวิตก  ตั้งหน้าคิดจัดการหัวเมืองต่อไป                                                  [เรื่องเทศาภิบาล  สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงนิพนธ์ค้างไว้เพียงเท่านี้] ที่พักสมเด็จฯ เสนาบดีกระทรวงมหาดไทย  เมื่อครั้งเสด็จตรวจราชการมณฑลอุดร จากคุณ : กัมม์ - [ 9 มิ.ย. 52 13:32:43 ]

ความคิดเห็นที่ 20 เชิงอรรถ (๑)  ยังมีมณฑลเขมรอีกมณฑลหนึ่ง  ซึ่งภายหลังเปลี่ยนชื่อเป็นมณฑลบูรพา  มณฑลนี้พระยามหาอำมาตยาธิบดี (หรุ่น  ศรีเพ็ญ) เป็นข้าหลวงใหญ่  ตั้งที่ว่าการอยู่ ณ เมืองพระตะบอง (๒)  พลตรี พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวัฒนานุวงศ์ (๓)  เมืองบุรีรัมย์ กับ เมืองนางรอง นี้  แต่ก่อนมารวมเป็นบริเวณเดียว  ตั้งศาลากลางที่เมืองบุรีรัมย์  และเรียกบริเวณนางรอง  มีฐานะเท่าจังหวัดหนึ่งในสมัยนั้น  ต่อมาไดเปลี่ยนชื่อบริเวณนั้นเป็นเมืองบุรีรัมย์ เมื่อวันที่ ๓ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๔๔  ส่วนเมืองนางรองนั้นยุบเป็นอำเภอขึ้นจังหวัดบุรีรัมย์ ที่ว่าการอำเภอพิมาย  ประดับประดาตกแต่งด้วยธงชาติเพื่อเตรียมรับการตรวจเยี่ยม จากคุณ : กัมม์ - [ 9 มิ.ย. 52 13:36:07 ]

ความคิดเห็นที่ 21 เนื้อหาตอนที่ ๖ ตั้งมณฑลเทศาภิบาล  จบเพียงเท่านี้ครับ จะส่งข้อความไปเชิญเพื่อนๆ ที่มีชื่อปรากฏในตอนที่ผ่านมานะครับ ตอนต่อไปจะเป็นภาคที่ว่าระเบียบลักษณะราชการเทศาภิบาล ซึ่งพระยาราชเสนา (ศิริ)  ได้เรียบเรียงไว้แล้วครับ ในกระทู้นี้ยังขาดรูป พระยาทิพโกษา (โต)   และพระวรพุฒิโภคัย (เจ้ากรมเงินส่วย) ที่ขาดมานานแล้ว ท่านใดมีรูปของท่าน  ขอความเมตตาด้วยนะครับ รวมทั้งรูปท่านอื่นๆ ที่ผมฉีกมาจากรูปหมู่ เนื่องจากหาไม่ได้เลย เพื่อนๆ ที่มีรูปชัดๆ ขอไว้ประดับกระทู้ด้วยนะครับ 'ท้ายนี้ ขอค่าธรรมเนียมในการเข้ามาเยี่ยมคนละคลิก เข้าคลังกระทู้ เพื่อจะได้ใช้อ้างอิงในกระทู้อื่นๆ ต่อไป นะครับ จากคุณ : กัมม์ - [ 9 มิ.ย. 52 13:42:00 ]

ความคิดเห็นที่ 22 เข้ามาอ่านแล้ว ไม่มีความเห็นเพิ่มเติมครับ. จากคุณ : เจียวต้าย - [ 9 มิ.ย. 52 14:02:41 ]

ความคิดเห็นที่ 23 ยังไม่ได้อ่านโดยละเอียด แอบเข้ามาชมรูปก่อนตามเทียบเชิญคุณกัมม์ เห็นภาพแล้วก็ ออกจะทึ่งค่ะ เพราะว่าไม่ค่อยได้เห็นภาพข้าราชการผู้ใหญ่ในสมัยก่อนบ่อยนัก แต่ละท่านคงต้องแต่งเต็มยศ ก่อนจะมาถ่ายรูปนะคะ  คงจะร้อนน่าดู ดูเหมือนจะมีเสื้อชั้นใน และชั้นนอก ขอกดเก็บไว้ก่อน แถมโหวตอีกคลิกแล้วค่ำๆ ว่างงานแล้วจะเข้ามาอ่านอีกทีค่ะ แก้ไขเมื่อ 09 มิ.ย. 52 14:10:14 จากคุณ : little kitty - [ 9 มิ.ย. 52 14:09:31 ]

ความคิดเห็นที่ 24 ขอบคุณครับ ได้รับความรู้เข้าหัวมากขึ้น ขอมอบรูป สมเด็จกรมพระยาดำรงฯ เสด็จ Daily Telegraph ประเทศอังกฤษ เมื่อ พ.ศ. ๒๔๗๓ จากคุณ : หนุ่มรัตนะ - [ 9 มิ.ย. 52 14:18:37 ]

ความคิดเห็นที่ 25 มีรูปมาช่วยคุณกัมม์หลายรูปอยู่ สมเด็จฯกรมพระยาดำรงราชานุภาพเสด็จตรวจราชการมณฑลอุดร พ.ศ. ๒๔๔๙ แก้ไขเมื่อ 09 มิ.ย. 52 14:33:11 จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ 9 มิ.ย. 52 14:29:07 ]

ความคิดเห็นที่ 26 สมเด็จฯกรมพระยาดำรงราชานุภาพเสด็จตรวจการทำงานรถไฟสายใต้ จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ 9 มิ.ย. 52 14:32:40 ]

ความคิดเห็นที่ 27 ขบวนเสด็จตรวจราชการขณะข้ามลำน้ำมณฑลปัตตานี จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ 9 มิ.ย. 52 14:35:01 ]

ความคิดเห็นที่ 28 ประชุมเทศาภิบาล กระทรวงมหาดไทย ครั้งแรก พ.ศ. ๒๔๓๘ จากซ้ายไปขวา แถวนั่ง ๑. พระยาจ่าแสนยบดี (ไทย) ๒. เจ้าพระยาสุรสีห์วิสิษศักดิ์ (เชย กัลยาณมิตร) แถวยืน ๑. พระยาสุรินทร์ฦๅไชย (เทศ  บุนนาค)  ต่อมาเป็นเจ้าพระยาสุรพันธ์พิสุทธิ์ ๒. พระยาฤทธิรงค์รณเฉท (สุข ชูโต) ๓. พระยาประสิทธิ์ศัลการ (สอาด สิงหเสนี) ๔. พระยาอภัยรณฤทธิ์ (บุศย์ บุญยรัตพันธ์) แถวยืน ๒ ๑. พระยาราชวรานุกูล (อ่วม) ๒. กรมหมื่นดำรงราชานุภาพ (สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ) ๓. กรมหมื่นมรุพงศ์สิริพัฒน์ (พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวัฒนานุวงศ์ กรมขุนมรุพงศ์สิริพัฒน์) แถวยืน ๓ ๑. พระยาดัษกรปลาศ (อยู่) ๒. พระยาทิพโกษา (โต โชติกเสถียร) ๓. พระยามหาอำมาตย์ (เส็ง วิริยศิริ) แก้ไขเมื่อ 09 มิ.ย. 52 15:09:36 จากคุณ : เพ็ญชมพู - [ 9 มิ.ย. 52 14:56:31 ]

ความคิดเห็นที่ 29 ขอบคุณสำหรับความรู้ค่ะ จากคุณ : บ๊ะจ่างน้อย - [ 9 มิ.ย. 52 15:05:45 ]

ความคิดเห็นที่ 30 แหม... ก็รอซะตั้งนาน นึกว่าคุณกัมม์จะลืมลงซะแล้ว เอาไปเลยครับ 3 กิ๊ฟ โทษฐานที่ทำให้รอ ขอบพระคุณมากครับ แก้ไขเมื่อ 09 มิ.ย. 52 15:07:36 จากคุณ : นอกราชการ - [ 9 มิ.ย. 52 15:06:00 ]

ความคิดเห็นที่ 31 อ่านแล้วผมมีประเด็นที่ติดใจนิดนึงครับ การจัดตั้งเทศาภิบาลขึ้นมาเข้าใจว่าเป็นความคิดที่ดี แต่กลายเป็นว่ามันยังใหม่กับคนไทยแม้แต่ชนชั้นปกครองในสมัยนั้นก็ตามไม่ทัน ผลคือระบบระเบียบอะไรต่างๆก็ยังเหมือนเดิมอยู่ใช่มั้ยครับ หรือเอาให้มันแรงหน่อยก็คือกลายเป็นการดึงเอาอำนาจจากเจ้าเมืองเดิม มาไว้ในมือขุนนางสยามแล้วก็รวบอำนาจไว้ที่ข่าหลวงคนเดียวแต่ยังเหมือนเดิมอยู่ ผมอยากทราบความเห็นของพี่ๆหน่อยครับ ว่าผลจากการตั้งเทศาภิบาลดังกล่าวเกิดความเปลี่ยนแปลงขึ้นอย่างไรบ้างครับ หรือไม่เกิดเลย จากคุณ : deletenumlock - [ 9 มิ.ย. 52 16:17:08 ]

ความคิดเห็นที่ 32 ตามมาให้กำลังใจ และติดตามกระทู้ดีๆเช่นเดิมคะคุณกัมม์ ขอบคุณที่แจ้งข่าวนะคะ จากคุณ : sawkitty - [ 9 มิ.ย. 52 18:02:11 ]

ความคิดเห็นที่ 33 สวัสดีครับ  ทุกๆ ท่าน ขอบพระคุณ รูปประกอบของคุณ เพ็ญชมพู  หนุ่มรัตนะ และขอบพระคุณน้ำใจไมตรีที่รินรดสม่ำเสมอครับ เรื่องเทศาภิบาลต้องจบได้อย่างแน่นอนครับ จากคุณ : กัมม์ - [ 9 มิ.ย. 52 19:04:49 ]

ความคิดเห็นที่ 34 ทักสักหน่อย แอบอ่านเป็นประจำนะท่าน จากคุณ : Max2000 - [ 9 มิ.ย. 52 23:57:53 ]

ความคิดเห็นที่ 35 รออยู่เหมือนกันครับ ขอบคุณครับคุณกัมม์ จากคุณ : Climber - [ 10 มิ.ย. 52 00:55:37 ]

ความคิดเห็นที่ 36 สวัสดีอีกครั้งครับ สำหรับคำถามของคุณ deletenumlock ในความคิดเห็นที่ ๓๑ นั้น ลักษณะเทศาภิบาลก่อให้เกิดผลดีอย่างมากมาย  ที่ปรากฏในพระนิพนธ์ตอนนี้ ว่า.                 ...พอตั้งมณฑลได้ไม่ช้า  ถึง ร.ศ. ๑๑๒ (พ.ศ. ๒๔๓๖) ไทยก็เกิดวิวาทกับฝรั่งเศส  เทศาภิบาลมณฑลปราจีนจัดส่งกำลังและเครื่องยุทธภัณฑ์  ไปยังมณฑลชายแดนทางตะวันออกแข็งแรงรวดเร็วกว่าคนทั้งหลายคาด  ดูเหมือนจะเป็นประโยชน์ของการตั้งมณฑล  ถึงออกปากชมกันเป็นครั้งแรก  แต่ปีนั้นยุ่งอยู่ด้วยเรื่องฝรั่งเศส  ไม่สามารถจัดการอื่นตามหัวเมือง... และในตอนต่อไป  พระยาราชเสนาเรียบเรียงไว้เป็นบทต้น "ถวายสดุดีแด่พระบาทสมเด็จพระปิยมหาราชเจ้า"  ไว้ว่า                  ....ก็ได้มีพระราชดำรัสอีกครั้งหนึ่งว่า  ด้วยต่างประเทศกำลังตั้งท่าจะรุกเมืองไทยอยู่แล้ว  ถ้าเราประมาทไม่จัดการปกครองบ้านเมืองเสียให้เรียบร้อย  ปล่อยให้หละหลวมอย่างที่เป็นอยู่ในเวลานี้  ช้าไปเห็นจะเป็นภัยแก่บ้านเมือง  บางทีอาจถึงเสียอิสรภาพ  ...  การรักษาพระราชอาณาจักรด้วยการปกครองหัวเมืองให้เป็นระเบียบเรียบร้อยจึงเป็นการสำคัญมากกว่า.... พระยาราชเสนาสรุปประโยชน์ของการจัดการปกครองแบบใหม่นี้ไว้เป็นหัวข้อใหญ่ ๔ ข้อ ๑. ทรงปรับปรุงราชการในหน้าที่ของคณะเสนาบดีในราชธานี ๒. การป้องกันเอกราชของพระราชอาณาจักร ๓. การปกครองจังหวัดที่อยู่ในภาวะอันว้าเหว่นั้น  ยังปฏิบัติการสืบเนื่องกันมาจากคติโบราณ ๔. ในส่วนกำลังป้องกันพระราชอาณาเขตเล่า  ก็ได้พระราชทานความอุ่นใจแก่ชาวขอบขัณฑสีมา จากข้อใหญ่ที่ท่านสรุปไว้  จะขอขยายในตอนต่อไปนะครับ  และในตอนต่อๆไป  ที่ว่าด้วยระเบียบลักษณะเทศาภิบาล  เราจะได้ทราบถึงประโยชน์ในการที่ทรงจัดนี้มากมาย  บางอย่างยังคงสืบเนื่องต่อกันมาจนถึงสมัยปัจจุบันนี้  เช่น การเลือกตั้งก็มีมาในสมัยนั้นแล้ว ไม่ใช่เพิ่งมีขึ้นในสมัยประชาธิปไตยของคณะราษฎร์  อีกอย่างหนึ่งที่เคยสงสัยมานานแต่สมัยยังเรียนอยู่  ผมอยู่ในกรุงเทพฯ  แต่ก็เป็นอำเภอรอบนอก  เพื่อนๆ (ที่อยู่กรุงเทพฯ ชั้นใน) มาเยี่ยมบ้าน  เห็นแถบนี้เขามีกำนันผู้ใหญ่บ้าน  ก็ขำ  บอกว่าที่แถวบ้านไม่เห็นมีตำแหน่งนี้  ผมเองก็เอะใจ  แต่ตอนนั้นยังไม่ได้เริ่มเรียนประวัติศาสตร์  ต่อมาจึงเข้าใจ  ว่าการปกครองกรุงเทพฯ เป็นลักษณะพิเศษมาตั้งแต่สมัยเทศาภิบาล  คือให้กรุงเทพฯ ชั้นในขึ้นกรมพระนครบาล  เสนาบดีกระทรวงนครบาลเป็นสมุหเทศาภิบาลปกครองด้วย  ส่วนรอบนอกให้มีกำนันผู้ใหญ่บ้านดูแลอีกชั้น ๑  เป็นสองส่วนด้วยกัน  ดูเหมือนจะเพิ่งยกเลิกไปเมื่อไม่กี่ปีมานี้เอง  การปกครองแบบที่มีกำนันผู้ใหญ่บ้านนั้นมีมาตั้งแต่สมัยโบราณแล้วครับ  ใช่ว่าเพิ่งจะมี  ปรากฏอยู่ในกฎหมายเก่าว่า  ให้ราษฎรเลือกตัวแทนขึ้นมาปกครองดูแลทุกข์สุขของราษฎรในบ้านนั้นๆ ซึ่งเราจะค่อยรู้ต่อไปพร้อมกันนะครับ อยากจะทำความเข้าใจไว้สักหน่อยนะครับ  ว่าเราคนไทยด้วยกันแต่อยู่ต่างที่กันเท่านั้น  ไม่ว่าจะเป็นหัวเมืองรอบนอก  ก็เป็นอาณาประชาราษฎร์ด้วยกันทั้งนั้น  เรามีการติดต่อสื่อสารสั่งการงานดูแลทุกข์สุขถึงกันโดยตลอด  เรามีพนักงาน "เดินราชการ" ระหว่างหัวเมืองด้วยกัน  หรือ หัวเมืองกับราชธานี  มาตั้งแต่โบราณแล้ว  มีการตรากฎหมายว่าด้วยการเดินราชการไว้อย่างชัดเจน  เช่น จากกรุงเทพ ถึง หลวงพระบาง  ขาขึ้น ๑๗ วัน  ขาล่อง ๑๓ วัน  จากกรุงเทพฯ ถึงเมืองพระตะบอง  ๗ วัน  กรุงเทพฯ ถึงอุบลฯ ขาขึ้นและล่องเที่ยวละ ๑๒ วัน  ถึงนครจำปาศักดิ์ เพิ่มอีก ๑ วัน  เป็นต้น  เกินกว่านั้นถือว่าบกพร่องในหน้าที่มีโทษตามกำหนด  ถ้าเราคิดว่าเป็นไทยด้วยกัน  จะปกครองด้วยข้าราชการในกรุงเทพฯ หรือ ข้าราชการชาวพื้นเมือง  ก็ไม่ได้ต่างกัน  สำหรับตัวผมคิดว่าเป็นการกระจายอำนาจ  คือแบ่งพระราชอำนาจไปสู่เสนาบดีทั้ง ๑๒ กระทรวง  แล้วแบ่งอำนาจจากเสนาบดีนั้นไปให้กับข้าหลวงเทศาภิบาล  ต่อลงไปจนเจ้าเมืองกรมการนายอำเภอกำนันผู้ใหญ่บ้าน  พระราชอำนาจในการเลือกหัวนายนายบ้านก็ทรงเวนให้แก่ราษฎรด้วย  เป็นที่สุดของพระราชอำนาจ  นอกจากนี้ยังมีกรมการนอกทำเนียบ  ไว้เป็นที่ปรึกษาและเสนอข้อคิดเห็นชี้แนะราชการอีกด้วยครับ การปกครองของเราแต่โบราณ  ที่เขาว่ากันว่า ปกครองแบบหลวมๆ เป็นนครรัฐ  ผมจึงไม่เห็นด้วย  เพราะว่าข้อจำกัดในการสื่อสารและคมนาคม  จึงต้องปกครองแบบที่ผ่านมา  มันหลวมเพราะมีเหตุ  เอียนมากกับคำว่า นครรัฐ  ครับ  สยามกับไทยก็อันเดียวกัน  ปรากฏในหนังสือเก่าคู่กันมาแต่ช้านาน  ไม่ใช่เพิ่งเป็นสยามในรัชกาลที่ ๔  เป็นไทยเมื่อสมัยจอมพลแปลก  เป็นอันเดียวกันมาแต่นานแล้วครับ ลักษณะการเทศาภิบาลยังปรากฏร่องรอยสืบมาจนปัจจุบัน  เกษตรจังหวัด/อำเภอ  สรรพากรจังหวัด  ศาลจังหวัด  ป่าไม้จังหวัด  โรงพยาบาลสถานีอนามัย  อัยการจังหวัด  สัสดีจังหวัด  พัสดีจังหวัด  โยธาจังหวัด  ศึกษาธิการจังหวัด  ไปรษณีโทรเลข  การศึกษาภาคที่  ตลอดลงไปจนถึง มณฑลทหารบก ที่เราได้ยินจนคุ้นเคย  ก็เป็นเค้าจากลักษณะเทศาภิบาลทั้งสิ้นครับ ค่อยๆ ว่ากันไปเป็นส่วนๆ นะครับ จากคุณ : กัมม์ - [ 10 มิ.ย. 52 01:07:02 ]

