ความคิดเห็นที่ 1 พระนายสูงกว่าคุณพระ แต่ยังต่ำกว่าเจ้าคุณ รู้แค่นี้อ่ะ อิอิ จากคุณ : ศุกร์เล็งลัคนา เขียนเมื่อ : 1 ธ.ค. 52 12:19:23

ความคิดเห็นที่ 2 เรียงจากสูงไปต่ำ นะครับ ๑. สมเด็จเจ้าพระยา  - สำหรับบุคคลที่ได้รับพระมหากรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทาน เป็นกรณีพิเศษ ด้วยท่านนั้นมีความดีความชอบต่อราชการแผ่นดินอย่างสูง ได้รับพระราชทานเครื่องยศเทียบกับเจ้านายทรงกรม ในประวัติศาสตร์ มีเพียง ๔ ท่านคือ สมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก (ในสมัยรัชกาลสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี), สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิชัยญาติ (ทัด บุนนาค) สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์ (ดิศ บุนนาค) และสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค) ๒. เจ้าพระยา - สำหรับพระราชทานแก่เสนาบดีทีสมุหนายก สมุหพระกลาโหม และเสนาบดีอื่นๆ เช่น เจ้าพระยาจักรี (ที่สมุหนายก หรือในราชทินนามอื่น อาทิ เจ้าพระยาอภัยภูธร เจ้าพระยารัตนาธิเบศร์ เจ้าพระยาบดินทรเดช), เจ้าพระยามหาเสนา (ที่สมุหพระกลาโหม), เจ้าพระยายมราช (ที่เสนาบดีกรมเวียง), เจ้าพระยาธรรมาธิกรณ์ (ที่เสนาบดีกรมวัง), เจ้าพระยาพระคลัง (ที่เสนาบดีกรคลัง), เจ้าพระยาพลเทพ (ที่เสนาบดีกรมนา) เป็นต้น ๒. พระยา - สำหรับพระราชทานแก่เจ้ากรมต่างๆ หรือ มนตรีทั้ง ๖ อาทิ พระยาอุไทยธรรม ว่าการกรมภูษามาลา, พระยาเพชรพิไชย ว่าการกรมล้อมวัง, พระยาราชสุภาวดี ว่าการกรมพระสุรัสวดี, พระยาราชภักดี ว่าการพระคลังมหาสมบัติ, พระยาพระเสด็จ ว่าการกรมสังฆการี และพระยาศรีภูริปรีชา ว่าการกรมพระอาลักษณ์  หรือในชั้นหลัง อาจจะหมายถึง ว่าผู้ราชการเมืองต่างๆ เช่น พระยาพิชัยรณรงค์สงคราม ผู้ว่าการเมืองสระบุรี พระยาสุรินทรฦาไชย ผู้ว่าราชการเมืองเพชรบุรี เป็นต้น ๓. พระ - สำหรับพระราชทานแก่เจ้ากรม ในระดับรองลงมา ๔. หลวง ๕. ขุน ๖. หมื่น ๗. พัน จากคุณ : พระนายไวย เขียนเมื่อ : 1 ธ.ค. 52 12:23:12

ความคิดเห็นที่ 3 กรณีมหาดเล็ก ก็จะมีทำเนียบบรรดาศักดิ์ ต่างกันออกไป โดยเรียงจากสูงไปต่ำ ได้คือ ๑. จมื่น หรื่อ เจ้าหมื่น - มี ๔ ราชทินนามประจำเวรต่างๆ คือ จมื่นสรรเพชญภักดี จมื่นเสมอใจราช จมื่นไวยวรนารถ และจมื่นศรีสรรักษ์ โดยเรียกอย่างลำลองว่า "คุณพระนาย" ๒. หลวงนายเวร มีหน้าที่ช่วยราชการหัวหมื่นมหาดเล็ก เช่น หลวงสิทธิ์นายเวร, หลวงฤทธิ์นายเวร, หลวงเดชนายเวร เป็นต้น ๓. จ่า คือ นายจ่ายง นายจ่ายวด นายจ่าเรศ นายจ่ารง ๔. หุ้มแพร เช่น นายสนิท, นายเสน่ห์, นายเล่ห์อาวุธ, นายสุดจินดา, นายพลพ่าย (มาถึงรัชกาลที่ ๖ ทรงเปลี่ยนเป็นนายพลพ่าห์) , นายพลพัน, นายชัยขรรค์, นายสรรค์วิชัย, นายพินัยราชกิจ, นายพินิจราชการ, นายพิจิตร์สรรพการ และ นายพิจารณ์สรรพกิจ ๕. นายรอง ๖. มหาดเล็กวิเศษ จากคุณ : พระนายไวย เขียนเมื่อ : 1 ธ.ค. 52 12:35:48

