ความคิดเห็นที่ 1   ต้นฉบับหนังสือประวัติของพระองค์เจ้าปฤษฎางค์ ที่นำมาเป็นสำเนาในการพิมพ์เป็นหนังสือแจกงานศพนี้ เป็นเล่มที่ทรงลงพระนาม ให้ผู้รับ คือ สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ  อาจารย์แม้นมาศ ชวลิต ผู้อำนวยการหอสมุดแห่งชาติในช่วงพศ๒๕๑๓ ไปค้นพบเข้าและนำมาเสนอ ม.ล. มานิจ ชุมสาย ให้จัดพิมพ์ขึ้นใหม่สำหรับแจกงานศพของบิดาดังกล่าว แต่ตัวต้นฉบับขาดเนื้อหาในหน้า๗๘ถึง๘๒ ซึ่งเป็นช่วงสำคัญในชีวิตผกผันของพระองค์ เจ้าปฤษฎางค์ช่วงหนึ่งไปอย่างน่าเสียดาย น่าแปลกอยู่เหมือนกันที่ลูกหลานที่ได้รับแจกหนังสือจากท่านโดยตรงน่าจะคงยังมีชีวิตอยู่หลายคน แต่ก็ไม่ได้หามาเติมเต็มให้ครบถ้วนกระบวนความตามที่ผู้นิพนธ์ทรงประสงค์ที่จะเปิดเผย ไม่ทราบว่าจะเป็นด้วยเจตนาหรือเปล่าที่จะพิมพ์ตามที่สมเด็จกรมพระยาดำรงค์ฯท่านเซนเซอร์ไว้แล้ว บรรดาเซียนหนังสือเก่าระดับเทพและเทพธิดาอาจครอบครองหนังสือเล่มใดเล่มหนึ่งใน๑๐๐เล่มที่ว่าอยู่ หากวันหน้าวันหลังจะกรุณานำส่วนที่หายไปมาให้พวกเราได้ชมกันบ้างก็เป็นบุญนะครับ จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 07:36:16

ความคิดเห็นที่ 2   ชีวิตของพระองค์เจ้าปฤษฎางค์ ยิ่งกว่านิยาย ดวงชะตาของท่านส่งขึ้นไปทะลุฟ้าเมื่ออายุยังน้อย ท่านประสพความสำเร็จสูงสุดในชีวิต ได้เป็นอัครราชทูตไทยพระองค์แรกที่ไปตั้งสถานทูตอยู่ในกรุงลอนดอน กำกับดูแลกิจการที่เกี่ยวข้องกับยุโรปถึง๑๒ประเทศ ก่อนที่จะก้าวพลาดเพียงครั้งแรก  แต่ก็แรงพอที่จะทำให้ชีวิตลื่นถลำ  ถูกเรียกตัวกลับและให้พ้นตำแหน่งราชทูต   ระหว่างรับราชการในเมืองไทยแล้ว ทรงทำผิดซ้ำสองจนคราวนี้ชีวิตถึงกับร่วงลงเหว ทนอยู่เมืองไทยไม่ได้  ต้องหลีกลี้ไประเหเร่ร่อนอยู่หลายประเทศ .สุดท้ายได้ไปบวชอยู่ที่ลังกาเสีย๑๔ปี  กลายเป็นสงฆ์ไทยที่มีชื่อเสียงโด่งดังเอาการ จนสามารถเจรจากับรัฐบาลอังกฤษในอินเดีย ที่กำลังสำรวจโบราณสถานซึ่งเชื่อว่าเป็นกรุงกบิลพัสดุ์ และค้นพบพระบรมสารีริกธาตุของพระพุทธเจ้า  จนอังกฤษยินดีส่งพระบรมสารีริกธาตุดังกล่าวมาถวายพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าฯ ซึ่งโปรดเกล้าฯให้นำไปบรรจุในพระเจดีย์บนยอดภูเขาทอง .ในที่สุดได้กลับเมืองไทยเพื่อจะมาถวายพระเพลิงพระบรมศพพระพุทธเจ้าหลวง  แต่ก็ถูกบีบให้สึก ..ชีวิตไม่มีอะไรดีขึ้น  ดวงชะตาดิ่งลงต่ำไปเรื่อยๆตลอดอายุขัยอันยาวนานด้วยความอัตคัดขัดสน ผมมิประสงค์จะคัดลอกพระประวัติของท่านมาลงในที่นี้ เพียงแต่จะย่อสกัดเอาสาระมาเขียนในสำนวนภาษาแบบปัจจุบัน และเอาจากที่แปลมาบ้าง ลอกที่อื่นมาทั้งแท่งบ้าง โดยประเมินด้วยตนเองว่าน่าจะสนุก และได้ประโยชน์ต่อขาประจำในห้องประวัติศาสตร์นี้ โดยเฉพาะกับบรรดาเยาวชนที่สนใจเรื่องราวต่างๆในอดีตของชาติบ้านเมืองของเรา ในภาพเป็นเมืองไทยถ่ายเมื่อปีพส๒๔๑๐ในช่วงเวลาวัยเด็กของพระองค์เจ้าปฤษฎางค์ หน้าพระราชวังด้านแมน้ำเจ้าพระยายังมีป้อมปืนใหญ่อยู่หน้าท่าราชวรดิฐทั้งสองด้าน จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 07:37:39

ความคิดเห็นที่ 3   พระองค์เจ้าปฤษฎางค์ ทรงเป็นองค์สุดท้องในจำนวนโอรสธิดาทั้ง๖ของ พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าชุมสาย กรมขุนราชสีหวิกรม (ต้นราชสกุลชุมสาย ณ อยุธยา)และหม่อมน้อย (บุตรีพระยาราชมนตรี (ภู่) ต้นตระกูลภมรมนตรี) เมื่อประสูติในปีพ.ศ.๒๓๙๔ ทรงมีฐานันดรศักด์เป็นหม่อมเจ้า ได้รับพระมหากรุณาโปรดเกล้าฯให้เลื่อนขึ้น พระวรวงศ์เธอพระองค์เจ้า เมื่อมีความดีความชอบในราชการการถึงขีด เมื่อพระชนมายุ ๓๒ ชนษา กรมขุนราชสีหวิกรมผู้เป็นพระบิดาท่านทรงเป็นช่าง กำกับกรมช่างหมู่ศิลป์ ที่ตอนหลังเรียกเพี้ยนเป็นช่าง๑๐หมู่ หม่อมเจ้าปฤษฎางค์ก็ทรงมีเชื้อทางการช่าง พระบิดาทรงพาไปหน้างาน เพื่อให้เรียนรู้ และให้ทรงมีหน้าที่รับผิดชอบในงานซ่อมสร้างต่างๆด้วยเสมอๆ ลูกหลานราชสกุลชุมสายในชั้นหลังก็ยังไม่ทิ้งแถวหลายคน เช่น ดร.อาจอง ชุมสาย ณ อยุธยาวิศวกรองค์การวิจัยอวกาศนาซา และ ดร. สุเมธ ชุมสาย ณ อยุธยา สถาปนิกระดับ ศิลปินแห่งชาติเป็นอาทิ ปีพ.ศ.๒๔๑๑เมื่อพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าฯเสด็จทอดพระเนตรสุริยุปราคาที่หว้ากอ กรมขุนราชสีหวิกรมมีหน้าที่ต้องร่วมขบวนเสด็จ จึงได้นำหม่อมเจ้าปฤษฎางค์ไปด้วย แทบทุกคนติดเชื้อไข้ป่ามาลาเรียกลับมา กรมขุนราชสีหวิกรมประชวรหนักสิ้นพระชนม์ก่อนพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าฯจะเสด็จสรรคต๑๕วัน หม่อมเจ้าปฤษฎางค์ขณะนั้นอายุเพียง๑๖ชนษาเศษ  ไข้จับอยู่กว่า๓เดือน เช่นเดียวกับสมเด็จเจ้าฟ้าจุฬาลงกรณ์ แต่เพราะความที่ยังทรงหนุ่มแน่นแข็งแรง จึงรอดชีวิต พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าฯ ทรงชุบเลี้ยงหม่อมเจ้าปฤษฎางค์ต่อในฐานะข้าหลวงเดิม เพราะพระบิดาได้นำไปทูลเกล้าฯถวายตัวไว้แต่ยังเล็ก แก้ไขเมื่อ 13 ก.ค. 52 11:13:27 แก้ไขเมื่อ 13 ก.ค. 52 07:40:08 จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 07:39:13

ความคิดเห็นที่ 4   พ.ศ. ๒๔๑๔ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าฯทรงคัดเลือกบรรดาหม่อมเจ้าหลายองค์ไปศึกษาที่โรงเรียนแรฟเฟิล ของอังกฤษ ที่สิงดโปร หลักสูตร๖เดือน ผลการเรียนคงจะถูกรายงานให้ทรงทราบถึงพระเนตรพระกรรณ  จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้ไปเรียนต่อที่ประเทศอังกฤษ  โดยถือโอกาสไปพร้อมกับนายโต บุนนาค (สุดท้ายคือพลโท เจ้าพระยาสุรวงศ์วัฒนศักดิ์) ซึ่งเรียนวิชาทหารอยู่ในอังกฤษแล้วกลับมาเยี่ยมบ้าน กำลังเดินทางกลับไปเรียนต่อ จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 07:40:58

ความคิดเห็นที่ 5   การไปเรียนที่อังกฤษนั้น ทรงใช้ชื่อว่า มิสเตอร์ปฤษฎางค์ ชุมสาย และทรงมีชีวิตอย่างสามัญเยี่ยงนักเรียนทั่วไปเพราะเงินที่พระราชทานเป็นทุนการศึกษาเพียงพอที่จะยังชีพได้อย่างประหยัดเท่านั้น คนไทยขณะนั้นยังไม่มีนามสกุล ฝรั่งจึงเอาชื่อบิดามาใส่หลังชื่อตัวเป็น family name แบบพวกมุสลิม เขมรเองทุกวันนี้ก็ยังใช้ระบบนามสกุลที่ว่า  มาถึงตรงนี้แล้วต้องย้อนไปสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณของพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าฯที่ทรงตราพระราชบัญญัตินามสกุลให้คนไทย ให้รู้เทือกเถาเหล่าญาติของตนเอง ไม่สับสนเหมือนก่อน กงสุลฝรั่ง พระสยามธุรพาห์ (D.K. Mason) จัดให้ทรงเรียนวิชาสามัญอยู่ในโรงเรียนระดับมัธยมระยะหนึ่ง แล้วย้ายไปเรียนแบบตัวต่อตัว กินนอนอยู่บ้านอาจารย์แบบติวเข้ม รวมแล้วใช้เวลาเพียง๒ปี ก็นำไปสอบเข้า คิงส์คอลเลจ ลอนดอนในปีพ.ศ.๒๔๑๗ ในช่วงเทอมที่๒  ก็สอบผ่านเข้าไปเรียนในภาควิชา Applied science and Engineering  (วิทยาศาสตร์ประยุกต์และวิศวกรรมศาสตร์)ได้ จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 07:41:49

ความคิดเห็นที่ 6   เรียนยังไม่ถึง๓ปีดี (เพราะเข้าหลังเพื่อนไป๑เทอม) สามารถสอบไล่ได้ตามหลักสูตร ได้รับประกาศนียบัตร (ตอนนั้นยังไม่เรียกว่าปริญญา)ให้เป็นวิศวกรโยธา และได้รับรางวัลพิเศษที่ท่านนายกรัฐมนตรี วิลเลียม แกลดสตัน เป็นประธานในพิธีมอบ แบบกวาดเรียบเพียงคนเดียว จนหนังสือพิมพ์ Times ต้องลงเป็นข่าว รางวัลเหล่านั้นคือ -The Freake Price for practical work in engineering -The Silver Medal given by the Society for the Encouragement of the Fine Arts   Manufactures and Commerce -Speacial Certificate of Honour, the first prizes in the arts of construction manufacturing art, land surveying and leveling, drawing. -Certificate for Mathematics - Certificate for Geometrical drawing. ในสุนทรพจน์หลังจากนั้น ท่านนายกรัฐมนตรีถึงกับออกปากว่า ไม่เคยเห็นการแสดงออกถึงความรู้สึกที่งใจของบรรดานักศึกษาในที่ประชุมอย่างนี้มาก่อนเลย เมื่อท่านคณบดีได้ประกาศให้สุภาพบุรุษหนุ่มผู้หนึ่งขึ้นมาปรากฏกายบนเวที  สุภาพบุรุษผู้ที่จากประเทศอันไกลโพ้นส่วนหนึ่งของโลกมาเพื่อรับการศึกษาในประเทศแห่งนี้  แล้วเพื่อนนักศึกษาได้โห่ร้องแสดงความชื่นชมยินดีด้วย อย่างไม่รู้จักเหน็ดเหนื่อย จากการที่สุภาพบุรุษผู้นี้ได้แสดงความสามารถอันน่าพรั่นพรึงในการผูกขาดรางวัลต่างๆอย่างไม่มีใครสู้ จนท่านต้องยื่นมือออกไปหลายครั้งมากเพื่อมอบให้ ถึงตอนนี้ที่ประชุมได้ตบมือเกรียวกราวขึ้นอีกครั้งหนึ่ง จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 07:42:48

ความคิดเห็นที่ 7   เมื่อจบการศึกษาในปีพ.ศ.๒๔๑๙ ได้เสด็จกลับมาเมืองไทยเพื่อเข้าเฝ้าพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าฯ พร้อมทั้งทูลเกล้าฯถวายรางวัลและประกาศนียบัตรต่างๆ  ได้รับพระราชทานทั้งเงินรางวัลและเครื่องราชอิสริยาภรณ์ เป็นเครื่องหมายว่าทรงชื่นชมยินดี ทรงโปรดเกล้าฯให้เข้ารับราชการ เป็นผู้ช่วยสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าเทวัญอุไทยวงศ์ กรมหมื่นเทวะวงศ์วโรปการ ซึ่งมีนายเฮนรี อาลาบาสเตอร์ อดีตผู้ช่วยกงสุลอังกฤษที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าฯทรงจ้างไว้เป็นที่ปรึกษาส่วนพระองค์ ทำงานอยู่ด้วยในด้านการทำแผนที่  นายเฮนรี อาลาบาสเตอร์ (คุณปู่ของพลอากาศเอกสิทธิ์ เศวตศิลา) ซึ่งจบมาจากสถาบันเดียวกัน เห็นประกาศนียบัตรต่างๆของหม่อมเจ้าปฤษฎางค์ก็กราบบังคมทูลว่า เหนือกว่าที่ตนเองได้รับมากนัก ท่านก็เลยได้รับมอบหมายแบบปล่อยเดี่ยวให้ไปเที่ยวสำรวจลำคลองต่างๆเพื่อจะชักน้ำเข้าคลองเปรมประชากร สำหรับมาทำน้ำประปาสำหรับกรุงเทพ จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 07:46:46

ความคิดเห็นที่ 8   ระหว่างนั้น ก็มีงานนอก ในด้านการต้อนรับแขกบ้านแขกเมือง มาให้สนองพระมหากรุณาธิคุณอยู่เป็นระยะ ที่สำคัญครั้งหนึ่ง ทรงเป็นล่ามและเจ้าหน้าที่ประจำตัวเจ้านายฝรั่งจากรัฐอิสระในยุโรป๒พระองค์ที่เสด็จมาเยือนเมืองไทย ซึ่งโปรดเกล้าฯให้พระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าจาตุรนต์รัศมี กรมพระจักรพรรดิพงศ์ ทรงเป็นผู้รับรอง  ทำให้หม่อมเจ้าปฤษฎางค์ทรงมีโอกาสใกล้ชิดสนิทสนมกับทูลกระหม่อมไปด้วย ทรงบันทึกไว้ในพระประวัติเล่มนั้นว่า“ ( เจ้าฟ้าจาตุรนต์รัศมี ).เป็นพระเดชพระคุณองค์ที่สอง รองจากพระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวง เช่นเดียวกับพระองค์เจ้าเทวัญฯ ที่ทรงได้สนับสนุนทุกโอกาส .ข้าพเจ้ารู้สึกพระเดชพระคุณที่ทรงมีต่อข้าพเจ้าอย่างลึกซึ้ง  และมีความปลาบปลื้มอยู่มิวายเลย” จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 07:47:59

ความคิดเห็นที่ 9   ประทับเมืองไทยได้ประมาณปีเดียว มีพระบรมราชานุญาตให้กลับไปศึกษาต่อเพื่อฝึกงานในด้านวิศวกรรม  ระบบการศึกษาของอังกฤษสมัยนั้นเมื่อจบจากมหาวิทยาลัย จะได้เป็นแค่ associate engineer ภาษาไทยเรียกภาคีวิศวกร โดยจะต้องฝึกงานอย่างจริงจังอีก๓ปีก่อนจึงจะปฏิบัติวิชาชีพโดยอิสระได้ กงสุลไทยที่โน่นได้ฝากหม่อมเจ้าปฤษฎางค์ให้เข้าทำงานในบริษัทใหญ่และมีชื่อเสียง ที่ชำนาญในการก่อสร้างทางรถไฟ เขื่อน และท่าเรือ โดยต้องจ่ายค่าฝึกงานให้บริษัทนั้น ๕๐๐ กินนี เขาจึงรับ และให้ฝึกงานในทุกแผนก บางครั้งก็ได้ไปตรวจงานก่อสร้างใหญ่ๆในต่างประเทศกับผู้บริหารของบริษัทด้วย จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 07:48:42

ความคิดเห็นที่ 10   ปี ๒๔๒๑ สยามเกิดปัญหาการเมืองภายในที่พัวพันมากับเรื่องส่วนตัวของ นายโทมัส นอกซ์ กงสุลใหญ่อังกฤษประจำกรุงเทพ ที่ไม่พอใจว่าพระปรีชากลการ บุตรเขยคนไทยของตนต้องพระราชอาญาเพราะถูกสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค)ใส่ร้ายคดีฉ้อราษฎร์บังหลวงในการไปทำเหมืองทองที่กบิลบุรี (สะกดในขณะนั้น เดี๋ยวนี้เปลี่ยนเป็นกบินทร์บุรี) นายนอกซ์ขู่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าฯว่าถ้าไม่ปล่อยพระปรีชากลการจะให้รัฐบาลอังกฤษในสิงคโปร์ส่งเรือรบมาระดมยิงพระนคร  จึงโปรดเกล้าฯให้พระยาภาสกรวงศ์ (พร บุนนาค) นักการทูตผู้เก่งกาจ อดีตนักเรียนเก่าอังกฤษสมัยรัชกาลที่๔  ซึ่งกำลังเตรียมตัวจะเดินทางไปกรุงลอนดอนอยู่แล้วในฐานะราชทูตพิเศษ เพื่อไปทำสนธิสัญญาเกี่ยวกับเรื่องเมืองเชียงใหม่ ให้รีบออกเดินทางโดยด่วนเพื่อไปเจรจาความเมืองเรื่องนายนอกซ์ด้วย ทรงมีหมายให้ไปแต่งตั้งหม่อมเจ้าปฤษฎางค์เป็นตรีทูต ทำหน้าที่ล่ามในคณะ รูปพระยาภาสกรวงศ์ ตอนเป็นราชทูตพิเศษ ภายหลังได้เป็นเจ้าพระยา จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 07:51:24

