ความคิดเห็นที่ 1 ก็เรียกชื่อต่อท้ายด้วยมั้งครับ จากคุณ : ลูกชายคนที่7ของลูกชายคนที่7 เขียนเมื่อ : 2 มี.ค. 54 00:07:03

ความคิดเห็นที่ 2 คนแก่มาตอบนะคะ ที่ถามว่า.. "ถ้าในบ้าน / ตระกูลเดียวกัน มี พระยา / พระ / หลวง / คุณหญิง / ท่านผู้หญิง มากกว่า 2 คน (2รุ่นอายุ) จะเรียกยังไงให้แตกต่าง" ถ้าเป็นคนในบ้าน  ถ้าเป็นลูกเป็นหลานก็เรียกปู่ย่าตายายไปตามปรกติ แต่ถ้าเป็นหมายถึงคนในปกครอง เขาจะไม่เรียกเยิ่นเย้อ..และไม่เรียกนาม..เพราะการเอ่ยเรียกนามนั้นไม่สุภาพและถือเป็นการตีเสมอ พระยา... คือ ท่านเจ้าคุณ พระ..คือ คุณพระ หลวง คือ คุณหลวง คุณหญิง..คือ คุณหญิง ท่านผู้หญิง...คือ คุณท่าน (ย่อมาจากคุณท่านผู้หญิง) ถ้ามีมากกว่าหนึ่งคน มักเลี่ยงไปใช้ ตำแหน่งของเรือนที่พำนัก เช่น คุณท่านที่เรือนสวน คุณท่านบนตึก (เพราะชั้นท่านผู้หญิงมักจะมีเรือนของตัวเองเป็นสัดส่วน) คำว่าคุณท่านนี้..ในบางกรณีมิได้หมายถึงท่านผู้หญิงเพียงอย่างเดียว..แต่นัยยะนั้นคือ หญิงที่มีได้รับความเคารพเป็นอันดับสูงสุดในบ้าน ดังในนิยายของทมยันตี..มักจะใช้เป็นสรรพนามเรียกย่ายายของตัวละครในบ้านผู้ดีเก่าๆว่า "คุณท่าน" เช่นกัน จากคุณ : WIWANDA เขียนเมื่อ : 2 มี.ค. 54 01:03:30

ความคิดเห็นที่ 3 ในเรื่อง "บ้านทรายทอง" ก็มี คุณหญิงแม่  กับคุณหญิงใหญ่ คุณหญิงเล็ก (หม่อมราชวงศ์) ถ้าข้าราชการเรียก กรมพระยาดำรงฯ ทรงอธิบายไว้ในจดหมายเหตุหลวงอุดมสมบัติว่า เจ้าคุณผู้ใหญ่ มี 2 ท่านเท่านั้นคือ เจ้าพระยาบดินทร์เดชา(สิงห์ สิงหเสนี) สมัย ร. 3 กับ สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์(ช่วง บุนนาค) สมัย ร. 5  เรียกผู้มีอำนาจสูงสุด สำหรับตำแหน่ง สมุหนายก สมุหกลาโหม เจ้าคุณหาบน คือ เจ้าพระยาพระคลัง(ดิศ บุนนาค) ยศขณะนั้น เจ้าคุณหาล่าง คือ พระยาศรีพิพัฒน์(ทัด บุนนาค) ยศขณะนั้น หลวงอุดมสมบัติ เรียกว่า ท้าวพระกรุณา เพราะเขียนรายงานถึง บุตรของเจ้าพระยาพระคลัง จมื่นไวยวรนารถ(ดิศ) หลวงอุดมสมบัติเรียกว่า คุณพระนาย บุตรของพระยาศรีพิพัฒน์ที่ชื่อ สนิท เรียกว่า พระศรียภักดี   พอผู้พ่อได้เป็นสมเด็จทั้งคู่ในสมัย ร. 4  ก็เรียกว่า สมเด็จองค์ใหญ่กับสมเด็จองค์น้อย ถ้าเรียกกันเองก็คงเรียกตามบรรดาศักดิ์มังคะ แก้ไขเมื่อ 02 มี.ค. 54 01:11:06 แก้ไขเมื่อ 02 มี.ค. 54 01:08:21 จากคุณ : เอเธนา เขียนเมื่อ : 2 มี.ค. 54 01:05:43