ความคิดเห็นที่ 37 ในตอนนี้ขอเปิดประเด็นให้กว้างออกไปอีกสักหน่อยนะครับ ที่ "เจ้าพระยาสุรสีห์วิศิษฐศักดิ์" เจ้าเมืองพิษณุโลก  นี้ พระบาทสมเด็จพระ ฯ จุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  ทรงวินิจฉัยว่าเป็นตำแหน่งที่อยู่ระหว่างเสนาบดีจตุสดมภ์กับอัครมหาเสนาบดี  คือใหญ่กว่าเสนาบดีจตุสดมภ์ เมืองวังคลังนา แต่รองจากอัครมหาเสนาบดี ๒ ตำแหน่งนั้น  ทรงอธิบายเทียบที่ของกรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาท  (ในรัชกาลที่ ๑)  ว่า กรมพระราชวังบวรฯ พระองค์นี้ ทรงพระนาม บุญมา  ประสูติในแผ่นดินพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ  รับราชการเป็นที่นายสุจินดา มหาดเล็กหุ้มแพรในแผ่นดินพระที่นั่งสุริยามรินทร์  เข้ารับราชการกับสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีมหาราชเป็นที่ พระมหามนตรี  ได้เลื่อนขึ้นเป็นพระยาอนุชิตราชา จางวางกรมพระตำรวจขวา  แล้วได้เลื่อนเป็นเสนาบดีจตุสดมภ์ที่พระยายมราช เสนาบดีกรมเมือง  แล้วจึงเลื่อนขึ้นเป็นเจ้าพระยาสุรสีห์พิษณุวาธิราช เจ้าเมืองพิษุโลก และเกร็ดอีกเรื่องที่เกี่ยวเนื่องกัน คือเรื่องพระนามกรมพระราชวังบวรฯ พระองค์นี้ ในรัชกาลที่ ๔  โปรดฯให้ขนานพระนามสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและกรมพระราชวังบวรทั้ง ๓ รัชกาลที่ผ่านมา  กรมพระราชวังบวรฯ ในรัชกาลที่ ๑  โปรดฯ ให้ถวายพระนามว่า กรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาท  ตามพระนามเดิม (ราชทินนามเดิม) ก่อนเป็นกรมพระราชวังบวรฯ  เช่นเดียวกับมหาเสนานุรักษ์ และมหาศักดิ์พลเสพ  ที่เป็นชื่อกรมของพระองค์ก่อนอุปราชาภิเษก จากคุณ : กัมม์ - [ 10 มิ.ย. 52 01:27:27 ]

ความคิดเห็นที่ 38 หยุดไม่ได้แล้ว  ขอเติมอีกสักหน่อยนะครับ เขาว่ากันว่า  วังหน้าในกรุงรัตนโกสินทร์นั้นทรงอาภัพ  ไม่ถึงที่พระเจ้าแผ่นดินสักองค์เดียว คงลืมนับสมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมขุนอิศรสุนทรด้วยกระมัง  สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอพระองค์นี้เสด็จพระราชสมภพที่อัพวา สมุทรสงคราม  สมเด็จพระบรมชนกนาถเป็นที่ยกกระบัตรเมืองราชบุรี (คือตำแหน่งอัยการจังหวัดราชบุรี) มีพระนามเดิมว่า ฉิม  พ.ศ. ๒๓๒๕ สมเด็จพระบรมชนกนาถโปรดเกล้าฯ ให้ทรงกรม  เฉลิมพระยศขึ้นเป็นสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าฯ กรมขุนอิศรสุนทร  พ.ศ. ๒๓๔๙กรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาทสวรรคตแล้ว  โปรดเกล้าให้สถาปนาขึ้นเป็น กรมพระราชวังบวรสถานมงคล (เจ้าอนุเวียงจันทน์มีส่วนกราบบังคมทูลยกย่องขึ้นเป็นวังหน้า) พระนามที่เรียกในหนังสือเก่าในขณะที่เป็นวังหน้าว่า กรมพระราชวังบวรสถานมงคล หรือ วังหน้า  ถ้าหากจะถวายพระนามพระองค์เมื่อเป็นกรมพระราชวังบวรฯ   จะถวายพระนามตามพระราชนิยมในรัชกาลที่ ๔ ว่าอย่างไร  ลองคิดในใจดูนะครับ จากคุณ : กัมม์ - [ 10 มิ.ย. 52 01:42:54 ]

ความคิดเห็นที่ 39 นอบไหว้ ด้วยศรัทธา จากคุณ : อ.ม.ภักดิราช - [ 10 มิ.ย. 52 05:28:20 ]

ความคิดเห็นที่ 40 เข้ามาอ่านทีหนึ่งแล้ว ตามมาเก็บอีกที ขอแสดงความเห็นบ้างครับว่า จากคคห.38 คนที่ว่าว่า  วังหน้าในกรุงรัตนโกสินทร์นั้นทรงอาภัพ ไม่ถึงที่พระเจ้าแผ่นดินสักองค์เดียวนั้น ไม่ทราบเป็นท่านผู้ใดสมัยใดนะครับ แต่ก็ไม่น่าจะมีความเห็นเช่นนั้นเลย บ้านเมืองเราดีนะที่วังหน้าแข็งๆท่านสิ้นเสียก่อนวังหลวง ไม่อย่างนั้น ยามผลัดแผ่นดิน บ้านเมืองอาจวุ่นวายเหมือนครั้งอยุธยา เจ้านายจะขัดใจกัน หรือลุกขึ้นมาชำระกันก็พวกขุนนางที่ว่าว่าประเภทนี้แหละ ชอบถวายความเห็นให้ทรงเคือง แล้วเลยพลอยไม่ไว้พระทัยซึ่งกันและกันไปด้วย สมัยรัชกาลที่๕นั่นแหละชัด แล้วก็ดีที่จบลงได้เพราะทรงตัดสินพระทัยอย่างดีที่สุด ไม่วู่วาม ก่อนที่จะทรงปฏิรูปธรรมเนียมปฏิบัตินี้ไปเลย จากคุณ : Navarat.C - [ 10 มิ.ย. 52 06:06:57 ]

ความคิดเห็นที่ 41 เอามาเพิ่มให้คุณกัมม์ ในปี พ.ศ.2453 พระเจริญราชเดช ( อุ่น  ภวภูตานนท์ ณ มหาสารคาม) ข้าหลวงกำกับเมืองมหาสารคาม ได้รับพระกรุณาโปรดเกล้าแต่งตั้งเป็นผู้ว่าราชการเมืองมหาสารคามสมัยนั้น ได้พิจารณาเห็นว่าบ้านเมืองได้เจริญก้าวหน้า มีผู้คนอาศัยอยู่หนาแน่นควรมีการขยายเมืองและอำเภอออกไปอีก จึงได้ทำหนังสือกรมทูลกรมดำรงราชานุภาพ (สมเด็จพระเจ้าวรวงค์เธอกรมพระยาดำรงราชานุภาพ) เสนาบดีกระทรวงมหาดไทยขอย้ายอำเภอประจิมสารคาม จากเมืองมหาสารคาม มาตั้งที่บ้านค้อ(ปัจจุบันอู่ทิศตะวันออกอำเภอบรบือ ) แล้วเปลี่ยนนามใหม่ว่าท่าขอนยาง โดยเอานามเมืองท่าขอนยางที่ถูกยุบลงให้เป็นตำบล มาตั้งชื่อแทน ต่อมาในปี พ.ศ.2457 หม่อมเจ้านพมาศ นวรัตน์ ทรงดำรงตำแหน่งผู้ว่าราชการจังหวัดมหาสารคามต่อมา ได้เสด็จมาตรวจราชการที่อำเภอท่าขอนยางได้พบเห็นสภาพของท้องถิ่นอำเภอนี้เห็นว่ามีบ่อน้ำอุดมสมบูรณ์ไปด้วยข้าวปลาอาหารมีบ่อเกลือที่ชาวบ้านในท้องถิ่นนี้ ถือเป็นสินค้าที่นำไปแลกเปลี่ยนสิ่งของกับท้องถิ่นห่างไกลดังนั้นหม่อมเจ้านพมาศนวรัตน์จึงประทานชื่อใหม่ว่า“บ่อระบือ”  ซึ่งต่อมาเพี้ยนเป็นเป็นอำเภอบรบือมาตราบเท่าทุกวันนี้ หม่อมเจ้านพมาศ นวรัตน์ ทรงย้ายไปเป็นผู้ว่าราชการเมืองจันทบุรี ในระหว่างพ.ศ. ๒๔๕๙ – ๒๔๖๙ ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวที่ทรงแบ่งการปกครองออกเป็น ๑๘ มณฑล  สำหรับมณฑลจันทบุรีแบ่งเป็น ๔ เมือง คือ จันทบุรี ระยอง ขลุง และตราด จากคุณ : Navarat.C - [ 10 มิ.ย. 52 07:26:13 ]

ความคิดเห็นที่ 42 เข้ามาลงชื่อไว้ก่อนเดี๋ยวบ่ายๆ มาอ่านครับ จากคุณ : เราคนจรร่อนเร่มาพบกัน - [ 10 มิ.ย. 52 09:27:58 ]

ความคิดเห็นที่ 43 เรื่องเกร็ดเล็กเกร็ดน้อยแบบคห..41 ของคุณ Navarat.C โดยเฉพาะเกี่ยวกับเมืองทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือ มีในหนังสือของคุณเติม วิภาคย์พจนกิจ เยอะครับ ชื่อหนังสือประวัติศาสตร์อีสาน หรืออีสานในสมัยกรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์ สกุลเดิมของคุณเติมคือ สิงหัษฐิต ภายหลังเปลี่ยนนามสกุลตามราชทินนามของบิดา  ท่านเป็นลูกหม้อเนื้อแท้ของอีสาน เคยไปเรียนที่ไซ่ง่อน จนได้พบปะคลุกคลีคุ้นเคยกับพระญาติของเจ้ามหาชีวิตของลาว  รวมทั้งได้เป็นผู้ร่วมค้นหลักฐานเกี่ยวกับคดีประสาทเขาพระวิหารเมื่อช่วงปี 2503 ด้วย ที่เอ่ยนามของท่าน เพื่อที่จะแจ้งให้ทราบอีกอย่างว่า หนังสือเล่มนี้ มีเรื่องที่ไม่เคยรู้อยู่หลายเรื่องปรากฏอยู่ในนี้ครับ (ความจริงชีวิตคนเรายังมีเรื่องที่ไม่รู้อีกมาก) มีเรื่องหนึ่งที่น่าสนใจในเล่ม และขอเทิดพระเกียรติกรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์ ข้าหลวงต่างพระองค์สำเร็จราชการมณฑลอีสาน ช่วง รศ.112-129  และขอรำลึกถึงหม่อมเจียงคำ ชายาของพระองค์ท่าน รวมทั้งญาติผู้ใหญ่ของท่าน ณ เมืองอุบลราชธานี ที่ได้บริจาคที่ดินแปลงใหญ่ รวม 7 แปลง โดยไม่ขอคิดค่าตอบแทนแต่อย่างใด ให้เป็นศูนย์ราชการเมืองอุบลราชธานีแต่ครั้งนั้น  ซึ๋งความกว้างใหญ่ของที่ดินมีลักษณะดังนี้ "...ที่ดินทั้งหลายซึ่งทางราชการได้อาศัยอยู่เดี๋ยวนี้ ฉันได้สอบถามพระยาศรีสิงหเทพ(ทัด ไกรฤกษ์) และพระยาภักดีณรงค์(สิน ไกรฤกษ์) ข้าหลวงเมืองอุบลฯแล้วว่า เป็นที่ดินของพวกเจ้าทั้งสิ้นตลอดนาทุ่งศรีเมือง โดยข้าหลวงเขาขออาศัยเป็นสำนักของทางราชการมานานแล้ว...." ท่านผู้มีพระคุณเหล่านี้ ขอเอ่ยนามเพื่อเป็นเกียรติยศประดับเมืองอุบลราชธานีไว้  เช่น - หม่อมเจียงคำ ธิดาท้าวสุรินทร์ชมภู(หมั้น) ซึ่งเป็นบุตรราชบุตร(สุ่ย) ราชบุตรเมืองอุบลราชธานี และนางดวงจันทร์  พร้อมด้วยญาติผู้ใหญ่คือ - พระอุบลศักดิ์ประชาบาล(กุคำ สุวรรณกูฏ) - พระจงกลนิธานสุพันธ์(สุคำทัด สุวรรณกุฏ) - พระอุบลการประชานิตย์(บุญชู พรหมวงศานนท์) - และญาติพี่น้องผู้มีส่วนรับมรดกที่ไม่ได้เอ่ยนามอีก .................... พระรูปกรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์ครับ แก้ไขเมื่อ 10 มิ.ย. 52 14:06:10 จากคุณ : NickyNick - [ 10 มิ.ย. 52 10:05:36 ]

