PANTIP.COM : K8625164 คาถา เย ธัมมา ฯ [ภาษาไทย]

ความคิดเห็นที่ 2

ข้อมูลเสริมด้านประวัติ

เป็นธรรมะที่พระอัสสชิเถระแสดงแก่อุปติสสปริพาชก (พระสารีบุตร) หลังจากได้ฟังธรรมบทนี้ พระสารีบุตรได้ดวงตาเห็นธรรม บรรลุธรรมเป็นพระโสดาบัน เรื่องมีดังนี้

ท่านพระสารีบุตรเถระ เดิมชื่อว่า อุปติสสะ บิดาชื่อว่าวังคันตะพราหมณ์ มารดาชื่อว่านางสารีพราหมณี บิดาเป็นนายบ้านตำบลนาลกะหรือนาลันทา เพราะเป็นบุตรของนางสารีจึงได้นามว่า สารีบุตร ท่านเกิดในตำบลบ้านนาลกะหรือนาลันทา ไม่ห่างจากกรุงราชคฤห์ เมื่อท่านเข้ามาอุปสมบทในพระธรรมวินัยแล้ว เพื่อนสพรหมจารี (ผู้ประพฤติธรรมร่วมกัน ในที่นี้หมายเอาภิกษุ) พากันเรียกท่านว่า พระสารีบุตร ทั้งนั้น ตระกูลพราหมณ์ของบิดาอุปติสสมาณพ เป็นตระกูลที่ร่ำรวย สมบูรณ์ด้วยโภคทรัพย์สมบัติและบริวาร เมื่ออุปติสสมาณพเจริญวัยแล้วได้เล่าเรียนศิลปศาสตร์ มีปัญญาเฉียบแหลมเล่าเรียนได้อย่างคล่องแคล่วรวดเร็ว และได้เป็นเพื่อน ที่ชอบพอรักใคร่กันกับโกลิตมาณพ โมคคัลลานโคตร ผู้มีอายุรุ่นราวคราวเดียวกัน และเป็นบุตรแห่งตระกูลที่ร่ำรวยเหมือนกัน เพราะว่าตระกูลทั้งสองนั้นเป็นเพื่อนกัน มีการติดต่อผูกพันกันมาตั้งแต่ครั้งบรรพบุรุษ

อุปติสสมาณพและโกลิตมาณพ ได้ไปเที่ยวดูเขาเล่นมหรสพในกรุงราชคฤห์ด้วยกันเป็นประจำ ขณะกำลังชมดูอยู่นั้นก็เกิดความร่าเริงในเวลาถึงบทสนุก เกิดความสลดใจ ในเวลาถึงบทเศร้า ถึงตอนชอบใจก็ให้รางวัลนักแสดงด้วย วันหนึ่งมาณพ ๒ สหายนั้นชวนกันไปดูมหรสพเหมือนวันก่อน ๆ แต่ว่าไม่เกิดความสนุกสนานร่าเริงอะไรเลย คนที่กำลังแสดงอยู่นั้นอีกไม่ถึง ๑๐๐ ปีก็จะต้องตายกันไปหมด เมื่อมีความคิดตรงกันอย่างนั้น จึงได้พากันไปบวชเป็นลูกศิษย์ในสำนักของสัญชัยปริพาชก และได้เรียนความรู้จากอาจารย์จนหมดสิ้น จนอาจารย์ได้ให้ช่วยสั่งสอน ศิษย์คนอื่นในสำนักนั้นด้วย แต่สองสหายนั้นยังไม่พอใจกับความรู้เพียงนั้น จึงได้ตกลงทำกติกานัดหมายกันว่าจะออกแสวงหาโมกขธรรม คือธรรมเครื่องหลุดพ้น จากกิเลสต่าง ๆ อันได้แก่พระนิพพานอีกต่อไป และถ้าใครพบโมกขธรรมก่อนขอให้กลับมาบอกแก่กัน