ความคิดเห็นที่ 11   การเจรจาครั้งนั้นท่าราชทูตประสพผลสำเร็จเป็นเลิศ รัฐบาลอังกฤษเชื่อถือข้อมูลของไทย โทรเลขมาเรียกตัวกงสุลกลับประเทศอังกฤษไป ส่วนพระปรีชากลการถูกประหาร พระปรีชากลการ เดิมชื่อสำอาง เป็นบุตรพระยากระสาปนกิจโกศล (โหมด อมาตกุล) ถูกส่งมาเรียนด้านวิศวกรรมเครื่องกล และเหมืองแร่ ในอังกฤษ น่าจะก่อนหม่อมเจ้าปฤษฎางค์นิดหน่อย แต่อาจจะพอรู้จักกันบ้าง อย่างน้อยครั้งหนึ่งในระหว่างกลับเมืองไทยครั้งแรกหม่อมเจ้าปฤษฎางค์ได้รับคำสั่งโปรดเกล้าฯให้ไปตรวจเหมืองทองที่กบิลบุรีก็คงได้เจอกัน  ก่อนต้องพระราชอาญาเล็กน้อย พระปรีชากลการได้เลิกกับภรรยาเก่ามาแต่งงานกับแฟนนี นอกซ์ ลูกสาวกงสุลอังกฤษที่เกิดจากภรรยาคนไทยชื่อปราง ผู้ที่พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าฯพระราชทานให้แต่งงานกันครั้งนายนอกซ์เป็นร้อยเอกรับราชการเป็นครูสอนวิชาทหารอยู่วังหน้า หลังเกิดเหตุแล้วสองสามปี นางแฟนนีได้ไปหาหม่อมเจ้าปฤษฎางค์ที่ปารีสในฐานะอัครราชทูต แล้วไขความลับว่า สามียังมีเงินฝากอยู่ในประเทศอังกฤษอีก๒บัญชี ตนเองถอนออกมาไม่ได้ เพราะถูกรัฐบาลไทยอายัตไว้ แต่ถ้าราชทูตมีหนังสือไปแจ้งธนาคารว่ายินยอมให้ถอน ก็คงจะถอนได้ แล้วเอาเงินออกมาแบ่งกัน ท่านราชทูตจึงรีบเรียกพนักงานมาเป็นพยาน แล้วบันทึกคำให้การของนางแฟนนี อย่างตรงไปตรงมา หลังจากปรึกษานายธนาคารที่รับฝากเงินไว้ ได้ความว่า ถ้ารัฐบาลไทยทำหนังสือเรียกเงินมา ก็จะจ่ายให้ตามสัญญา จึงทำหนังสือรายงานไปทูลเสนาบดีกระทรวงการต่างประเทศ และเสนอความเห็นขอพระมหากรุณาธิคุณให้ลูกนางแฟนนีที่ยังเล็ก ก็โปรดเกล้าฯพระราชทานพระราชานุญาตให้ตามที่ขอ รูปเครื่องแต่งกายแฟนซีล้อเลียนนายนอกซ์กับนางปรางนี้ ทรงแต่งในวันฉลองปีใหม่ปี๒๔๑๙ในวัง เมื่อทรงกลับมาเมืองไทยหลังจากเรียนจบใหม่ๆ กำลังดัง จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 07:52:28

ความคิดเห็นที่ 12   เมื่อคณะราชทูตพิเศษพระยาภาสกรวงศ์ไปอังกฤษครั้งนั้น ได้ถือโอกาสไปเจริญทางพระราชไมตรีกับประเทศอื่นๆอีกหลายประเทศ เพื่อเร่งรัดเรื่องที่ไทยขอแก้สัญญาภาษีร้อยชักสามในเรื่องสุรา ที่ค้างอยู่ตั้งแต่ครั้งพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าฯ ทรงตั้งให้เจ้าพระยาภาณุวงศ์มหาโกษาธิบดี (ท้วม บุนนาค) เป็นราชทูตพิเศษไปยังพระราชสำนักของควีนวิกทอเรียเพื่อเปิดประเด็นขึ้น ด้วยว่าอัตราภาษีดังกล่าว พ่อค้าชาวยุโรปสามารถเอาเหล้าเลวๆจากประเทศข้างเคียง เข้ามาจำหน่ายตัดราคาเหล้าไทยที่หลวงทำการค้าผูกขาดอยู่ ทำให้กระทรวงการคลังต้องขาดรายได้ไปมาก และคนไทยก็กลายเป็นขี้เหล้างอมแงมเพราะเหล้านานาชนิดเข้ามาเกลื่อนตลาดในราคาถูกๆ แต่ฝรั่งก็ไม่ค่อยจะยอมเจรจาในเรื่องที่ตนจะต้องเสียผลประโยชน์สักเท่าไร พยายามถ่วงเรื่องเรื่อยมา หม่อมเจ้าปฤษฎางค์ได้ทำหน้าที่เลขานุการเอก เพราะตัวจริงที่ไปจากกรุงเทพเกิดป่วย ทำงานไม่ได้ เมื่อปฏิบัติหน้าที่ในอังกฤษและฝรั่งเศสแล้ว         คณะราชทูตยังไม่ทันได้ไปปรัสเซียตามนัดหมาย  ก็เกิดมีเหตุร้าย สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ พระบรมราชเทวีสิ้นพระชนม์ ท่านราชทูตต้องรีบเดินทางกลับประเทศ  หม่อมเจ้าปฤษฎางค์เลยต้องทรงทำหน้าที่ต่อในการเสด็จไปเข้าเฝ้าเจ้าชายเฟดเดอริก วิลเลี่ยม มกุฎราชกุมารแห่งปรัสเซียที่เมืองปอร์ตสดัม หลังจากนั้น พระยาภาสกรวงศ์ยังได้ออกหนังสือแต่งตั้งให้เป็นอุปทูต(Charge d' affaire) ผู้แทนประจำกรุงลอนดอน มีหน้าที่รับและส่งเอกสารความเมืองที่ยังโต้ตอบกันไปมาไม่แล้วเสร็จอีกหลายเรื่อง ซึ่งสามารถกระทำควบคู่ไปกับการฝึกงานวิศวกรรมได้ จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 07:53:27

ความคิดเห็นที่ 13   พ. ศ. ๒๔๒๓ หลังฝึกงานเสร็จ บริษัทออกประกาศนียบัตรรับรองให้แล้ว พอดีมีหมายแจ้งทางกรุงเทพให้หม่อมเจ้าปฤษฎางค์จัดการสั่งซื้อสิ่งของต่างๆสำหรับพระราชทานในงานออกพระเมรุสมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ แล้วให้คุมกลับกรุงเทพ   ทรงมีโอกาสเข้าเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาท ในระหว่างอยู่บนเรือพระที่นั่งเสด็จประพาศหัวเมืองชายฝั่งทะเลตะวันออก และมีโอกาสได้รับฟังพระราชกระแสในเรื่องกิจการบ้านเมืองเวลานั้นโดยพิศดาร  หม่อมเจ้าปฤษฎางค์มิได้ขยายความตอนนี้ แต่จากการศึกษาพระราชหัตถเลขาที่ทรงมีถึงเสนาบดีกระทรวงการต่างประเทศ ทรงมีพระราชประสงค์ให้หม่อมเจ้าปฤษฎางค์หาความรู้ความชำนาญในอาวุธสมัยใหม่ที่จะนำมาใช้ป้องกันประเทศ เช่นตอร์ปิโดที่มีพระราชประสงค์จะซื้อมา แต่อยากให้คนไทยเป็นผู้วางผังติดตั้งเพื่อป้องกันในแม่น้ำเจ้าพระยา ด้วยว่าทรงไม่ไว้ใจฝรั่ง เกรงจะเอาความลับไปขายให้แก่กัน หลังจากนั้น หม่อมเจ้าปฤษฎางค์ได้ไปสมัครเป็นทหารอาสา และรับพระราชทานยศ นายพันเอกพิเศษประจำกรมทหารหน้า  ระหว่างอยู่กรุงเทพ ทรงเป็นที่โปรดปรานและได้รับมอบหมายให้ทำหน้าที่พิเศษอันมีเกียรติอีกหลายประการ จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 07:54:25

ความคิดเห็นที่ 14   ปลายปี พ. ศ. ๒๔๒๔ ได้รับพระกรุณาโปรดเกล้าฯแต่งตั้งให้เป็นราชทูตพิเศษ ไปเจริญพระราชไมตรี และถวายของขวัญสมรสแด่เจ้าชายรูดอล์ฟแห่งออสเตรีย หลังจากนั้น ให้ไปปรัสเซียเพื่อถวายของขวัญสมรสแด่เจ้าชายเฟดเดอริก วิลเลี่ยม มกุฎราชกุมารแห่งประเทศนั้นด้วย เมื่อเสร็จราชการนั้นแล้ว จะต้องทรงทำหน้าที่ผู้จัดซื้อ เป็นครั้งแรกที่ทางราชการมีใบสั่งการเป็นลายลักษณ์อักษรในรูปแบบที่เสนอแนะโดยองค์ท่านเอง เพื่อความชัดเจนทั้งผู้ออกคำสั่งและรับคำสั่ง ให้จัดการซื้อของตกแต่งพระที่นั่งจักรีมหาปราสาท สั่งซื้ออาวุธให้กรมทหารหน้า แล้วให้เลือกจ้างนายทหารออสเตรียระดับร้อยเอกเข้ามาฝึกทหารไทย ให้ไปเยี่ยมบริษัทกรุปป์ ยักษ์ใหญ่วงการผลิตอาวุธ และให้ประมาณการที่จะตั้งโรงงานผลิตอาวุธทุกประเภทในเมืองไทย รวมถึงให้สั่งทำสิ่งของต่างๆ ที่จะใช้ และให้ว่าจ้างทำเหรียญตราจักรีบรมราชวงศ์ แบบเสื้อและหมวกยศที่จะแจก เนื่องในงานสมโพชพระนครครบ๑๐๐ปี การไปครั้งนี้ โปรดเกล้าฯให้นำพระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าสวัสดิโสภณ และบุตรหลานข้าราชการอีกหลายคนออกไปศึกษาในประเทศอังกฤษด้วย ทรงปฏิบัติราชการทุกอย่างสำเร็จไปได้ด้วยดี บริษัทกรุปป์ได้สาธิตอาวุธทันสมัยเช่นตอร์ปิโดและระเบิดอื่นๆต่างๆเต็มที่ พาไปทัศนศึกษาระบบป้องกันทางการทหารต่างๆ  และได้เสนอแบบแปลนโรงงานสรรพาวุธมาทูลเกล้าฯถวาย   ซึ่งหม่อมเจ้าปฤษฎางค์ได้ทรงรวบรวมทำหนังสือกราบบังคมทูลถวายรายงานกลับมายังพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 07:55:20

ความคิดเห็นที่ 15   ระหว่างเตรียมการที่จะกลับกรุงเทพ ได้มีโทรเลขสวนออกไปว่า “ อย่าคิดกลับเลย เตรียมอยู่เถิด ได้ส่งพระราชสาส์น ข้าราชการผู้ช่วยออกไป ให้รับราชการเป็นเป็นอรรคราชทูต ประจำราชสำนักแลสำนักรีปับลิกประเทศที่มีสัญญาทางพระราชไมตรีทุกประเทศแล้ว ให้ฟังหนังสือราชการ ลงพระนาม เทววงศ์” หลังจากนั้นไม่นาน ข้าราชการผู้ช่วยก็ได้เชิญคำสั่งราชการกระทรวงการต่างประเทศ กับพระราชสาส์นตราตั้งให้เป็นอัครราชทูตประจำประเทศต่างๆรวม๑๒ฉบับ มาถวายที่กรุงลอนดอน ทรงหารือกับพระยาสยาม กงสุล เช่ากรรมสิทธิ์บ้านหลังหนึ่งแถวเซาท์เคนซิงตัน เป็นเวลา๑๔ปีเพื่อจัดทำเป็นสถานทูต และทรงมีคำสั่งการปฏิบัติราชการไปยังกงสุลสยามประจำประเทศต่างๆทั้ง๑๒ประเทศนับแต่นั้นเป็นต้นมา เมื่อหมดสัญญาราชทูตไทยท่านต่อมาได้ย้ายออกจากบ้านแห่งนี้ แต่ปัจจุบันสถานเอกอัครราชทูตไทยประจำสหราชอาณาจักรแต่ก็ยังคงอยู่ในย่านเซาท์เคนซิงตันนั่นเอง จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 07:56:32

ความคิดเห็นที่ 16   งานที่สำคัญสำหรับทูตก็คือ การเจรจาต่อกับประเทศคู่สัญญาทั้งหลายที่ยังค้างอยู่เรื่องภาษีสุราร้อยชักสามให้บรรลุผล  หม่อมเจ้าปฤษฎางค์ในฐานะอัครราชทูตได้เร่งรัดการเจรจาร่างสัญญากันใหม่ ใช้เวลาทั้งหมดเพียง๒ปี สามารถแก้ไขตกลงลงนามร่วมกันได้ ครบทั้ง๑๒ประเทศ นับเป็นความสำเร็จของนักการทูตไทย ที่กงสุลฝรั่งทำสนองพระราโชบายไม่ได้เพราะเสียผลประโยชน์แก่ชาติ และตัวของเขา เมื่อจบลงได้กับอังกฤษและฝรั่งเศส ๒ประเทศคู่ค้าสำคัญ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงยินดียิ่งนัก โปรดเกล้าฯให้ พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นนเรศวรฤทธิ์ (ต่อมาคือ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนเรศวรฤทธิ์ ต้นราชสกุล กฤดากร ณ อยุธยา) นำตราสุพรรณบัตรพระราชทาน และเครื่องราชอิสริยาภรณ์ สถาปนาขึ้นเป็น พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปฤษฎางค์ ในปีพ.ศ.๒๔๒๖นี้เอง  ที่พระชะตาของพระองค์บรรลุถึงขีดสูงสุดของชีวิต ในขณะที่มีพระชนมายุเพียง๓๒ ชนษาเท่านั้น จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 07:57:31

ความคิดเห็นที่ 17   หลังทรงมอบงานสถานทูตในลอนดอนซึ่งดูแลอังกฤษและอเมริกาให้พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นนเรศวรฤทธิ์ ตามที่ทรงร้องขอกระทรวงการต่างประเทศให้หาผู้มาแบ่งงานขององค์ท่านไปบ้าง เพราะงานราชการมากขึ้นจนดูแลไม่ทัน พระองค์เจ้าปฤษฎางค์ทรงย้ายนิวาสสถานไปอยู่กรุงปารีสในปีพ.ศ.๒๔๒๗  ทรงตั้งสถานทูตไทยเพื่อดูแลประเทศบนภาคพื้นยุโรปอีก๑๐ประเทศที่เหลือ เมื่อเทศบาลนครปารีสได้ตัดถนนที่สถานทูตไทยตั้งอยู่ให้ทะลุไปออกสวนสาธารณะใหญ่ บัว ดะ บุลอญ์ ท่านทรงรีบขอรัฐบาลฝรั่งเศสให้ตั้งชื่อถนนใหม่นี้ว่าถนนสยาม หรือ Rue de Siam ซึ่งยังปรากฏอยู่จนทุกวันนี้ รูปข้างล่างนี้ คนขวามือคือ ดร. สุเมธ ชุมสาย ณ อยุธยา ที่ตามรอยบรรพบุรุษไปค้นหาถนนที่ว่านั้นจนเจอ จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 07:58:39

ความคิดเห็นที่ 18   ในช่วงเวลานั้น อังกฤษชึ่งได้พม่าตอนล่างไปแล้วตั้งแต่สมัยรัชกาลที่๓ กำลังรุกฆาตไปเอามัณฑเลย์ด้วย กษัตริย์พม่าพยายามดิ้นอย่างจนตรอกด้วยการส่งคณะราชทูตมาฝรั่งเศสเพื่อจะหาทางจูงใจฝรั่งเศสให้เข้าไปขัดขวางอังกฤษ แต่ฝรั่งเศสก็บ่ายเบี่ยงสุดฤทธิ์  ตามข้อเท็จจริงนั้นจักรวรรดิ์นิยมทั้งสองสามารถตกลงแบ่งผลประโยชน์ในอุษาดเนย์กันได้แล้ว ขณะที่เคว้งคว้างอยู่ในปารีสไม่รู้จะทำอย่างไรดีนั้น อังกฤษก็ปิดเกม จับเอากษัตริย์สีป่อและราชินีศุภยลักเป็นเชลยแล้วยึดพม่าทั้งประเทศเป็นเมืองขึ้นโดยบริบูรณ์ คณะราชทูตพม่าเลยตกงานขอมาปรับทุกข์กับท่านอัครราชทูตไทย ขอให้ช่วยแก้ปัญหาจนได้ฝรั่งเศสเป็นสปอนเซอร์พาคณะราชทูตพม่ากลับบ้านกลับเมือง พระองค์เจ้าปฤษฎางค์จึงได้ข้อมูลมากมายถวายรายงานมาทางกรุงเทพ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าฯเห็นปฏิบัติการของอังกฤษเป็นการร้ายแรงน่าหวาดหวั่น จึงทรงพระราชทานพระราชหัตถเลขามาหารือ ให้แสดงความเห็นถวาย พระองค์เจ้าปฤษฎางค์ทรงกราบบังคมทูลตอบ ดังสำนวนขององค์ท่านเองว่า “ข้าพเจ้าได้กราบทูลแสดงความอ่อนแก่ความรู้ในทางราชการสากลการเมืองแลความสามารถที่จะกราบทูล ทั้งเกรงพระราชอาญาว่าอาจเปนการเหลือเกินด้วย” ทรงโปรดเกล้าฯพระราชทานตอบมาว่าอย่าให้เกรงกลัวที่จะแสดงความคิดเห็น ให้กราบบังคมทูลได้ทุกอย่าง ให้เต็มปัญญาความคิด ทว่าพระองค์เจ้าปฤษฎางค์ได้นำพระราชกระแสดังกล่าวไปประชุมปรึกษากับเจ้านายทุกพระองค์และข้าราชการผู้ใหญ่บรรดามีในทั้งสองสถานทูต สรุปว่าจะร่วมร่างหนังสือถวายความเห็น และรับผิดชอบร่วมกัน จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 07:59:37

ความคิดเห็นที่ 19   ในหนังสือกราบบังคมทูล เป็นหนังสือราชการยาวถึง๖๐หน้า ในบันทึกประวัติของพระองค์เจ้าปฤษฎางค์เองมิได้มีรายละเอียดตรงนี้ เพียงแต่บอกว่าส่วนใหญ่แล้วพระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าสวัสดิโสภณซึ่งทรงศึกษาวิชากฏหมายอยู่จะเป็นผู้ร่าง ผมหาทั้งข้อเสนอและพระราชหัตถเลขาตอบมาอ่านแล้วก็เห็นว่า ขอเว้นไว้ ไม่นำมาเสนอในกระทู้นี้ดีกว่า ถ้าบ้านเมืองดีอยู่ก็คงไม่มีปัญหาอะไร แต่บรรยากาศอย่างตอนนี้ เดี๋ยวจะมีฝ่ายโน้นฝ่ายนั้นมาชวนทะเลาะกันน่าสังเวช เอาลิงค์มาให้ ผู้ใดสนใจก็เข้าไปดูเองดีกว่า http://www1.tv5.co.th/service/mod/heritage/king/rama5/policy51.htm จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 08:00:54