ความคิดเห็นที่ 44 ขอเพิ่มเติมรูปเท่าที่พอหาได้ครับ พระยาทิพโกษา(โต โชติกเสถียร)  คห.3  ชื่อเต็ม ๆ ของท่านคือ หมาโต ได้เห็นชื่อเต็ม ๆ ในการ์ดงานแต่งบุตรสาวคนหนึ่งของท่าน ผมเคยอ่านจากหนังสือเล่มไหน จำไม่ได้แล้ว ว่าตอนที่ท่านปกครองมณฑลภูเก็ตอยู่ แล้วเกิดป่วย และจะลาหยุดยาวหลายเดือน  ทำให้กรมพระยาดำรงราชานุภาพเกิดความลำบากขึ้นมา แต่ในที่สุดท่านก็คิดสร้างคนใหม่ ๆ ขึ้นมา เพื่อหากคนเก่าเกิดป่วยฉับพลันทันใดแบบนี้ จะได้มีคนทดแทน ตอนนั้นพระองค์จึงส่งเจ้าพระยายมราช (ครั้งยังบรรดาศักดิ์น้อยๆ) เพื่อไปปกครองมณฑลภูเก็ต ส่วนพระยาทิพโกษาที่ป่วย ก็ต้องยอมให้ท่านลาได้ตามสะดวก แต่เมื่อเจ้าพระยายมราชเดินทางไปถึงแถวเมืองสงขลาหรือนครศรีธรรมราชนี่แหละ พระยาทิพโกษาเกิดหายป่วยขึ้นมาอย่างมหัศจรรย์ และไม่ขอลาป่วยอีกต่อไป การจะส่งเจ้าพระยายมราชกลับคืนพระนคร ก็ดูกระไรอยู่ ดังนั้นพระองค์จึงให้ปกครองหัวเมืองทางใต้แถวที่ท่านเดินทางมาถึงนั่นเองครับ .... พระยาทิพโกษา(หมาโต โชติกเสถียร) จากคุณ : NickyNick - [ 10 มิ.ย. 52 10:18:36 ]

ความคิดเห็นที่ 45 พระยาฤทธิรงค์รณเฉท(สุข ชูโต) คห.11 ยังหารูปขณะนี้ไม่ได้ครับ แต่คงจะมีอยู่ในกรุ แต่ไม่มีความสามารถค้นหาได้ตอนนี้ พระยาดัษกรปลาศ(ทองอยู่ โรหิตเสถียร) คห.13 คิดว่าจะหาไม่เจอ แต่ก็ยังพอมี ทรวดทรงท่านสง่างามดีนะครับ จากคุณ : NickyNick - [ 10 มิ.ย. 52 10:22:48 ]

ความคิดเห็นที่ 46 เพิ่มเติมภาพของ พระยาไกรเพชรรัตนสงคราม(แฉ่ บุนนาค) คห.14 เห็นชัดเจนดีมั้ยครับ ได้อ่านประวัติลูกของท่านคนหนึ่ง สกุลของท่านก็จะมีตัวฉอตัวชอทั้งนั้น บุตรท่านคนที่กล่าวถึง ชื่อท่านฉี่ บุนนาค ท้ายสุดเป็นพระยามนตรีสุริยวงศ์ เมื่อครั้งที่ท่านได้ครองมณฑลราชบุรี มีเรื่องราวให้อ่านกันได้ละเอียดในหนังสืองานศพเล่มหนึ่งของพระยาสัจจาภิรมย์อุดมราชภักดี(สรวง ศรีเพ็ญ) เมื่อปี 2502 เล่มที่ชื่อว่า "เล่าให้ลูกฟัง" ลองไปหาอ่านกันดูนะครับ จากคุณ : NickyNick - [ 10 มิ.ย. 52 10:30:01 ]

ความคิดเห็นที่ 47 พระวรพุฒิโภคัย (เจ้ากรมเงินส่วยมหาดไทย)คห.17,18,21 ยังหารูปไม่เจอครับ พระยาสิงหเสนี (สอาด สิงหเสนี) คห.15 ภาพนี้ตอนที่ยังเป็นพระประสิทธิ์ศัลยการ จากคุณ : NickyNick - [ 10 มิ.ย. 52 10:35:32 ]

ความคิดเห็นที่ 48 ผมเจอหนังสืองานศพพระยาสิงหเสนี(สอาด สิงหเสนี) 3 เล่ม แต่มีรูปท่านเพียงเล่มเดียวครับ ...... ภาพนี้ ขอขอบคุณมสธ.ครับ ส่วนภาพด้านบนๆ ตั้งแต่คห.43-47 ขอขอบคุณกรมศิลปากรครับ แก้ไขเมื่อ 10 มิ.ย. 52 11:03:01 จากคุณ : NickyNick - [ 10 มิ.ย. 52 10:37:44 ]

ความคิดเห็นที่ 49 ความคิดเห็นที่ 17  ....  แล้วจึงมาปรึกษาพระวรพุฒิโภคัย เจ้ากรมเงินส่วย  ซึ่งได้เลื่อนขึ้นเป็นพระยาเมื่อข้าพเจ้าไปอยู่กระทรวงมหาดไทยแล้ว..... พระวรพุฒิโภคัย ต่อมาเป็นพระยาในนามเดิม(ข้อความต่อเนื่องใน คห.นี้น่าจะนามเดิม) หรือว่านามใหม่ครับ ถ้าเป็นนามใหม่ ช่วยบอกด้วยว่าเป็นนามใด และชื่อ-ชื่อสกุลของท่านคืออะไร เผื่อจะได้ค้นหารูปให้ได้ครับ เกี่ยวกับเรื่องเก็บภาษีอากร ในหนังสือเล่มหนึ่ง(ขอโทษด้วยที่จำไม่ได้) เล่าเกี่ยวกับการเก็บภาษีของมณฑลปราจีนบุรีไว้อย่างน่าสนใจ และวิธีการนั้นทำให้เก็บภาษีได้เป็นกอบเป็นกำ และประชาชนไม่เดือดร้อนด้วยครับ จากคุณ : NickyNick - [ 10 มิ.ย. 52 10:48:30 ]

ความคิดเห็นที่ 50 สวัสดีครับ เมื่อคืนทำงานชดเชยถึงตี ๔  เพิ่งตื่น เป็นวันที่ดีมากอีกวันหนึ่ง  ตื่นมาก็ได้ความรู้ใหม่เข้ามา ขอบพระคุณ คุณ Navarat.C  ที่เพิ่มเติมต่อยอดจากที่เคยรู้มา เรื่องกำเนิดหัวเมืองในมณฑลอีสาน ส่วนของเมืองท่าขอนยางเดิม  หม่อมอมรวงศ์วิจิตร เรียบเรียงไว้ว่า  ยกขึ้นเป็นเมืองในแผ่นดินพระนั่งเกล้าฯ  พร้อมกับเมืองภูแล่นช้าง เมืองแซงบาดาน เมืองกุดฉิมนารายณ์  เจ้าเมืองเป็นที่พระสุวรรณภักดี  มีรายละเอียดดังนี้ครับ           ....กับโปรดเกล้าฯตั้งให้พระคำดวน(หรือคำกอน)เมืองคำเกิด ซึ่งตั้งอยู่บ้านท่าขอนยาง เป็นพระสุวรรณภักดีเจ้าเมือง ให้อุปฮาดเมืองคำเกิดเป็นอุปฮาด ราชวงศ์เมืองคำเกิดเป็นราชวงศ์ ราชบุตรเมืองคำเกิดเป็นราชบุตร ยกบ้านท่าขอนยางขึ้นเป็น เมืองท่าขอนยาง ผูกส่วยผลเร่วสี่สิบหาบ คิดหาบละ ๕ ตำลึง รวมเป็นเงินส่งแทนผลเร่วปีละ ๑๐ ชั่ง และพระราชทานพระสุวรรณภักดีเงิน ๑ ตำลึง สัปทนแพรคัน ๑ เสื้อเข้มขาบก้านแย่ง ๑ ผ้าโพกแพรขลิบ ๑ ผ้าดำปักทองมีซับ ๑ แพรขาวห่ม ๑ ผ้าปูม ๑ พระราชทานอุปฮาด ราชวงศ์ ราชบุตรเมืองท่าขอนยาง อย่างเดียวกันกับเมืองภูแล่นช้าง... อย่างที่ทราบกันดีว่า  เมืองมักจะจะย้ายตามเจ้าเมือง  บางทีไกลออกไปเป็นตำบลอำเภอก็มี  ที่ตั้งเมืองเดิมอาจจะไม่ใช่ที่เป็นอยู่ในปัจจุบันนี้ก็ได้  ขอบพระคุณสำหรับความรู้ที่ได้เพิ่มเติมนะครับ ขอบพระคุณพี่นิค ตัวผมเองเกิดที่จังหวัดอุบลราชธานี  แต่ไปโตเสียที่อื่นหลายที่  ไม่ค่อยได้ไปอุบลฯ  ไม่มีความรู้เรื่องบ้านเกิดเลยก็ว่าได้  กะแผนไว้ว่าอีกสัก ๔-๕ ปีจะไปนั่งคัดหนังสืออยู่ที่บ้านเกิด  คงได้เริ่มเรียนประวัติศาสตร์ของอุบลฯในตอนนั้น ผมเคยได้ไปเที่ยวอุบลฯ บ้าง  ศูนย์ราชการและทุ่งศรีเมืองก็เคยไปเที่ยวมาบ้าง  ใกล้ๆ กับทุ่งศรีเมืองมีวัดอยู่วัดหนึ่ง  นึกชื่อไม่ออก  ในวัดนั้นมีอัฐิของเจ้าทางเมืองจำปาศักดิ์อยู่มากมาย  ที่เป็นชายากรมหลวงสรรพประสิทธิฯ ก็มีปรากฏ  น่าเสียดายวันนั้นรีบไปหน่อย  ไม่ได้จดบันทึกชื่อของท่านเอาไว้เลย  พวกนี้มีนามสกุลว่า ณ จำปาศักดิ์  ขอติดไว้ก่อนสัก ๔-๕ ปีนะครับ   พระรูปกรมหลวงองค์นี้ไม่เคยเห็นเลย  ขอบพระคุณครับ ที่นอกเมืองอุบลราชธานียังมีบ้านห้วยแจละแมอยู่  คิดว่าเมืองอุบลราชธานีแต่เดิมก็ไม่ได้ตั้งอยู่ที่ที่เป็นอยู่ในปัจจุบันนี้  คงจะย้ายเมืองตามเจ้าเมืองหลายครั้ง  กว่าสมเด็จฯ เสนาบดีกระทรวงมหาดไทยจะสร้างเมืองขึ้นใหม่ให้เป็นที่ถาวร  ขอติดไว้ก่อนนะครับ  จะค้นเมืองอุบลไม่ให้แพ้พี่นิคค้นเมืองสุพรรณฯ เลยครับ เรียน คุณ อ.ม.ภักดิราช เพื่อนสมาชิกในนี้มีความรู้มากกว่าผมหลายชาติ  ที่ท่านว่านั้นเหลือเกินนัก ปัญญาบารมีไม่ค่อยมี  เอาแต่วิริยะบารมีเข้ามาทดแทนส่วนที่บกพร่องเท่านั้นเองครับ ขอบพระคุณในน้ำใจไมตรีของทุกท่านครับ พระปทุมสุรราช (ท้าวคำผง)  เจ้าเมืองอุบลราชธานีเมื่อแรกยกห้วยแจละแมขึ้นเป็นเมืองอุบลราชธานี  ในแผ่นดินพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก จากคุณ : ขุนเชิดวิชาครู (กัมม์) - [ 10 มิ.ย. 52 10:50:24 ]

ความคิดเห็นที่ 51 ขอบพระคุณพี่นิคครับ (พิมพ์ # ๕๐  แล้วจึงเห็น) เป็นรูปที่มีค่ามากครับ  บนเว็บไซต์หาไม่ได้เลย คราวนี้ใครหารูปท่าน บนกูลเกิล  ต้องเจอชื่อพี่แน่ๆ  พี่เป็นคนแรกๆ ที่โพสต์รูปของท่านเหล่านี้เลยนะครับ สำหรับเรื่องการเก็บภาษีในมณฑลปราจีน  คลับคล้ายว่าจะมีในหนังสือนิทานโบราณคดี  หรือพระนิพนธ์ในสมเด็จฯ กรมพระยาเล่มอื่น พระองค์ท่านนิพนธ์ยกย่องพระยาวรพุฒิฯ ไว้มาก  ท่านเจ้าคุณเป็นคนคิดวิธีเก็บผลประโยชน์ของแผ่นดินแบบใหม่  เลิกระบบเจ้าภาษีนายอากร และมณฑลปราจีนเป็นที่แรกที่ทำสำเร็จ  เป็นแบบแผนของก็เก็บภาษีแบบใหม่ทั่วทั้งพระราชอาณาจักร "กรุงศรีอยุธยาฤๅจะสิ้นคนดี"  พระนิพนธ์ในกรมสมเด็จพระเป็นความจริง  พวกเราลูกหลานสมควรแล้วที่จะภูมิใจในพวกท่านเหล่านี้ ขอค้นก่อนนะครับ  ผมน่าจะมีหนังสืออยู่ครับ   เราควรช่วยกันยกย่องเกียรติยศท่านเจ้าคุณไว้ให้ปรากฏบนแผ่นดินนี้ จากคุณ : กัมม์ - [ 10 มิ.ย. 52 11:07:38 ]

ความคิดเห็นที่ 52  ดีใจที่ได้เป็นกระทู้แนะนำค่ะ เลยได้ติดตามอ่านต่อค่ะ พลาดการอ่านตอนที่ 5 ค่ะ "กรมขึ้นมหาดไทย" ไปอ่านมาเรียบร้อยค่ะ... จากคุณ : Donut_ty - [ 10 มิ.ย. 52 13:02:08 ]

ความคิดเห็นที่ 53 เยี่ยมเลยครับทั้งคุณกัมม์และท่านอื่นๆ ที่มาเพิ่มเติมให้ ได้ความรู้มากมาย จากคุณ : เราคนจรร่อนเร่มาพบกัน - [ 10 มิ.ย. 52 13:51:22 ]