สมัยนั้น พระบรมศาสดาได้ตรัสรู้แล้ว และได้ทรงแสดงธรรมสั่งสอนมหาชนยังสถานที่ต่าง ๆ เมื่อเสด็จมาถึงกรุงราชคฤห์และประทับอยู่ ที่พระมหาเวฬุวันมหาวิหาร วันหนึ่งท่านพระอัสสชิผู้ซึ่งเป็นหนึ่งในพระปัญจวัคคีย์ ผู้ที่พระบรมศาสดาทรงส่งออกไปประกาศพระศาสนา ได้กลับมาเฝ้า ในตอนเช้าท่านก็ได้เข้าไปบิณฑบาตในเมืองราชคฤห์ อุปติสสปริพาชกเดินไปพบท่านในระหว่างทางก็เกิดความเลื่อมใส ในจริยาวัตรของท่าน และได้ถามถึงครูอาจารย์พร้อมกับขอร้องให้แสดงธรรมให้ฟังด้วย ท่านพระอัสสชิได้แสดงธรรมมีใจความย่อ ๆ ว่า "ธรรมเหล่าใดเกิดแต่เหตุ พระตถาคตทรงแสดงเหตุและความดับแห่งธรรมนั้น พระศาสดาทรงสั่งสอนอย่างนี้" อุปติสสปริพาชก ได้ฟังแล้วได้ดวงตาเห็นธรรมคือบรรลุโสดาบัน แล้วกลับไปบอกข่าวเพื่อนโกลิตะ และแสดงธรรมให้ฟังตามที่ได้ฟังมาจนโกลิตะได้ดวงตาเห็นธรรม เหมือนกัน จึงชวนกันไปเฝ้าพระบรมศาสดา ครั้นไปลาอาจารย์สัญชัยแล้วจึงเข้าไปเฝ้าพระบรมศาสดาทูลขออุปสมบท พระผู้มีพระภาคเจ้าก็ทรงอนุญาต ให้เป็นภิกษุด้วยวิธี เอหิภิกขุอุปสัมปทา ทั้งสองคน ครั้นบวชแล้วภิกษุทั้งหลายพากันเรียกท่านว่า สารีบุตร และ โมคคัลลานะ
แก้ไขเมื่อ 05 ธ.ค. 52 22:28:26

จากคุณ : เจ้าคุณแม่ทัพ

เขียนเมื่อ : วันพ่อแห่งชาติ 52 22:13:08

ความคิดเห็นที่ 17

คุณ luanglek ได้กรุณาส่งเมลมาชี้แจงเพิ่มเติมครับ
เป็นประโยชน์มากจริงๆ
ถ้าจะกล่าวเป็นอติพจน์ก็คือ ทำให้รู้แจ้งแทงตลอดเลยจริงๆ smile

ตอบตามที่สัญญาไว้ครับ

" คาถา เย ธัมมา ที่ผมเคยแนะนำให้คุร(สงวนนาม)ไปอ่านในพระราชนิพนธ์รัชกาลที่ ๔ นั้น ผมขออภัยด้วย ที่ตริงเป็นพระนิพนธ์ของสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์ เรื่อง พระปรารภเรื่องแปลจตุราริยสัจ ในพระนิพนธ์นี้ มีตอนหนึ่งกล่าวถึง คาถา เย ธัมมา ความนั้นว่า (ผมคัดมาให้อ่านทั้งตอน)

...ทีนี้จะว่าด้วยอริยสัจจกถาที่โบราณบัณฑิตได้จัดตั้งไว้แต่ในอโศกรัชกาล นับแต่พระผู้มีพระภาคปรินิพพานล่วงไปได้ ๒๒๒ ปี ครั้งนั้นพระเจ้าอโศกเปนมหิศราธิบดีดำรงรัชยสมบัติ ณ เมืองปาตลีบุตรมัธยมประเทศ มีพระเดชแผ่พ่านไปในสากลชมพูทวีปทั้งปวง มีพระราชศรัทธาอุสาหะใหญ่หลวง ทรงทำนุบำรุงพระพุทธศาสนาให้สร้างอารามวิหารเจดีย์เปนที่สักการบูชาแปดหมื่นสี่พันทั่วพระราชอาณาเขตร บรรจุพระสารีริกธาตุของพระศาสดา แล้วแกะอักษรเปนรูปตรากดแผ่นดิน บรรจุไว้ในภายในพระเจดีย์ ความในอักษรทั้งปวงนั้นแสดงอริยสัจสี่โดยย่อสังเขปด้วยคาถาอันเดียวว่า เย ธมฺมา ธรรมทั้งหลายใด เหตุปฺปภวา มีความเกิดทั่วพร้อมเปนเหตุ นี่แสดงทุกขสัจในบาทที่ต้น ฯ เตสํ เหตุ ตถาคโต อวจ พระตถาคตได้กล่าวแล้วซึ่งเหตุของธรรมทั้งหลายนั้น นี่แสดงสมุทัยสัจด้วยบาทที่สอง ฯ เตสํ จ โย นิโรโธ ก็ความดับอย่างไรของธรรมทั้งหลายนั้น นี่แสดงนิโรธสัจด้วยบาทที่สาม ฯ เอวํ วาที มหาสมณ อย่างนี้วาทะท่านมหาสมณะ นี่แสดงมรรคสัจด้วยบาทที่มี่ ฯ ...

