ความคิดเห็นที่ 1 เจ้าพระวิไชยขัตติยราชวงศา นามเดิมว่าหน้า  เป็นเจ้านครจำปาศักดิ์  เป็นญาติกับ พระสุนทรราชวงศา (สิงห์) เจ้าเมืองยโสธร คนแรก ยโสธร ยกขึ้นเป็นเมืองในแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ปรากฎพงศาวดารการตั้งเมืองยโสธร ในประชุมพงศาวดาร ภาคที่ ๔ เรื่องพงศาวดารหัวเมืองมณฑลอีสาน หม่อมอมรวงศ์วิจิตร เรียบเรียงไว้เมื่อครั้งออกไปรับราชการในมณฑลอีสาน  มีความดังต่อไปนี้ครับ ... http://www.bloggang.com/mainblog.php?id=rattanakosin225&month=24-03-2007&group=2&gblog=48                         .... ลุจุลศักราช ๑๑๗๒ ปีมะเมียโทศก พระยาเดโช(เมง) เจ้าเมืองกำแพงสวาย(เขมร) กับนักปรังซึ่งเป็นน้องชายมีความอริวิวาทกันกับนักพระอุไทยราชา(นักองค์จันทร์)เจ้ากรุงกัมพูชา พระยาเดโชกับนักปรังจึงอพยพครอบครัวเข้ามาขอพึ่งพระบรมโพธิสมภารอยู่ ณ แขวงเมืองโขง เมืองนครจำปาศักดิ์ จึงมีบอกเข้ามา ณ กรุงเทพฯ                         ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้พระยากลาโหมราชเสนาเกณฑ์กำลังตามหัวเมืองตะวันออก ยกไปขัดตาทัพรับครัวเขมรอยู่ ณ ท่าม่อออมใต้ปากน้ำเซลำเภาลงไปถึงปากคลองเสียมโบก รับครัวพระยาเดโชมาตั้งอยู่บ้านลงปลา ครัวนักปรังตั้งอยู่เวินฆ้อง(เมืองเซลำเภา) จึงมีเขมรแทรกปนอยู่ในแขวงเมืองโขงแต่นั้นมา                         ฝ่ายนักปรังนั้น ได้นางเตียงภรรยาเจ้าเมืองเชียงแตงมาเป็นภรรยา มีบุตรชื่อนักอินติดมาด้วยคนหนึ่ง ภายหลังนางเตียงเกิดบุตรกับนักปรังอีก ๓ คน ชื่อนักกม ๑ นักเมือง ๑ นักเต๊ก ๑ และในระหว่างนั้น นายพรหมคนเมืองสังฆะ ไปได้นางมกบุตรสาวพระยาเดโช(เมง)เป็นภรรยา พระยาเดโช(เมง)จึงตั้งนายพรหมให้เป็นที่หลวงจำนงเสมียนตรา                         วันอังคาร ขึ้น ๒ ค่ำ เดือน ๑๐ ปีมะแมตรีศก จุลศักราช ๑๑๗๓ เจ้าพระวิไชยขัตติยราชวงศา(หน้า) เจ้านครจำปาศักดิ์พิราลัย ครองเมืองได้ ๒๑ ปี มีบุตรชายชื่อเจ้าบุตร ๑ บุตรหญิง ๓ ชื่อนางแดง ๑ นางไทย ๑ นางก้อนแก้ว ๑ แสนท้าวพระยาจึงมีบอกเข้ามากราบบังคมทูลพระกรุณา ทรงทราบใต้ฝ่าละลองธุลีพระบาทแล้ว จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าให้พระยากลาโหมราชเสนาเป็นข้าหลวงนำหีบศิลาหน้าเพลิง เครื่องไทยทานไปปลงศพเจ้าพระวิไชยราชขัตติยวงศา และให้นำสุวรรณบัตรไปพระราชทานให้เจ้านู บุตรเจ้าหน่อเมืองหลานเจ้านครจำปาศักดิ์ไชยกุมาร เป็นเจ้านครจำปาศักดิ์                         พอข้าหลวงเชิญตราไปถึงเมืองนครจำปาศักดิ์ได้ ๓ วัน วันจันทร์ ขึ้น ๕ ค่ำ เดือน ๑๒ ปีมะแมตรีศก จุลศักราช ๑๑๗๓ ยามเที่ยงคืนเจ้านครจำปาศักดิ์(นู)ก็ถึงพิราลัยในเมือง ที่เรียกว่าเมืองเก่าคันเกิงอยู่บัดนี้ พวกข้าหลวงและแสนท้าวพระยาจึงพร้อมกันกระทำการปลงศพเจ้าพระวิไชยขัตติยราชวงศา(หน้า)เสร็จแล้ว