ความคิดเห็นที่ 20   โดยส่วนตัวแล้ว ผมเห็นว่าพระองค์เจ้าปฤษฎางค์สมควรที่จะโดนกริ้ว ๒ เรื่อง ในฐานะข้าหลวงเดิมที่เคยสนิทกัน เมื่อทรงปรึกษาเป็นการส่วนพระองค์ ก็คงจะมีพระราชประสงค์ที่จะให้กราบบังคมทูลแบบส่วนพระองค์  แต่พระองค์เจ้าปฤษฎางค์กลับนำไปตีแผ่คนทั้งสองสถานทูตแ ล้วช่วยกันทำข้อเสนอยาวเหยียด ลงชื่อเป็นบัญชีหางว่าวกันมาทุกคน  คล้ายจะเอาคนหมู่มากมาเป็นไพ่ในมือ ข้อความในหนังสือกราบบังคมทูลเรื่องการเมืองนั้น อ่านที่ทรงตอบแล้ว ก็เห็นว่าทรงรับได้อยู่แล้ว  เจ้านายองค์อื่นและข้าราชการที่โดนเรียกกลับก็ไม่มีใครโดนโทษทัณฑ์อะไร น่าจะเป็นการเรียกกลับมาคุยกันปรับความเข้าใจกันเสียหน่อยเท่านั้น แต่พระองค์เจ้าปฤษฎางค์น่าจะโดนกริ้วในประเด็นละเมิดความไว้วางพระราชหฤทัยหนักหน่อย จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 08:03:51

ความคิดเห็นที่ 21   อีกเรื่องหนึ่ง มีข้อมูลจากฝรั่งชื่อ Nigel Brailey ไปเอามาจากไหนไม่ทราบได้ แต่ในหนังสือ Two views of Siam on the eve of the Chakri reformation ได้เขียนข้อความตอนหนึ่ง และมีผู้นำไปอ้างอิงซ้ำซากทั้งๆที่ไม่มีเอกสารไทยชั้นต้นรองรับว่าพระองค์เจ้าปฤษฎางค์ทูลถวายสารเป็นการส่วนพระองค์แนบมาด้วย  ซึ่งมีข้อความวิจารณ์ practice of polygamy ของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าฯ  “อันทำให้ทรงโกรธกริ้วพระองค์เจ้าปฤษฎางค์อย่างสุดประมาณ” ในประเด็นนี้ถ้าจริงก็สมควรโดนกริ้วอีกเหมือนกัน อะไรมาแนะนำเอาตอนนั้น ในเมื่อมันเป็นมานมนานกระทั่งลูกๆโตแล้ว จะให้ทรงเลิกกับพระชายาและเจ้าจอมทั้งหลาย เลือกไว้หนึ่งเป็นพระราชินีพระองค์เดียวกระนั้นหรือ  และถ้าทำอย่างนั้นแล้ว ฝรั่งมันจะเลิกคิดมายึดบ้านยึดเมือง เอาไปเป็นเมืองขึ้นของมันอีกหรือไม่ จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 08:04:54

ความคิดเห็นที่ 22   อาจจะทรงต้องการพิสูจน์ว่าไม่โปรดการรวมหัวกันมายื่นข้อเสนออย่างนั้น ในปีรุ่งขึ้นก็โปรดเกล้าฯ ให้เรียกทุกคนในบัญชีหางว่าวกลับ พระองค์เจ้าโสณบัณฑิตโดนก่อน ติดตามด้วยคำสั่งของเสนาบดีกระทรวงการต่างประเทศ คือพระเจ้าน้องยาเธอ กรมหลวงเทวะวงศ์วโรปการ ยังอัครราชทูตทั้ง ๒  และพระองค์เจ้าสวัสดิโสภณให้กลับกรุงเทพฯ "โดยมีเหตุผลหลายประการที่ยุ่งๆ อย่างไม่ควรมีได้เกิดขึ้น เข้าใจกันว่าเป็นการส่วนตัวทั้งนั้น" ท่านอัครราชทูตทั้งสองไม่อาจกลับได้ทันที เพราะมีราชการสำคัญยังปฏิบัติไม่เสร็จ ด้วยสัญญาเรื่องสุราที่ตกลงนัดหมายกันจะลงนามกับหลายประเทศแล้ว อีกทั้งพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ยังทรงมีรับสั่งด่วนมอบหมายให้พระองค์เจ้าปฤษฎางค์เป็นตัวแทนรัฐบาลไทยเข้าร่วมประชุมสหภาพสากลไปรษณีย์ในปี ๒๔๒๗ ณ กรุงเบอร์ลินนั้น และติดต่อประสานงาน ว่าจ้างผู้เชี่ยวชาญการไปรษณีย์จากเยอรมันเข้ามาช่วยปรับปรุงกิจการไปรษณีย์ไทยให้เป็นที่ยอมรับจากนานาประเทศด้วย ดังนั้นกว่าทั้งคณะจะได้กลับก็เป็นเดือนมกราคม ปี๒๕๒๙ เมื่อกลับมาถึงกรุงเทพได้เพียง๑๕วัน พระองค์เจ้าปฤษฎางค์ก็ได้ทันเห็นใจหม่อมมารดา ที่ถึงแก่อนิจกรรมด้วยอหิวาตกโรค ตอนแรกนั้นยังทรงคิดว่าจะได้กลับไปเป็นอัครราชทูตอีก เพราะหลวงสิทธิ์นายเวรที่ถูกเรียกกลับมาก่อนนั้นได้รับการเลื่อนยศถาบรรดาศักด์ และกระทรวงการต่างประเทศได้ส่งกลับไปรับราชการที่สถานทูตดังเดิมในตำแหน่งอุปทูตผู้มีอำนาจเต็ม แต่หลังจากเข้าเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาท เป็นอันว่าจะให้ผู้อื่นไปเป็นราชทูตแทนด้วยเหตุว่า  “ใครๆก็เป็นทูตได้ เพราะเป็นแต่ผู้สื่อสารรับคำสั่ง ทำตามคำสั่งเท่านั้น” พระองค์เจ้าปฤษฎางค์ทรงบันทึกต่อท้ายพระราชเลขาไว้ว่า “_เปนผู้รับบาปแทนรัฐบาลเท่านั้น” จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 08:05:52

ความคิดเห็นที่ 23   มักจะมีผู้พยายามจะตีความเหตุการณ์ดังกล่าวที่ถูกตั้งฉายาว่า “ข้อเสนอร.ศ.๑๐๓” ให้เป็นประโยชน์ต่อความเชื่อฝ่ายตน ว่าพระองค์เจ้าปฤษฎางค์โดนกริ้วจนเสียผู้เสียคนเพราะมีหัวก้าวหน้าเกินไป ถ้าไม่ได้อ่านประวัติที่ทรงบันทึกเอง ผมก็คงจะเชื่อไปในแนวนั้นเหมือนกัน แต่ถ้าดูข้อเท็จจริง ในปีนั้น ทรงได้ว่าการกรมไปรณีย์โทรเลข ที่ทรงมีส่วนร่วมปฏิรูปเมื่อครั้งเป็นอัครราชฑูต จะว่าไปแล้วงานตรงนี้กำลังเป็นจุดอ่อนสำคัญของชาติ  เพราะขณะนั้นโทรเลขจากยุโรปจะต้องส่งผ่านมาที่ไซ่ง่อนก่อน แล้วจึงจะต่อมาเมืองไทย ดังนั้นตื้นลึกหนาบางของเราฝรั่งเศสจะรู้หมด ทรงต้องการให้กรุงเทพสามารถรับ-ส่งโทรเลขตรงจากยุโรปได้โดยไม่ผ่านมือฝรั่ง หลังจากพระองค์เจ้าปฤษฏางค์เข้าดำรงตำแหน่ง จางวาง(อธิบดี) กรมไปรษณีย์ เมื่อวันที่ ๒๘ กุมภาพันธ์ ๒๔๒๙ แล้ว กิจการไปรษณีย์ไทยได้ก้าวหน้าขึ้นไปอีกมาก โดยเฉพาะการติดต่อสื่อสารระหว่างประเทศ พระองค์เจ้าปฤษฎางค์จึงทรงคาดหวังว่าจะได้ว่าราชการกรมโยธาธิการที่กำลังจัดตั้งขึ้นใหม่ เพราะใครเล่าจะเหมาะสมเท่าพระองค์ แต่กลับเป็นว่า ในปีพ.ศ.๒๔๓๑นั้น ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าให้กรมขุนนริศรานุวัติวงษ (สมเด็จพระเจ้าบรมวงษ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระนริศรานุวัดติวงษ์) เป็นเสนาบดีกระทรวงโยธาธิการ โดยรวมเอากรมไปรษณีย์ไปไว้ภายใด้เสียด้วย จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 08:07:11

ความคิดเห็นที่ 24   ในบันทึกพระองค์เจ้าปฤษฏางค์ ทรงเปิดเผยว่า ได้ลาออกจากราชการในปี๒๔๓๓ เพราะได้เกิดเหตุการณ์ไม่คาดฝันที่ทรงเรียกว่า “อุบัติเหตุ” ขึ้น ถึงกับโปรดเกล้าฯให้เรียกบ้านที่พระราชทานคืน แต่ไม่ได้เขียนให้ชัดว่าเป็นเรื่องอะไร แต่ให้เป็นปริศนาว่า ในเวลานั้นกรมหลวงเทววงศ์ท่านเสด็จไปราชการที่อังกฤษ (๒๔๓๑-๒๔๓๓) “ หาไม่ก็คงได้ทรงดับเหตุปัดเป่ามิให้เกิดเชื้อเพลิงไหม้ขึ้นลุกลามไปถึง ได้รับผลถึงถูกสาปประนามอย่างร้ายแรง   และทรงเชื่อว่าเพราะ“อุบัติเหตุ” นี้เอง  ทำให้ตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงโยธาธิการหลุดลอยผ่านมือองค์ท่านไป เมื่อได้อ่านโคลง๑๗บทเรื่องเพื่อนฝูงที่นิพนธ์ด้วยความคับแค้น เมื่อถูก “ฝูง” ลอบถีบหกขะเมนทั้งยืนโดยไม่รู้ตัว(ตามสำนวนของท่าน) ประกอบกับที่ทรงบันทึกว่า ได้เขียนกระดาษพันธูปเทียนวางบูชาพระบรมศพในวันถวายพระเพลิงว่า เกิดชาติใดฉันใด ให้ได้เป็นข้าเจ้ากัน ขออย่าให้มีศัตรูมาเกียดกันระหว่างกลางเช่นชาตินี้เลย  เราก็พอเดาได้ว่า“อุบัติเหตุ”นั้นใครช่วยจุดไฟขึ้น เมื่อแรกกลับจากยุโรป พระองค์เจ้าปฤษฏางค์ไม่มีบ้านที่พักอาศัยของตน ต้องไปอาศัยห้องนายทหารฝ่ายหน้า หม่อมตลับชายาก็ไปอาศัยญาติ  ต่อมาได้ขยับขยายขอพระราชทานยืมเรือนแพข้าหลวงเดิมของสมเด็จเจ้าฟ้าจาตุรนต์รัศมีฯ กรมพระจักรพรรดิพงษ์มาจอดหน้าบ้านหม่อมมารดา เพื่อดูแลอาการป่วย และอยู่ช่วยจัดการงานศพ ซึ่งในที่สุดก็ต้องทรงพำนักอยู่ในเรือนแพนั้นตลอดสี่ปีก่อนจะตัดสินใจหลีกหนีไปอยู่ต่างประเทศ พระองค์เจ้าปฤษฏางค์ทรงแต่งงานกับหม่อมตลับตั้งแต่ก่อนไปเรียนเมืองนอกแล้ว และมีบ้านพระราชทานให้อยู่ แต่บ้านนี้หม่อมตลับได้ถวายคืนเพราะลำพังตัวคนเดียวดูแลไม่ไหว เมื่อโปรดเกล้าฯให้เป็นอัครราชทูตแล้ว หม่อมตลับได้รับอนุญาตให้ไปอยู่ด้วยที่กรุงปารีส เมื่อพ้นหน้าที่ทูตมาเป็นอธิบดีกรมไปรษณีย์ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าฯก็พระราชทานบ้านให้ใหม่ แต่พระองค์เจ้าปฤษฏางค์ทรงต้องการเปลี่ยนแปลงให้เป็นบ้าน๓ชั้น ส่วนบ้านที่มารดาเคยอยู่ ก็แบ่งส่วนกับพี่น้อง กำลังรื้อถอนซ่อมแซมอยู่ แต่ต้องเลิกกลางคันทั้งสองบ้าน เมื่อเกิด“อุบัติเหตุ”ขึ้น และถูกให้คืนบ้านพระราชทาน ไม่สามารถเบิกเงินหลวงมาใช้จ่ายกับบ้านทั้ง๒หลังได้อีกต่อไป   ถ้าจะบังคับให้เดา ผมจะเดาว่าคงจะมีกลุ่มบุคคลที่ประกอบด้วยบุคคลระดับที่เพ็ดทูลพระเจ้าอยู่หัวได้ว่าพระองค์เจ้าปฤษฏางค์ทรงเบิกเงินหลวงไปซ่อมบ้านที่พระราชทานนั้น ได้แถมไปช่อมบ้านส่วนตัวด้วย เพราะแม้จะไม่ทรงเอ่ย แต่หลายครั้งหลายหนทรงบันทึกว่าทรงมีเงินเดือนเท่าไร เบี้ยหวัดเท่าไร การจัดซื้อของหลวงต่างๆ ทรงมิได้มีนอกในเช่นเขาอื่น เมื่อเกิดเรื่องขึ้นจึงทรงเสียพระทัยมากถึงขนาดคิดจะยิงตัวตาย โดยไปซื้อปืนลูกโม่มาแล้วด้วย แต่ภรรยาและพี่สาวได้ช่วยกันพูดจนเปลี่ยนใจ โยนปืนลงน้ำไป จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 08:08:16

ความคิดเห็นที่ 25   แม้ว่าหลัง “ข้อเสนอร.ศ.๑๐๓” บวกกับ “อุบัติเหตุ”    พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าฯจะไม่ทรงโปรดพระองค์เจ้าปฤษฏางค์เท่าเดิม แต่ก็ไม่ใช่จะเลวร้ายขนาดหนัก  เพราะระหว่างช่วงเวลาสามสี่ปีที่อยู่เมืองไทย ท่านก็ได้รับพระกรุณาฯมอบหมายราชการนอกเหนือหน้าที่ประจำให้อีกหลายอย่าง เช่นได้ เป็นราชเลขาธิการในสมเด็จพระบรมราชเทวี เป็นองคมนตรี ได้รับแขกบ้านแขกเมือง เป็นกรรมการจัดตั้งโรงพยาบาลศิริราช ฯลฯ ทั้งในปีพ.ศ.๒๔๓๒ยังได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ ทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ และเหรียญดุษฎีมาลา ศิลปวิทยาที่พระราชทานเป็นครั้งแรกแต่องค์เดียวในปีนั้นด้วย ดังนั้นโทษานุโทษที่ทรงได้รับ ก็เปรียบเหมือนบุตรที่ทำผิดแล้วถูกบิดาทำโทษ มิใช่หมายจะเอาเป็นเอาตาย เมื่อใดบุตรทำดี บิดาก็มีรางวัลให้ แต่พระองค์เจ้าปฤษฏางค์กลับทำผิดครั้งยิ่งใหญ่ หลังจากทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้ร่วมคณะที่สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช  เสด็จเยือนญี่ปุ่นอย่างเป็นทางการ ในตำแหน่งที่ปรึกษาฝ่ายทหาร ขากลับในช่วงที่เรือมาถึงไซ่ง่อนได้หายไปจากเรือโดยทิ้งหนังสือกราบบังคมทูลลาออกจากราชการและลาบวชไว้ มีข่าวสังคมซุบซิบว่า มีผู้หญิงปลอมตัวเป็นชายมาขึ้นเรือที่ฮ่องกงและมีผู้เห็นพระองค์เจ้าปฤษฏางค์ไปกับผู้หญิงคนนั้นที่ไซ่ง่อน พระองค์เจ้าปฤษฏางค์บันทึกแต่เพียงว่า ทรงท้อแท้ที่จะรับราชการต่อไปแล้ว เมื่อเรือถึงไซ่ง่อน จึงทรงฝากหนังสือกราบบังคมทูลลาออกจากราชการและลาบวชไว้กับกรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช  ซึ่งมีฉายาว่า บิดาแห่งการไปรณีย์ไทย งานที่กรมไปรณีย์ของพระองค์เจ้าปฤษฏางค์อยู่ใต้การสั่งราชการของพระเจ้าน้องยาเธอพระองค์มาก่อนในฐานะที่ทรงเป็นเสนาบดี มีบันทึกว่าพระองค์เจ้าปฤษฏางค์ทรงกดดันพอสมควรเพราะคำสั่งให้เปลี่ยนคนทำงานด้านโทรเลขที่ต้องว่าจ้างชาวเยอรมันทำอยู่ ให้เป็นคนไทยทั้งหมด ภายใต้เสียง “คำราม” ว่ายากอย่างไรก็ต้องทำให้ได้ แต่ไม่ได้บอกว่าทรงเป็นเสียงคำรามของผู้ใด ระหว่างรอหนังสือทรงพระกรุณาให้พระราชานุญาต (ซึ่งไม่มีทางจะมี) ก็ได้ตระเวนไปหลายแห่งทั้งจีน ญวน เขมร  และไปได้ภรรยาคนหนึ่งที่ปินัง ทำงานอยู่กับรัฐบาลเมืองเปรักภายใต้ปกครองของอังกฤษ ย้ายไปย้ายมาหลายเมืองรวมแล้วถึง๔ปี ก่อนที่จะตัดสินใจบวชที่ชีลอน (ศรีลังกา) ต้นฉบับหนังสือของท่านหายไปถึงห้าหน้าในช่วงนี้ เราเลยไม่รู้ว่าชีวิตของท่านในช่วงที่ว่า มีอะไรเป็นพิเศษถึงขนาดต้อง “เซนเซอร์” ออกไป จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 08:17:58

ความคิดเห็นที่ 26   เมื่อครองสมณเพศในปีพ.ศ. ๒๔๓๙ พระองค์เจ้าปฤษฎางค์ทรงมีพระชนม์ ๔๕ ชนษา ถือว่าเป็นผู้ใหญ่เต็มวัยวุฒิ มีฉายาว่า พระชินวรวงศ์ ได้รับความเชื่อถือมากทั้งฝ่ายชาวบ้านชาวสิงหล และผู้ว่าราชการชาวอังกฤษ ผู้ที่ทึ่งในชีวประวัติของพระภิกษุองค์นี้ ในปีรุ่งขึ้น พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าฯเสด็จประพาศยุโรปครั้งแรก และทรงแวะเยือนลังกา พระยามหาโยธาอัครราชทูตไทยประจำประเทศอังกฤษได้ไปเตรียมเสด็จพระราชดำเนิน ท่านผู้นี้เดิมชื่อนายนกแก้ว คชเสนี เป็นเจ้าหน้าที่สถานทูตใต้บังคับบัญชาขององค์ท่านมาก่อน จึงทรงช่วยจัดประชุมประชาคมชาวพุทธที่นั่น ให้มาชุมนุมถวายการต้อนรับอย่างสมพระเกียรติ ทรงบันทึกว่าพระเจ้าอยู่หัวทรงพอพระราชหฤทัย จนโปรดเกล้าฯให้จะกลับเข้ามาช่วยสมณกิจในกรมหมื่นวชิรญาณวโรรส แต่พระภิกษุพระองค์เจ้าปฤษฎางค์ยังคงอยู่ที่นั่น และทรงมีบทบาทเด่นอยู่ในบรรดาสงฆ์ทั้งหลายที่มีอยู่มากนิกายด้วยกันในฐานะสงฆ์ไทย  เมื่อพรรษาแก่กล้าขึ้น ได้เสด็จไปจาริกสังเวชนียสถานในอินเดีย  และเป็นที่ยอมรับของประชาคมที่นั่นอย่างดี จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 08:18:56