ความคิดเห็นที่ 4 ขออนุญาตเรียนแก้ไขเล็กน้อยนะครับ "บุตรของเจ้าพระยาพระคลัง จมื่นไวยวรนารถ(ดิศ) หลวงอุดมสมบัติเรียกว่า คุณพระนาย" ที่ถูก คือ จมื่นไวยวรนารถ (ช่วง) และขออนุญาตเสริมว่า หา แปลว่า อยู่ เช่น ขุนหลวงหาวัด แปลว่า พระเจ้าอยู่หัวที่อยู่วัด คือ ทรงผนวช เรียก เจ้าคุณหาบน เพราะ เจ้าพระยาพระคลัง ว่าที่สมุหพระกลาโหม (ดิศ บุนนาค) อยู่บ้านบน (ภายหลังใน ร. ๔ เป็นที่ สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์ ผู้สำเร็จราชการแผ่นดินพระราชอาณาจักร เรียกลำลองว่า สมเด็จองค์ใหญ่) เรียก เจ้าคุณหาล่าง เพราะ พระยาศรีพิพัฒน์ (ทัต บุนนาค) อยู่บ้านล่าง (ภายหลังใน ร. ๔ เป็นที่ สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิชัยญาติ ผู้สำเร็จราชการแผ่นดินพระนคร เรียกลำลองว่า สมเด็จองค์น้อย) พวกบุนนาคในปัจจุบัน ก่อนได้รับพระราชทานนามสกุล เรียกกันว่า พวกฟากข้างโน้น หรือ ฟากขะโน้น (คือฝั่งธนบุรี แถวเชิงสะพานพระพุทธยอดฟ้า) โดยอยู่ฟากขะโน้น มาแต่ในรัชกาลที่ ๒ เรื่อยมาจนถึงรัชกาลที่ ๕ บ้านที่อยู่ทางต้นน้ำ เรียกว่า บ้านบน บ้านที่อยู่ทางท้ายน้ำ เรียกว่า บ้านล่าง   "บุตรของพระยาศรีพิพัฒน์ที่ชื่อ สนิท เรียกว่า พระศรียภักดี" บรรดาศักดิ์ที่เป็นที่รู้จักกันในปัจจุบัน คือ พระสุริยภักดี บรรดาศักดิ์ จมื่น ในกรมมหาดเล็ก เรียกลำลองว่า "คุณพระนาย" ทั้งสิ้น ใน ร. ๔ เปลี่ยนให้ จมื่น กรมมหาดเล็ก เป็น เจ้าหมื่น เดาว่าเพื่อให้แตกต่างจาก จมื่น กรมพระตำรวจ(หลวง) เนื่องจาก จมื่น (เจ้าหมื่น) กรมมหาดเล็กนั้น เทียบเท่าหรือสูงกว่า พระ เพราะเมื่อเลื่อนขึ้นก็ได้เป็น พระยา เลย แต่ จมื่น กรมพระตำรวจ(หลวง) นั้น ต่ำกว่า พระ  เมื่อได้เลื่อนก็เลื่อนเป็น พระ "ทั้งนี้ทั้งนั้น การเรียกลำลองเหล่านี้ เป็นสรรพนามบุรุษที่ ๓ ทั้งสิ้น" ถ้าเป็นสรรพนามบุรุษที่ ๒ ผู้ที่มีฐานะต่ำกว่า เช่น บ่าวไพร่ ผู้ใต้บังคับบัญชา ต้องเรียกขุนนางว่า ใต้เท้า ใต้เท้ากรุณา หรือ ใต้เท้ากรุณาเจ้า ตามศักดิ์ของขุนนางท่านนั้น ๆ เหมือนที่ หลวงอุดมสมบัติ เรียกว่า ท้าวพระกรุณา  นั่นเอง เว้นแต่ผู้ที่มีศักดิ์สูงกว่า ศักดิ์เท่ากัน หรือ "ผู้สนิทสนมคุ้นเคยใกล้ชิดกัน" จึงจะใช้สรรพนามบุรุษที่ ๒ ว่า เจ้าคุณ คุณพระนาย ฯลฯ ส่วนในครอบครัว เมื่ออยู่ในที่รโหฐาน ก็เรียกตามลำดับศักดิ์ในสกุล ในตระกูลขุนนางใหญ่ ๆ ลูกเอกภริยานั้น ศักดิ์สูงกว่าลูกอนุภริยา และเอกภริยา ก็ศักดิ์สูงกว่า อนุภริยา (บางครั้ง ขุนนางผู้ใหญ่ มีเมียหลวง เป็น คุณหญิง ท่านผู้หญิง พร้อมกันมากกว่า ๑ ก็มี) ลูกเอกภริยา มักใช้คำว่า คุณ นำหน้าชื่อ ลูกอนุภริยา ก็เรียก พ่อนั่น แม่นี่ บางครอบครัว ก็อาจเรียกลำลองเป็นการให้เกียรติญาติพี่น้อง เช่น พี่เป็น หลวง ก็เรียก  คุณหลวง  พ่อเป็น พระยา ก็เรียก เจ้าคุณพ่อ  แม่เป็นคุณหญิงก็เรียก คุณหญิงแม่ ภริยา เรียกสามีว่า ท่านเจ้าคุณ สามีเรียกภริยาว่า คุณหญิง ซึ่งถ้าเป็นต่อหน้าธารกำนัล ก็คงเรียกเช่นนั้นเพื่อให้เกียรติ แต่ถ้าเป็นที่รโหฐาน อาจจะเรียกหรือไม่เรียกก็ได้  โดยใช้เป็น คุณพ่อ คุณแม่ ตามปกติ ส่วนที่ จขกท. สงสัยนั้น  ก็มีหลายท่านตอบไปแล้ว ตามธรรมเนียม ผู้น้อยไม่เอ่ยนามผู้ใหญ่ ก็เรียกตามที่อยู่ก็มี เช่น เจ้าคุณหาบน เจ้าคุณหาล่าง คุณท่านเรือนใหญ่ คุณท่านเรือนเล็ก คุณท่านเรือนแพ คุณท่านที่สวนกาแฟ ฯลฯ นอกนั้นก็ตามฐานะอำนาจหน้าที่ เช่น สมเด็จองค์ใหญ่ สมเด็จองค์น้อย เจ้าคุณผู้ใหญ่ เจ้าคุณกลาโหม เจ้าคุณทหาร เจ้าคุณกรมท่า  เจ้าคุณพระคลังสิค้า เจ้าคุณปราสาท เจ้าคุณตำหนักใหญ่ เจ้าคุณตำหนักกลาง ฯลฯ แก้ไขเมื่อ 02 มี.ค. 54 10:34:57 แก้ไขเมื่อ 02 มี.ค. 54 10:31:16 แก้ไขเมื่อ 02 มี.ค. 54 10:29:18 จากคุณ : เจ้าคุณแม่ทัพ เขียนเมื่อ : 2 มี.ค. 54 10:21:30