ความคิดเห็นที่ 54 #51 ที่ให้กิฟท์ ไม่ใช่เพราะพึงใจที่จะมีชื่ออยู่ในกูเกิ้ลนะครับ  เพราะชื่อดังกล่าว จะเปลี่ยนแปลงหรือลบทิ้งเมื่อใดก็ได้ ลาภยศสรรเสริญ มีได้ก็เสื่อมได้ แต่ดีใจที่ได้รับการสนองตอบครับ ภาพเหล่านี้ เก็บไว้เราก็มีความสุข แต่คงจะเพียงคนเดียวเท่านั้น หรืออย่างมากก็พวกพ้อง หากมีโอกาสได้แบ่งปันตามควรแก่โอกาส ก็จะมอบให้ สิ่งดีๆ เหล่านี้ผมเรียนรู้จากคุณกัมม์นะ ........ แถม.... ปกหนังสืองานศพพระยาดัษกรปลาศ(ทองอยู่ โรหิตเสถียร) ซึ่งข้างในไม่มีรูป แต่ประวัติยาวเหยียดครับ จากคุณ : NickyNick - [ 10 มิ.ย. 52 14:45:48 ]

ความคิดเห็นที่ 55 ขอบพระคุณคุณกัมม์ และทุกๆ ท่านมากครับ จากคุณ : เจ้าคุณแม่ทัพ - [ 11 มิ.ย. 52 02:46:39 ]

ความคิดเห็นที่ 56 สวัสดีครับ ทุกๆ ท่าน สวัสดีครับพี่นิค  ที่คาดไว้ผิดซะแล้วครับ พระยาวรพุฒิโภคัย  ปรากฏชื่อในพระนิพนธ์ของสมเด็จฯ กรมพระยา เรื่อง สร้างเมือง  เป็นเรื่องที่เกี่ยวเนื่องกับการจัดเทศาภิบาลนี้ด้วยครับ  ยังมีพระนิพนธ์อีกเรื่องที่เกี่ยวเนื่องกัน  คือ เรื่องสร้างตลาดสำหรับเมือง  ๒ เรื่องนี้จะได้คัดในโอกาสต่อๆ ไปนะครับ  ในพระนิพนธ์เรื่องสร้างเมืองปรากฏนามเดิมของท่านเจ้าคุณ  ว่า  "พระยาวรพุฒิโภไคย (ชุ่ม)"   เอาชื่อท่านใส่ในกูลเกิล  ได้ความว่า ...ลัทธิธรรมเนียมต่างๆ ภาคที่ ๑๐ เรื่องตำรากระบวรเสด็จฯ และกระบวรแห่แต่โบราณ. พระนคร : โรงพิมพ์โสภณพิพรรฒธนากร, ๒๔๖๓. (พิมพ์ในงานปลงศพ อำมาตย์เอก พระยาวรพุฒิโภไคย (ชุ่ม สุวรรณสุภา) เมื่อ ปีวอก พ.ศ. ๒๔๖๓) ลำดับสกุลเก่า บางสกุล ภาคที่ ๔ สกุลเชื้อสายพระราชวงศ์กรุงธนบุรี (ฉะบับร่าง). พระนคร : โรงพิมพ์พระจันทร์, ๒๔๘๐. (๒)....   เลยตามไปถึงลัทธิธรรมเนียมต่างๆ  ได้เกร็ดพงศาวดารมาฝากทุกคนด้วยครับ  ที่พระวรพุฒิโภไคย  มาจากที่พันพุฒอนุราช  หัวพันมหาดไทย  อย่างที่เราทราบกันแล้ว  พันพุฒอนุราชมีอีกหน้าที่หนึ่งคือ เป็นพนักงานเกณฑ์แห่ด้วยครับ                 .... ตำรากระบวนเสด็จฯ และกระบวนแห่แต่โบราณ  เป็นหนังสือซึ่งหอพระสมุดฯ ได้มาใหม่ในปีวอก พ.ศ. ๒๔๖๓ นี้  ต้นฉบับที่ได้มาเข้าใจว่าเดิมเป็นของกรมหลวงมหิศวรินทรามเรศ  แต่เป็นตำราเขียนไว้ในครั้งรัชกาลที่ ๑  เหตุที่ข้าพเจ้าเลือกหนังสือเรื่องนี้  เพราะเห็นว่า  พระยาวรพุฒิโภไคย  ได้เป็นตำแหน่งพันพุฒอนุราชมาแต่ในรัชกาลที่ ๔  เคยเป็นหัวหน้าพนักงานการกะเกณฑ์แห่แหนในกระทรวงมหาดไทยมากว่า ๓๐ ปี  จนกระทั่งเลิกถอนหน้าที่ไปจากกระทรวงมหาดไทย  เมื่อโปรดให้แก้ไขระเบียบเสนาบดีในรัตนโกสินทรศก ๑๑๑ (พ.ศ. ๒๔๓๕) นับว่าเป็นผู้ชำนาญการต่างๆ ที่กล่าวในตำรานั้น .... ตำรากระบวนแห่ที่ได้มานี้  ทรงสันนิษฐานว่า ผู้เรียบเรียงเป็นผู้มีความรู้ในเรื่องการพิธีมาก  น่าจะเป็น พันพุฒอนุราช (หัวพันมหาดไทย) หรือ พันเทพราช (หัวพันกลาโหม) หรือ ขุนอักษรสมบูรณ (เสมียรตรากรมวัง) คนใดคนหนึ่งเป็นผู้เรียบเรียงตำรานี้ และจากกูลเกิลเช่นกัน  ทราบว่ามีพระนิพนธ์สมเด็จฯ กรมพระยาเรื่องประวัติ พระยาวรพุฒิโภไคย (ชุ่ม)  ในหนังสือ คนดีที่ข้าพเจ้ารู้จัก  เล่ม ๒  เป็นเล่มที่ผมไม่มีพอดี  คงต้องติดตามเสาะหาต่อไปครับ สำหรับในตอนนี้  เราได้ทราบชื่อของท่านเจ้าคุณแล้วนะครับ  อำมาตย์เอก พระยาวรพุฒิโภไคย (ชุ่ม สุวรรณสุภา)  ฝากพี่นิคและทุกๆ ท่านไว้ด้วยนะครับ  ผมหารูปท่านไม่ได้เลย แก้ไขเมื่อ 11 มิ.ย. 52 10:17:24 จากคุณ : กัมม์ - [ 11 มิ.ย. 52 10:02:59 ]

ความคิดเห็นที่ 57 แก้ไขเมื่อ 11 มิ.ย. 52 10:15:32 จากคุณ : กัมม์ - [ 11 มิ.ย. 52 10:13:40 ]

ความคิดเห็นที่ 58 ลัดดา สุวรรณสุภา นางสาวไทยปี ๒๔๙๑ จากคุณ : กัมม์ - [ 11 มิ.ย. 52 10:14:15 ]

ความคิดเห็นที่ 59 จากความคิดเห็นที่ ๔๔ ของพี่นิค  ขอขยายความต่อออกไปเลยนะครับ ในหนังสือประวัติเจ้าพระยายมราช (ปั้น  สุขุม)  พิมพ์ครั้งที่ ๔  พ.ศ. ๒๕๑๘  ขององค์การค้าของคุรุสภา  พิมพ์ชื่อเจ้าคุณว่า "มหาโต"  น่ากลัวจะผิด  แต่จะผิดมาตั้งแต่พระนิพนธ์หรือจะผิดตอนเรียงพิมพ์อย่างไรไม่ทราบ   "มหา" กับ "หมา" สองเสียงนี้ใกล้กันมาก ตรงนี้ขอยกย่องเกียรติประวัติ เจ้าพระยายมราช (ปั้น)  เจ้าพระยาผู้ติดกัณฑ์เทศน์  มาแต่เมืองสุพรรณฯ  ไว้ให้ปรากฏอีกสักทีนะครับ                     ....แต่เผอิญมีเหตุเกิดขึ้นคล้ายกับบุญมาหนุนหลังเจ้าพระยายมราชอีกโดยมิได้มีใครคาด ด้วยเมื่อทันเป็นตำแหน่งเลขานุการยังไม่ทันถึงปี สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวโปรดฯให้รวมหัวเมืองทั้งหมดมาขึ้นกระทรวงมหาดไทยดังกล่าวมาแล้ว พอรวมหัวเมืองแล้วไม่ช้าพระยาทิพโกษา(มหาโต โชติกเสถียร) ซึ่งเป็นข้าหลวงประจำหัวเมืองฝ่ายทะเลตะวันตกอยู่ ณ เมืองภูเก็ต แต่เมื่อยังขึ้นอยู่ในกระทรวงกลาโหม มีใบบอกเข้ามายังข้าพเจ้าว่าเกิดอาการเจ็บป่วยขอลาพักรักษาตัวสัก ๖ เดือน ขอให้ข้าพเจ้าส่งใครไปรักษาราชการแทนในเวลาที่ป่วยนั้น                     ข้าพเจ้ารู้สึกน้อยใจ เพราะหัวเมืองทางนั้นเพิ่งโปรดให้โอนมาขึ้นกระทรวงมหาดไทย ข้าพเจ้ายังไม่ทันจะรู้การงาน ควรที่พระยาทิพฯซึ่งเคยเป็นมิตรกับข้าพเจ้ามาแต่ก่อนจะอยู่ช่วยข้าพเจ้า กลับมาลาพักเสีย ถ้าไม่รับลาก็ต้องอ้อนวอนห้ามปราม นึกว่าข้าพเจ้าเป็นตำแหน่งเสนาบดีเจ้ากระทรวง ถ้าต้องอ้อนวอนงอนง้อผู้น้อยก็เหมือนทำตัวอย่างไม่ดีให้เกิดขึ้น จึงตกลงปลงใจว่าจะยอมรับลาและส่งคนอื่นไปแทนตามประสงค์ แต่เมื่อคิดหาตัวผู้ที่จะส่งไปรั้งการมณฑลภูเก็ต ยังคิดไม่เห็นใคร                     เวลานั้นเผอิญเจ้าพระยายมราชเอาหนังสือเข้าไปเสนอตามหน้าที่เลขานุการ พอข้าพเจ้าเห็นก็นึกได้ว่าพระวิจิตรฯนี้เองเป็นเหมาะดี ด้วยมีสติปัญญาอัธยาศัยพอจะไม่ไปทำให้เสื่อมเสียอย่างใดได้ จึงเล่าเรื่องความลำบากของข้าพเจ้าให้ท่านฟังดังกล่าวมาแล้ว ถามท่านว่าจะรับอาสาไปได้หรือไม่ ท่านตอบว่าข้าพเจ้าเห็นท่านจะทำราชการอย่างใดได้ ก็แล้วแต่ข้าพเจ้าจะใช้ ส่วนตัวท่านเองนั้นหามีความรังเกียจไม่ ข้าพเจ้าก็กราบทูลเรื่องพระยาทิพฯ ขอลาพักรักษาตัว และจะให้พระวิจิตรฯออกไปรักษาราชการแทนชั่วคราว ก็ได้พระราชทานพระบรมราชานุญาต จึงมีท้องตราอนุญาตไปยังพระยาทิพฯ และจัดการหาเรือให้พระวิจิตรฯ ออกจากกรุงเทพฯไป เพราะการเดินทางไปเมืองภูเก็ตในสมัยนั้น ทางใกล้กว่าทางอื่นต้องไปเรือจากกรุงเทพฯ ไปขึ้นที่เมืองสงขลาแล้วเดินบกไป ผ่ามเมืองไทรบุรีไปลงเรือเมล์ที่เมืองปีนัง ไปยังเมืองภูเก็ต                     ทางฝ่ายเมืองภูเก็ต พระยาทิพฯ (ชะรอยจะทราบว่าข้าพเจ้าขัดใจ) ก็มีใบบอกเข้ามาว่าจะงดการลา ข้าพเจ้าไม่ต้องส่งใครไปรักษาการแทนก็ได้ เจ้าพระยายมราชออกไปถึงเมืองสงขลาก็ได้ทราบข่าวนั้น บางทีพระยาทิพฯจะบอกมาให้ทราบด้วย จึงถามมาว่าจะให้กลับกรุงเทพฯหรือทำอย่างไรต่อไป                     ข้าพเจ้าคิดเห็นว่าเมื่อเจ้าพระยายมราชจะไปก็ได้กราบถวายบังคมลา คนทั้งหลายรู้อยู่ทั่วกัน ออกไปครึ่งทางยังไม่ทันได้ทำอะไรจะสั่งให้กลับเข้ามาเปล่าๆดูน่าละอายอยู่ จะทูลเสนอให้ท่านเป็นข้าหลวงเทศาภิบาลมณฑลนครศรีธรรมราชก็ขัดข้องอยู่ เพราะตัวท่านเป็นแต่พระวิจิตรวรสาส์น สมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงก็ยังไม่สู้คุ้นนัก เกรงจะไม่โปรด ข้าพเจ้าจึงกราบบังคมทูลขอให้เจ้าพระยายมราช(เมื่อยังเป็นพระวิจิตรวรสาส์น) เป็นข้าหลวงพิเศษตรวจการที่เมืองสงขลาและเมืองนครศรีธรรมราช ให้รู้ระเบียบการปกครองท้องที่ใน ๒ จังหวัดนั้นจัดกันมาอย่างไร ให้ทำรายงานมาเสนอ เพื่อประกอบความคิดที่จะจัดมณฑลเทศาภิบาลต่อไป ได้พระราชทานพระบรมราชานุญาต จึงสั่งไปยังเจ้าพระยายมราชให้พักอยู่เมืองสงขลา เที่ยวตรวจราชการ ๒ จังหวัดนั้นเสียก่อน เสร็จแล้วจึงกลับมา.... พ.ศ. ๒๔๓๙  พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จประพาสหัวเมืองปักษ์ใต้  ทรงสังเกตเห็นบ้านเมืองเจริญขึ้นกว่าได้เคยทอดพระเนตรเห็นมาแต่ก่อน  โปรดฯ ให้ไต่ถามพระวิจิตรวรสาส์น (ปั้น)  ก็ชอบพระราชอัธยาศัย  ทรงหยั่งเห็นว่าพระวิจิตรฯ เป็นผู้มีสติปัญญาสามารถ  เมื่อเสด็จกลับจึงโปรดฯ ให้ประกาศตั้งมณฑลนครศรีธรรมราช  แล้วพระราชทานสัญญาบัตรเลื่อที่พระวิจิตรวรสาส์นขึ้นเป็น พระยาสุขุมนัยวินิต แก้ไขเมื่อ 14 มิ.ย. 52 22:03:26 จากคุณ : กัมม์ - [ 11 มิ.ย. 52 10:44:56 ]

ความคิดเห็นที่ 60 ขอบคุณคุณค่ะ คุณกัมม์.... สำหรับความรู้ที่นำมาฝาก.... จากคุณ : naragorn - [ 11 มิ.ย. 52 15:47:36 ]