ความคิดเห็นที่ 27   ขณะนั้นมีผู้ขุดซากสถูปโบราณที่มีหลักฐานเสาอโศกฝังอยู่ ระบุว่าเป็นตำบลลุมพินีที่ประสูติของพระพุทธเจ้า พบหีบศิลาบรรจุพระบรมสารีริกธาตุและพระธาตุอื่นๆรวม๗ผอบ ทรงได้เห็นที่เจ้าของที่ดินผู้ขุดได้เอามาเทปนกันหมด จึงได้ทำหนังสือยื่นความเห็นเสนอต่อ มาเควิสเคอสัน อุปราช (Viceroy) แห่งอินเดียเวลานั้น ผู้ซึ่งเคยได้เข้ามา เข้าเฝ้าพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าฯ ที่กรุงเทพฯ ให้ถวายพระบรมธาตุทั้งหมดแด่พระมหากษัตริย์ไทยในฐานะที่ทรงเป็นอุปถัมภก บำรุงรักษาพระพุทธศาสนาอยู่เพียงพระองค์เดียว เพื่อให้ทรงแจกพระบรมธาตุแก่ทุกประเทศที่นับถือพระพุทธศาสนา ซึ่งข้อเสนอของพระชินวรวงศ์อังกฤษเห็นด้วย พระบรมสารีริกธาตุที่ขุดได้ครั้งนั้นมีมากกว่าที่เคยพบๆกันมา จากอักษรโบราณที่จารึกทำให้ทราบว่าเป็น๑ใน๘ส่วนที่กษัตริย์ศากวงศ์ได้รับส่วนแบ่งหลังถวายพระเพลิงพระบรมราชสรีระ  รัฐบาลอินเดียยังคงแบ่งเก็บไว้นิดหน่อยในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ เมืองเดลลี บุษบกที่เห็นในภาพรัฐบาลไทยเป็นผู้นำไปตั้งถวาย เป็นพุทธบูชา จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 08:19:41

ความคิดเห็นที่ 28   สังเกตุในภาพ จะเห็นว่าพระบรมสารีริกธาตุดังกล่าวมีรูปพรรณเป็นกระดูกมนุษย์ธรรมดา ที่เห็นเป็นส่วนกระโหลกพระเศียร  ตอนนั้นก็เกิดความเห็นต่างขึ้นมาครั้งใหญ่เหมือนกันเพราะเชื่อกันว่าพระบรมสารีริกธาตุมีลักษณะใส และมีรูปพรรณหลายอย่างหลายประการแต่มิได้เหมือนกระดูกของปุถุชน      ต่อมามีการพิสูจน์ทางวิทยาศาสตร์ว่าพระธาตุที่ขุดได้และแสดงไว้ในพิพิธภัณฑของอินเดียนั้นเป็นกระดูกมนุษย์ที่ถูกเผาแล้ว อย่างไรก็ดีแม้ขณะที่ยังไม่ได้ผลพิสูจน์ เมื่อพระยาสุขุมนัยวินิต (ปั้น สุขุม) ข้าหลวงใหญ่ที่โปรดเกล้าให้ไปรับพระบรมสารีริกธาตุกลับมาถึงเมืองไทย ก็ได้มีการฉลองใหญ่โตที่กรุงเทพและทุกจังหวัดชายทะเลที่เรือจอดพัก จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 08:20:58

ความคิดเห็นที่ 29   พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าฯโปรดเกล้าฯหลังจากแบ่งให้ชาติอื่นๆไปแล้ว ให้นำไปบรรจุในพระเจดีย์บนภูเขาทอง วัดสระเกศ แต่จะมีผู้มีโอกาสได้เห็นของจริงอย่างที่ประชาชนอินเดียได้เห็นคงจะมีน้อยมาก เพราะขัดต่อความเชื่อถือของคนไทย แม้เจ้านายพระบรมวงศานุวงศ์ก็ยังมิได้เห็น พระยาสุขุมนัยวินิตคงมีปัญหาอะไรกับพระภิกษุพระองค์เจ้าปฤษฎางค์ที่อินเดียอยู่บ้าง เมื่อท่านกลับมากรุงเทพใหม่ๆ และมีข่าวลือว่า เจ้าพระยายมราชจะจับตัวท่าน ผมเปิดปูมดูแล้วพบว่าเจ้าพระยายมราชกับพระยาสุขุมนัยวินิตคือบุคคลเดียวกัน จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 08:21:55

ความคิดเห็นที่ 30   พุทธศาสนิกชนคนไทย ควรจะหาโอกาสขึ้นไปสักการะพระบรมสารีริกธาตุจากสังเวชนียสถานที่ลุมพินีวันแท้จริง ที่ได้มาประดิษฐานในเมืองไทยอย่างน่าอัศจรรย์เพราะบังเอิญมีคนไทยอย่างพระภิกษุพระองค์เจ้าปฤษฎางค์อยู่ในเหตุการณ์ครั้งนั้นด้วย อย่างน้อยสักครั้งหนึ่งนะครับ ที่เห็นนี้คือพระสถูปที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุ อยู่ในรัตนเจดีย์อีกทีหนึ่ง เข้าไปกราบได้ครับ จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 08:23:41

ความคิดเห็นที่ 31   เมื่อกลับมาที่ลังกาอีก ก็ทรงย้ายที่จำพรรษาไปเรื่อยๆ ครั้งหนึ่งได้อยู่ที่เกาะเล็กๆที่ต่อมาทรงตั้งชื่อว่าจุลลลังกา ตอนนั้นเขาใช้เป็นที่ปล่อยงู (คนลังกาจะไม่ฆ่างูเป็นอันขาด) และฝังศพคนที่ตายโหง ตามความเชื่อที่ว่าห้ามเผา ระหว่างที่ทายกขุดหลุมจะปลูกเพิงถวาย ได้เจอโครงกระดูกคนในสภาพสมบูรณ์ก็ให้เขาเอามาแขวนไว้ที่ข้างฝา กับหน้าประตู เพื่อไว้พิจารณาอสุภกรรมฐาน แก้ไขเมื่อ 13 ก.ค. 52 08:27:15 แก้ไขเมื่อ 13 ก.ค. 52 08:26:38 จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 08:25:14

ความคิดเห็นที่ 32   เคร่งมากจนมีฝรั่งเยอรมัน ดัชท์ และออสเตรียน มาขอบวช  ชาวบ้านเลยยิ่งศรัทธากันยกใหญ่ ขนาดเซอร์เฮนรี เบรค ผู้สำเร็จราชการแห่งซีลอนยังเลื่อมใส ช่วยกันสร้างพระสถูปเพื่อบรรจุพระธาตุที่ทรงได้มาครั้งไปช่วยกันดูกับเขาที่อินเดีย  (ตรงนี้แหละที่มีผู้นินทาว่า ท่านกระทำอทินนามาทั้งๆที่กำลังครองผ้าเหลือง) การก่อสร้างทั้งหลายยังไม่เสร็จดี ทายกชาวโคลัมโบได้แห่กันไปอาราธนาให้กลับวัดทิปทุตตะมะอารามะ ที่เขาเคยถวายให้ท่านอยู่ ท่านก็เลยต้องกลับ จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 08:27:51

ความคิดเห็นที่ 33   ท่านก็มิได้ทำให้ทายกทายิกาผิดหวัง ได้เป็นหัวแรงพัฒนาวัดเป็นการใหญ่จนวัดสะอาดและร่มรื่น เป็นสถานที่ท่องเที่ยวที่ฝรั่งผู้โดยสารเรือเดินสมุทรที่มาแวะโคลัมโบต้องมาเที่ยวชม ทรงได้รับการสถาปนาจากคณะสงฆ์เมืองลังกาให้มีสมณศักด์เป็นเถรนายกจังหวัดนครโคลัมโบ ทรงจัดตั้งโรงเรียนขึ้นในวัดเหมือนโรงเรียนของพวกมิชชันนารี เจ้านายจากยุโรปหลายพระองค์มาเยี่ยม ก็ทรงให้ปลูกต้นไม้ไว้เป็นที่ระลึกหมด  ผู้สำเร็จราชการอังกฤษชื่นชอบพระชินวรวงศ์มาก เมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าฯเสด็จแวะโคลัมโบระหว่างเสด็จประพาศยุโรปครั้งที่๒ ได้กราบบังคมทูลยกย่องต่อพระเจ้าอยู่หัว และจะขอนำพระชินวรวงศ์เข้าเฝ้า แต่พระองค์ทรงปฏิเสธอย่างสุภาพโดยบอกว่าเป็นคนไทย เข้าเฝ้าได้อยู่แล้วไม่ต้องให้ผู้สำเร็จราชการอังกฤษนำเฝ้า  ตอนนั้นภิกษุพระองค์เจ้าปฤษฎางค์ได้เริ่มก่อสร้างพระสถูปองค์หนึ่งในวัดนี้ และเตรียมการจะให้พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จมาวางศิลาฤกษ์  ก็เลยเป็นอันมิได้เสด็จพระราชดำเนิน พระสถูปองค์นี้เมื่อสร้างสร็จกำลังฉลองสมโพช ข่าวเสด็จสวรรคตก็ไปถึง ภิกษุพระองค์เจ้าปฤษฎางค์ตรากตรำอยู่แล้ว ร่างกายไม่ค่อยสมบูรณ์ เมื่อทรงทราบก็ถึงกับสิ้นสติล้มตึงไป จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 08:28:41

ความคิดเห็นที่ 34   ครั้นพระชินวรวงศ์ได้ทราบกำหนดการออกพระเมรุ ก็ทรงเตรียมการจะกลับเมืองไทยเพื่อร่วมถวายพระเพลิง และได้จัดงานเพื่อบรรจุของมีค่าลงในพระสถูป ประกอบด้วย ๑ พระบรมธาตุที่ได้ปาฏิหารย์มาปรากฏในท่ามกลางที่ประชุมครั้งเมื่ออุปสมบท๑ ๒ พระบรมธาตุที่ได้มาจากประเทศอินเดีย๑ ๓ ชิ้นบาตรดินเผาที่รัฐบาลอินเดียขุดได้ในพระสถูปโบราณ๑ ๔ เหรียญตรา เครื่องราชอิสริยาภรณ์ทั้งไทยและต่างประเทศ รางวัลที่เคยได้รับ พระสุพรรณบัตร สัญญาบัตร ประกาศนียบัตร เครื่องแบบทหารและพลเรือน แก้วแหวนเงินทองของพระองค์เจ้าปฤษฎางค์ และของมีค่าอื่นๆที่ทายกทายิการ่วมถวายอีกหลายรายการ ทำบุญฉลองครบ๗วัน๗คืน วันรุ่งขึ้นก็ลงเรือเมล์กลับกรุงเทพเพื่อจะให้ทันงานออกพระเมรุสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวง  พระ เณร ทายกทายิกามาส่งร้องไห้กระจองอแง เพราะรู้ๆกันอยู่ว่าอาจจะไม่ได้กลับไปอีก ถึงกรุงเทพ หลานชายเอาเรือยนต์มารับไปพักที่บ้านบางรัก ไปเฝ้ากรมพระภาณุพันธุวงศ์วรเดช ไม่ให้เข้าเฝ้า กรมหลวงดำรงราชานุภาพ ก็ไม่ให้เข้าเฝ้า ทั้งสองพระองค์บอกว่าให้สึกก่อนจึงจะให้เฝ้า ไปเฝ้ากรมหลวงเทววงศ์ ทรงสลดพระทัย น้ำพระเนตรตก ออกพระโอษฐ์ต่อว่า “ เสียแรงทรงพระกรุณาชุบเกล้าฯ ฯลฯ แล้วยังหนีไปได้ อยู่ป่านนี้มิเป็นเสนาบดีแล้วหรือ ” จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 08:29:31

ความคิดเห็นที่ 35   ๑๑ มีนาคม ๒๔๕๓ ลาอุปสมบท  ไปเฝ้ากรมหลวงดำรงฯๆพาไปถวายบังคมพระบรมศพบนพระมหาปราสาท ตกค่ำโปรดให้หม่อมเจ้าอมรสมรลักษณ์พาไปถวายพระเพลิง ภายหลังงานพระเมรุไปเฝ้ากรมหลวงเทววงศ์ฯขอให้ทรงอุปสมบทให้ใหม่แล้วส่งกลับไปลังกา  รับสั่งว่า ถ้าจะกลับก็อย่ามาพูดกัน ถ้าจะอยู่ค่อยมาพูด กรมพระภาณุพันธุวงศ์วรเดช รับสั่งว่าเวลานี้ไม่ไหว กรมหลวงดำรงฯ ทรงแนะนำให้อยู่ จะทรงรับเป็นธุระ แต่ทรงตัดสินพระทัยไปขออยู่ใต้พระบารมีของกรมหลวงเทววงศ์ฯ ครั้งแรกรับสั่งว่าจะหางานแปลหนังสือให้เลี้ยงชีพ จะประทานบ้านและรถม้าให้ใช้ทุกอย่าง แต่ภายหลังอย่างใดไม่ปรากฏ โปรดให้พระยาพิพัฒน์โกษา จัดบ้านให้ที่ตรอกกัปตันบุช ถนนสี่พระยา “ และการกินอยู่แบบพระๆ” พระยาพิพัฒน์ฯคงไม่มีเวลาเอาใจใส่ท่านตามที่คาดหวัง ท่านก็รับจ้างสอนภาษาอังกฤษที่บ้านแต่ไม่ประสพผลสำเร็จ จึงได้ทูลลากรมหลวงเทววงศ์ฯ ไปอยู่กับเจ้าพระยาสุรศักดิ์ “เพื่อให้พ้นจากฐานะแห่งคนป่าเถื่อน” จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 08:31:29

ความคิดเห็นที่ 36   ไปรับจ้างพระอรรถการประสิทธิ์ เจ้าของหนังสือพืมพ์สยามออบเซอร์เวอร์ จะเป็นบรรณาธิการคนไทย แต่ไม่นานก็ถูกไล่ออก เพราะไปเขียนบทนำด่าฝรั่งและพม่าว่าหมิ่นพระบรมเดชานุภาพครั้งที่พระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าฯเสด็จเลียบพระมหานครโดยชลมารค พระยาอนุมานราชธนเขียนเล่าในหนังสือฟื้นความหลังว่า พระองค์เจ้าปฤษฎางค์ตอนหลังนี้มีพระทัยฉุนเฉียว ทรงเกลียดไม่เลือกหน้าว่าใคร หน้าบ้านของท่านตอนนั้น มีป้ายเขียนไว้ว่า “ห้ามหมา ห้ามคนเข้า” จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 08:32:14

ความคิดเห็นที่ 38   พระองค์เจ้าปฤษฎางค์ทรงแก่ชนษากว่าพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว๒ปี เมื่อครั้งสมเด็จเจ้าฟ้าจุฬาลงกรณ์ทรงมีพระชนมายุ  ๑๔  พรรษานั้น ได้ทรงผนวชเป็นสามเณร ตามโบราณราชประเพณี   แล้วเสด็จมาประทับ  ณ  วัดบวรนิเวศวิหารวิหาร  พระองค์เจ้าปฤษฎางค์ได้ตามเสด็จในฐานะข้าหลวงเดิมมาถวายงานรับใช้ วันหนึ่งสมเด็จเจ้าฟ้าฯทรงถามสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์  (ขณะเมื่อทรงพระยศเป็น  กรมหมื่นบวรรังสีสุริยพันธุ์)  พระราชอุปปัชชาจารย์ และทรงเป็นผู้ที่ตั้งพระนามประทานพระองค์เจ้าปฤษฎางค์ ว่า ชื่อที่ตั้งนั้นมีความหมายอย่างไร สมเด็จอุปปัชชาทูลตอบว่า เป็นลูกคนหลังสุดของบิดามารดา จึงให้นามว่าปฤษฎางค์ แปลว่า “หลัง”  สมเด็จเจ้าฟ้าฯชอบพระทัยก็ทรงเรียกล้อว่า กระดูกสันหลัง จากนั้นเรื่อยมา  จวบจนเสด็จเถลิงถวัลยราชสมบัติแล้ว จึงมิได้เรียกต่อไป นามที่ทรงล้อเรียกนี้ พระองค์เจ้าปฤษฎางค์ทรงถือเป็นมงคลนาม มีค่าทางจิตใจยิ่งนัก จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 08:35:45

ความคิดเห็นที่ 39   แต่ความที่ตามเป็นจริง ปฤษฎางค์อันแปลว่าหลังก็คือหลัง จึงไม่ค่อยจะมีใครมองเห็นท่าน และผลงานและความสามารถ ชีวิตส่วนใหญ่มีแต่เรื่องขมขื่น น้อยพระทัยญาติและมิตร บุตรธิดาก็ไม่มี ในบั้นปลายขัดสนเงินทองหนักหนา  ถึงกับทรงเขียนข้อความอันน่ารันทดใจไว้เองประโยคหนึ่งว่า “เที่ยวขอทานญาติมิตรจนเขาเบื่อระอา” กว่าจะสิ้นชีพิตักษัย ในวันที่๑๖ มีนาคม ๒๔๗๘  ถ้าจริงตามที่มีผู้บันทึกไว้นั้น ก็แปลว่าทรงต้องทนทุกข์นานมาก เพราะพระชนมายุยืนถึง๘๔ชนษา เรื่องราวชีวิตดังนิยายของพระองค์เจ้าปฤษฎางค์ ยามขึ้นเป็นพลุ ยามตกเป็นกะลา พิสูจน์สัจธรรมของกฏพระไตรลักษณ์ถึงความไม่เที่ยงแท้แน่นอน ปุถุชนควรถึงพร้อมด้วยความไม่ประมาท อย่าหลงระเริงคิดว่าความสุขความเจริญที่มีอยู่เป็นอยู่จะถาวร  เรื่องจริงของพระองค์เจ้าปฤษฎางค์ที่ผมนำเสนอมานี้ คงให้อนุสติแก่ผู้อ่านตามควร สุดท้าย อยากจะเล่าว่า สาส์นสมเด็จ ฉบับลงวันที่ ๔ มีนาคม ๒๔๗๙ สมเด็จฯกรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงเขียนทูล สมเด็จเจ้าฟ้าฯกรมพระนริศรานุวัดติวงศ์ เรื่องตำนานพระโกศ ว่าเจ้านายชั้นไหนได้โกศทองระดับใด มีความตอนหนึ่งว่า “ แต่พระศพพระองค์เจ้าปฤษฎางค์ที่เขาให้ใส่โกศหุ้มผ้าขาวไม่มีประกอบนั้นดูก็สมควร เพราะเธอมีระแวงผิดมาแต่ก่อน” เอวัง จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 08:38:50