ความคิดเห็นที่ 5 ส่วนที่ จขกท. ถามว่า ถ้าเป็นบรรดาศักดิ์ต่ำกว่าที่จะเรียกเจ้าคุณ ปกติ ก็เรียก คุณพระ คุณหลวง ท่านขุน ถ้าซ้ำกัน  เช่น มีคุณหลวง ๒ ท่าน เมื่อกล่าวถึงเป็น "บุรุษที่ ๓" ก็คงเอ่ยราชทินนามได้ เช่น คุณหลวงวิจารณ์ หลวงนายสิทธิ์ หลวงนายศักดิ์ คุณพระนายไวย คุณพระบำราศ (ความจริง ในกฎหมายตราสามดวง การเอ่ยราชทินนามโดยย่อ ไม่ออกให้เต็มนั้นเป็นความผิด  แต่ในชั้นหลัง เห็นจะไม่ถือกันมากนัก)   ส่วนบ่าวไพร่ หรือผู้มีฐานะต่ำกว่า ควรจะเรียกว่า ใต้เท้า ถึงจะชอบ แต่บางครั้ง ถ้าไม่ถือตัวมาก ก็อาจให้เรียกว่า คุณหลวง คุณพระ ฯลฯ ได้ จากคุณ : เจ้าคุณแม่ทัพ เขียนเมื่อ : 2 มี.ค. 54 10:56:58

ความคิดเห็นที่ 6 3#  บ้านทรายทอง เป็น ''หม่อม''  แม่   ครับ ไม่ใช่คุณหญิงแม่ ฮ่าๆๆ ส่วนที่ จขกท ถาม ผมว่าจะมีการเรียกเฉพาะให้เข้าใจกันนะครับ เพราะผู้น้อยไม่เรียกชื่อผู้ใหญ่กันตรงๆ ตัวอย่างก็เช่น บรรดาเจ้านาย  ถ้าเป็นชั้นเดียวกัน ก็จะมีคำเรียกเฉพาะไปเลย เช่น ทูลกระหม่อมใหญ่ (เจ้าฟ้าวชิรุณหิศ)   ทูลกระหม่อมหญิงใหญ่ (เจ้าฟ้าหญิงพาหุรัด)  ทูลกระหม่อมเล็ก (เจ้าฟ้าจักรพงศ์)   แล้งจะเข้าใจกันเองว่าพูดถึงเจ้านายองค์ไหน บรรดาขุนนางที่อยู่บ้านเดียวกัน ก็คงไม่ต่างกันอะครับ จากคุณ : ศุกร์เล็งลัคนา เขียนเมื่อ : 2 มี.ค. 54 14:24:18