ความคิดเห็นที่ 4 และในสมัยรัชกาลที่ ๖ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตรายศ สำหรับข้าราชการพลเรือน และข้าราชสำนัก ดังนี้ ข้าราชการพลเรือน คือ อำมาตย์ โดยมีลำดับคือ ๑. มหาอำมาตย์นายก เทียบยศทหารชั้น จอมพล ๒. มหาอำมาตย์เอก, โท, ตรี เทียบยศทหารชั้น นายพลเอก, โท, ตรี ๓. อำมาตย์เอก, โท, ตรี เทียบยศทหารชั้น นายพันเอก, โท, ตรี ๔. รองอำมาตย์เอก,โท, ตรี เทียบยศทหารชั้น นายร้อยเอก, โท, ตรี ข้าราชการกระทรวงวัง ๑. มหาเสวก ตรี โท เอก เทียบชั้นนายพล ตรี โท เอก ๒. เสวก ตรี โท เอก เทียบชั้นนายพัน ตรี โท เอก ๓. รองเสวก ตรี โท เอก เทียบชั้นนายร้อย ตรี โท เอก ๓. จ่าพันทนาย เทียบชั้น จ่านายสิบ ๔. พันทนาย ตรี โท เอก เทียบชั้นนายสิบ ตรี โท เอก ๕. พันทนาย เทียบชั้น พลทหาร ข้าราชการกรมมหาดเล็ก ๑. จางวาง ตรี โท เอก เทียบชั้นนายพล ตรี โท เอก ๒. หัวหมื่น เทียบชั้นนายพันเอก ๓. รองหัวหมื่น เทียบชั้นนายพันโท ๔. จ่า เทียบชั้นนายพันตรี ๕. หุ้มแพร เทียบชั้นนายร้อยเอก ๖. รองหุ้มแพร เทียบชั้นนายร้อยโท ๗. มหาดเล็กวิเศษ เทียบชั้นนายร้อยตรี ๘. มหาดเล็กสำรอง เทียบชั้นว่าที่นายร้อยตรี ๘. พันจ่าเด็กชา เทียบชั้นจ่านายสิบ ๙. พันเด็กชา ตรี โท เอก เทียบชั้นนายสิบ ตรี โท เอก ๑๐. เด็กชา เทียบชั้นพลทหาร จากคุณ : พระนายไวย เขียนเมื่อ : 1 ธ.ค. 52 12:43:45

ความคิดเห็นที่ 5 รบกวน อยากทราบถึง ท่านนี้นะครับ "ขุนหลวงพระยาไกรสี" ทำไมเรียกท่านเกือบทุกยศที่ได้รับเลยละครับ...ขอขอบคุณมา ณ ที่นี้ จากคุณ : คนชุมพรนอนกรุงเทพ เขียนเมื่อ : 1 ธ.ค. 52 14:11:37

ความคิดเห็นที่ 6 " จมื่น " กรมมหาดเล็ก (คุณพระนาย) สูงกว่า "พระ" ต่ำกว่า "พระยา" ในรัชกาลที่ ๔ (หรือ ร.๕? ไม่แน่ใจ แต่น่าจะ ร.๔) เปลี่ยนให้เรียกว่า " เจ้าหมื่น " เพื่อให้แตกต่างจาก "จมื่น" กรมพระตำรวจ " จมื่น " กรมพระตำรวจ สูงกว่า "หลวง" ต่ำกว่า "พระ" เท่าที่จำได้นะครับ  หากมีข้อผิดพลาด ต้องขออภัยอย่างสูง ขอให้ท่านผู้เชี่ยวชาญ โปรดชี้แนะ จักเป็นพระคุณยิ่ง จากคุณ : เจ้าคุณแม่ทัพ เขียนเมื่อ : 1 ธ.ค. 52 14:26:28