ความคิดเห็นที่ 61 เจ๋งครับคุณกัมม์ เรื่องของพระยาทิพโกษาอุตส่าห์หามาได้ว่าจากที่ไหน ช่วงนี้ผมอ่านหนังสือจนไม่รู้ว่ามาจากเล่มไหนแล้ว จำได้คลับคล้ายคลับคลา ก็เอามาเล่าต่อ ดีนะที่เช็คแล้วความตรงกัน  ไม่ได้บอกอะไรผิดเพี้ยนไป เรื่องรูปเก่า ๆ เห็นอะไรที่สมควรแจกจ่ายกันดู ก็แบ่งปันกันไป แต่ที่มาของทุกภาพ มาจากเงินและแรงงานทั้งนั้น สองสิ่งนี้เป็นหลักใหญ่  บางทีต้องแลกมาด้วยคำเยาะเย้ยถากถาง  หรือถูกมองด้วยหางตา ก็ต้องเล่าให้ฟังถึงเบื้องหลังหน่อย  เพราะรูปที่เห็นเป็นหน้าฉากที่คนดูเห็นแต่ความงดงาม ที่ทำไปทั้งหมด คงเพราะวิริยบารมีเป็นหลักใหญ่ นี่ก็ก็อปปี้คำพูดดี ๆ ของคุณกัมม์อีกแล้ว  ซึ่งหลัง ๆ เราก็คาดว่าจะได้มีปัญญาบารมีกับเขาบ้าง ........... รูปของพระยาวรพุฒิโภคัย(ชุ่ม สุวรรณสุภา) คงอยู่ในลิสต์ที่จะหาต่อไป ไม่น่าจะหาได้ยากนัก ........... #50 ที่เอ่ยถึงอัฐิของสกุล ณ จำปาศักดิ์ ในวัดแห่งหนึ่งของเมืองอุบล  ถ้าคุณกัมม์ได้อ่านพงศาวดารหัวเมืองมณฑลอีสานของหม่อมอมรวงศวิจิตรต่ออีกสักหน่อย น่าจะมีเขียนถึงเจ้าบุญอุ้มบ้าง เจ้าอุปราชคำพันธ์บ้าง หม่อมแจ่มบ้าง ขอบังอาจเป็นผู้(พอ)รู้ เรื่องเกี่ยวกับที่คุณกัมม์เสนอสักหน่อย ให้ล่วงเลยออกนอกเขตแดนเมืองสุพรรณของตน ไปสู่เมืองอุบลราชธานี้  เพื่อจะไม่ต้องรอจนถึง 4-5ปีตามคำขู่ สกุล ณ จำปาศักดิ์ ที่มีอัฐิอยู่ที่วัดนั้น (เดาว่าชื่อ "วัดทุ่งศรีเมือง")  เพราะเมื่อสมัยไทยเสียดินแดนฝั่งขวาให้ฝรั่งเศสเมื่อปี 2446  เจ้าอุปราชคำพันธ์แห่งนครจำปาศักดิ์ซึ่งจะต้องกลายไปอยู่ในอาณัติของฝรั่งเศสด้วย ไม่พอใจที่จะอยู่ภายใต้การปกครอง  จึงได้อพยพครอบครัวเข้ามาอยู่บ้านสุวรรณวารี จ.อุบล  กรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์ก็ได้ให้ความช่วยเหลือครอบครัวนี้อย่างดี หลังจากท่านถึงแก่พิราลัย หม่อมแจ่มก็ได้พาธิดา 3 ท่านเข้ามาพำนักในเมืองอุบลราชธานี หม่อมแจ่มท่านมีกำเนิดอยู่ที่เมืองกบินทร์บุรี สายสกุลพี่น้องยังคงอยู่ที่นั่น ธิดาองค์หนึ่ง (ตอนหลังเป็นไทย และเปลี่ยนชื่อเป็นไทยแล้ว ต้องใช้ "ท่าน" หรือ "คน" แทน) ซึ่งมีทายาทมีชื่อเสียง และเป็นที่รู้จักในวงกว้าง  เป็นคนกลาง ชื่อเจ้านางโสฬศนารี ท่านผู้นี้มีบุตรธิดารวม 7 คน คนหนึ่งเป็นเคยอาจารย์คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย สองคนเป็นแพทย์ คนหนึ่งเป็นผู้ตรวจราชการกระทรวงศึกษาธิการ คนอื่นประกอบกิจการส่วนตัว ทุกคนตอนนี้อยู่ในวัยเกษียณแล้ว เพราะเจ้านางโสฬศนารี ท่านเกิดตั้งแต่ปีขาล 2445 จากคุณ : NickyNick - [ 12 มิ.ย. 52 10:35:16 ]

ความคิดเห็นที่ 62 ผมขอเข้ามาคารวะและขอบคุณพี่กัมม์เจ้าของกระทู้และสวัสดีพี่นิคที่ยังคมความรู้และคมวาทะเช่นเดิมตลอดทุกกระทู้แนะนำไม่เปลี่ยนแปลง การต้อง Trade-offs เพื่อให้ได้มาซื่งข้อมูลทางประวัติศาสตร์นั้นคงต้องอาศัยจิตใจที่เข้มแข็งที่ต้องฝ่าคลื่นลมและแรงเสียดทาน ที่กว่าจะมาเป็นทุกข้อมูลนั้นอาจมี indirect cost ซึ่งพี่นิคเองคงไม่ได้คิดเรื่องตรงนี้มากนักแต่ก็นำมาแบ่งปันฝากอย่างไม่มีหวงกันและหากเครดิตในภายหน้ากูเกิลอาจแทบสู้ไม่ได้ การต้องกางใบเรือออกสู่ทะเลเพื่อค้นหาเกาะแก่งที่มีของดีแบบที่พี่นิคทำนั้น ไม่รู้ว่าจะมีใครกล้าทำไหม แม้ผมที่รู้ตัวว่าเป็น neophyte ได้แต่นึกในใจและอดชื่นชมสิ่งที่พี่นิคทำไม่ได้ สิ่งที่ทำนี้ถือเป็น prototype ชั้นดีในใจของผมที่สุดครับพี่ วันนี้พี่นิคลอยเรือออกจากสุพรรณข้ามไปยังอีกดินแดนที่ไกลโพ้นหน่อยก็ทำให้เห็นว่าความสนใจของพี่นิคแทบไม่มีเครื่องกีดขวางและยังคง consummate เช่นเคย อย่างไรผมขอนำข้อมูลที่ค้นได้เกี่ยวกับเจ้าผู้ครองนครจำปาศักดิ์มารวมไว้ด้วยนะครับ 1.      เจ้าสร้อยศรีสมุทพุทธางกูร  พ.ศ.  2256-2288 2.      เจ้าไชยกุมาร  พ.ศ.  2289-2321 3.      เจ้าพระวิชัยขัตติยราชวงศา (บุตรพระตา)  พ.ศ.  2334-2355 4.      เจ้าหมาน้อย  (หลานเจ้าหน่อกษัตริย์)  พ.ศ.  2356-2363 5.      เจ้าโย่  พ.ศ.  2364-2369 6.      เจ้าฮุย  พ.ศ.  2370-2383 7.      เจ้านาค  พ.ศ.  2363-2388 8.      เจ้ายุติธรรมสุนทร  พ.ศ.  2389-2405 9.      เจ้ายุติธรรมธร  (ต้นตระกูล  ณ  จำปาศักดิ์)  พ.ศ.  2406- เกร็ดอื่นๆ ผมคงไม่ฉลุยคงจะได้รอฟังพี่นิคและพี่กัมม์เล่าขานต่อนะครับ ที่ผมยังสับสนอยู่คือจุดเวลาของเจ้าผู้ครองหมายเลข 8 กับ 9 ที่ไม่รู้ว่าคลาดเคลื่อนหรือไม่และการสืบเสาะจากเจ้าหมายเลข 9 ลงมาผมคิดว่าพี่นิคคงได้อธิบายรวมความให้พอเข้าใจโดยสังเขปข้างต้นแล้ว สุดสัปดาห์แล้วผมจะคอยช่วยกดโหวดกดเก็บกระทู้นี้ต่อครับ แก้ไขเมื่อ 12 มิ.ย. 52 17:19:52 จากคุณ : Lord JC - [ 12 มิ.ย. 52 16:44:54 ]

ความคิดเห็นที่ 63 ติดภาระกิจเสียนาน.... เพิ่งจะมีโอกาสได้เข้ามาอ่าน.... ขอบคุณสำหรับความรู้มากๆเลยครับท่านกัมม์... .. จากคุณ : คุณภาค - [ 13 มิ.ย. 52 13:27:45 ]

ความคิดเห็นที่ 64 ความรู้มากมายค่ะ รูปใหญ่เต็มตาดี อ่านไปคร่าวๆ เดี๋ยวย้อนมาอ่านใหม่ค่ะ ขอบคุณค่ะคุณกัมม์และท่านอื่นๆหัวกระทิทั้งนั้น จากคุณ : ura_n - [ 13 มิ.ย. 52 21:17:36 ]

ความคิดเห็นที่ 65 เพิ่งเข้ามาเห็นสมาชิกคับคั่งก็ดีใจแทนคุณกัมม์ด้วยครับ เห็นความรู้ของแต่ละท่านที่เข้ามาแล้ว ข้าน้อยมิกล้า ได้แต่ก้มหน้าก้มตาอ่าน แต่ตรงไหนถ้าความรู้อันน้อยนิดของผมจะพึงมี จะร่วมด้วยช่วยต่อเติมนะครับ ขอบพระคุณมาก จากคุณ : วศินสุข - [ 13 มิ.ย. 52 22:22:30 ]

ความคิดเห็นที่ 66 เห็นคุณNickyNick และคุณLord JC  เอ่ยถึงเจ้าผู้ครองนครจัมปาศักดิ์ ก็ไปหาหนังสือในตู้พบประวัติเกี่ยวกับประวัติของตระกูล ณ จัมปาศักดิ์ ในช่วงปลายต่อจากที่คุณทั้งสองได้บอกไว้แล้ว เลยขออนุญาตคุณกัมม์มาร่วมแจมด้วยคนนะครับ ต้นตระกูล ณ จัมปาศักดิ์ คือ "เจ้ายุติธรรมธร (คำสุก ณ จัมปาศักดิ์)" เจ้าผู้ครองนครจัมปาศักดิ์ลำดับที่ ๑๑ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานนามสกุล "ณ จัมปาศักดิ์" ผ่านทาง เจ้าศักดิ์ประสิทธิ์ (เจ้าเบงคำ) และเจ้าศักดิ์ประเสริฐ (เจ้าอุย) โอรสของเจ้ายุติธรรมธร ซึ่งได้ขอเข้ามารับราชการในเมืองไทย โดยไม่ยอมอยู่ในบังคับของฝรั่งเศส (ขณะที่ได้รับพระราชทานนามสกุล เจ้านายทั้งสองพระองค์มีตำแหน่งเป็น ปลัดเมืองพิจิตร และจ่าเมืองเชียงราย ตามลำดับ) เจ้านายในตระกูล ณ จัมปาศักดิ์ สืบเชื้อสายราชวงศ์ล้านช้างเช่นเดียวกับราชวงศ์ล้านช้างหลวงพระบาง จึงนับว่าเป็นราชตระกูลหนึ่งที่สำคัญของประเทศลาวในอดีต ราชตระกูลนี้มีบทบาทสูงทางการเมืองในสมัยราชอาณาจักรลาว (ก่อนที่ต้องลี้ภัยไปประเทศต่าง ๆ ภายหลังสิ้นสุดการปกครองที่มีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุขใน พ.ศ. ๒๕๑๘) บุคคลสำคัญของตระกูล ณ จัมปาศักดิ์ ได้แก่ เจ้ายุติธรรมธร (หยุย ณ จัมปาศักดิ์) - เจ้าผู้ครองนครจัมปาศักดิ์องค์สุดท้าย และผู้ว่าราชการจังหวัดนครจัมปาศักดิ์ (สมัยไทยปกครอง พ.ศ. ๒๔๖๘-๒๔๘๙) เจ้าบุญอุ้ม ณ จัมปาศักดิ์ - อดีตนายกรัฐมนตรีลาว เจ้าบุญอ้อม ณ จัมปาศักดิ์ - อดีตรัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการลาว (รัฐบาลในเจ้ามหาชีวิต) เจ้าศรึสุข ณ จัมปาศักดิ์ - เลขาธิการทั่วไปในรัฐบาลพระราชอาณาจักรลาว (Secretary General of the Royal Government in the Kingdom of Laos) ส่วนเจ้าเมืองอุบล จะได้นำเสนอในความเห็นถัดไปครับ จากคุณ : วศินสุข - [ 14 มิ.ย. 52 11:58:07 ]