ได้ก่อเจดีย์บรรจุอัฐิเจ้านครจำปาศักดิ์(หน้า)ไว้ ณ วัดเหนือในเมืองเก่าคันเกิง คำลาวเรียกว่า ธาตุหลวงเฒ่ามาจนบัดนี้                         ในปีนี้พระสุรินทรภักดีศรีประทายสมัน(มี) เจ้าเมืองสุรินทร์ถึงแก่กรรม จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯตั้งให้ท้าวสุ่นบุตรพระสุรินทรภักดีศรีณรงค์จางวาง(ตี) เป็นพระสุรินทรภักดีศรีประทายสมัน เจ้าเมืองสุรินทร์ต่อไป                         ครั้งจุลศักราช ๑๑๗๔ ปีวอกจัตวาศก พระยากลาโหมราชเสนาจัดราชการ ณ เมืองจำปาศักดิ์เรียบร้อยแล้ว จึงได้เชิญเอาพระแก้วผลึก ซึ่งเจ้าสร้อยศรีสมุทได้มาแต่บ้านนายอนมาประดิษฐานไว้ ณ เมืองจำปาศักดิ์นั้น นำลงมาทูลเกล้าฯถวาย ณ กรุงเทพฯ พระแก้วผลึกองค์นี้หน้าตักกว้าง ๙ นิ้วกึ่ง สูง ๑๒ นิ้วเศษ ซึ่งปรากฏนามในปัจจุบันนี้ว่า พระพุทธบุษยรัตน์จักรพรรดิพิมลมณีมัย นั้น                         ลุจุลศักราช ๑๑๗๕ ปีระกาเบญจศก จึงทรงพระกรุณาโปรดตั้งให้เจ้าหมาน้อยบุตรเจ้าราชวงศ์(สุริโย) หลานเจ้าสร้อยศรีสมุทเป็นเจ้านครจำปาศักดิ์ ให้เจ้าธรรมกิติกาบุตรเจ้าอุปราช(ธรรมเทโว)เป็นเจ้าอุปราชรักษาเมืองนครจำปาศักดิ์ต่อไป                         ภายหลังเจ้านครจำปาศักดิ์(หมาน้อย) กับเจ้าอุปราชมีความอริวิวาทกัน จึงคุมกันลงมาเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาท ณ กรุงเทพฯ จึงโปรดเกล้าฯให้แยกเจ้าอุปราชไว้เสียกรุงเทพฯ โปรดให้เจ้านครจำปาศักดิ์หมาน้อยกลับขึ้นไปครองเมืองนครจำปาศักดิ์ต่อไป                         ลุจุลศักราช ๑๑๗๖ ปีจอฉศก ฝ่ายอุปฮาด(ก่ำ)เมืองอุบลราชธานี กับราชวงศ์(สิง)เมืองโขง ซึ่งเป็นญาติกันกับเจ้าพระวิไชยขัตติยราชวงศา เจ้านครจำปาศักดิ์เก่านั้น มิพอใจที่จะทำราชการกับเมืองนครจำปาศักดิ์ และเมืองอุบล                         จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้ตั้งบ้านสิงทาเป็น เมืองยโสธร ให้ราชวงศ์(สิงห์)เมืองโขงเป็นที่พระสุนทรราชวงศาเจ้าเมืองยโสธร ท้าวสีชาเป็นอุปฮาด ท้าวบุตรเป็นราชวงศ์ ท้าวแสนป็นราชบุตร ขึ้นกรุงเทพฯผูกส่วยน้ำรัก ๒ เลขต่อเบี้ย ป่านสองเลขต่อขวด                         โปรดให้ตั้งบ้านโคกกงพะเนียง ริมน้ำฝั่งโขงตะวันตก เป็น เขมราษฎร์ธานี ให้อุปฮาด(ก่ำ)เมืองอุบลเป็นที่พระเทพวงศาเจ้าเมืองเขมราษฎร์ ขึ้นกรุงเทพฯ ผูกส่วยน้ำรัก ๒ เลขต่อเบี้ย ป่าน ๒ ขวดต่อ ๑๐ บาท และโปรดตั้งให้ท้าวกุทองบุตรพระประทุมสุรราชเป็นอุปฮาดเมืองอุบล                         ครั้งนั้นจึงได้กำหนดเขตแขวงแบ่งปันเขตแดนเมืองนครจำปาศักดิ์ ฝ่ายเหนือเลื่อนลงมาถึงปากคลองนำโดมใหญ่ ไปถึงคลองเท้าสาร คลองตองแอก ตัดลงลำน้ำกระยุงต่อเขาบรรทัด ฝ่ายตะวันออกตรงปากคลองน้ำโดมใหญ่ ไปตามลำคลองทราบ ถึงคลองบางโกย ตัดลงปาดเซบังเหียงขึ้นไปเขาบรรทัด ต่อแดนเมืองญวน เป็นกำหนดเขตแดนเมืองนครจำปาศักดิ์ แก้ไขเมื่อ 18 ต.ค. 52 21:03:10 จากคุณ : กัมม์ เขียนเมื่อ : 18 ต.ค. 52 20:52:29