ความคิดเห็นที่ 7 ๑. สมเด็จเจ้าพระยา (มีอย่างเป็นทางการในรัชกาลที่ ๔ ก่อนหน้านั้นใช้เรียก เจ้าพระยา ที่ได้เพิ่มศักดินาหรือเพิ่มเครื่องยศบางท่าน) ๒. เจ้าพระยา (สันนิษฐานว่า เริ่มมีในปลายกรุงเก่า) ๓. พระยา (โบราณว่า ออกญา  เริ่มใช้เป็นบรรดาศักดิ์ขุนนาง ในรัชกาลสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ กรุงเก่า) ๔. เจ้าหมื่น (จมื่น กรมมหาดเล็ก เปลี่ยนเป็น เจ้าหมื่น ในรัชกาลที่ ๔) ๕. พระ ๖. จมื่น (กรมพระตำรวจ) ๗. หลวง ๘. ขุน (บรรดาศักดิ์กรุงเก่าชั้นสูงสุด ก่อนปฏิรูปฯ สมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ) ส่วน จ่า หรือ นาย (มหาดเล็ก เช่ย นายไชยขรรค์) และขุนนาง กรมมหาดเล็ก ผมไม่ทราบว่าจะจัดเข้าลำดับใด ด้านบนนี้ น่าจะเทียบได้ชั้นสัญญาบัตร เทียบชั้นประทวน ๙. หมื่น ๑๐. พัน ก่อนสมัยรัชกาลที่ ๕ นั้น บรรดาศักดิ์ยังไม่สำคัญนัก “ศักดินา” สำคัญกว่า (จัดลำดับตามศักดินา)   ต่อเมื่อปฏิรูปการปกครอง ๒๔๓๕ จึงจัดลำดับตามบรรดาศักดิ์ได้เลย ด้วยความเคารพ แก้ไขเมื่อ 01 ธ.ค. 52 15:14:10 จากคุณ : ผู้รู้น้อย (เจ้าคุณแม่ทัพ) เขียนเมื่อ : 1 ธ.ค. 52 15:11:46

ความคิดเห็นที่ 8 "ขุนหลวงพระยาไกรสี" เข้าว่า เป็นราชทินนามของผู้พิพากษาในศาลหลวง โดย เมื่ออ่านจากประวัติของ ขุนหลวงพระยาไกรสี (เปล่ง เวภาระ) ซึ่งได้รับพระราชทานพระมหากรุณาธิคุณโปรดเกล้าฯ ดังนี้ ๒๔๓๒ - หลวงรัตนาญัป์ติ ๒๔๓๗ - ขุนหลวงพระไกรสีฯ  (ลูกขุนในศาลหลวง) ๒๔๔๑ - ขุนหลวงพระยาไกรสีฯ  (อธิบดีผู้พิพากษาศาลพระราชอาญา) อ้างอิง: http://www.museum.coj.go.th/SpPerson/prayakraisri.pdf จากคุณ : พระนายไวย เขียนเมื่อ : 1 ธ.ค. 52 15:14:35

ความคิดเห็นที่ 9 งั้นขอถามเพิ่มเติมอีกนิดนึงครับ อย่าง "ขุนพิเรนทรเทพ" ที่ต่อมาได้เป็น พระมหาธรรมราชา พระราชบิดาของสมเด็จพระนเรศวรมหาราช เหตุใดจึงเรียกว่า "ขุน" เพราะดูๆไปแล้วท่านน่าจะเป็นบุคคลที่มีศักดิ์สูงมากพอสมควร (เป็นเชื้อพระวงศ์สายสุโขทัย) แล้วยังมีคำว่า "ขุนหลวง" เช่น ขุนหลวงสรศักดิ์ (สมเด็จพระเจ้าเสือ) ขุนหลวงหาวัด (สมเด็จพระเจ้าอุทุมพร) ขุนหลวงขี้เริื้อน (สมเด็จพระเจ้าเอกทัศน์) แปลว่า ขุนหลวงใช้เรียกเจ้านายเชื้อพระวงศ์ และขุนพิเรนทรเทพ คือ เชื้อพระวงศ์ ที่เป็นระดับขุนหลวงหรือเปล่าครับ? จากคุณ : จขกท. (เด็กข้างห้างฯ) เขียนเมื่อ : 1 ธ.ค. 52 15:35:48

