 |
อืม ตาม 1
เอามาลงให้
ตำแหน่งของข้าราชการฝ่ายในที่เป็นสตรีในสมัยอดีต
Posted by Nepenthes , ผู้อ่าน : 2270 , 11:08:12 น.
หมวด : ศิลปะ/วัฒนธรรม
ในสมัยโบราณสตรีมิได้ทำราชการบ้านเมืองอย่างในปัจจุบันนี้ มีแต่การปฏิบัติราชการถวายแต่องค์พระมหากษัตริย์
คือปฏิบัติหน้าที่ดูแลกิจการในเขตพระราชฐาน เช่นรับใช้ในกิจประจำวันของพระมหากษัตริย์พระมเหสีเทวีตลอดจนดูแลรักษาพระที่นั่งพระตำหนักอันเป็นที่ประทับในเขตพระราชฐานรวมทั้งการประกอบพระเครื่องต้น ( พระกระยาหาร ) ต่าง ๆ ตั้งแต่โบราณสมัยกรุงศรีอยุธยา
อาจแบ่งตำแหน่งข้าราชการฝ่ายในออกได้เป็น 4 ระดับ
มีบรรดาศักดิ์ ศักดินา และหน้าที่ต่างกัน ตามความสำคัญในหน้าที่ราชการ คือ
ระดับที่ 1
มีบรรดาศักดิ์เป็น " ท้าว " เรียกกันว่าในสมัยนั้นว่า " คุณท้าว " โดยมีราชทินนามต่อท้ายบรรดาศักดิ์ทุกตำแหน่ง เช่น ท้าววรจันทร
เป็นหัวหน้าท้าวนางทั้งปวง บังคับบัญชาทั่วไปในราชสำนักฝ่ายใน ตลอดจนมีหน้าที่ตักเตือนว่ากล่าวพระบรมวงศานุวงศ์ฝ่ายใน และพระสนมกำนัล
ต่อมาในภายหลังได้มีการตั้งตำแหน่ง ท้าววรคณานันท์ เพิ่มเติม เป็นตำแหน่งท้าวนางสูงสุด ในข้าราชการสำนักฝ่ายใน ทำหน้าที่ดูแลปกครองข้าราชการสำนักฝ่ายใน ต่างพระเนตรพระกรรณ ขึ้นตรงต่อเสด็จอธิบดี
ซึ่งในภายหลังการปรับโครงสร้างของข้าราชสำนักฝ่ายใน มีผลทำให้ ตำแหน่งท้าววรจันทร์ มีอำนาจบังคับบัญชาราชการรองลงมาจากท้าววรคณานันท์ โดยที่ตำแหน่งท้าววรจันทร์ลงจะมีตำแหน่งท้าวนางอีก 4 ตำแหน่ง ได้แก่
ท้าวสมศักดิ์ ว่าการพนักงานทั้งปวง เช่น ในแผนกจัดเครื่องพระสุธารส และพระศรี เครื่องนมัสการ ดูแลหอพระและปูชนียสถานในราชสำนักฝ่ายใน
ท้าวอินทรสุริยา ว่าการห้องเครื่องวิเสท
ท้าวศรีสัจจา ว่าการโขลนจ่า ที่ควบคุมประตูวัง และอารักขาทั่วไป
ท้าวทรงกันดาร เป็นผู้บัญชาพระคลังใน
ระดับที่ 2
มีศักดิ์รองจากคุณท้าวคือ " คุณเฒ่าแก่ " ไม่มีบรรดาศักดิ์และราชทินนามเฉพาะ คงเรียกคำหน้านามว่า " คุณเฒ่าแก่ " ต่อคำหน้าชื่อของตัวเอง โดยที่ " คุณเฒ่าแก่ " มีด้วยกัน 2 ประเภท
ประเภทแรก คือ เคยเป็นเจ้าจอมในรัชกาลก่อน ๆ เรียกว่า เจ้าจอมเถ้าแก่ มีหน้าที่ฝึกหัดข้าราชสำนักฝ่ายใน
ประเภทที่สอง คือ ที่มิได้เป็นเจ้าจอม เรียกว่า " คุณเฒ่าแก่ " มีหน้าที่ออกไปประสานกิจการต่าง ๆ ที่เกี่ยวกับฝ่ายหน้า ( ข้าราชการที่เป็นผู้ชาย )