ความคิดเห็นที่ 67 พระปทุมวงษา (คำผง) เจ้าเมืองอุบลคนแรก (รูปในความเห็นที่ ๕๐ ของคุณกัมม์) พระปทุมวรราชสุริยวงศ์ (เจ้าคำผง) เจ้าเมืองอุบลราชธานีคนแรก (ต้นตระกูล "ณ อุบล" นามสกุลพระราชทานลำดับที่ ๓๑๒๗ เขียนเป็นภาษาโรมันว่า "na Ubol" ล้นเกล้าฯ รัชกาลที่ ๖ พระราชทานให้กับ "พระอุบลประชารักษ์ (เสือ)" กรมการพิเศษจังหวัดอุบลราชธานี หลานทวดของพระทุมวงษา (คำผง)) เป็นบุตรของเจ้าพระตาและนางบุศดี เกิดเมื่อ พ.ศ. ๒๒๕๒ ณ นครเวียงจันทน์ เป็นหลานปู่เจ้าปางคำ ราชวงศ์เชียงรุ้ง ผู้สร้างเมืองหนองบัวลุ่มภู (จังหวัดหนองบัวลำภูในปัจจุบัน) หรือนครเขื่อนขันธ์กาบแก้วบัวบาน ในปี พ.ศ. ๒๓๑๑ เจ้าพระตากับเจ้าพระวอเกิดผิดใจกันกับพระเจ้าสิริบุญสารแห่งเวียงจันทน์ ได้ยกทัพมาตีเมืองหนองบัวลุ่มภู ต่อสู้กันอยู่ ๓ ปี ฝ่ายเมืองหนองบัวลุ่มภูเห็นว่าหากนานไปจะสู้ฝ่ายเวียงจันทน์ไม่ได้แน่ จึงไปขอกองทัพจากพม่าที่เชียงใหม่มาช่วยรบ แต่กองทัพพม่าได้ยกมาสมทบกับกองทัพเวียงจันทน์ตีเมืองหนองบัวลุ่มภูแตก เจ้าพระตาตายในสนามรบ เจ้าพระวอกับเจ้าคำผงและพวกจึงต้องทิ้งเมืองหนีไปทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ จนได้ไปอาศัยพระเจ้าองค์หลวงไชยกุมารแห่งนครจัมปาศักดิ์ โดยตั้งค่ายอยู่บ้านดู่บ้านแก แขวงเมืองจัมปาศักดิ์ พระเจ้าองค์หลวงไชยกุมารได้ขอเอาเจ้านางตุ่ย ธิดาของเจ้าอุปราชธรรมเทโว ให้เป็นชายาของเจ้าคำผง และทรงแต่งตั้งให้เจ้าคำผง เป็น พระปทุมสุรราช ผู้ช่วยเจ้าพระวอ นายกองนอก ต่อมาพระปทุมสุรราช จึงขออพยพมาอยู่ดอนมดแดง ต่อมาเมื่อพระเจ้าสิริบุญสารได้ทราบว่า เจ้าพระวอกับพวกมาตั้งอยู่ที่ค่ายบ้านดู่บ้านแก แขวงเมืองนครจัมปาศักดิ์ และเจ้าพระวอมีกำลังพลน้อย จึงให้พระยาสุโพ ยกทัพมาตีค่ายบ้านดู่บ้านแกแตก ฆ่าเจ้าพระวอตาย พระปทุมสุรราช (เจ้าคำผง) เห็นว่าจะสู้กองทัพเวียงจันทน์ไม่ได้ จึงขอพึ่งพระบรมโพธิสมภารสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี พระองค์จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เจ้าพระยาจักรีและเจ้าพระยาสุรสีห์ยกทัพมาช่วย เมื่อทราบสาเหตุจากพระปทุมสุรราชแล้ว จึงยกทัพตามตีทัพพระยาสุโพไปจนถึงเวียงจันทน์ ได้รบกันอยู่ ๔ เดือน เวียงจันทน์จึงแตกเมื่อ พ.ศ. ๒๓๒๒ (สงครามในครั้งนี้ได้ส่งผลให้อาณาจักรล้านช้างทั้ง ๓ แห่ง ตกเป็นประเทศราชของสยามหรือไทยสืบมาจนกระทั่งไทยเสียดินแดนเหล่านี้ให้แก่ฝรั่งเศสในสมัยล้นเกล้าฯ รัชกาลที่ ๕) ในปี พ.ศ. ๒๓๑๙ เกิดน้ำท่วมใหญ่ที่ดอนมดแดง พระปทุมสุรราช จึงพาไพร่พลอพยพหนีน้ำมาอยู่ที่ดอนริมห้วยแจระแม (อยู่เหนือตัวเมืองอุบลราชธานีปัจจุบันประมาณ ๘ กิโลเมตร) เมื่อน้ำลดจึงย้ายไปที่ดงอู่ผึ้ง ริมแม่น้ำมูลเพื่อสร้างเมืองใหม่ เมื่อแล้วเสร็จจึงมีใบบอกลงไปกราบทูลพระเจ้ากรุงธนบุรีขอตั้งเป็นเมืองอุบล สมเด็จพระเจ้าตากสินโปรดเกล้าฯ ให้ตั้งเมืองตามที่ขอพระราชทานไป และทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระปทุมสุรราช เป็น "พระปทุมราชวงศา" เจ้าเมืองอุบลองค์แรก เมื่อ พ.ศ. ๒๓๒๑ ต่อมาเมื่อพระประทุมราชวงศา ร่วมกับเจ้าหน้าผู้เป็นน้องชายซึ่งไปตั้งกองนอกเก็บส่วยอยู่ที่บ้านสิงห์ท่า (เมืองยโสธรในเวลาต่อมา) และกองทัพเมืองนครราชสีมา ช่วยกันปราบกบฏอ้ายเชียงแก้วได้ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกจึงโปรดเกล้าฯ ให้พระปทุมราชวงศา เป็น "พระประทุมวรราชสุริยวงศ์" และเสริมนามเมืองอุบลขึ้นเป็น "เมืองอุบลราชธานีศรีวนาไลประเทศราช" ขึ้นตรงต่อกรุงเทพ เมื่อวันจันทร์ แรม ๑๓ ค่ำ เดือน ๘ จุลศักราช ๑๑๕๔ (พ.ศ. ๒๓๓๕) ส่วนเจ้าหน้าก็ได้รับการโปรดเกล้าฯ เป็นเจ้าเมืองนครจัมปาศักดิ์ มีบรรดาศักดิ์เป็น "พระยาวิไชยราชสุริยวงษขัติยราช" พระประทุมวรราชสุริยวงศ์ครองเมืองอุบลราชธานีมาตั้งแต่ตั้งเมืองมาเป็นเวลา ๑๗ ปี จนถึงแก่อนิจกรรมในปี พ.ศ. ๒๓๓๘ สิริรวมอายุได้ ๘๕ ปี มีการทำศพเมรุนกสักกะไดลิงก์ เผาที่ทุ่งศรีเมือง แล้วเก็บอัฐิบรรจุธาตุไว้ทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ของเมือง (บริเวณที่เป็นธนาคารออมสิน สาขาอุบลราชธานี ทุกวันนี้) ต่อมาภายหลังสร้างเรือนจำขึ้นในบริเวณนั้น จึงนำอัฐิไปไว้วัดหลวง และยังอยู่จนถึงปัจจุบัน ปัจจุบันมีอนุสาวรีย์ของพระประทุมวรราชสุริยวงศ์ ประดิษฐานอยู่ที่ริมทุ่งศรีเมือง กลางเมืองอุบลราชธานี พระประทุมวรราชสุริยวงศ์เป็นต้นกำเนิดของสายสกุลต่าง ๆ ในเมืองอุบลราชธานีหลายสกุล เช่น ณ อุบล - สกุลนี้สืบเชื้อสายพระประทุมวรราชสุริยวงศ์ และเจ้าอุปราชธรรมเทโว แห่งนครจัมปาศักดิ์ ทางฝ่ายมารดา สายอุปฮาด (สุดตา) และอุปฮาด (โท) ผู้ขอรับพระราชทานนามสกุลสายนี้คือ พระอุบลเดชประชารักษ์ (เสือ ณ อุบล) กรมการเมืองพิเศษเมืองอุบลราชธานีในสมัยรัชกาลที่ ๕ สุวรรณกูฏ - สกุลนี้สืบเชื้อสายผ่านทางพระพรหมราชวงศา (กุทอง สุวรรณกูฏ) เจ้าเมืองอุบลราชธานีลำดับที่ ๔ บุตรของพระประทุมฯ พระบริคุฏคามเขต (โหง่นคำ สุวรรณกูฏ) เป็นผู้ขอรับพระราชทานนามสกุล สิงหัษฐิต - สายนี้สืบเชื้อสายมาจากพระเกษโกมลสิงห์ขัตติยะ หลานของพระพรหมราชวงศา (กุทอง สุวรรณกูฏ) ผู้ขอรับพระราชทานนามสกุล คือ พระวิภาคย์พจนกิจ (หนูเล็ก สิงหัษฐิต - บิดาของ เติม วิภาคย์พจนกิจ ผู้เขียนหนังสือ ประวัติศาสตร์อีสาน) ทองพิทักษ์ - สกุลนี้สืบเชื้อสายผ่านทางอุปฮาด (สุดตา) พี่ชายของพระพรหมราชวงศา (กุทอง สุวรรณกูฏ) บุตรของพระประทุมฯ ท้าวไกรยราช (พู) บุตรของอุปฮาด (สุดตา) เป็นผู้ขอรับพระราชทานนามสกุล อมรดลใจ - สกุลนี้สืบเชื้อสายผ่านทางพระอมรดลใจ (ท้าวสุริยวงศ์ (อ้ม)) เจ้าเมืองตระการพืชผลคนแรก ท่านนี้เป็นบุตรพระพรหมราชวงศา (กุทอง สุวรรณกูฏ) และเป็นเขยเจ้าครองนครจัมปาศักดิ์ นับได้ว่าเป็นสายตระกูลใหญ่ที่เกี่ยวพันกับบ้านเมืองในภาคอีสานมากที่สุดตระกูลหนึ่ง ข้อมูลอ้างอิง (ทั้ง ๒ ความเห็น) : หนังสือ "ต้นตระกูลเจ้าเมือง สายสกุล ณ ในสยาม", เรียบเรียงโดย กัลยา เกื้อตระกูล, พิมพ์ครั้งแรก เมษายน พ.ศ. ๒๕๕๒, ยิปซีกรุ๊ป จำกัด. หมายเหตุ ขออภัยคุณกัมม์ที่ชักใบออกจากหัวข้อกระทู้ไปถึงประวัติเจ้าเมืองอุบลฯ โน่น แต่เห็นว่าคุณกัมม์สนใจเลยนำมาลงไว้เสียในที่เดียวกัน เพื่อประดับสติปัญญาบารมีของผู้อ่านทุกท่าน ขอยกความดีและคำขอบคุณให้คุณกัมม์ มิ่งมิตรผู้เป็นเจ้าของกระทู้ ด้วยความระลึกถึง ขอบพระคุณครับ แก้ไขเมื่อ 14 มิ.ย. 52 12:59:38 จากคุณ : วศินสุข - [ 14 มิ.ย. 52 12:56:32 ]

ความคิดเห็นที่ 68 เผอิญเห็นรูปท่าน "เจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม)" ก็อ่านพบว่า นามสกุล "สุขุม" เป็นบัญชีนามสกุลพระราชทาน "หมายเลข ๐๐๐๑" เขียนเป็นอักษรโรมันว่า "Sukhum" พระราชทานให้กับเจ้าพระยายมราช (ปั้น) เสนาบดีกระทรวงนครบาล ในบัญชีรายชื่อพระราชทานมีหมายเหตุว่าเป็นนามสกุลใหม่ คือเพิ่งปรากฏชื่อหรือเลือกเอาจากชื่อของผู้เป็นเจ้าของนามสกุลที่พระราชทานนั้นมาเป็นนามสกุล ฉะนั้น เจ้าพระยายมราช (ปั้น) จึงน่าจะนับเป็นบรรพบุรุษคนแรกของตระกูล "สุขุม" ส่วนประวัติของท่าน (ท่านเป็นชาวเมืองสุพรรณบุรีโดยกำเนิด) นั้น ถ้าจำไม่ผิดเคยมีผู้เคยนำมาลงไว้แล้วจึงขอเก็บมะพร้าวห้าวไว้กินเองนะครับ นามสกุลพระราชทานหมายเลข ๐๐๐๒ คือ "มาลากุล" (พระราชทาน พระยาวิสุทธสุริยศักดิ์ (ม.ร.ว. เปีย) ภายหลังได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็น เจ้าพระยาพระเสด็จสุเรนทราธิบดี เสนาบดีกระทรวงธรรมการ กับ พระยาอนุรักษ์ราชมณเฑียร เสนาบดีกระทรวงวัง) นามสกุลพระราชทานหมายเลข ๐๐๐๓ คือ "พึ่งบุญ" (พระราชทาน พระยาประสิทธิ์ศุภการ ต่อมาได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็น เจ้าพระยารามราฆพ จางวางมหาดเล็กห้องพระบรรทม) นามสกุลพระราชทานหมายเลข ๐๐๐๔ คือ "ณ มหาไชย" (พระราชทาน พระยาเทพทวาราวดี (สาย) ต่อมาได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็น พระยาบำเรอบริรักษ์ อธิบดีกรมมหาดเล็ก ข้าหลวงเดิม มีภูมิลำเนาอยู่ตำบลมหาไชย) นามสกุลพระราชทานหมายเลข ๐๐๐๕ คือ "ไกรฤกษ์" (พระราชทาน พระยาบุรุษรัตนราชพัลลภ อธิบดีกรมชาวที่ และพระยาจักรปาณีศรีศีลวิสุทธิ์ ต่อมาได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็น เจ้าพระยามหิธร กรรมการศาลฎีกา) (ข้อมูลจากหนังสือเล่มเดียวกันที่อ้างไว้แล้ว) แหะ ๆ ชักใบออกไปกลางทะเลอีกแล้ว ขอโทษด้วยครับ จากคุณ : วศินสุข - [ 14 มิ.ย. 52 13:15:37 ]

ความคิดเห็นที่ 69 ดีใจมากครับ ไม่ออกทะเลหรอกครับ คุณ วศินสุข มาช่วยกันเสริมทั้งข้อมูลเชิงลึกและเชิงกว้างครับ  การตอบกระทู้ของคุณ วศินสุข  จะมีอ้างอิงเสมอ  มีหลักมีฐานให้ค้นคว้าได้ชัดเจน  เป็นแบบที่ผมยึดถือมาตลอดครับ ขอเสริมประเด็นการปกครองกรุงเทพฯ จากพระนิพนธ์ประวัติท่านเจ้าพระยายมราช (ปั้น) สักนิดนะครับ เพราะเป็นเรื่องที่ติดใจตั้งแต่สมัยยังเอาะ  พระนิพนธ์เรื่องนี้ให้เราเห็นลักษณะการปกครองกรุงเทพพระมหานครในขณะนั้น                     มีการประกาศใช้พระราชบัญญัติลักษณะเกณฑ์ทหาร  โปรดฯ ให้ประการใช้พระราชบัญญัติที่ละมณฑล  กระทรวงมหาดไทยและกลาโหมได้ประกาศใช้พระราชบัญญัตินี้สำเร็จแล้วหลายมณฑล  แต่กระทรวงนครบาลไม่สามารถประกาศใช้ได้  เสนาบดีกระทรวงนครบาลอ้างว่ายากเกินกำลังจะจัดได้ ใน พ.ศ. ๒๔๕๐  หลังจากสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จกลับจากยุโรปแล้ว  มีรับสั่งว่า "ฉันทนกรมเมืองต่อไปไม่ไหวแล้ว  เธอ (กรมดำรง) จะรับมณฑลกรุงเทพฯ ไปรวมกับมหาดไทยได้หรือไม่"  สมเด็จฯ กรมพระยากราบทูลแก้ไขว่า  สับเปลี่ยนตัวเสนาบดี  บางทีจะแก้ไขข้อขัดข้องได้ (สมเด็จฯ กรมพระยากราบทูลปฏิเสธจะรับกรุงเทพฯ เข้ารวมในกระทรวงมหาดไทยมาครั้งหนึ่งแล้ว) มีพระราชดำรัสว่า "ชอบกล"  พระยาสุขุมนัยวินิตจึงย้ายมาเป็นเสนาบดีกระทรวงนครบาล  โปรดฯ โอนกรมสุขาภิบาล มาขึ้นกับกระทรวงนครบาลด้วย  กระทรวงนครบาล แต่เดิมคือ กรมเมืองนั่นเอง  เมื่อพระยาสุขุมนัยวินิตจัดการปกครองกรุงเทพฯสำเร็จ  จึงโปรดพระราชทานตำแหน่งเป็นที่ พระยายมราช ที่เสนาบดีจตุสดมภ์กรมเมืองตามที่แต่โบราณ                   พระยาสุขุมนัยวินิต (ปั้น) ศึกษาหน้าที่ราชการในตำแหน่งและได้สมาคมคุ้นเคยกับข้าราชการในกระทรวงแล้ว  ก็เริ่มจัดการปกครองส่วนท้องที่กรุงเทพมหานคร  กำหนดให้กรุงเทพฯ มีอำเภอชั้นใน  และอำเภอชั้นนอก  อำเภอชั้นนอกมีกรมการอำเภอและกำนันผู้ใหญ่บ้านปกครองเหมือนอย่างหัวเมือง ขึ้นกระทรวงมหาดไทย  ส่วนอำเภอชั้นใน คือ ตัวจังหวัดพระนครและตัวจังหวัดธนบุรี  มีแต่กรมการอำเภอขึ้นตรงต่อกระทรวงนครบาล  ไม่มีกำนันผู้ใหญ่บ้าน  วางระเบียบปกครองแล้วประกาศใช้พระราชบัญญัติลักษณะเกณฑ์ทหารตามพระราชประสงค์  พอตั้งต้นจัดก็เกิดพวกจีนปิดร้านไม่ขายของ  ด้วยพวกอั้งยี่ข่มขู่  พระยาสุขุมฯ ไปปรึกษากรมหลวงนครชัยศรีฯ เสนาธิการทหารบก  แก้ไขได้สำเร็จ  ถึง พ.ศ. ๒๔๕๑  โปรดฯสถาปนาพระยาสุขุมฯ เป็นเจ้าพระยายมราช ฯ  เต็มตามตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงนครบาล (กรมเมือง) เพชรพระมหามงกุฎ - เจ้าพระยายมราช (ปั้น  สุขุม) http://www.bloggang.com/viewblog.php?id=rattanakosin225&group=1&date=24-03-2007&gblog=16 แก้ไขเมื่อ 15 มิ.ย. 52 00:16:43 จากคุณ : กัมม์ - [ 14 มิ.ย. 52 22:45:01 ]