ความคิดเห็นที่ 40   รูปแถม ขบวนแห่ผ้าพระกฐินพระราชทานที่สถานเอกอัครราชทูฑไทยประจำศรีลังกาจะอัญเชิญไปทอดที่วัดวัดทีปทุตตมาราม  ทุกปี จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 08:40:01

ความคิดเห็นที่ 41   นักท่องเที่ยวชาวไทยที่ไปทัวร์ศรีลังกาจะมีโปรแกรมให้ไปเยี่ยมชมวัดนี้   แล้วก็จะต้องขยายแถวถ่ายรูปหน้าพระสถูปของพระชินวรวงศ์เป็นที่ระลึก จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 08:43:33

ความคิดเห็นที่ 42   จบแค่นี้ก่อนครับ จะกลับเข้ามาใหม่หากมีคำถาม หรือท่านผู้รู้อื่นๆจะเข้ามาชวนสนทนาด้วย จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 08:45:24

ความคิดเห็นที่ 43   ขอบพระคุณมากครับ ได้ความรู้และอ่านสนุกจริงๆ จากคุณ : เจ้าคุณแม่ทัพ เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 09:21:58

ความคิดเห็นที่ 44   ขอบคุณครับ ได้รับทราบประวัติเพิ่มเติม แถมยังได้ภาพพระบรมสารีริกธาตุ อันเป็นมหามงคลโดยแท้ จากคุณ : หนุ่มรัตนะ เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 09:47:21

ความคิดเห็นที่ 45   นั่งทำงานไป อ่านไปเพลินดีได้ความรู้   ขอบคุณครับ จากคุณ : HRCOEN เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 10:25:06

ความคิดเห็นที่ 46   เอ่อ สงสัยใน คคห.๓ อะครับ พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ ใช้กับสายวังหน้ามิใช่หรือครับ แต่พระองค์เจ้าชุมสายเป็นพระราชโอรสในพระนั่งเกล้า น่าจะใช้ว่า พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าชุมสาย กรมขุนราชสีหวิกรม มิใช่หรือครับ ผิดถูกประการใด ขอความกรุณาชี้แนะด้วยครับ ขอบพระคุณครับ จากคุณ : เจ้าคุณแม่ทัพ เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 10:27:41

ความคิดเห็นที่ 47   ขอบพระคุณมากขอรับ จากคุณ : อ.ม.ภักดิราช เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 10:33:41

ความคิดเห็นที่ 48   ขอบพระคุณครับ จากคุณ : กัมม์ เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 12:34:02

ความคิดเห็นที่ 49   ขอบคุณครับ จากคุณ : ทุ่งหัวช้าง เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 13:07:08

ความคิดเห็นที่ 50   แก้ไขเมื่อ 02 ส.ค. 52 22:46:42 จากคุณ : phi 1.618 เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 13:07:27

ความคิดเห็นที่ 51   ขอบคุณค่ะ จากคุณ : แพนด้ามหาภัย เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 13:18:30

ความคิดเห็นที่ 52   ขอบคุณมากค่ะ.. จากคุณ : ถ้าใจเราจะยิ้มได้ทุกวัน เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 14:28:58

ความคิดเห็นที่ 53   เป็นความรู้ดีค่ะ ปัจจุบันคนไทยลืมรากเหง้าไปมากแล้ว ขอบคุณและจะติดตามเรื่องอื่นๆต่อไป จากคุณ : เฒ่าไม่เก่า เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 15:05:19

ความคิดเห็นที่ 54   นักอ่านหนังสือเก่า ขอเรียนคุณ Navarat C. ว่า ประวัติพระองค์เจ้าปฤษฎางค์ ที่มีอ่านกันอยู่จนทุกวันนี้ ก็ ถ่ายมาจาก เล่ม ๑๑ ทั้งสิ้น มีต้นฉบับอีกเล่มหนึ่ง แต่ไม่มีการยืนยันเลขที่ เปลี่ยนมือไปหลายปีแล้ว  ไม่มีการถ่ายเอกสารไว้เลย เมื่อใดที่ มีการพิมพ์   หนังสือประวัติพระองค์เจ้าปฤษฎางค์ เล่มสอง บทที่ ๑๘ - ๒๔ (เรื่องไปอยู่ญี่ปุ่น เซี่ยงไฮ้, ฮ่องกง, ไซง่อน, สิงคโปร์, ปีนัง และ เประ) และ  เล่มสาม บทที่ ๑๓ การเมืองซึ่งผู้ใหญ่เล่าต่อกันมา ซึ่งน่าจะเป็นกุญแจไขข้อการเมืองเรื่องใหม่ ๆ บทที่ ๒๓ นิสสัยสันดานและวาสนาของผู้นิพนธ์ บทที่ ๒๔ ความรักความชัง ความวิตกความหวังของผู้นิพนธ์ และ บทที่ ๒๘ เรื่องศัตรู ๖ ตัว   ตายแล้ว ๓   ตายทั้งเป็น ๒        ร้ายกาจยิ่งขึ้นก่อนได้เห็นตายอีก ๑   =   ๖ ตัว ก็จะทราบความตลอด เรื่องสาบานในพระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดารามนั้น   หาอ่านได้จาก หนังสือ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ สมาชิกแห่งราชสกุลชุมสายนั้น หลายท่านล้วนมีสติปัญญาและความสามารถเป็นที่ทราบกันทั่วไป ที่ยังไม่พิมพ์ ประวัติพระองค์เจ้าปฤษฎางค์ต่อนั้น    คงมีเหตุผลอันสมควร แก้ไขเมื่อ 13 ก.ค. 52 15:15:43 จากคุณ : แสนอักษร เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 15:13:55

ความคิดเห็นที่ 55   # ๒๙ พระยาสุขุมนัยวินิตคงมีปัญหาอะไรกับพระภิกษุพระองค์เจ้าปฤษฎางค์ที่อินเดียอยู่บ้าง เมื่อท่านกลับมากรุงเทพใหม่ๆ  และมีข่าวลือว่า เจ้าพระยายมราชจะจับตัวท่าน ส. ศิวรักษ์ ได้กล่าวถึงเบื้องหลังของเหตุการณ์ตอนนี้ในบทความเรื่อง "ค้นหาพระพุทธเจ้า" ในนิตยสารศิลปวัฒนธรรม ฉบับประจำเดือนกันยายน ๒๕๔๖ ดังนี้ นายทอมัส เปปเป้ ที่ค้นพบสวนลุมพินีที่พระพุทธเจ้าประสูติ ในปี ค.ศ. ๑๘๙๗ ทั้งยังได้พบผอบซึ่งมีอัฐิธาตุอย่างกระดูกมนุษย์ในผอบนั้น พร้อมทั้งจารึกสมัยก่อนอโศก ว่าเป็นพระบรมธาตุของพระศาสดา และอัฐิธาตุของพระญาติในราชศากยสกุลด้วยอีกหลายพระองค์ ซึ่งคงจะถูกพระเจ้าวิทูทภะประหาร คราวเสด็จไปล้างโคตรข้างพระมารดาด้วยความแค้น ประเด็นที่พึงพิจารณาก็คือเราเคยเชื่อกันว่า พระบรมสารีริกธาตุนั้นเป็นดังเมล็ดงา เมล็ดถั่ว เพราะแม้จนบัดนี้พุทธศาสนิกก็ยังเชื่อว่า พระภิกษุที่ได้เข้าถึงบรมธรรมในขั้นตรัสรู้ อัฐิธาตุของท่านย่อมกลายสภาพไปเป็นเช่นนั้น ดังเรามีพระธาตุเช่นนี้กันมากมายทั้งที่ในเมืองไทย เมืองพม่า และลังกาทวีป ก็เมื่อนายเปปเป้ได้รับคำยืนยันจากนักปราชญ์ที่สำคัญ ๆ ในวงการพุทธศาสนา อย่างศาสตราจารย์ริดส์ เดวิดส์ ผู้ก่อตั้งสมาคมบาลีปกรณ์แต่ใน ค.ศ. ๑๘๘๑ ว่านั่นคือพระธาตุของพระพุทธเจ้า แล้วไทยเราจะมีท่าทีอย่างไร ในเวลานั้น พระองค์เจ้าปฤษฎางค์ เสด็จออกทรงผนวชอยู่ที่ลังกาทวีป มีพระสมณฉายาว่าชินวรวงศ์ ทรงจาริกไปยังสวนลุมพินีที่เนปาล แล้วตรัสชวนให้รัฐบาลอังกฤษถวายพระธาตุที่เป็นกระดูกอย่างคน ๆ นี้ แด่พระจุลจอมเกล้า โดยประทานเหตุผลว่า ทรงเป็นองค์เอกอัครพุทธศาสนูปถัมภกเหลืออยู่เพียงพระองค์เดียวในโลก แต่ทรงเกรงว่าอังกฤษจะไม่ทำตามคำตรัสชวนของพระองค์ จึงทรงหยิบเอาพระธาตุนั้นใส่ย่ามมา เผื่ออังกฤษไม่ถวายในหลวงรัชกาลที่ ๕ พระองค์ท่านก็จะถวายเอง เพื่อคืนดีกับพระเจ้าอยู่หัว เพราะต่างก็กริ้วโกรธซึ่งกันและกัน จึงทรงลาออกจากราชการแล้วไปทรงผนวช แม้ก่อนทรงผนวช ก็ถึงกับเคยทรงขอรับราชการกับอังกฤษที่พม่า และกับฝรั่งเศสที่กัมพูชา เพราะทรงแค้นรัชกาลที่ ๕ กับกรมสมเด็จพระสวัสดิวัตนวิศิษฐ์เป็นประเด็นสำคัญ เผอิญลอร์ดเกอซันเพิ่งได้เป็นอุปราชอินเดีย และเห็นควรใช้การพระศาสนาเป็นอุบายทางการทูต จึงตกลงส่งพระธาตุที่ว่านี้มาถวายในหลวงรัชกาลที่ ๕ ซึ่งถึงแม้จะพอพระทัย ก็หนักพระทัยที่พระธาตุเป็นดังกระดูกสามัญมนุษย์ ทั้ง ๆ ที่ตรัสถามผู้รู้ในเมืองไทยให้ตรวจภาษาจากจารึกแล้ว ก็ยืนยันว่านั่นเป็นพระอัฐิธาตุของพระพุทธองค์จริง ๆ แต่เพื่อความแน่นอน โปรดให้ส่งเจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม) ซึ่งเคยบวชเรียนเป็นเปรียญมาก่อน ออกไปรับพระบรมสารีริกธาตุ เจ้าพระยายมราชไปได้ฟังความที่ชินวรวงศ์ตรัสเล่า ก็เลยทูลฟ้องเข้ามา ว่าพระองค์นี้ลักขโมยของเขา ต้องอาบัติอทินนาทานปาราชิก ที่ตั้งพระทัยไว้ว่าจะดีกัน เพื่อเสด็จคืนสู่สยามก็เลยเป็นหมันไป ต่อในหลวงรัชกาลที่ ๕ สวรรคตแล้ว ชินวรวงศ์จึงเสด็จเข้ามาถวายพระเพลิงพระบรมศพ แล้วไปเฝ้าสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส ซึ่งก็ทรงยืนยันว่าชินวรวงศ์หมดความเป็นภิกษุภาวะไปแล้ว จึงต้องทรงละจากสมณเพศ แล้วดำรงพระชนม์อยู่ต่อมาในเมืองไทยอย่างไร้ความหวังใด ๆ สิ้น พระบรมสารีริกธาตุที่ได้รับมาในรัชกาลที่ ๕ นั้น โปรดให้ประดิษฐานไว้บนบรมบรรพต (ภูเขาทอง) ที่วัดสระเกศ เพราะเป็นที่ที่สูงที่สุดในกรุงเทพฯ ยังคณะชาวพุทธในประเทศต่าง ๆ รวมทั้งลังกา พม่า จีน มงโกเลีย รัสเซีย และญี่ปุ่น ก็แต่งสมณทูตมาทูลขอส่วนแบ่งพระบรมธาตุนี้ด้วย และก็โปรดประทานแบ่งปันไป คล้าย ๆ กับเมื่อคราวถวายพระเพลิงพระพุทธสรีระแล้ว พระราชาต่าง ๆ ก็พากันมาขอส่วนพระบรมธาตุไปนั้นแล มองดูในแง่ของพระบรมกฤษฎาภินิหาร ก็นับว่าน่าชื่นชม แต่มองในแง่ของชินวรวงศ์ ก็นับว่าน่าสงสาร http://www.buddhadasa.org/html/articles/2_buddhism/search_Buddha.html จากคุณ : เพ็ญชมพู เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 15:48:38

ความคิดเห็นที่ 56   ขอบพระคุณหนอนอาวุโสแห่งห้องสมุดพันทิปทั้งสองมากครับ เรื่องที่ท่านเอามาเติมให้นี้เนื้อๆทั้งนั้น ต่อจิ๊กซอร์ภาพประวัติของพระองค์เจ้าปฤษฎางค์ให้ชัดเจนขึ้นอีก แล้วเรื่องกับสมเด็จกรมพระสวัสดิวัตนวิศิษฐ์ คือประการใด? มีเฉลยไว้ที่ใดบ้างไหมครับ แก้ไขเมื่อ 13 ก.ค. 52 20:54:46 จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 16:20:41

ความคิดเห็นที่ 57   # ๑๗ เมื่อเทศบาลนครปารีสได้ตัดถนนที่สถานทูตไทยตั้งอยู่ให้ทะลุไปออกสวนสาธารณะใหญ่ บัว ดะ บุลอญ์ ท่านทรงรีบขอรัฐบาลฝรั่งเศสให้ตั้งชื่อถนนใหม่นี้ว่าถนนสยาม หรือ Rue de Siam ซึ่งยังปรากฏอยู่จนทุกวันนี้ ในฝรั่งเศสมีถนนสยาม หรือ Rue de Siam อยู่สองสาย คือนอกจากสายที่อยู่ในปารีสแล้ว ยังมีอีกสายอยู่ที่เมืองเบรสต์ (Brest) ถนนสายนี้มีความเป็นมาอย่างไร ขออนุญาตย้อนอดีตไปไกลถึงสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช วันที่ ๑๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๒๒๘ คณะราชทูตสยาม (ชุดที่  ๓) จำนวน ๔๐ คนได้ออกเดินทางไปฝรั่งเศส กับคณะราชทูตของเชอร์วาเลียร์ เดอโชมองต์  ครั้งนี้ได้ส่งนักเรียนไทย ๑๒คน (แต่หาชื่อได้เพียง ๑๐ คนเท่านั้น)  เพื่อเตรียมเข้าเรียนในโรงเรียนหลุยส์เลอกรังที่มีชื่อเสียงแล้วเตรียมให้เรียนวิชาทำน้ำพุวิชาก่อสร้าง และวิชาช่างเงินช่างทอง คือ  พี  Pierre Emmanuel, เพ็ชร Jean  Baptiste  Olite, อ่วม  Paul  Artus, ชื่น  Louis, ไก่  ช่างทอง  Francois  Xavier, มี  Henri  Oliver, ด่วน  ช่างก่อสร้าง  Philippe, สัก  Francosis, เทียน  Thomas  และวุ้ม  Nicolas (จากจดหมายเหตุของคณะบาทหลวงฝรั่งเศส,  ประชุมพงศาวดารเล่ม ๒๐,) เรือลัวโซ  กับเรือลา  มาลีญของคณะราชทูต  เดินทางถึงท่าเมืองเบรสต์ในฝรั่งเศสเมื่อ  ๑๘ มิถุนายน  พ.ศ. ๒๒๒๙  ที่เมืองเบรสต์นี้ภายหลังได้มีการตั้งชื่อถนนสยาม  Rue  de  Siam  เพื่อเป็นที่ระลึกในการที่เจ้าพระยาโกษาธิบดี (ปานหรือโกษาปาน)  ได้เป็นราชทูตของประเทศสยามไปเยือนฝรั่งเศส  และคณะราชทูตได้ถึงกรุงปารีสเมื่อ ๑๒ สิงหาคม  พ.ศ. ๒๒๒๙ คณะราชทูตชุดนี้มีออกพระวิสูตรสุนทร  (โกษาปาน)  เป็นราชทูต  หลวงกัลป์ยาณราชไมตรี  และขุนศรีวิศาลวาจา  เป็นทูต  มีเจ้าอาวาสวัดเดอลีอองเป็นล่าม คณะราชทูตเข้าเฝ้าพระเจ้าหลุยส์ที่ ๑๔ ที่พระราชวังแวร์ชายเมื่อวันที่ ๑ กันยายน  พ.ศ. ๒๒๒๙ แล้วเดินทางกลับถึงกรุงศรีอยุธยาเมื่อวันที่ ๘ ตุลาคม  พ.ศ. ๒๒๓๐ พร้อมกับลาลูแบร์ ราชทูตของฝรั่งเศส แก้ไขเมื่อ 13 ก.ค. 52 16:38:58 จากคุณ : เพ็ญชมพู เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 16:26:48

ความคิดเห็นที่ 58   Rue De Siam in Brest จากคุณ : เพ็ญชมพู เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 16:32:04

ความคิดเห็นที่ 59   ขอบคุณมากค่ะ ที่นำเรื่องดีๆ มาเล่าสู่กันฟัง จากคุณ : ศีตกาล (Setakan) เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 16:36:53

ความคิดเห็นที่ 60   ขอบคุณค่ะ อย่างกับนิยายจริงๆ จากคุณ : thezircon (thezircon) เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 16:52:37

ความคิดเห็นที่ 61   ขอบพระคุณมากครับ จากคุณ : ศิษย์เจ้าคุณ เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 19:23:22

ความคิดเห็นที่ 62   ตามเข้ามาอ่าน ตั้งแต่เมื่อตอนกลางวัน แต่ไม่มีเวลาตอบ เลยเข้ามาลงชื่ออ่านด้วยคนครับ เรื่องที่ท่าน จขกท ถามไว้ถามไว้ใน คคห 56 ผมจำได้ว่า เคยอ่านผ่านตาแว้บๆ เหมือนใน ศิลปวัฒนธรรมเล่มหนึ่งเล่มใดมาลงไว้ (หรือหลายๆเล่ม มาประมวลกัน) จำได้คลับคล้ายคลับคลาว่า เป็นเหตุกันตอน ท่านทรงเป็นทูตที่ฝรั่งเศส นี่แหละครับ เหตุประมาณข้อปรึกษา หลังจากที่คณะทูตจากราชสำนักพระเจ้าสีป่อ มาขอพบท่านทูตสยาม แล้วก็เลยมีบันทึก คำสนทนาหารือ รวมไปถึงเหตุการณ์ ที่คุณอา จขกท เล่าไว้ใน คคห 18-19 นี่แหละครับ และก็เรื่อง คำกราบบังคมทูล ร.ศ.๑๐๓ ฯ ที่มีการนำเอาพระนามของพระเจ้าน้องยาเธอฯ ไปตอบอ้าง รวมทั้งการลงพระนาม เจ้านาย และข้าราชการ ทั้ง 11 ท่าน ผมจำได้ไม่แม่นนัก ขออนุญาตค้นแล้วจะนำมาแชร์ นะครับ แต่ผมว่า เดี๋ยวก็มีท่านผู้รู้มาอธิบายเรื่่องนี้เองแหละครับ แก้ไขเมื่อ 13 ก.ค. 52 20:19:04 จากคุณ : MA<O>MiYA เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 19:53:28