ระดับที่ 3
มีศักดิ์รองจาก " คุณเฒ่าแก่ " ลงไปคือ " จ่า " มีราชทินนามตามตำแหน่งด้วย
ระดับที่ 4
เป็นเสมียน-พนักงาน ( พนักงานผู้มีหน้าที่รักษาพระทวารประตูวัง และดูแลรักษาความเรียบร้อยในเขตพระราชฐานเรียกว่า " โขลน "
****************************************
ในสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ มีการตรากฎหมายซึ่งเรียกว่า พระไอยการนาตำแหน่งพลเรือน กำหนดศักดินาผู้ดำรงตำแหน่งข้าราชการฝ่ายใน ซึ่งใช้ต่อมาจนถึงสมัยรัตนโกสินทร์ ว่าตำแหน่งใดควรมีศักดินาเท่าไร และมีราชทินนามว่าอย่างไร
ท้าววรจัน ศักดินา 1000 เป็นที่สมเด็จพระพี่เลี้ยง ( หมายถึงพระพี่เลี้ยงกษัตริย์หรือพระราชโอรส-ธิดาชั้นสมเด็จเจ้าฟ้า )
ท้าวอินสุเรนทร์ -ท้าวศรีสุดาจัน-ท้าวอินทรเทวี-ท้าวศรีจุฬาลักษณ์ 4 ตำแหน่งนี้เป็น พระสนมเอก ศักดินาคนละ 1000
ท้าวสมศักดิ์-ท้าวโสภา 2 ตำแหน่งนี้ทำหน้าที่ฉลองพระโอษฐ์เชิญพระราชโองการพระราชกระแส แจ้งต่อไปยังผู้รับพระบรมราชโองการ หรือผู้รับ ๆ สั่งนั้น ๆ
ท้าวศรีสัจจา มีหน้าที่บังคับบัญชาจ่าโขลนทวารบานไพชยนต์ ( ผู้รักษาประตูพระที่นั่งและพระราชวัง ) ศักดินา 1000
ท้าวอินสุริยา ว่าการวิเสทหลวง ศักดินา 1000
ท้าวทรงกันดาร มีหน้าที่บังคับบัญชาคลังเงิน-ทอง ผ้าแพรพรรณ เครื่องทองขาว เครื่องทองเหลือง ศักดินา 800
นางเฒ่าแก่ หรือ คุณเฒ่าแก่ มีหน้าที่บังคับบัญชาควบคุมการปฏิบัติงานของโขลนทวารบานไพชยนต์ ในตำแหน่งรองท้าวศรีสัจจาถือศักดินา 600
จ่าก้อนแก้ว-จ่าก้อนทอง-จ่าราชภักดี-จ่าศรีพรม 4 ตำแหน่งนี้ ทำหน้าที่เป็นหัวหน้าโขลน ดูแลรักษาพระทวารประตูวัง และดูแลรักษาความสงบเรียบร้อยในเขตพระราชฐานชั้นใน ถือศักดินา 400
ท้าวเทพภักดี-ท้าวทองพยศ-ท้าวทองกีบม้า-ท้าวยอดมณเฑียร-ท้าวอินทกัลยา-ท้าวมังศรี ท้าวนางทั้ง 6 นี้มีหน้าที่ปฏิบัติการอยู่ในวิเสทหลวงถือศักดินา 400 ปฏิบัติงานขึ้นตรงในบังคับบัญชาท้าวอินสุริยา
พนักงานโขลน-นายประตู-เสมียน ถือศักดินา 80
ข้าราชการฝ่ายใน ในพระราชสำนักตามทำเนียบที่กล่าวมาในข้างต้นนี้ ในปัจจุบันไม่มีแล้วคงมีแต่ตำแหน่งตามระบบราชการทั่วไป คือ ตำแหน่งหัวหน้าแผนก ประจำแผนก และพนักงาน
ส่วนการบรรดาศักดิ์เป็นท้าวนางนั้นยกเป็นบรรดาศักดิ์ สำหรับพระราชทานสตรีที่มีความสำคัญเป็นพิเศษบางท่านเท่านั้น