ความคิดเห็นที่ 70 พูดถึงเจ้านครจำปาศักดิ์  จำได้ลางๆ ว่า (ในสาส์นสมเด็จ) มีเจ้าอยู่ ๒ องค์  ที่จงรักภักดีเป็นอย่างยิ่ง  ถึงนครจำปาศักดิ์จะตกอยู่ใต้อำนาจของฝรั่งเศสแล้วก็ไม่คลาย  ขอขยายออกทางกว้างต่อจากคุณ วศินสุข นะครับ   (ชื่ออาจจะผิดกันไปบ้างก็เป็นเรื่องธรรมดานะครับ) สาส์นสมเด็จ ฉบับลงวันที่ ๓๑ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๗๖   สมเด็จ ฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทูล สมเด็จเจ้าฟ้า กรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์              ด้วยหม่อมฉันได้รับลายพระหัตถ์ ฉบับลงวันที่ ๒๘ มีนาคม  ตรัสถามมาถึงเรื่องประวัติเจ้าศักดิ์ประเสริฐนั้น  หม่อมฉันพอจะทูลราวเรื่องให้ทรงทราบได้  ด้วยกรณีเกิดขึ้นในสมัยหม่อมฉันเป็นเสนาบดีกระทรวงมหาดไทย  และได้เกี่ยวข้องมาด้วยตนเองด้วย  แต่ส่วนพลความและวันคืนอาจจะพลาดพลั้งได้บ้าง  เพราะเป็นการนานมาแล้ว  และไม่มีเครื่องมือสำหรับสอบสวนขณะที่หม่อมฉันเขียนจดหมายนี้              ๑. เมื่อเวลาไทยต้องยกเขตแดนทางฝั่งซ้ายแม่น้ำโขงให้ฝรั่งเศสใน ร.ศ. ๑๑๒ นั้น  กรมหลวงพิชิตปรีชากรเป็นข้าหลวงต่างพระองค์สำเร็จราชการมณฑลอีสานอยู่ ณ เมืองอุบล  ตามหนังสือสัญญาที่ทำครั้งนั้น  เสียเขตเมืองนครจำปาศักดิ์ทางฝั่งซ้ายแม่น้ำโขงไปหมด  แต่ตัวเมืองนครจำปาศักดิ์ยังอยู่ในพระราชอาณาเขต  เพราะตั้งอยู่ทางฝั่งขวาแม่น้ำโขง  เจ้ายุติธรรมธร เจ้านครจำปาศักดิ์ รักษาชายพระราชอาณาเขตอยู่ที่เมืองจำปาศักดิ์  ฝรั่งเศสพยายามเกลี้ยกล่อม  จะให้ไปครองเมืองจำปาศักดิ์ใหม่  ซึ่งคิดจะตั้งขึ้นทางฝั่งซ้าย  เจ้ายุติธรรมธรไม่ยอมไป              แต่วางอัชณาสัยเป็นมิตรไมตรีดีกับฝรั่งเศส  เป็นเหตุให้กรมหลวงพิชิตฯ ทรงสงสัยว่าเจ้ายุติธรรมธรเอาใจออกหาก  คิดอ่านจะให้ฝรั่งเศสเอาเขตแดนเมืองจำปาศักดิ์ทางฝั่งขวาไปรวมกันด้วย  ได้แสดงความสงสัยมายังหม่อมฉัน  แต่หม่อมฉันวางใจเป็นอุเบกขา  ด้วยคิดเห็นว่าเจ้ายุติธรรมธรอยู่ล่อแหลม  เปรียบเหมือนหนังหน้าไฟ  อาจจะทำดีกับฝรั่งเศสเพื่อป้องกันภัย  ก็มิได้แสดงอาการอย่างใดให้เจ้ายุติธรรมธรเข้าใจว่าหม่อมฉันไม่ไว้ใจ  แต่การที่กรมหลวงพิชิตฯ ทรงสงสัยนั้น ทราบไปถึงเจ้ายุติธรรมธรจากเมืองอุบล จากคุณ : กัมม์ - [ 14 มิ.ย. 52 23:41:48 ]

ความคิดเห็นที่ 71 (ต่อ-สาส์นสมเด็จ)              ๒. ถึง ร.ศ. ๑๑๖  เมื่อสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงเสด็จกลับจากยุโรปครั้งแรก  มีการสมโภชเป็นการใหญ่  เจ้าเมืองประเทศราชเข้ามากรุงเทพฯ ด้วยกันหมด  รวมทั้งเจ้ายุติธรรมธรด้วย  เข้ามาคราวนั้นเจ้ายุติธรรมธรพาลูกชายเข้ามามอบให้หม่อมฉัน ๓ คน  คนใหญ่ชื่อไรเวลานี้นึกไม่ออก  แต่ได้รับพระราชทานสัญญาบัตรเป็นที่ เจ้าราชดนัย ในคราวนั้น  ลูกอีกสองคนเพิ่งรุ่นหนุ่มชื่อ เจ้าอุย (คือเจ้าศักดิ์ประเสริฐนี้) คน ๑  ชื่อเจ้าเบน ภายหลังได้เป็นเจ้าศักดิ์ประสิทธิ์  และได้เป็นตำแหน่งปลัดเมืองแพร่  แต่เดี๋ยวนี้ตายเสียแล้ว คน ๑              เมื่อพาลูกมาให้นั้น  เจ้ายุติธรรมธรได้แสดงความโทมนัส  ที่ถูกสงสัยว่าเอาใจออกหากจากพระเจ้าอยู่หัว  จึงพาลูกเข้ามาให้หม่อมฉันไว้ให้เห็นว่ายังมีความกตัญญู  ด้วยคิดถึงพระเดชพระคุณของพระเจ้าอยู่หัวในพระราชวงศ์นี้อยู่ไม่ขาด  หม่อมฉันจึงรับลูกชายไว้ฝึกหัดราชการ (ตรงนี้สงสัยว่าจะได้อยู่ในกรุงเทพฯ ทั้ง ๓ คน  หรือจะได้ให้เจ้าราชดนัยกลับไปเมืองจำปาศักดิ์กับเจ้ายุติธรรมธรจำไม่ได้)              ๓. เจ้ายุติธรรมธรกลับไปไม่กี่ปีก็ถึงพิราลัย  พอได้ข่าวหม่อมฉันจึงให้ลูกกลับออกไปเมืองจำปาศักดิ์ทั้งหมด  เพื่อไปจัดการศพบิดาและรับมรดก  ในเวลาเมื่อลูกเจ้านครจำปาศักดิ์ยังอยู่ที่เมืองจำปาศักดิ์นั้น  ถึง ร.ศ. ๑๒๒  ไทยทำหนังสือสัญญาปักเขตแดนกับฝรั่งเศสอีกฉบับ ๑  ตามเขตแดนในหนังสือสัญญานั้น  ที่เมืองจำปาศักดิ์ทางฝั่งขวาตกไปเป็นของฝรั่งเศส  ฝรั่งเศสเกลี้ยกล่อมลูกเจ้ายุติธรรมธรทั้ง ๓ คนนั้น  จะให้เจ้าราชดนัยครองเมืองจำปาศักดิ์  และจะส่งเจ้าอุยเจ้าเบนไปเรียนภาษาฝรั่งเศสที่เมืองไซ่ง่อน  เจ้าราชดนัยมีหนังสือลับเข้ามาปรึกษาหม่อมฉัน  หม่อมฉันตอบแนะไปให้รับตำแหน่งทำการให้ฝรั่งเศส  เพราะมิฉะนั้นถ้าฝรั่งเศสเอาพวกอื่นมาตั้ง  วงศ์ตระกูลเจ้ายุติธรรมธรจะได้รับความเดือดร้อน  เจ้าราชดนัยจึงได้ครองเมืองจำปาศักดิ์มาจนทุกวันนี้              ส่วนเจ้าศักดิ์ประเสริฐนั้นรักไปเรียนวิชาที่เมืองไซ่ง่อนตามความประสงค์ของฝรั่งเศส  แต่เมื่อจะไปมีหนังสือเข้ามาบอกหม่อมฉัน  ว่าเมื่อได้วิชาแล้วจะกลับข้ามารับราชการในกรุงเทพฯ  ขออย่าสงสัยว่าเอาใจออกหากเลย  ในเวลานั้นหม่อมฉันก็ไม่เชื่อนึกว่าไปฝากฝ่ายฝรั่งเศส ก็ไม่ตอบจดหมาย  แต่เจ้าศักดิ์ประสิทธิ์นั้นไม่สมัครอยู่กับฝรั่งเศส  ก็ทิ้งเมืองจำปาศักดิ์กลับเข้ามากรุงเทพฯ              ๔. หม่อมฉันได้รับทำนุบำรุงเจ้าศักดิ์ประสิทธิ์มาคนเดียวก่อนสัก ๓ ปี  พอเจ้าศักดิ์ประเสริฐเรียนรู้ภาษาฝรั่งเศสสำเร็จแล้ว  ก็ออกจากเมืองไซ่ง่อนตรงมากรุงเทพฯ  ไม่กลับไปเมืองจำปาศักดิ์  เมื่อมาพร้อมกันทั้ง ๒ คน  จึงได้รับพระราชทานสัญญาบัตรเป็น เจ้าศักดิ์ประเสริฐ คน ๑  เจ้าศักดิ์ประสิทธิ์ คน ๑  มีตำแหน่งราชการในกระทรวงมหาดไทย              ต่อมาแต่เมื่อหม่อมฉันออกจากมหาดไทยแล้ว  เจ้าทั้งสองคนนั้นจะได้รับตำแหน่งหน้าที่ใดๆ บ้างหม่อมฉันไม่ทราบ  เมื่อขึ้นไปมณฑลพายัพ  หม่อมฉันไปพบเจ้าศักดิ์ประสิทธิ์เป็นปลัดอยู่เมืองแพร่  แต่เจ้าศักดิ์ประเสริฐนั้นรับราชการกระทรวงมหาดไทยอยู่ในกรุงเทพฯ  มักไปมาหาสู่หม่อมฉันเนืองๆ  ในตอนหลังนี้ดูเหมือนจะขัดสนจนลงมาก  เรื่องประวัติของลูกเจ้ายุติธรรมธรเป็นดังทูลมา              ๕. ที่ท่านทรงพระดำริจะประทานอนุเคราะห์เจ้าศักดิ์ประเสริฐนั่น  หม่อมฉันเห็นเป็นการสมควร  เพราะพวกนี้มีความกตัญญูต่อพระเจ้าอยู่หัว  หรือจะเรียกตามสมัยนี้ก็ว่ามีความกตัญญูต่อประเทศสยามเป็นแน่แท้มาถึงสองชั่วคน  ดังอธิบายที่ทูลมา จากคุณ : กัมม์ - [ 14 มิ.ย. 52 23:44:26 ]

ความคิดเห็นที่ 72 ขอบพระคุณ พี่นิค  ครับ  รู้สึกอัฐิของเจ้าเชื้อจำปาศักดิ์จะอยู่อีกวัดหนึ่ง ใกล้ๆ กับทุ่งศรีเมืองครับ  จำชื่อไม่ได้ ขอบพระคุณ คุณ ura_n ครับ  หนังสือเรื่องคำให้การชาวกรุงเก่า  เอาไว้จะคัดมาลงไว้ในห้องสมุดเมื่อมีโอกาสนะครับ ขอบพระคุณ คุณ Lord JC มาช่วยกันขยายกระทู้ให้กว้างออกไปด้วยกันนะครับ  ชวนทุกคนไปเที่ยวทะเลด้วยกันครับ ขอบพระคุณทุกท่าน  มาช่วยกันดันเทศาภิบาลให้จบตลอดเรื่องนะครับ เหนื่อยมาหลายวัน  วันนี้ขอนอนเร็วสักหน่อยนะจ๊ะ ขอให้กระทู้อยู่จนกว่าจะหมดสัปดาห์หน้าด้วยเถิด เจ้าประคุ้ณ  งานตรึม จากคุณ : กัมม์ - [ 14 มิ.ย. 52 23:52:03 ]

ความคิดเห็นที่ 73 มุ่งสู่ปากเซ http://stillness.diaryis.com/?20090110 จากคุณ : กัมม์ - [ 15 มิ.ย. 52 00:01:27 ]

ความคิดเห็นที่ 74 ... เข้ามาดู จากคุณ : Mr. Fusion - [ 15 มิ.ย. 52 16:51:48 ]

ความคิดเห็นที่ 75 Lord JC คุณกัมม์ กับพี่วศินสุข ช่วยกันเขียนต่อซะยาวเลยครับ อ่านไม่หวาดไม่ไหว นางสาวไทย คุณลัดดา สุวรรณสุภา ไม่ได้เป็นลูกของพระยาวรพุฒิโภคัย(ชุ่ม สุวรรณสุภา) หรอกครับ แต่อาจเป็นเครือญาติใกล้เคียงกัน เธอเป็นนางงามของเป็นการประกวดรุ่นแรกหลังจากสงครามโลกครั้งที่ ๒ และเหตุการณ์ผิดปกติต่าง ๆ ในเมืองไทย  ท่านเจ้าคุณผู้หนึ่งที่เคยเป็นข้าหลวงทางใต้เป็นผู้จัดส่งเข้าประกวด โดยมีบุตรชายท่านเป็นผู้จัดการ เธอผู้นี้มีสมญาขณะนั้นว่า "บุหงาปัตตานี" แม่ของเธอมีเชื้อสายปัตตานี แต่คุณลัดดาเกิดกรุงเทพ ต่อมาก็ได้แต่งงานหลังจากครองตำแหน่งนางสาวไทยได้ราว 4-5 เดือน และดำรงชีวิตส่วนใหญ่ต่อจากนั้นที่เมืองนอก โดยเฉพาะแถวยุโรป-อเมริกา ผู้ดีรุ่นเก่า ๆ ที่มีเชื้อสาย "สุวรรณสุภา" ก็เช่น คุณหญิงทั้งสองของพระยาเพ็ชรพิไสยศรีสวัสดิ์(แม้น วสันตสิงห์) ให้การบ้านไปลองไล่เลียงกันต่อนะครับ จากคุณ : NickyNick - [ 19 มิ.ย. 52 13:04:07 ]

ความคิดเห็นที่ 76 สวัสดีครับพี่นิค ช่วงนี้นอนน้อย สัปดาห์หน้าน่าจะมีเวลากับเขาบ้าง เพิ่งสำเร็จจากงาน  จึงได้นอนเร็วสักหน่อยและพรุ่งนี้(วันนี้)ตื่นสายได้ครับ ขอบพระคุณ สำหรับเรื่องเชื้อสาย "สุวรรณสุภา" ครับ บุหงาปัตตานี ห่อนี้  ไม่เคยทราบเชื้อสายเลย ค้นหาในกูลเกิล ได้ชื่อกับรูปเธอมา จึงนำมามาลงไว้ ขอบพระคุณพี่ที่เจาะข้อมูลเชิงลึกมาฝากครับ สัปดาห์หน้าพอว่างจะคัดตอนต่อไป   ขอความกรุณาหากท่านใดมีรูป ท่านพระยาราชเสนา (ศิริ) ผู้เรียบเรียงภาคที่ว่าด้วยลักษณะเทศาภิบาล จักเป็นพระคุณยิ่งครับ มานึกนึกดู ...... มนุษย์เราในสมัยนี้ไม่พยายามปรับตัวเข้าหาธรรมชาติ พยายามทุกวิถีทางที่จะเอาชนะธรรมชาติ และปรับธรรมชาติเข้าหาตัวเรา ไข้หวัดใหญ่ ๒๐๐๙ ที่กำลังระบาดอยู่ตอนนี้  เราก็พยายามทุกทางที่จะยับยั่งมัน ไข้หวัดใหญ่ ๒๐๐๙ มันเป็นโรคที่ร้ายแรงขนาดที่ต้องดำเนินวิธีจัดการอย่างนั้นหรือ ปล่อยให้มันระบาด แล้วมนุษย์เราสร้างภูมิคุ้มกันป้องกันโรคนี้สำหรับสายพันธุ์เราไม่ได้รึ ท่านว่า...ไม่ได้ เดี๋ยวมันจะกลายพันธุ์ต่อไปอีก..... ถ้าเราไม่ปรับปรุงสายพันธุ์ของเราให้(รู้)เท่าทันเชื้อไวรัส  สายพันธุ์ของเราจะแย่เสียเองนะครับ มนุษย์เราเหนือกว่าสิ่งมีชีวิตอย่างอื่น  ก็เพราะการปรับตัวตามสิ่งแวดล้อม สู้ภัยพิบัติมานับครั้งไม่ถ้วน  จนสืบสายมาได้ทุกวันนี้ พวกเราคงลืมสัญชาตญาณเหล่านั้นไปเสียแล้วล่ะครับ จากคุณ : กัปตันเรือที่ออกทะเลลำนั้น (กัมม์) - [ 21 มิ.ย. 52 01:25:49 ]