ความคิดเห็นที่ 63   ในบันทึกประวัติ แสดงถึงความมีมิตรจิตรของสมเด็จกรมพระสวัสดิวัตนวิศิษฐ์ ที่มีต่อพระองค์เจ้าปฤษฎางค์ โดยเฉพาะในช่วงหลังของชีวิต ขณะแพ้คดีมรดก กรมพระสวัสดิ์ฯรับสั่งว่า คดีเรื่องนี้ พระองค์เจ้าปฤษฎางค์ไม่ได้รับ justiceหรือequity กรมพระสวัสดิ์เป็นนักเรียนออกซฟอร์ดเรียนกฎหมาย เคยเป็นอธิบดีศาลฎีกาช่วงพ.ศ.นั้นพอดี สงสัยจะมีผู้เดาว่ากรมพระสวัสดิ์ทรงตัดสินให้พระองค์เจ้าปฤษฎางค์แพ้คดี เอคควิตี้คืออะไร (สำหรับท่านที่ไม่รู้ภาษากฏหมายเช่นเดียวกับผม) เอคควิตี้ คือระบบกฎหมายที่เป็นส่วนหนึ่งในระบบกฎหมายไม่เป็นลายลักษณ์อักษร เอคควิตี้เป็นระบบที่ยึดถือหลักความยุติธรรม โดยมโนธรรมของผู้พิพากษาเป็นหลัก จึงก่อให้เกิดความยืดหยุ่นในการตัดสินคดีด้วยความเป็นธรรม โดยไม่ต้องอยู่ในกรอบของจารีตประเพณีหรือแนวบรรทัดฐานคำพิพากษาของศาล ฝากคุณทนายMA<O>MiYA หาข้อเท็จจริงคดีนี้มาเล่าด้วยนะครับ แก้ไขเมื่อ 13 ก.ค. 52 21:31:22 จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 21:13:38

ความคิดเห็นที่ 64   มาลงชื่อแสดงความขอบคุณคุณ Navarat.C ไว้ก่อนนะครับ กลับเข้าบ้านมายังไม่มีเวลาอ่านละเอียด ขอตัวไปอ่านก่อนนะครับ จากคุณ : วศินสุข เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 21:21:00

ความคิดเห็นที่ 65   ขอบคุณจขกท.ที่แบ่งปันความรู้  อ่านทุกตัวอักษรด้วยความตื่นเต้น หาอ่านมานาน พอรู้ประวัติท่านอยู่บ้าง คิดว่าเป็นบุคคลที่น่าสนใจและอยากรู้ลึกมากกว่านี้ เห็นรูปท่านแต่งแฟนซีทำให้ทราบว่าการแต่งแบบนี้ (ครึ่งชายหญิง) มีมานานแล้ว บุษบกในพิพิธภัณฑ์อินเดียรัฐบาลไทยมอบให้รัฐบาลอินเดีย คราวขอยืมพระบรมสารีริกธาตุมาจัดแสดงในไทย (เป็นของขวัญ เป็นศักดิ์ศรีและคู่ควรกว่าที่ประดิษฐานเดิม) เสริมตรงประวัติพระเจ้าวิฑูฑภะ พระเจ้าวิฑูฑภะเป็นโอรสของพระเจ้าปเสนทิโกศล พระเจ้าปเสนทิโกศลอยากเป็นญาติกับพระพุทธเจ้า เลยขอเจ้าหญิงศากยะมาอภิเษกสมรส   แต่พวกเจ้าศากยะหยิ่งในวรรณะจึงส่งหญิงสาวลูกเกิดแต่เจ้ากับคนใช้มาแทน ต่อมาเจ้าชายวิฑูฑภะเสด็จไปเยี่ยมพระญาติ ขากลับทหารลืมอาวุธได้ย้อนกลับ ไปได้ยินได้เห็นพวกศากยะเอาน้ำนมมาล้างที่เจ้าชายประทับบอกว่าเป็นเสนียด เจ้าชายทราบเรื่องกริ้วมากภายหลังได้ยกทัพมาจะฆ่าล้างโคตร พระพุทธเจ้าเคยเสด็จมาห้ามไว้  แต่สุดท้ายสัตว์โลกย่อมเป็นไปตามกรรม พวกศากยะโดนฆ่าตายทั้งเด็กและผู้ใหญ่ ยกเว้นพวกที่บอกว่าไม่ใช่เป็นศากยะแต่เป็นไม้อ้อ (พูดเลี่ยง) พระเจ้ามหานามะโดนพระเจ้าวิฑูฑภะจับตัว ระหว่างทางเกิดน้ำป่าไหลหลากพัดพระเจ้าวิฑูฑภะกับทหารตาย ส่วนพระเจ้ามหานามะพญานาคเชิญไปพำนักด้วย (ในตำราบอกอย่างนี้) จากคุณ : วสันดิลก เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 21:34:20

ความคิดเห็นที่ 66   ท่านมหาวสันดิลกน่าจะช่วยกรุณาหาข้อมูลเรื่องพระบรมสารีริกธาตุมาเล่าบ้างนะครับ จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 21:50:32

ความคิดเห็นที่ 67   ....ยอดเยี่ยมมากครับ  ขอขอบพระคุณ จากคุณ : รู้น้อยไปหน่อย เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 22:26:41

ความคิดเห็นที่ 68   ขอบคุณค่ะ จากคุณ : w_panda เขียนเมื่อ : 13 ก.ค. 52 23:41:07

ความคิดเห็นที่ 69   งานเข้า  จัดให้  ขอเสนอสั้นๆในกระทู้แล้วกัน ขี้เกียจแตกประเด็นตั้งกระทู้ใหม่ พระบรมสารีริกธาตุ (กระดูก ใช้เฉพาะกับพระพุทธเจ้า) มีสองลักษณะใหญ่ๆคือ   1.  เป็นพระธาตุ (คล้ายก้อนกรวด หิน แก้ว เพชร) 2.  เป็นกระดูกคน (ที่ขุดค้นพบในอินเดีย) ลักษณะแรกเป็นความเชื่อในประเทศนับถือพุทธศาสนาทั้งหลาย เพราะศึกษามาจากตำราเดียวกันชื่อว่า สุมังคลวิลาสินี รจนาโดยพระพุทธโฆสาจารย์ คนอินเดียเกิดประมาณพ.ศ 956 ท่านเป็นนักปราชญ์แต่งหนังสือหลายเล่ม พระเณรเปรียญในไทยล้วนเรียนหนังสือของท่าน (ประเทศพุทธอื่นด้วย) ในหนังสือบอกว่าพระบรมสารีริกธาตุมี 3 สี คือสีดอกมะลิตูม,สีเหมือนแก้วมุกดา,สีเหมือนผงทองคำ ความรู้เกี่ยวกับพระบรมสารีริกธาตุคนอินเดียยุคหลังไม่รู้จัก เราช่วยรักษาความรู้นี้ไว้ น่าภูมิใจ จากคุณ : วสันดิลก เขียนเมื่อ : 14 ก.ค. 52 01:13:31

ความคิดเห็นที่ 70   พระบรมสารีริกธาตุสีดอกมะลิตูม จากคุณ : วสันดิลก เขียนเมื่อ : 14 ก.ค. 52 01:15:33

ความคิดเห็นที่ 71   พระบรมสารีริกธาตุสีเหมือนแก้วมุกดา จากคุณ : วสันดิลก เขียนเมื่อ : 14 ก.ค. 52 01:16:28

ความคิดเห็นที่ 72   พระบรมสารีริกธาตุสีเหมือนผงทองคำ จากคุณ : วสันดิลก เขียนเมื่อ : 14 ก.ค. 52 01:17:27

ความคิดเห็นที่ 73   ยังมีรายละเอียดความรู้เกี่ยวกับพระบรมสารีริกธาตุอีกมาก เชิญผู้สนใจไปอ่านได้ตามลิ้งค์ข้างล่าง มีภาพอธิบายพร้อมสมบูรณ์ ขอขอบคุณเจ้าของเว็บอ้างอิงมาณ โอกาสนี้ http://www.relicsofbuddha.com/page2.htm จากคุณ : วสันดิลก เขียนเมื่อ : 14 ก.ค. 52 01:27:33

ความคิดเห็นที่ 74   สำหรับท่านมหาครับ จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 14 ก.ค. 52 06:00:10

ความคิดเห็นที่ 75   ในความเห็นที่ ๖๓  ซึ่งพระองค์เจ้าปฤษฎางค์ทรงเล่าถึงศาลพิเศษที่มีอำนาจเหนือศาลสถิตยุติธรรมนั้น  น่าจะหมายถึงศาลรับสั่งกระทรวงวัง  ซึ่งเป็นศาลพิเศษที่จัดตั้งขึ้นเปนคราวๆ เพื่อพิจารณาพิพากษาคดีที่พิพาทกันในระหว่างเจ้านาย  หรือที่เจ้านายตกเป็นจำเลยในคดีอาญา จากคุณ : V_Mee เขียนเมื่อ : 14 ก.ค. 52 06:05:28

ความคิดเห็นที่ 76   ตามรอยคุณV_Meeไป ได้ความมาเพิ่มเติม เกี่ยวกับศาลพิเศษที่ผมตั้งปุจฉาไว้ ศาลรับสั่งกระทรวงวัง เป็นศาลราชตระกูล ชำระคดีที่พระบรมวงศานุวงศ์เป็นโจทก์หรือจำเลยในคดีอาญาทุกชนิด ยกเว้นเรื่องที่ถึงแก่ชีวิตเท่านั้น      " นอกจากนี้ยังมีศาลพิเศษที่พระมหากษัตริย์ทรงตั้งขึ้นเมื่อใดก็ได้ตามความเหมาะสมเพื่อชำระความพิเศษบางคดีซึ่งทรงเห็นว่าศาลธรรมดาที่มีอยู่ชำระไม่ได้หรือชำระได้ยาก ศาลดังกล่าวเรียกว่า “ศาลรับสั่ง” เป็นศาลที่ขึ้นตรงต่อพระมหากษัตริย์ ตัวอย่างเช่น ศาลรับสั่งสำหรับชำระคนในบังคับสยามที่ต้องหาว่ากระทำความร้ายผิดกฎหมายที่ทุ่งเชียงคำและที่แก่งเจ๊กเมืองคำมวญซึ่งเกิดขึ้นในสมัยรัชกาลที่ ๕ และตั้งขึ้นโดยพระราชบัญญัติที่ตราขึ้นเมื่อ ร.ศ. ๑๑๒ (พ.ศ. ๒๔๓๖) ตามสัญญาที่ไทยทำกับฝรั่งเศส เมื่อวันที่ ๓ ตุลาคม ร.ศ. ๑๑๒ เป็นต้น" เรื่องคดีของพระองค์เจ้าปฤษฎางค์เกิดตอนต้นรัชกาลที่๖ น่าจะค้นเรื่องได้เช่นเดียวกับคดีเจ้านายองค์หนึ่งเฆี่ยนโอรสผู้เยาว์ที่คุณV_Mee ทราบโดยละเอียดแล้วนั้น บันทึกคดีน่าจะหาจากแหล่งเดียวกันได้ แต่ผมยังไม่สามารถเข้าถึง จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 14 ก.ค. 52 07:23:05

ความคิดเห็นที่ 77   แวะกลับมาอ่านตอนเช้า ก่อนไปทำงาน เห็นท่าน จขกท ตั้งปุจฉาไว้กับผมใน คคห 63 ก็เลยว่าจะลอง แสดงภูมิความรู้กฎหมายอันอ่อนด้อย แต่พอมองไปพบ คคห 75 คุณครูกฎหมายผมมาตอบเอง ผมเลยต้องขอหลบ เกี่ยวกับคำที่ว่า Justice และ Equity ให้คุณครู V_Mee เป็นผู้เฉลยก็แล้วกันนะครับ ปล. ผมชอบอ่านคำนี้ว่า เอกิเต้ เป็นฝรั่งเศส ทุกทีเลยสิเนี่ย น่าจะได้ความว่า ความเท่าเทียม ความเสมอภาค ทางกฎหมาย กระมังครับ จากคุณ : MA<O>MiYA เขียนเมื่อ : 14 ก.ค. 52 08:06:27

ความคิดเห็นที่ 78   หลงเข้ามากระทู้นี้...... จน กิฟต์ หมด..... ขอบพระคุณมากๆๆค่ะ จากคุณ : โตมิโต กูโชว์ดะ เขียนเมื่อ : 14 ก.ค. 52 09:05:58

ความคิดเห็นที่ 79   ขออนุญาตคัดสาส์นสมเด็จมาแทรกเป็นเกร็ดกระทู้ด้วยคนนะครับ สาส์นสมเด็จฉบับลงวันที่ ๑๓ กุมภาพันธ์ ๒๔๗๙ กรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ กราบทูล กรมพระยาดำรงราชานุภาพ                             เมื่อวันที่ ๘  มีการพระราชทานเพลิงพระศพพระองค์เจ้าปฤษฎางค์  จัดเป็นงานไม่เสด็จพระราชดำเนิน  พระราชทานเครื่องกัณฑ์เทศน์กับผ้าไตร ๑๐  พร้อมทั้งเครื่องทรงขมาศพและเพลิงไปให้เจ้าภาพ  ผู้ซึ่งไปส่งสักการพระศพน้อยเต็มที  มีแต่ญาติลางคน  เห็นว่าญาติที่ไปนั้นเป็นผู้ที่มีใจดีมากอยู่  พระยาสีหศักดิเป็นหัวหน้าเจ้าภาพ  สิ่งที่แปลกในงานนี้ที่ควรจะกราบทูล  คือเขาย้อนทำโกศราชวงศ์อย่างเก่าเป็นลุ้งยอดฉัตรขึ้นอีก  แต่ดูลุ้งกับยอดมันไม่กินกัน  น่าจะมีอะไรเคลื่อนคลาด  แต่ของเก่าท่านทำมาอย่างไรก็จำไม่ได้ สาส์นสมเด็จฉบับลงวันที่ ๑๓ มีนาคม ๒๔๗๙ กรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ กราบทูล กรมพระยาดำรงราชานุภาพ                             พระศพพระองค์เจ้าปฤษฎางค์นั้นฝัง  ไม่มีวังจะตั้งทำบุญจึงไม่มีโอกาสที่จะใช้พระลองทอง  คงได้ใช้แต่พระโกศอันหุ้มผ้าขาวเท่านั้น  พระยาเทวาธิราชนึกถึงแบบซึ่งทำฝาเป็นฉัตร  เห็นว่าจะเป็นสง่างามกว่าฝาทรงมัณฑ์  จึงย้อนไปทำฝายอดฉัตรอย่างเก่าขึ้น  ด้วยจะคิดให้ดีไม่ได้นึกลดยศถึงความผิด  ซึ่งมีล่วงมาแล้วนั้นเลย  ผู้ที่คิดถึงความผิดเก่านั้นมีต่างหาก  เขาเห็นว่าไม่ควรจะรับเข้าเมรุหลวงทีเดียว สาส์นสมเด็จฉบับลงวันที่ ๑๘ มีนาคม ๒๔๗๙ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทูล กรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์                             เรื่องโกศพระศพพระองค์เจ้าปฤษฎางค์นั้น  ที่พระยาเทวาเขาทำควรสรรเสริญ  ที่จะไม่เผาในเมรุหลวงนั้นไม่ควร  เพราะเธอได้พระราชทานอภัยถึงเข้าเฝ้าแหนได้มาแต่ในรัชกาลที่ ๖ แล้ว พิจารณาดูข้อความในสาส์นสมเด็จทั้ง ๓ ฉบับนี้  เชื่อว่าเจ้านายในครั้งนั้นจะทรงเข้าใจและทรงสงสารพระองค์ปฤษฎางค์อยู่มาก  สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวในรัชกาลที่ ๖ ก็ทรงพระราชทานอภัยโทษให้เข้าเฝ้าได้  และโดยเฉพาะอย่างยิ่งข้อความที่ว่า "ไม่มีวังจะตั้งทำบุญจึงไม่มีโอกาสที่จะใช้พระลองทอง" ส่อเค้าว่าจะพระราชทานพระลองทองประกอบโกศเสียด้วยซ้ำนะครับ จากคุณ : กัมม์ เขียนเมื่อ : 14 ก.ค. 52 10:09:46