อธิบายเพิ่มเติม
คุณพนักงาน
หมายถึง สตรีที่มีบิดามีบรรดาศักดิ์ตั้งแต่ชั้นพระยาขึ้นไปที่ได้รับทรงพระกรุณาโปรด เกล้า ฯ ให้มีตำแหน่งเป็นพนักงานพิเศษ เรียกว่า " คุณพนักงาน " มีคำหน้านามว่า " คุณ " ตามพระราชกฤษฎีกาว่าด้วยคำนำหน้านามสตรีเพิ่มเติม พ.ศ. 2464
ข้าหลวง
ตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตสถาน พ.ศ. 2525 อธิบายไว้ว่า คนที่ถวายตัวเป็นข้าในหลวงและเจ้านายนั้น ค่อนข้างจะแคบและเห็นว่าเป็นในสมัยก่อนมากกว่า
เพราะต่อมาจนถึงปัจจุบัน คนที่ถวายตัวเป็นข้าในหลวงและเจ้านายนั้นถ้าเป็นชายเรียกว่า มหาดเล็ก ถ้าเป็นผู้หญิงจึงจะเรียกว่า ข้าหลวง
นอกจากผู้ที่ถวายตัวถวายตัวเป็นข้าในหลวงและเจ้านายแล้ว ในบางสมัยคำว่า ข้าหลวง ยังหมายถึง นามตำแหน่งในราชการฝ่ายปกครอง เช่น ข้าหลวงเทศาภิบาล
เจ้าจอมอยู่งาน
คือเจ้าจอมที่องค์พระมหากษัตริย์ทรงเลือกไว้สำหรับทรงใช้สอยใกล้ชิดพระองค์ ในกิจวัตรประจำวันต่าง ๆ เช่น จัดพระภูษาและเครื่องสรง จัดเครื่องแต่งพระองค์และช่วยแต่งพระองค์
คือถ้าจะทรงพระภูษาโจง ก็ต้องทำหน้าที่เข้าม้วนชายผ้าที่เรียกว่า " โจงกระเบนหวาย " ถวายสายรัดพระองค์ ถวายพระองค์จิปาถะ นอกจากนั้นก็คอยรับพระราชกระแสที่จะสั่งถึงใครอย่างไร อันเป็นการในราชสำนัก มิใช่ราชการแผ่นดิน
และคอยปรนนิบัติรับใช้ประการอื่น ๆ เช่น ถวายพระโอสถ ถวายอยู่งานพัด ถวายอยู่งานนวด ในโอกาสที่เสด็จออกงาน เจ้าจอมอยู่งานทำหน้าที่พระสนม พระกำนัล เชิญเครื่องและตั้งเครื่องพระศรี พระสุธารส
( ธรรมเนียมปรนนิบัติเจ้านายในวัง ไม่ว่าจะเป็นการถวายงานนวดหรือเวลาตบยุงที่กัด ท่านก็ต้องมีการหัดเรียนรู้ว่าควรจะทำอย่างไร เวลาที่ยุงกัดพระบาท ผู้ใหญ่จะสอนมหาดเล็กหรือข้าหลวงว่า เวลาจะตบยุงห้ามตีที่พระบาทท่านเป็นอันขาด ให้ใช้เฉพาะนิ้วชี้เท่านั้น
คือ ทำนิ้วชี้นิ่งๆ กดลงที่ตัวยุงที่กัดเท้าท่านอยู่ เป็นการตบยุงอย่างละมุนละม่อม เวลาจะถวายงานทุบพระบาทก็จะไม่ทุบตุ้บตั้บอย่างคนธรรมดา แต่จะต้องมีเทคนิคพิเศษ กำมือหลวมๆ ให้เป็นรูทั้งสองมือแล้วทุบ ... )
*****************************************
| จากคุณ |
:
lovelypriest   
|
| เขียนเมื่อ |
:
22 พ.ย. 54 04:41:34
|
|
|
|
|
ขอถามคำว่า "ท้าว" ที่เราใช้กันในการ ปูนบำเหน็จ หรือ ยศให้กับวีรบุรุษ หรือ วีรสตรี