ความคิดเห็นที่ 77 กระทู้คุณกัมม์แฟนเหนียวแน่นมาก ยังยืนยงคงกระพันเป็นกระท้แนะนำ เข้ามาอ่านอีกรอบก็เก็บความรู้อีกมากมายค่ะ จากคุณ : little kitty - [ 22 มิ.ย. 52 16:15:05 ]

ความคิดเห็นที่ 78 ผมดีใจที่กระทู้ยังกลับคืนสู่หน้าแนะนำอีกครั้งและสมความเป็นกระทู้คุณภาพที่สอดแทรกเนื้อหาและเกร็ดต่างๆ ระหว่างทางมากมาย อ่านแล้วหากไม่ปล่อยผ่านค้นคว้าสารพันประเด็นย่อยๆ ที่อาจกระจัดกระจายจากหลายแหล่งก็พอจะทำให้พบขุมทรัพย์ความรู้อย่างมากมาย แม้บางครั้งอาจต้องพลิกไปพลิกมาจากสิ่งที่มีใกล้ตัวที่อาจเพิ่มสีสรรแม้จะเป็นการบ้านที่พ้นวัยก็ตาม ผมเชื่อว่าสิ่งนี้คงจะพอให้พี่กัมม์ได้หายเหนื่อยและเป็นกำลังใจสำหรับการคัดตอนต่อไปเพื่อนำมาฝากพี่ๆ น้องกันอีกนะครับ ถ้าผมจะขอทายก่อนล่วงหน้าว่าภาพประกอบที่พี่กัมม์ถามหาคงไม่พ้นเหล่าซือพี่นิคไปได้ (ผมทายถูกอย่างไรพี่กัมม์ให้กิ๊ฟท์ผมด้วยนะครับ) ในความเป็นปัจจุบันที่พี่กัมม์อ้างไว้กับการเดินทางและพัฒนาตัวเองของไวร้ายไวรัสที่กำลังคุกคามให้หวั่นอกหวั่นใจกันตอนนี้ ผมยังเชื่อว่าผลพวงของการเอาชนะคงไม่ยากที่จะยับยั้งแม้นไวรัสคงไม่หยุดเพียงเท่านี้แต่ความซับซ้อนคงไม่ยากเกิน competent และ caliber ของมนุษย์ที่มนุษย์เองคงต้องไม่หยุดตัวเองเช่นกัน ผมขอเอาคำคมมาปิดท้ายก่อนลาไปนะครับ "Nature is as complex as it need to be.... and no more." ธรรมชาติซับซ้อนเท่าที่มันจำเป็น...ไม่มากกว่านั้น - - Albert Einstein - - ขอให้ทั้งพี่กัมม์ผู้นำเปิดกระทู้ พี่นิคผู้แจกจ่ายความรู้ รวมถึงทุกท่านผู้เข้ามาแบ่งปันมีความสุขมากๆ นะครับ จากคุณ : Lord JC - [ 22 มิ.ย. 52 16:33:39 ]

ความคิดเห็นที่ 79 ขอพระคุณทุกคลิกครับ  ช่วยต่อเวลาของผมให้ยาวออกไปได้อีกสัปดาห์ ความจริงงานที่ทำไม่ได้หนักหนาอย่างไร  เพียงแต่เวลาไม่พอที่จะทำ และความจริงแท้เราก็มีเวลาเท่ากันตามนาฬิกา  คือ  วันละ ๒๔ ชม. หากใครมีเวลาเหลือเฟื้อในแต่ละวัน  บริจาคให้ผมบ้างจักเป็นพระคุณยิ่ง หรือเษกให้ผมมี ๑๐ หน้า ๒๐ มือ  ก็ได้ครับ  แหะแหะแหะ สัปดาห์นี้พอจะมีเวลาอยู่บ้าง  จะได้ปั้นเทศาภิบาลตอนต่อไปอัดเข้าในเวลาที่พอมีนั้น ต้นสัปดาห์หน้าคงได้ลงภาคที่ว่าด้วยลักษณะการต่อไปได้ครับ  สัปดาห์นี้ขออภัยไว้ก่อนครับ ภาคต่อไปคงต้องเป็นงานที่หนักหนาสำหรับพี่นิคด้วยนะครับ โดยเฉพาะตอนที่ว่าด้วยลำดับพระนามและนามท่านผู้บัญชาการมณฑลเทศาภิบาล ไล่ดูรายชื่อแล้ว  เกินปัญญาจริงๆ ครับ   ฝากทุกท่านไว้ด้วยนะครับ ลูกหลานของท่านเหล่านั้นช่วยกันอวดรูปเพื่อเป็นเกียรติยศฝากไว้ในแผ่นดินนี้ด้วยครับ จากคุณ : กัมม์ - [ 22 มิ.ย. 52 18:27:09 ]

ความคิดเห็นที่ 80 เข้ามาเก็บความรู้อีกรอบ คิดถึงห้องนี้จังแต่นั่งยาวไม่ค่อยจะได้ รากมันงอก 5555 ถ้ามีข้อมูลแบบวิถีชีวิตชาวบ้านร้านถิ่นในอดีตด้วยก็เยี่ยมเลยครับ หมายถึงเกร็ดเล็กเกร็ดน้อยง่ะครับ  แอบรีเควส จากคุณ : เราคนจรร่อนเร่มาพบกัน - [ 23 มิ.ย. 52 08:28:59 ]

ความคิดเห็นที่ 81 สวัสดีครับคุณ เราคนจรร่อนเร่มาพบกัน คิดถึงตั้งแต่ตอนยังเป็นประธานชมรมละมุดสุก เมื่อ ๓-๔ ปีก่อน สังคมของราษฎรและการเป็นอยู่  สมเด็จฯ กรมพระยาทรงบันทึกไว้ในนิทานโบราณคดี เรื่องตรวจราชการมณฑลอีสาน ครับ สมาคมไทยอย่างโบราณ                     เวลาฉันไปเที่ยวตามบ้านเรือนของราษฎร ไถ่ถามถึงการทำมาหากินและประเพณีที่ปกครองบ้านเรือน ได้ฟังคำพวกชาวบ้านในมณฑลอุดรอธิบายยิ่งรู้ยิ่งพิศวง ด้วยเห็นว่าชนชาติไทยได้เคยถึงวัฒนธรรม(Civilization)มาแล้วหลายอย่างตั้งแต่ดึกดำบรรพ์                     จะพรรณนาถึงหมู่บ้านในตำบลซึ่งฉันได้ไปแห่งหนึ่งให้เห็นเป็นตัวอย่าง แต่เรียกชื่อว่าหมู่บ้านอะไรลืมไปเสียแล้ว อยู่ในระหว่างเมืองชนบทกับเมืองขอนแก่น เป็นตำบลมีบ้านกว่า ๑๐๐ หลังคาเรือนด้วยกัน ราษฎรในตำบลนั้น ครัวหนึ่งก็มีบ้านอยู่แห่งหนึ่ง เรือนโรงในบ้านล้วนทำด้วยไม้มุงแฝก มีรั้วล้อมรอบบริเวณบ้าน ลานบ้านตอนในรั้วทำสวนปลูกผักฝักแฟงที่กินเป็นอาหาร กับคอกเลี้ยงหมูเลี้ยงไก่ ลานบ้านนอกรั้วออกไปทำไร่ฝ้ายและสวนกล้วยสวนพลู สวนปลูกต้นหม่อมสำหรับเลี้ยงไหม กับคอกเลี้ยงวัวเลี้ยงควายต่อหมู่บ้านออกไปถึงทุ่งนา พวกชาวบ้านต่างมีนาทำทุกครัวเรือน และถือกันเป็นธรรมเนียมว่าใครทำงานได้ต้องทำงานทุกคน ผู้ชายทำงานหนัก เช่น ทำนาและเลี้ยงปศุสัตว์ ทั้งทำการปลูกสร้าง และแบกขนต่างๆ ผู้หญิงทำงานเบาอยู่กับบ้าน เช่นทำสวนทำไร่ เลี้ยงไหม และไก่หมู ตลอดจนปั่นฝ้ายชักไหมและทอผ้า ทุกครัวเรือนสามารถหาอาหารและสิ่งของจำเป็นจะต้องใช้ในการเลี้ยงชีพได้ โดยกำลังลำพังตนเพียงพอไม่อัตคัต                     ฉันถามว่าสิ่งของที่ทำไม่ได้เอง เช่น มีดพร้าและไม้ขีดไฟเป็นต้น หาได้ด้วยอย่างใด เขาบอกว่าสัตว์ที่เขาเลี้ยง เช่น วัว ควาย ไก่ หมู ย่อมออกลูกมีเหลือใช้เสมอ ถึงปีก็มีคนพวกค้าขายสัตว์ เช่น พวกที่ส่งหมูลงมาขายกรุงเทพฯเป็นต้น ไปเที่ยวหาซื้อ เขาขายสัตว์ที่เหลือใช้ได้เงินพอซื้อของที่ต้องการทุกอย่าง                     ส่วนการปกครองนั้น ใครเป็นพ่อบ้านก็ปกครองผู้คนในบ้านของตน หมู่บ้านอันหนึ่งมีผู้ใหญ่ที่คนนับถือเป็น "จ่าบ้าน" เป็นนายตำบลผู้คนในหมู่บ้านนั้น และที่สุดมี "ตาแสง" เป็นนายตำบล ซึ่งเจ้าเมืองเลือกคนในตำบลนั้นที่ผู้คนนับถือมากตั้งเป็นหัวหน้าคนหนึ่ง เพราะฉะนั้นเมื่อตั้งพระราชบัญญัติลักษณะการปกครองท้องที่มีกำนันผู้ใหญ่บ้าน จึงปรับเข้ากับวิธีการปกครองอย่างโบราณที่เป็นอยู่แล้วได้โดยง่าย                     ว่าต่อไปถึงคดีธรรม ก็มีวัดซึ่งราษฎรช่วยกันสร้าง แล้วนิมนต์พระภิกษุสงฆ์ไปอยู่สั่งสอนศีลธรรมและวิชาความรู้แก่ชาวบ้าน ให้สมบูรณ์ประโยชน์ทั้งทางโลกและทางธรรมทุกตำบล ลักษณะสมาคมของไทยแต่โบราณ ถ้าว่าโดยย่อก็คือ คนในตำบลนั้นมีที่อยู่ และมีที่ทำมาหากินพอกันไม่มีใครอดอยาก แต่ใครทำงานได้ต้องทำงานทุกคนทั้งชายหญิง ไม่มีคนสำรวยอยู่เปล่าหรือเที่ยวขอทานใครกิน ทั้งตำบลไม่มีเศรษฐี และไม่มีคนจนเข็ญใจ จึงมิใคร่มีใครเป็นโจรผู้ร้าย เพราะอยู่เย็นเป็นสุขสบายด้วยกันหมด จึงเห็นควรนับว่าถึงวัฒนธรรมอย่างสูง ตามสมควรแก่ท้องถิ่นด้วยประการฉะนี้                     เมื่อคิดดูถึงความประสงค์ของฝรั่งพวกโซเซียลิสม์ ซึ่งเห็นว่าต้องเฉลี่ยทรัพย์และสิทธิต่างๆให้มนุษย์มีเสมอภาคกัน จึงจะเป็นสุขนั้น หากสำเร็จดังว่า ก็จะเป็นอย่างเช่นชาวมณฑลอุดรนี่เอง ถ้าจะอวดว่าสมาคมโซเซียลิสม์มีมาในเมืองไทยหลายร้อยปีแล้ว ก็จะได้กระมัง ความเจริญสมัยก่อนนู้นมีความหมายผิดกับความเจริญในสมัยนี้มากนะครับ สมาคมไทยอย่างโบราณ  อาจจะเทียบเคียงได้กับหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงพึ่งพาอาศัยกัน  ซึ่งทั่วโลกให้การยกย่องนะครับ จากคุณ : กัมม์ - [ 23 มิ.ย. 52 10:40:55 ]

ความคิดเห็นที่ 82 CVTบ้านโป่ง, เจียวต้าย, หนุ่มรัตนะ, little kitty, เพ็ญชมพู, บ๊ะจ่างน้อย, นอกราชการ, AJ_da_NR, muk_22, deletenumlock, sawkitty, Navarat.C, Climber, เจ้าคุณแม่ทัพ, Max2000, อ.ม.ภักดิราช, monkeygig, suttirata, Donut_ty, อ่างหยก, NickyNick, ทอถักจักรวาล, Lord JC, คุณภาค, วศินสุข, Antares Kung, เราคนจรร่อนเร่มาพบกัน, Mr. Fusion, ura_n, แสนอักษร, naragorn, สวัสดีครับทุกท่านที่ร่วมกระทู้ ตอนนี้คัดเทศาภิบาลตอนต่อไปจบแล้ว เมื่อตั้งเป็นกระทู้แล้ว  ขออนุญาตแจ้งไปให้ทราบทางหลังไมค์นะครับ จากคุณ : กัมม์ - [ 29 มิ.ย. 52 18:00:17 ]

ความคิดเห็นที่ 83 เรียนเชิญทุกๆ ท่านครับ เทศาภิบาล ตอนพิเศษ ถวายสดุดีแด่พระบาทสมเด็จพระปิยมหาราชเจ้า http://www.pantip.com/cafe/library/topic/K8028989/K8028989.html - กระแสพระราชดำรัสการปกครองของสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ๒ พระองค์ - การยุยงปลุกปั่นให้เราแตกความสามัคคีโดยชาติอื่น การหาทางป้องกัน - การสร้างสายโทรเลขโทรศัพท์ และทางรถไฟ  พร้อมทั้งปัญหาจะเกิดขึ้น - การเดินราชการ ระยะเวลาการสื่อสารจากกรุงเทพฯ ถึงหัวเมืองบางเมือง บางเส้นทาง - ปัญญาและความเนิ่นช้าของการพิพากษาคดีความในหัวเมือง  ซึ่งต้องแก้ไข - อำนาจอาญาสิทธิ์ในองค์ข้าหลวงใหญ่ต่างพระองค์ผู้สำเร็จราชการมณฑลอีสาน มณฑลอุดร - สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวพระราชทานความอบอุ่นใจในภาวะการณ์ที่ล่อแหลมสมัยนั้น จากคุณ : กัมม์ - [ 30 มิ.ย. 52 10:58:26 ]