ความคิดเห็นที่ 80   ช่วยคุณกัมม์คัดสาส์นสมเด็จต่อ จากคลังกระทู้เก่า ตำนานพระโกศ http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/K3683137/K3683137.html#65 สาส์นสมเด็จ  ฉบับลงวันที่ ๑๘ กุมภาพันธ์ ๒๔๗๙  ซินนามอนฮอล  ปีนัง สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ  ทูล  สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระนริศรานุวัดติวงศ์ โกศสี่เหลี่ยมหุ้มผ้าขาวอย่างเช่นทรงพระศพพระองค์เจ้าปฤษฎางค์นั้น ได้ยินว่าทูลกระหม่อมทรงคิดแบบขึ้นแต่ยังทรงผนวช  เพราะเหตุเจ้าฟ้าอาภรณ์ประชวร  สิ้นพระชนม์ในระหว่างเป็นโทษเนื่องกับคดีหม่อมเจ้าไกรสรเมื่อตอนปลายรัชกาลที่ ๓  พระศพต้องฝัง (และสันนิษฐานต่อว่า) ต้องใส่หีบศพเมื่อเผาตามประเพณี  ทูลกระหม่อมทูลขอและได้พระราชทานอนุญาตให้เป็นเจ้าภาพจัดการปลงพระศพเจ้าฟ้าอาภรณ์  ตรัสว่าศพเจ้าฟ้าไม่เคยใส่หีบ แต่จะเรียกโกศหลวงก็ไม่ได้  จึงทรงพระราชดำริให้ทำโกศขึ้นอย่างใหม่  ตัวโกศทำเป็นเหลี่ยมหุ้มผ้าขาว  ตอนฐานรองโกศจะเป็นอย่างไรไม่ทราบ  แต่ฝาโกศนั้นใช้แผ่นกระดานปิดปากโกศ  แล้วมีฉัตรผ้าขาวซ้อนกัน ๓ ชั้นรูปเป็นสี่เหลี่ยมเหมือนกับโกศตั้งต่อขึ้นไป  ระบายฉัตรชั้นล่างปรกปากโกศจึงดูเหมือนฉัตร ๓ ชั้นนั้นเป็นฝาโกศ  เรียกกันว่า "โกศลังกา" เพราะเหตุใดไม่ทราบ  ในรัชกาลที่ ๔ เอาแบบมาใช้เป็นโกศหลวงอีกอย่างหนึ่ง  สำหรับพระศพพระเจ้าลูกเธอที่สิ้นพระชนม์เมื่อยังทรงพระเยาว์  แล้วขยายออกไปถึงใช้ทรงพระศพพระองค์เจ้าวังหน้าและพระองค์เจ้าตั้งแต่มิได้ใส่ศพบุคคลชั้นอื่นนอกจากเจ้า (น่าสันนิษฐานว่าเมื่อก่อนรัชกาลที่ ๔ พระศพพระองค์เจ้าวังหน้าจะใส่หีบ  ต่อที่ได้รับกรม  หรือพระราชทานเกียรติยศพิเศษจึงจะใส่โกศ) ฝาโกศลังกามาเลิกฉัตร ๓ ชั้น เปลี่ยนเป็นฝาทรงมันเหมือนโกศอย่างอื่นในรัชกาลที่ ๕ แต่คงรูปสี่เหลี่ยมและหุ้มผ้าขาวตามตัวโกศ (ฐานก็เห็นจะแก้เข้าแบบโกศอื่นในคราวเดียวกัน)  หม่อมฉันเข้าใจว่าการแก้ฝาโกศลังกานั้น  จะแก้เมื่องานศพหม่อมเจ้าหญิงประวาสสวัสดี ปีใดจำไม่ได้  เมื่อเธอสิ้นชีพยกศพลงหีบไปก่อฝังไว้ที่วัด  ครั้นเมื่อจะพระราชทานเพลิง  ทรงพระกรุณาโปรดฯให้ทำงานศพเสมอเป็นพระองค์เจ้าเพราะเป็นสะใภ้หลวง  เมื่อทำงานศพหญิงประวาสฯนั้นเองจะเป็นสมัยเจ้าพระยาธรรมาจำไม่ได้แน่  จึงแก้แบบฝาโกศตามพระประสงค์ของกรมขุนพิทยลาภแล้วใช้เป็นแบบสืบมา  แต่ลองประกอบโกศลังกานั้นเกิดขึ้นแต่ครั้งพระศพพระองค์เจ้าสิงหนาท  ได้ยินว่าเจ้าพระยาเทเวศรฯไปทูลขอต่อสมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยาบำราบฯ จึงทรงประดิษฐ์ขึ้น ฉบับลงวันที่ ๒๗ กุมภาพันธ์ ๒๔๗๙   ตำหนักปลายเนิน คลองเตย สมเด็จเจ้าฟ้าฯนริศรานุวัดติวงศ์  กราบทูล  สมเด็จฯกรมพระยาดำรงราชานุภาพ ดีจริงที่ได้ประทานพระดำรัวบรรยายเรื่องโกศสี่เหลี่ยม หุ้มผ้าขาวยอดฉัตร  ซึ่งเกล้ากระหม่อมควรจะทูลถามความทรงจำแห่งพระบาท  แต่หนักปากไปไม่ได้ทูลถาม  เผอิญฝ่าพระบาทก็ตรัสบรรยายไปให้ทราบดีทีเดียว อันโกศพระศพพระองค์เจ้าปฤษฎางค์นั้น  เขาต่อเป็นลุ้งสี่เหลี่ยมหุ้มผ้าขาว  ฝาปิดเป็นแผ่นกระดาน บนหลังกระดานปักฉัตรกลม ๓ ชั้น  ตัวผู้ทำไม่เคยเห็นที่ทำมาก่อน ทำไปตามที่ได้ยินพูดกันมาเท่านั้น  เกล้ากระหม่อมดูเห็นลุ้งก็เป็นลุ้งไปต่างหาก ฉัตรก็เป็นฉัตรไปต่างหาก ไม่กินกันอย่างว่าเป็นฝาเป็นตัว  นึกว่าทำไม่ถูกแน่  แต่จะว่าผิดอะไรว่าลงไปไม่ได้ เพราะจำไม่ได้ว่าแต่ก่อนทำอย่างไร  สังเกตได้แต่เพียงว่าแนบเนียนกว่าที่ทำคราวนี้เท่านั้น  ได้ลองคิดว่าคารทำอย่างไรจะดี  คิดเห็นว่าฝานั้นควรทำเป็นเพดานให้มีระบายปรกตัวลุ้งลงไป  แล้วจึงปักฉัตรบนนั้นอย่างเดียวกับพระแท่นสรงมุรธาภิเษก  ตามที่คิดไปเช่นนั้นก็เพราะนึกไม่ถึงว่าฉัตรจะทำเป็นสี่เหลี่ยมได้  ตามพระดำรัสบรรยายว่า ทำฉัตรสามชั้นเป็นสี่เหลี่ยมขนาดใหญ่  ระบายครอบตัวลุ้งลงไปทีเดียวนั้น  เป็นอันต้องลักษณะไปทางเดียวกับความคิดของเกล้ากระหม่อมที่ว่าต้องมีระบายปรกตัวลุ้งลงไปจึงจะเป็นฝาเป็นตัว  ซ้ำยังสนิทกว่าที่เกล้ากระหม่อมคิดไปเสียอีก ที่เรียกว่า "โกศลังกา"  จะเป็นทูลกระหม่อมทรงทำขึ้นตามพระลังกามาทูลถวาย  จะเป็นว่าพระเถระผู้ใหญ่ในเมืองลังกาทำโกศเช่นนั้นใส่ศพกันได้กระมัง  คำเรียกว่า โกศลังกา ควรจะเป็นว่าแบบมาแต่ลังกามากกว่าอย่างอื่น ลุ้งหุ้มผ้าขาวซึ่งแก้ฝายอดเป็นฝาทรงมัณฑ์นั้น  ถ้าไม่รู้กาละที่แก้เปลี่ยนแล้ว จะต้องสันนิษฐานว่าแก้เปลี่ยนพร้อมกับเมื่อทำลองปิดทองสำหรับประกอบลุ้งผ้าขาวนั้นขึ้น  เพราะลุ้งผ้าขาวยอดฉัตรจะประกอบลองทองไม่ได้ด้วยติดฉัตร  ต้องแก้ฝาไปตามโกศ(พระลอง) ฉบับลงวันที่ ๔ มีนาคม ๒๔๗๙ สมเด็จฯกรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทูล สมเด็จเจ้าฟ้าฯกรมพระนริศรานุวัดติวงศ์ ชื่อที่เรียกว่า โกศลังกา นั้น  ดูเหมือนจะเรียกกันแต่ชาววัด  ในบัตรหมายทางราชการดูเหมือนเรียกว่า "โกศหุ้มผ้าขาว"  แต่ที่เรียกว่าโกศลังกาคงมีเค้ามูลว่าได้แบบมาแต่ลังกา  หม่อมฉันเพิ่งมานึกขึ้นได้ว่า  นานมาแล้วหม่อมฉันไปยังวัดประดู่โรงธรรมที่กรุงศรอยุธยา  ไปเห็นลุ้งไม้ ๔ เหลี่ยมใบหนึ่งตั้งอยู่ที่มุมฝาในศาลาหลังหนึ่ง  หม่อมฉันถามพระบอกว่าเป็นลุ้งใส่ศพสมภารที่ถึงมรณะไปแล้ว  หม่อมฉันประหลาดใจถามว่าเหตุใดจึงใส่ลุ้งเช่นนั้น  ตอบว่าสมภารวัดประดู่เคยใส่ลุ้งอย่างนั้นมาทุกองค์  ได้เห็นแต่ตัวลุ้ง  ฝาและฐานจะเป็นอย่างไรหามีอยู่ไม่  ภายหลังไปได้เห็นหรือได้ยินจำไม่ได้แน่  ที่เมืองเพชรบุรีอีกครั้งหนึ่งว่าศพสมภารบางองค์ใส่ลุ้ง  แต่มาทราบเหตุตระหนักเมื่อไปเผาศพอาจารย์จีนวงศ์สมาธิวัตร ที่วัดเลงเนยยี่  เห็นศพใส่ลุ้งอย่างที่วัดประดู่  ถามพระจีนหรือพระญวนบอกอธิบายให้ฟังจึงเข้าใจว่า  พระที่ถือวิปัสสนาธุระเคร่งครัดนั้น  เวลาจะถึงมรณภาพมักเข้าฌานสมาบัติให้ขาดใจในเวลานั่งสมาธิเช่นนั้น  ถ้าพระองค์ใดถึงมรณภาพเวลาสมาธิ  จะเยียดศพกลังลงนอนเหมือนกับคนตายอย่างสามัญ  เป็นการไม่เคารพคุณวิเศษของผู้มรณภาพจึงทำลุ้งใส่ให้ศพนั่งอยู่  ครั้งนั้ลือกันว่าพระญวนองค์ ๑ "สำเร็จ"ที่วัดคลองผดุง(ชื่อว่าวัดสมณานัมบริหารหรืออย่างไรจำไม่ได้แน่) ซึ่งองค์ลับ (ภายหลังได้เป็นพระครูคณานัมสมณาจารย์) เป็นสมภารจะปลงศพอย่างหรูหราหม่อมฉันจึงไปดู  เห็นปลูกโรงทึมข้างหลังวัด  มีชั้นตั้งศพอยู่กลางอย่างเบ็ญจา  แต่ศพไม่ได้ใส่ลุ้ง เอาแต่ศพซึ่งเก็บไว้จนพอแห้ง  แต่ใส่เสื้อหมวกอย่างพระญวนทำกงเต๊ก  ตั้งนั่งสมาธิไว้บนฐานเบ็ญจาตลอดงาน  เมื่อเผาจะใส้ลุ้งหรืออย่างไรไม่ทราบ จากคุณ : เพ็ญชมพู เขียนเมื่อ : 14 ก.ค. 52 11:26:59

ความคิดเห็นที่ 81   เสียดายทั้งพระยาปรีชากลการ และพระองค์เจ้าปฤษดางค์ ที่มีความรู้ความสามรถ แต่ไม่ได้ใช้ช่วยพัฒนาประเทศเท่าที่ควร เพราะความอิจฉาของคนอื่น จากคุณ : superkoy เขียนเมื่อ : 14 ก.ค. 52 12:04:58

ความคิดเห็นที่ 82   เป็นกระทู้ที่น่าสนใจและมีประโยชน์มากครับ ความจริงเป็นเรื่องที่ผมสนใจมาก อยากรู้อะไรอีกเยอะแยะ แต่ขอออกตัวก่อนว่าตอนนี้งานส่วนตัวยุ่งมากครับ เลยขอแสดงความเห็นและเพิ่มเติมอะไรบางอย่างเพียงแต่น้อย หนังสือเล่มนี้ ผมเคยเห็นครั้งแรกเมื่อราวสองปีมานี้เอง ตอนนั้นก็ไม่ค่อยได้สนใจอะไรนัก จึงรู้รายละเอียดล่าไปกว่าที่ควร  เพิ่งมาได้อ่านชัด ๆ เมื่อ 4-5 เดือนที่ผ่านมา  พร้อมกับความสงสัยหลายอย่างที่มีอยู่อย่างไม่จบสิ้น เห็นปกหนังสือที่คุณ Navarat.C จขกท.นำมาให้ชมกัน รู้สึกว่าค่อนข้างกรอบ ทั้ง ๆ ที่เป็นหนังสือยังไม่ถึง 40 ปีเอง เดาว่าคงผ่านมือมาเยอะ หรืออาจเก็บไว้ในที่ร้อน  แต่เมื่อเห็นลายเซ็นที่มุมขวาบน รู้สึกว่ามีคุณค่าทางจิตใจมาก  ถ้าหนังสือหาย หรือตรงนี้หลุดล่อนหายไปไหนคงเสียใจแย่  อย่าลืมห่อปกให้ดีนะครับ ถ้าไม่มีคนทำ ผมขออาสาทำให้เองครับ เมื่ออ่านรายละเอียดปลีกย่อยในหนังสือเล่มนี้ ทำให้ต้องนึกขอบคุณในคุณูปการของบุคคลและพระองค์ต่าง ๆ นอกเหนือจากพระองค์เจ้าปฤษฎางค์องค์ต้นเรื่อง ดังนี้ 1. สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ  ที่พระองค์ได้เก็บหนังสือต้นฉบับไว้ได้เป็นอย่างดี    รวมถึงทายาท และห้องสมุดวังวรดิศที่ร่วมรักษาหนังสือเล่มนี้ไว้ด้วย พระองค์ทรงเป็นตัวอย่างที่ดีให้พวกเราได้ร่วมชื่นชมและเป็นแบบอย่างมากมายเลยครับ 2. อาจารย์แม้นมาส ชวลิต ผู้อำนวยการหอสมุดแห่งชาติในขณะนั้น  ที่ได้ไปพบหนังสือเล่มนี้เข้า  ตรงนี้ทำให้ผมรู้สึกขึ้นมาอย่างหนึ่งว่า  ท่านเป็นคนใหญ่คนโตในนั้น  จึงมีโอกาสได้เห็นอะไรง่าย  แต่ท่านก็นับเป็นเพียงหนึ่งหรือสอง ต่างกับพวกเราที่มีเป็นล้านคน ถ้าได้มีโอกาสเข้าค้นหาหนังสือในนั้นโดยไม่เคร่งครัดนัก อาจจะเจออะไรใหม่ ๆ ให้พวกเราได้ตื่นเต้นขึ้นมาอีกปีละหลาย ๆ ครั้งก็ได้ 3. หลวงเอนกนัยวาที(มรว.นารถ ชุมสาย) ที่ทำให้มีการพิมพ์สืบต่ออายุหนังสือเป็นจริงเป็นจังขึ้นมา 4. มล.มานิจ ชุมสาย และทายาทของหลวงเอนกนัยวาทีทุกคน  หนังสือของมล.มานิจมีคุณภาพอย่างมาก  อย่างน้อย 3 เล่มที่ปลื้มไม่หาย เช่น หนังสือชุดประวัติศาสตร์ รศ.112 ที่ท่านได้คุ้ยมาจากแฟ้มใต้ถุนสถานทูตไทยในปารีส (พิมพ์ปี2520) หรือ ประมวลจดหมายของพระองค์เจ้าปฤษฎางค์ฯ(พิมพ์2534)ที่ท่านได้คัดลอกมาให้พิมพ์  หรือไทยในสงครามโลกครั้งที่1 ที่ท่านพิมพ์ร่วมกับคุณผูกพันธ์ ภักดีกุล(2520) ผมเห็นคล้อยตามกับพี่แสนอักษรว่าสมาชิกในราชสกุลชุมสาย  ล้วนมีสติปัญญาความสามารถ  หากผมมีข้อสงสัยและร่วมนำเสนอแค่พระองค์เจ้าปฤษฎางค์แต่เพียงองค์เดียว ก็ทำให้พละกำลังที่มีอยู่หดหายไปเยอะ  แม้ตอนนี้จะค้นเจองานเขียนของท่านใหม่ ๆ เรื่อยๆ (ที่ผมคิดเอาเอง) ที่คนอื่นไม่เคยเอ่ยถึงเพราะไม่มีการเอาออกมาพิมพ์ซ้ำก็ตาม คห.79 ที่คุณกัมม์ได้นำเสนอ มีประโยชน์ในแง่เผยแพร่ข้อเท็จจริง  อีกอย่างโดยอ้อมที่ผมนึกขึ้นได้ขณะนี้ก็คือ อย่าเพิ่งสรุปในสิ่งที่เราเพียงได้ยินได้ฟังมาเท่านั้น เมื่อเราได้อ่านเรื่องราวต่าง ๆ โดยเฉพาะอัตชีวประวัติของบุคคล  เราจะเห็นข้อดีไม่ดีของผู้อื่นเยอะ ก็อย่าเพิ่งตัดสินว่าใครดีไม่ดีเต็มร้อย อย่างเช่น คุณความดีของ NickyNick ในอัตชีวประวัติของคุณแสนอักษร  อาจดีราว60 ในอัตชีวประวัติของคุณเพ็ญชมพู  ผมอาจเหลือ30 แต่ของอีกคนหนึ่ง ผมอาจไม่เหลือความดีอะไรให้ใครได้ชื่นชมเลย และจากข้อคิดเหล่านี้ ทำให้เกิดความคิดขึ้นมาว่า เราต้องบันทึกอะไรเป็นหลักฐานไว้บ้าง  คนที่บันทึกอะไรไว้เยอะจะได้เปรียบ ขนาดฝรั่งที่ท่านจขกท.เอ่ยถึงใน คห.21 ที่เขียนไว้โดยไม่มีหลักฐานไทยรองรับ ก็ยังถูกอ้างอิงโดยตลอด เมื่อไม่นานมานี้ เห็นหนังสือเล่มหนึ่งที่นิพนธ์โดยพระองค์เจ้าปฤษฎางค์ ไม่ปรากฏปีที่พิมพ์ แต่เดาว่าเป็นปี 2465 หรือหลังจากนั้นเล็กน้อย ปกเขียนว่า ภาคพิเศษแห่งประกายเพ็ชร์ ของ พระวรวงษ์เธอ พระองค์เจ้าปฤษฎางค์ หมายเหตุ ที่ต้องพิมพ์เปนส่วนพิเศษเพราะเจ้าของประทานมาล่าไปมาก ไม่ทันเวลารวมพิมพ์พร้อมกัน ที่สำคัญ  ตอนท้ายเล่ม  บอกว่านิพนธ์โดย  กระดูกสันหลัง จากคุณ : NickyNick เขียนเมื่อ : 14 ก.ค. 52 15:18:06

ความคิดเห็นที่ 83   ที่เดาว่าเป็นช่วงปี 2465  เพราะเจอหนังสือเล่มหนึ่ง (ที่ผมคิดว่า)เป็นหนังสือหลัก พิมพ์ปี 2465 ที่ระลึกในงานพระราชทานเพลิงศพของท่านผู้หนึ่ง  เล่มใหญ่นี้ปกเขียนว่า ประกายเพ็ชร์   ประกายเพ็ชร์เล่มนี้ มีเนื้อหา 75 สำนวน  ผู้แต่งก็ราว 75 ท่าน  ความหนาเกือบ 300 หน้า ผมขอนำตัวอย่างหน้าสารบัญที่น่าสนใจมาให้ท่านได้รับชม  เป็นบรรณาการพิเศษแก่ท่าน Navarat.C จขกท. ครับ จากคุณ : NickyNick เขียนเมื่อ : 14 ก.ค. 52 15:24:02

ความคิดเห็นที่ 84   ... เข้ามาดู จากคุณ : Mr. Fusion เขียนเมื่อ : 14 ก.ค. 52 15:28:23

ความคิดเห็นที่ 85   คุณ  NickyNick  # ๘๒ คุณความดีของ NickyNick ในอัตชีวประวัติของคุณเพ็ญชมพู  ผมอาจเหลือ 30 ถ้าคุณ  NickyNick หมายถึงการให้คะแนนเป็นเปอร์เซนต์ เฉพาะที่เห็นผลงานให้ห้องสมุด พันทิป คุณ  NickyNick ได้ ๙๕ เปอร์เซนต์ จากคุณ : เพ็ญชมพู เขียนเมื่อ : 14 ก.ค. 52 16:02:37