ความคิดเห็นที่ 2 เจ้าพระวิไชยขัตติยราชวงศา  เป็นที่เจ้าประเทศราช นครจำปาศักดิ์ และเจ้าพระยาในกรุงรัตนโกสินทร์ ก็ไม่มีราชทินนามวิไชยขัตติยราชวงศา ครับ แก้ไขเมื่อ 18 ต.ค. 52 21:01:10 จากคุณ : กัมม์ เขียนเมื่อ : 18 ต.ค. 52 21:00:52

ความคิดเห็นที่ 3          เจ้าพระวิไชยราชสุริยวงษขัติยราช (เจ้าฝ่ายหน้า) เจ้าผู้ครองนครจำปาศักดิ์องค์ที่ 3 ตามเอกสารระบุประวัติว่า เป็นบุตรชายของ(เจ้า)พระตา เจ้าเมืองหนองบัวลุ่มภู และเป็นน้องชายของพระประทุมวรราชสุริยวงศ์ (คำผง) เจ้าเมืองอุบลราชธานี (เจ้าคำผง ผู้นี้ได้เสกสมรสกัยเจ้านางตุ่ย ธิดาเจ้าอุปราชธรรมเทโว แห่งจำปาศักดิ์ด้วย จึงเป็นผู้ที่มีอิทธิพลในเขตนี้เป็นอันมาก)          เดิมนั้น (เจ้า)ท้าวฝ่ายหน้า เป็นนายกองคุมไพร่พลที่แตกหนีกองทัพลาว ในสงครามเวียงจันทร์-หนองบัวลุ่มภู กับท้าวคำสิงห์ (พระสุนทราชวงศา เจ้าเมืองยโสธร) ผู้เป็นหลานชาย  ที่บ้านสิงห์ท่า ครั้นต่อมาเกิดเหตุวุ่นวายขึ้นที่นครจำปาศักดิ์ กล่าวคือ พระเจ้าองค์หลวงไชยกุมาร ผู้ครองจำปาศักดิ์ พระองค์ที่ 2 ประชวร เป็นเหตุให้เกิดกบฏอ้ายเชียงแก้วขึ้น พระอาการที่ประชวรหนักอยู่แล้วของเจ้าหลวงไชยกุมาร เมื่อทรงทราบข่าวกบฏก็กำเริบขึ้นและถึงแก่พิราลัย อ้ายเซียงแก้วจึงยึดเมืองได้โดยง่าย          เมื่อข่าวทราบถึงกรุงเทพ จึงให้ยกกองทัพเมืองนครราชสีมามาปราบกบฎอ้ายเชียงแก้ว แต่ขณะที่กองทัพเมืองนครราชสีมายกมาไม่ถึงนั้น พระประทุมสุรราช (ท้าวคำผง) และท้าวฝ่ายหน้า ผู้น้อง ที่ตั้งอยู่บ้านสิงห์ท่า (เมืองยโสธร) ได้ยกกำลังไปรบอ้ายเซียงแก้วก่อน ทั้งสองฝ่าย ได้สู้รบกันที่บริเวณ แก่งตะนะ กองกำลัง อ้ายเชียงแก้วแตกพ่ายและถูกจับได้ โดนประหารชีวิต เมื่อกองทัพ เมืองนครราชสีมายกมาถึงเมืองจำปาศักดิ์ เหตุการณ์ก็สงบเรียบร้อยแล้ว จากความ ดีความชอบดังกล่าว พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช จึงได้ โปรดเกล้าฯ แต่งตั้งให้ ท้าวฝ่ายหน้าเป็น พระวิไชยราชขัตติยวงศา ครองนครจำปาศักดิ์          เจ้าฝ่ายหน้านั้น นับเป็นเจ้าผู้ครองนครจำปาศักดิ์ องค์แรกและองค์เดียว ที่ไม่ได้สืบเชื้อสายมาจากเจ้าหน่อกษัตริย์ ปฐมกษัตริย์แห่งนครจำปาศักดิ์นัคบุรีศรี  และภายหลังที่เจ้าฝ่ายหน้า ถึงแก่พิราลัย ผู้ครองนครจำปาศักดิ์องค์ต่อมาล้วนเป็นเชื้อพระวงศ์เดิมทั้งสิ้น เเม้แต่อัฐิของเจ้าฝ่ายหน้าเอง พระสุนทรราชวงศา ผู้เป็นหลานก็นำกลับมาไว้ที่เมืองยโสธรด้วย(ว่ากันว่า เพราะท่านเกรงว่าอัฐิเจ้าฝ่ายหน้า ผู้ครองนครจำปาศักดิ์องค์ต่อมา จะไม่เคารพ) แก้ไขเมื่อ 19 ต.ค. 52 00:02:25 จากคุณ : arawadee เขียนเมื่อ : 19 ต.ค. 52 00:01:01