ความคิดเห็นที่ 10 " ขุนหลวง " ที่ยกมานั้น ใช้เรียก พระมหากษัตริย์ ครับ เช่น ขุนหลวงตาก ขุนพิเรนทรเทพ เป็นบรรดาศักดิ์ในยุคที่ บรรดาศักดิ์สูงสุด คือ พระยา (ออกญา) อีกทั้ง เชื้อวงศ์พระร่วงในขณะนั้น ถูกริดรอนอำนาจไปมาก (จนกระทั่ง พระมหาธรรมราชา ฟื้นฟูขึ้นมาใหม่) บางแห่งว่า ขุนพิเรนทรเทพ ได้เป็ที่ ออกญาพิษณุโลก (พระยาพิษณุโลก) ก่อนจะขบถต่อ ขุนวรวงศาธิราช (ขุนวรวงศาธิราช น่าจะใช้เรียก เจ้าแผ่นดิน หรือ เชื้อพระวงศ์ มากกว่าเป็น บรรดาศักดิ์ ขุนนาง) จากคุณ : เจ้าคุณแม่ทัพ เขียนเมื่อ : 1 ธ.ค. 52 15:58:34

ความคิดเห็นที่ 11 ไปค้นกระทู้เก่ามาให้ได้แล้วเรื่อง "ออกญา" ซึ่ง "ออกญาสีหราชเดโชชัย" ได้กรุณาอรรถาธิบายไว้อย่างสมบูรณ์แล้วครับ http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/K2872862/K2872862.html และช่วยเสริมอีกนิดครับ เรื่อง ตำแหน่งที่พระราชทานเจ้านายในสมัยอยุธยา ก่อนการเกิดการพระราชทาน "กรม" เจ้านายพระองค์นั้นๆ จะได้การเฉลิมพระนาม เป็น "พระ" ซึ่งมิใช่ขุนนางในบรรดาศักดิ์ เช่น "พระมหาธรรมราชา" "พระวิสุทธิกษัตรีย์" "พระราเมศวร" เป็นต้น จากคุณ : พระนายไวย เขียนเมื่อ : 1 ธ.ค. 52 16:42:38

ความคิดเห็นที่ 12 ท่านเจ้าคุณ กับ คุณพระนาย มาตอบเองเลย ฮ่าๆ จากคุณ : ศุกร์เล็งลัคนา เขียนเมื่อ : 1 ธ.ค. 52 16:45:44

ความคิดเห็นที่ 13 ขอบพระคุณทุกท่านมากๆครับผม ได้ความรู้มากมาย จากคุณ : digimontamer เขียนเมื่อ : 2 ธ.ค. 52 04:34:29

ความคิดเห็นที่ 14 จากที่เคยลองลำดับสรุปจาก กฏหมายตราสามดวง ผมสรุปโดยหลักรวมๆ ไม่นับลำดับพิเศษหรือเฉพาะกรม ได้ดังนี้ครับ เจ้าพระยา พระยา พระ หลวง ขุน หมื่น พัน หมู่ พล ที่จริงแล้วผมพบว่า การพระราชทานบรรดาศักดิ์ จะยึดที่สังกัดก่อนแล้วจึงจะมาไล่ชั้นอีกที ซึ่งในแต่ละกรมกองนั้น มีลำดับที่แตกต่างกันนิดๆหน่อยๆ เราจึงเห็นว่ามันมีเยอะแต่ที่จริงถ้าแยกออก ก็จะเข้าใจไม่ยากครับ จากคุณ : ชัยนาท เขียนเมื่อ : 2 ธ.ค. 52 23:29:13