ความคิดเห็นที่ 86   ขอบคุณท่านเจ้าของกระทู้ด้วยครับที่ได้มอบสิ่งดีๆ สำหรับการนำความรู้ในหนังสือนี้มาแบ่งปันในหน้าเว็บรวมถึงเหล่าพี่น้องผองเพื่อนคนเก่งที่ช่วยกันมองต่างมุมสำหรับเนื้อหาในหนังสือเล่มนี้ที่ยังคงมีเกร็ดและประเด็นที่ซ่อนอยู่อีกมากมาย ผมขอปิดท้ายและเชื่อว่าตัวเลขที่ใครหลายคนจะต้องประเมิน "ความดี" ของใครคนใดคนหนึ่งนั้นคงไม่เหมาะที่ instruments ทางคณิตศาสตร์จะทำหน้าที่ตรงนี้ได้มากกว่าเรื่องของหัวจิตหัวใจที่ได้สะท้อนออกและเบื้องต้นนี้คงรับรู้ได้ผ่านตัวอักษรมากมายที่บันทึกไว้มากที่มากทางตรงนี้ และพี่เพ็ญชมพูมาช่วยยืนยันไว้แล้วใน #๘๕ "อันคนดี มิใช่ดี เพราะมีทรัพย์ มิใช่นับ โคตรเหง้า เผ่าพงษา อันคนดี ดีด้วยการ งานนานา มีวิชา และศีลธรรม ประจำใจ" แก้ไขเมื่อ 15 ก.ค. 52 08:43:15 แก้ไขเมื่อ 15 ก.ค. 52 07:19:57 แก้ไขเมื่อ 14 ก.ค. 52 16:21:32 จากคุณ : Lord JC เขียนเมื่อ : 14 ก.ค. 52 16:19:47

ความคิดเห็นที่ 87   ขออนุญาตถอดความฝากไว้สักนิดนะครับ                 "อันคนดี มิใช่ดี เพราะมีทรัพย์              มิใช่นับ โคตรเหง้า เผ่าพงษา              อันคนดี ดีด้วยการ งานนานา              มีวิชา และศีลธรรม ประจำใจ" ท่านว่า...คนที่ชอบคุยโอ่ถึงความดีความร่ำรวย ของบรรพบุรุษที่ล่วงลับ โดยที่ตัวมิได้ทำสิ่งใดนั้น เสมอกับหัวเผือกหัวมัน  ส่วนที่ดีที่สุดอยู่ใต้ดิน จากคุณ : กัมม์ เขียนเมื่อ : 14 ก.ค. 52 17:53:13

ความคิดเห็นที่ 88   จริงทีเดียวครับ ชีวิตคน(บางคน)    ผมว่ายิ่งกว่าละครอีกครับ ได้สาระความรู้   ดี ขอบคุณครับ จากคุณ : ชีวิตเรียบๆเรื่อยๆ (Pier Gerlofs Donia) เขียนเมื่อ : 14 ก.ค. 52 18:18:04

ความคิดเห็นที่ 89   ร่วมวงคุย พระยาสีหศักดิ์  ที่คุณกัมม์เอ่ยใน คคหที่ ๗๙ นั้น  คือ พระยาสีหศักดิ์สนิทวงศ์(ม.ร.ว ถัด  ชุมสาย)  โอรสของ หม่อมเจ้าประวิช พี่ชายของ พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปฤษฎางค์ กับ หม่อมเจ้าหญิงสารภี  สนิทวงศ์ คุณถัดเล่าชีวิตของท่านไว้อย่างสนุกสนาน มีเกร็ดประวัติศาสตร์ที่น่าสนใจมากมาย เรื่องพระพุทธเจ้าหลวง หลายเรื่อง  เรื่องกรมหลวงราชบุรีตอนสำคัญ ๆ    ชีวิตของผู้พิพากษาต่างจังหวัด  ครอบครัวพระองค์พระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์  เจ้าจอมมารดา ม.ร.ว. เนื่อง สนิทวงศ์ที่เมตตารักใคร่คุณถัดยิ่งกว่าน้อง ๆของท่านบางองค์เสียอีก เพราะเฆี่ยนตีสั่งสอนคุณถัดบ่อย ๆ หนังสือเล่มนี้ได้พิมพ์หลายครั้ง   ฉบับที่มีอยู่ในเงื้อมมือ คือ ฉบับปี ๒๕๒๕  ราคา ๑๔ บาท ถ้าสำนักพิมพ์จะมีตาทิพย์ว่า หนังสือเล่มนี้ได้ถูกยืมหมุนเวียนในหมู่ท่านผู้ใหญ่ขนาดไหน ก็คงมาคิดเงินเพิ่ม ม.ร.ว. ประวิช อยู่เรือนแพ จอดอยู่หน้าบ้านของหม่อมน้อย  ชุมสาย ณ อยุธยา ย่าของคุณถัด ฟากซ้ายของแม่น้ำเจ้าพระยาที่ตำบลท่าพระ ท่านผู้สนใจสามารถหาหนังสือ ประวัติ พระยาสีหศักดิ์สนิทวงศ์อ่านได้ไม่ยาก ชีวิตของ หม่อมน้อย หรือที่ผู้ใหญ่รุ่นก่อน เรียกว่า ห้ามราชสีห์นั้น(นางห้าม)ก็น่าสนใจเพราะท่านเป็นคนมั่งคั่งด้วยธนสารสมบัติเหลือที่จะนับได้ ชีวิตของพระวรวงศ์เธอพระองค์เจ้าปฤษฎางค์นั้นยิ่งกว่าความฝัน แก้ไขเมื่อ 14 ก.ค. 52 20:38:22 แก้ไขเมื่อ 14 ก.ค. 52 18:40:11 จากคุณ : แสนอักษร เขียนเมื่อ : 14 ก.ค. 52 18:37:53

ความคิดเห็นที่ 90   อลังการจริงๆค่ะ กระทู้นี้ จากคุณ : ดอกเหมย (Fiorina) เขียนเมื่อ : 14 ก.ค. 52 20:58:31

ความคิดเห็นที่ 91   ขอบคุณคุณนิคมากนะครับ สำหรับข้อมูลที่ยากจะพบในห้องสมุดธรรมดาๆ นอกจากจะมีในห้องสมุดส่วนตัวของคนที่รักหนังสือเก่าอย่างแท้จริงเท่านั้น คุณนิคมิใช่จะเป็นเพียงคนรักและสะสมหนังสือเก่า แต่ยังอ่านและบันทึกไว้ในระบบความจำ และความช่างสังเกตุอันดีเลิศ สามารถเรียกออกมาใช้ได้ดังใจ ความรักหนังสือเก่าของคุณนิคนี้ได้อุตส่าห์เผื่อแผ่มาถึงผมด้วย ดังจะเห็นได้จากจะมาห่อปกหนังสือให้ผม ต้องขอบคุณจริงๆครับ ขอบคุณท่านอื่นๆด้วยทุกท่านที่แสดงความเห็นต่อท้ายในกระทู้นี้ โดยเฉพาะหลายท่านที่นำความรู้มาช่วยเสริมให้กระทู้มีค่ายิ่งขึ้นนะครับ อย่าเพิ่งหยุด ระยะนี้ห้องสมุดดูจะเหงาๆอยู่ กระทู้ที่จะจูงใจหนอนหนังสือให้ออกมาสัมนาสาระความรู้กันอย่างนี้ออกจะน้อยไปหน่อย แก้เหงาก้นนะครับ จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 15 ก.ค. 52 04:22:55

ความคิดเห็นที่ 92   ขอบคุณมากๆครับที่มีมาให้อ่าน จากคุณ : pebaggio เขียนเมื่อ : 15 ก.ค. 52 11:37:55

ความคิดเห็นที่ 93   คุณแสนอักษรได้เคยเล่าเรื่องชีวิตของหม่อมน้อยให้ฟัง เรียนเชิญคุณเพ็ญชมพู อธิบายเรื่อง นิราศวังบางยี่ขัน ของ คุณพุ่ม http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/2007/08/K5747005/K5747005.html ในกระทู้ซ่อมมีอีกหลาย ๆ เรื่องซ่อนอยู่ [กระทู้ซ่อม] เรียนเชิญคุณเพ็ญชมพู อธิบายเรื่อง นิราศวังบางยี่ขัน ของ คุณพุ่ม http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/2007/08/K5757203/K5757203.html ในนิราศวังบางยี่ขัน (ที่คุณพุ่มแต่ง) เห็นเอ่ยแต่ คุณ น้อย  ซึ่งมีวาสนาบารมีมาก เห็นวังกรมสีห์ที่นิพพาน                        แสนสงสารพงศ์กษัตริย์วิบัติเป็น ................. ................. ทิ้งคุณน้อยสร้อยเศร้าเปลี่ยวเปล่าใจ       ให้ร้องไห้โหยหาทุกราตรี เคยเปรื่องโปรดโสดทรวงจะง่้วงเหงา       แต่ลูกเต้าเล่ายังอยู่กระจู๋กระจี๋ ค่อยสบายคลายคลั่งเพราะมั่งมี             ไม่เหมือนพี่คุณพุ่มซุ่มซุกซน พ่อแม่น้ายายตายเหมือนถั่ว                  ยังแต่ตัวเต็มทีออกปี้ป่น มายอมยากฝากชีวิตด้วยฤทธิจน            อยู่เป็นคนชิดใช้หมั่นไปมา หม่อมน้อย เดิมเป็นหม่อมของกรมหมื่นมาตยาพิทักษ์   มีพระธิดา คือ หม่อมเจ้าสารพัดเพชร และโอรสซึ่งต่อมาได้เป็นพระองค์เจ้าประเสริฐศักดิ์ ต่อมาได้เป็นหม่อมห้ามใน กรมขุนสีหวิกรม (พระองค์เจ้าชุมสาย)  ต้นราชสกุลชุมสาย  มีพระโอรส ธิดา อีก ๗ องค์ องค์สุดท้อง คือ หม่อมเจ้าปฤษฎางค์ ต่อมาคือ พระวรวงค์เธอพระองค์เจ้าปฤษฎางค์ (อ่านมาจาก ประวัติย่อ นายพันเอกพิเศษ พระเจ้าวรวงศ์เธอพระองค์เจ้าปฤษฎางค์ พิมพ์ ในงานพระราชทานเพลิงศพหลวงเอนกนัยวาที (ม.ร.ว. นารถ ชุมสาย) เมื่อวันที่ ๒๘ ตุลาคม ๒๕๑๓) ถ้าจะบังอาจ นับ  คุณพุ่ม เป็น ป้า  พระองค์เจ้าปฤษฎางค์ ตายเหมือนถั่ว  คง ประมาณว่า ล่วงลับตาม ๆ กันไป ประวัติปลายชีวิตของคุณ พุ่ม  กวีหญิงของเมืองไทย  ที่มีชีวิตปานเทพนิยาย  ที่มีหลักฐานยืนยันว่าเธอไปไหน  อยู่กับใคร  ทำอะไรบ้าง ป้ากับหลานเหมือนกันตรงที่มี "ชีวิตดั่งนิยาย" แก้ไขเมื่อ 16 ก.ค. 52 08:38:44 จากคุณ : เพ็ญชมพู เขียนเมื่อ : 15 ก.ค. 52 16:44:30

ความคิดเห็นที่ 94   น่าสนใจและน่าติดตามมาก ยังอ่านไม่จบค่ะ แต่ขอขอบพระคุณทุกท่านที่เมตตานำความรู้มาเผื่อแผ่ จากคุณ : แม่อ๊บ (obst) เขียนเมื่อ : 15 ก.ค. 52 17:21:24

ความคิดเห็นที่ 95   ไม่ทราบว่า คุณเพ็ญชมพู มี งานของ W.B. Bristow  อ่านหรือไม่ คุณ จิระนันท์  พิตรปรีชา เรียบเรียงไว้   ชื่อไทย  ลูกผู้ชายชื่อนายหลุยส์ พิมพ์ครั้งแรก ๒๕๓๔ พิมพ์ครั้งที่สี่  ๒๕๔๔ ในการพิมพ์ครั้งที่สี่   หน้า ๑๒๘  มีเรื่องที่พูดถึงพระองค์เจ้าปฤษฎางค์หลายเรื่อง เมื่อประสมกับสารบัญ ใน หนังสือประวัติพระองค์เจ้าปฤษฎางค์ เล่มที่สอง  ก็มีเบาะแส ที่จะค้นต่อไป จากคุณ : แสนอักษร เขียนเมื่อ : 15 ก.ค. 52 18:39:48

ความคิดเห็นที่ 96   เรียนคุณ Superkoy   ใน คคห. ๘๑ ขออนุญาตติงเล็กน้อย พระปรีชากลการ ยังไม่ได้เป็นพระยานะคะ ถ้าหา หนังสือ ๓๓๑ ปี สกุลอมาตย์ และ ๗๓ ปีแห่งการพระราชทาน นามสกุล อมาตยกุล พิมพ์ พ.ศ.๒๕๒๙ อ่าน ตอนที่ ๑  บันทึกความทรงจำของนายโหมด (พระยากสาปนกิจโกศล)   คงจะชอบมาก  เพราะเป็นส่วนหนึ่งของประวัติศาสตร์ รัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ ๓ เรื่อยมา ท่านเป็นคนหัวก้าวหน้า  ความจำดีเลิศ   มองโลกในแง่ดี  เล่าเรื่องโบราณ ๆได้สนุก เป็นชายชาตรี(หมายความว่า บุรุษที่ได้อบรมแล้ว) ชีวิตท่านก็ยิ่งกว่านวนิยาย  ในปั้นปลายชีวิตก็ต้องโดนยึดทรัพย์และจองจำถึงแปดปี แก้ไขเมื่อ 15 ก.ค. 52 21:17:37 แก้ไขเมื่อ 15 ก.ค. 52 19:14:36 จากคุณ : แสนอักษร เขียนเมื่อ : 15 ก.ค. 52 19:13:14

ความคิดเห็นที่ 97   เข้ามาอ่านด้วยความชื่นชมยินดี ... กระทู้ท่านพี่สนุกสนานเช่นเคย ไม่มีอะไรมาแลกเปลี่ยนครับ ... แต่ต้องพูดอย่างตรงไปตรงมาว่า ในประดากระทู้ทั้งหลายที่โหนขึ้นแนะนำของห้องสมุด น้อยนักที่จะมีการแลกเปลี่ยนความรู้อย่างสนุกสนาน ถ้าไม่เป็นกระทู้ แฉ ฉะ กระฉาก ... และกระทู้กาพย์กลอนเพลินใจ ก็นับว่าแห้งแล้งจืดชืดที่สุด บางกระทู้ตั้งท่าดี มีรูปมากมาย ... แต่ไร้การบรรยายความอย่างออกรสและการร่วมแจมจากท่านๆทั้งหลายเช่นกระทู้ท่านพี่ (และกระทู้ท่านๆที่ปรากฏนามในนี้) ล็อกอินนี้ รับประกันได้ครับ ... จากคุณ : jassb1 เขียนเมื่อ : 16 ก.ค. 52 17:03:28

ความคิดเห็นที่ 98   ผมพึ่งสังเกตว่ารูปประกอบในหนังสือ ลงศักราชสามอย่าง คือ กฤตศก อย่างหนึ่ง     คริสตศักราช อย่างหนึ่ง     พุทธศักราช อย่างหนึ่ง ไม่ทราบว่ามีความหมายอย่างไรหรือไม่ครับ จากคุณ : jassb1 เขียนเมื่อ : 17 ก.ค. 52 07:58:47

ความคิดเห็นที่ 99   คุณjassb1เข้ามาในห้องสายไปหน่อย แต่ยังดีกว่าไม่มา คริสตศักราช กับ พุทธศักราช ก็ตามความหมายอย่างที่เรารู้ๆอยู่นั่นนะครับ ส่วนกฤตศก ตามสำเนียงตัวสะกดของพระองค์เจ้าปฤษฎางค์และบุคคลร่วมสมัย ผมเคยงงอยู่เหมือนกัน แต่พอเจอคำว่ากฤตสตังก็เลยถึงบางอ้อ ว่ามาถึงตรงนี้ คุณถึงบางไหนแล้ว? แก้ไขเมื่อ 17 ก.ค. 52 17:49:43 จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 17 ก.ค. 52 08:20:48

ความคิดเห็นที่ 100   กลับไปอ่านที่คุณเพ็ญชมพูเอาบทความที่ส ศิวรักษ์เขียนไว้ในคคห๕๕  ผมติดใจตรงนี้อยู่มาก “จึงทรงลาออกจากราชการแล้วไปทรงผนวช แม้ก่อนทรงผนวช ก็ถึงกับเคยทรงขอรับราชการกับอังกฤษที่พม่า และกับฝรั่งเศสที่กัมพูชา เพราะทรงแค้นรัชกาลที่ ๕ กับกรมสมเด็จพระสวัสดิวัตนวิศิษฐ์เป็นประเด็นสำคัญ” ใจความตรงนี้ แทบจะเป็นบทสรุปความผิดชอบชั่วดีของพระองค์เจ้าปฤษฎางค์เลยทีเดียว อาจารย์สุลักษณ์ท่านอ่านมากนั้นไม่ต้องสงสัย แต่ท่านก็ได้ยินมามากด้วย ข้อเขียนทั้งหลายของท่านจึงต้องดูว่าท่านฟังมาจากใครด้วยเช่นกัน ในกรณีย์ชีวประวัติของพระองค์เจ้าปฤษฎางค์ เอกสารประวัติศาสตร์ที่เป็นที่มาในความรู้ของท่าน ก็น่าจะเหมือนๆกับที่คนรุ่นเดอะในห้องสมุดนี้มีอยู่  ข้อมูลจึงไม่น่าจะแตกต่างไปกับที่พวกเรานำมาประมวลไว้ในกระทู้นี้ ส่วนความรู้ที่ได้จาก ฟังเขาเล่ามา นั้น เชื่อว่าคนเล่าจะต้องไม่รู้จริง หรือมีอคติต่อพระองค์เจ้าปฤษฎางค์บ้าง เผลอๆอาจารย์สุลักษณ์อาจจะเดาต่อไปบ้างในข้อเขียนของตนด้วยซ้ำ เป็นต้นว่า พระองค์เจ้าปฤษฎางค์ทรงแค้นกรมสมเด็จพระสวัสดิวัตนวิศิษฐ์ ผมว่าอาจารย์สุลักษณ์คิดว่ากรมพระสวัสดิ์ฯ ซึ่งเป็นอธิบดีศาลฎีกาตอนที่เกิดคดีมรดก คงจะมีส่วนในคำพิพากษาให้พระองค์เจ้าปฤษฎางค์แพ้คคีด้วยมั้ง เพราะความจริงแล้ว กรมพระสวัสดิ์ฯไม่เกี่ยว ซ้ำยังเป็นผู้แสดงความเห็นพระทัย จนพระองค์เจ้าปฤษฎางค์นำมาในบันทึกในประวัติที่เขียนขึ้นในบั้นปลายของชีวิตด้วย เลยต่อไปถึงความ “แค้น”พระพุทธเจ้าหลวงด้วย  ผมว่าอาจารย์สุลักษณ์ใช้คำว่า รุนแรงเกินไป ถ้าเป็นน้อยใจมากผมจะไม่เถียงเลย การกระทำของพระองค์เจ้าปฤษฎางค์ หากจริงที่ว่าถึงขนาดลงทุนหยิบพระธาตุใส่ย่ามจะมาทูลเกล้าฯถวายหากอังกฤษไม่ให้ ลองคิดในมุมกลับ หากตอนนั้นอังกฤษจับได้แล้วตั้งข้อหาลักทรัพย์แล้วติดคุกในอินเดีย คงสาหัส หากพระองค์เจ้าปฤษฎางค์เคยมีความแค้นในหลวงอยู่ จะมีแรงจูงใจพอที่ให้กระทำการเสี่ยงถึงเพียงนั้นเชียวหรือ? แก้ไขเมื่อ 17 ก.ค. 52 12:40:08 จากคุณ : Navarat.C เขียนเมื่อ : 17 ก.ค. 52 09:05:54