ข้อความในพระนิพนธ์นี้มีที่ผิดอยู่ คือ คาถา เย ธมฺมา นี้ แสดงอริยสัจเพียง ๓ ประการ คือ ทุกข์ สมุทัย นิโรธ ไม่มีมรรค ทำไมถึงไม่มีมรรค เหตุผลนี้ สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส ทรงพระนิพนธ์ไว้ในปฐมสมโพธิกถา ปริจเฉทที่ ๑๖ อัครสาวกบรรพชาปริวรรต ความว่า

...พระมหาเถระ (พระอัสสชิ) จึงกล่าวพระคาถาว่า เย ธมฺมา เหตุปฺปภวา เป็นอาทิ อรรถาธิบายความว่า ธรรมทั้งหลายใดๆ ย่อมไหลมาแต่เหตุทั้งสิ้น เมื่อเหตุดับแล้ว ธรรมทั้งปวงนั้นก็ดับสูญตาม สมเด็จพระมหาสมณะมีพระพุทธฎีกาตรัสดังนี้ แท้จริงพระเป็นเจ้ากล่าวคาถาโดยสังเขปเท่านี้ แสดงซึ่งพระอริยสัจธรรมทั้ง ๓ แต่มรรคสัจมิได้แสดงเหตุสรุปอยู่ในนิโรธอริยสัจนั้น เมื่ออุปดิสปริพาชก (พระสารีบุตร) ได้สดับแต่พระคาถาสองบาทในเบื้องต้น ก็บรรลุพระโสดาปัตติผลประดับด้วยนัยพันหนึ่ง จึ่งกำหนดซึ่งเหตุว่าธรรมวิเศษยิ่งขึ้นไปยังมิอาจได้ตรัสรู้ในกาลบัดนี้ จึงกล่าวว่าพระผู้เป็นเจ้าอย่าแสดงธรรมยิ่งขึ้นไปเลย จงหยุดแต่เท่านี้ สมเด็จพระพุทธมุนีผู้เป็นบรมครูของเราเสด็จอยู่ในที่ใด ดูกรปริพาชก สมเด็จพระบรมครูเสด็จอยู่ในพระเวฬุวนาราม...

เหตุที่แสดงแต่อริยสัจ ๓ ประการเท่านั้น เพราะต้องการให้อุปติสสะไปฟังมรรค ๘ ที่เหลือจากพระพุทธเจ้า และมรรคนั้นจะเป็นแรงจูงใจให้อุปติสสะขวนขวายที่ได้ไปฟังพระธรรมจากพระพุทธเจ้าโดยตรงจนบรรลุอรหัตผล

คาถา เย ธมฺมา แปลโดยพยัญชนะได้ว่า

ธมฺมา อันว่าธรรมทั้งหลาย เย เหล่าใด เหตุปฺปภวา มีกำเนิดมาแต่เหตุ (อันนี้หมายถึงทุกข์)
เหตุ อันว่าเหตุ เตสํ แห่งธรรมทั้งหลายเหล่านั้น ตถาคโต พระตถาคต ( อาห ได้กล่าวแล้ว) (อันนี้แสดงสมุทัย)
นิโรโธ อันว่าความดับ โย อันใด เตสญฺจ แห่งธรรมทั้งหลายนั้นด้วย
มหาสมโณ อันว่าสมเด็จพระมหาสมณะ (อาห ได้กล่าวแล้ว) วาที ซึ่งวาทะ หรือคำสอน เอวํ ด้วยประการดังนี้

(ตกลง จ มีตัวเดียว พอไม่ต้องมี อีก จ หลังนิโรโธ )ครับ ... "

จากคุณ : เจ้าคุณแม่ทัพ

เขียนเมื่อ : 9 ธ.ค. 52 16:40:31