ความคิดเห็นที่ 9
ประวัติของพระเจ้าสุริยพงษ์ผริตเดชฯ พระเจ้านครน่าน
◊ พระเจ้าสุริยพงษ์ผริตเดช กุลเชษฐมหันต์ ไชยนันทบุรมหาราชวงษาธิบดี สุจริตจารีราชานุภาวรักษ์ วิบูลย์ศักดิกิติไพศาล ภูบาลบพิตร สถิตย์ณนันทราชวงษ์ (สุริย ณน่าน) พระเจ้าผู้ครองนครน่าน ป,จ.ป,ม.ท,ช.ร,จ,พ. เปนบุตรเจ้าอนันตถวรฤทธิเดชฯ เจ้าผู้ครองนครน่านเจ้าสุนันทาเปนมารดา พระเจ้าสุริยพงผริตเดชฯ ประสูตรในรัชกาลที่ ๓ เมื่อวันที่ ๒ กุมภาพันธ์ ปีเถาะ จุลศักราช ๑๑๙๓ พระพุทธศักราช ๒๓๗๔ ในรัชกาลที่ ๔ เมื่อ พ.ศ. ๒๓๙๘ ได้รับพระราชทานสัญญาบัตร เปนพระยาราชวงษ์ ถึงรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๓๑ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้ฯ ให้ว่าที่เจ้าอุปราช นครน่าน พ.ศ. ๒๔๓๖ ได้รับพระราชทานสัญญาบัตรเปนเจ้าสุริยพงษ์ผริตเดชฯ เจ้าผู้ครองนครน่าน พ.ศ. ๒๔๔๖ ได้รับพระราชทานพระสุพรรณบัตรเปนพระเจ้าสุริยพงษ์ผริตเดชฯ พระเจ้าผู้ครองนครน่าน แต่ได้รับราชการสนองพระเดชพระคุณมารวมเวลา ๖๓ ปี จนถึง พ.ศ. ๒๔๖๐ พระเจ้าสุริยพงษ์ผริตเดชฯ ประชวรเปนโรคชราอาการทรงบ้างทรุดบ้างเสมอมาจนถึงเดือนมีนาคม พ.ศ. ๒๔๖๐ อาการมากขึ้น แพทย์หลวงแลแพทย์ชเลยศักดิประกอบยารักษาโดยเต็มกำลังอาการหาคลายไม่ ถึงวันที่ ๕ เมษายน พ.ศ. ๒๔๖๑ เวลา ๔ นาฬิกา ๕๐ นาทีก่อนเที่ยง พระเจ้าสุริยพงษ์ผริตเดชฯ ถึงแก่พิลาไลย อายุได้ ๘๗ ปี ๒ เดือน ๒๘ วัน ครองนครน่านมาได้ ๒๕ ปี
เมื่อ พ.ศ. ๒๔๓๐ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ไปจัดรวบรวมเสบียงอาหารที่เมืองเชียงคำ ส่งกองทัพ นายพลโทเจ้าพระยาสุรศักดิ์มนตรี เมื่อครั้งเปนเจ้าหมื่นไวยวรนารถเปนแม่ทัพขึ้นมาปราบฮ่อที่เมืองพระบาง แลได้ไปในกองทัพด้วย รวมเวลาที่จัดการลำเลียงส่งเสบียงอาหารแลไปมา ๔ เดือนเศษ
พระเจ้าสุริยพงษ์ผริตเดชฯ มีบำเหน็จความชอบในราชการปรากฎในประกาศ เมื่อทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานพระสุพรรณบัตร ดังนี้
ศุภมัสดุพระพุทธสาสนกาล เปนอดีตภาคล่วงแล้ว ๒๔๔๖ พรรษา ปัตยุบันกาลจันทรคตินิยม สะสะสังวัจฉรกติกมาศ กาฬปักษ์จาตุทสีดิถีพุฒวาร สุริยคติกาลรัตนโกสินทรศก ๑๒๒ พฤศจิกายนมาศ อัฏฐารสามาสาหะคุณพิเศษ ปริเฉทกาลกำหนด
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาจุฬาลงกรณ์ บดินทรเทพยมหามงกุฎบุรุษยรัตนราชรวิวงษ์ วรุตมพงษบริพัตร วรขัติยราชนิกโรดม จาตุรันตบรมมหาจักรพรรดิราชสังกาศ ฯลฯ ปรมินทรธรรมิกมหาราชาธิราชบรมนารถบพิตร พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
ทรงพระราชดำริห์ว่า เจ้าสุริยพงษ์ผริตเดชฯ เจ้านครเมืองน่าน ได้รับราชการสนองพระเดชพระคุณมาช้านาน แลได้เคยไปราชการทัพศึกมีบำเหน็จความชอบมาแต่ยังเปนตำแหน่งเจ้าราชวงษ์ในนครเมืองน่าน ครั้นเมื่อทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ตั้งให้เปนเจ้าผู้ครองนครเมืองน่าน ก็อุสาหปกครองบ้านเมืองต่างพระเนตรพระกรรณ โดยซื่อสัตย์สุจริต มีความโอบอ้อมอารีเปนที่นิยมนับถือของเจ้านายท้าวพระยาแลไพร่บ้านพลเมืองทั่วไปเปนอันมาก ทั้งมีความสวามิภักดิ์ต่อราชการเปนนิจ แม้มีราชการสำคัญเกิดขึ้นข้างฝ่ายเหนือคราวใด เจ้าสุริยพงษ์ผริตเดชฯ ก็ได้พร้อมใจกับเจ้านายบุตรหลานช่วยราชการโดยแขงแรงทุกคราวมา จนเมื่อเกิดเหตุผู้ร้ายก่อการจลาจลขึ้นในมณฑลพายัพ เมื่อรัตนโกสินทรศก ๑๒๑ นี้ เจ้าสุริยพงษ์ผริตเดชฯ ก็ได้จัดเจ้านายบุตรหลานแลท้าวพญาไพร่พลนครเมืองน่านช่วยปราบปรามผู้ร้าย แลเปนกำลังจัดเสบียงอาหารพาหนะส่งกองทหาร ได้รับราชการเปนที่พอพระราชหฤไทยเปนอันมาก
อนึ่ง เจ้าสุริยพงษ์ผริตเดชฯ มีความจงรักภักดีต่อใต้ฝ่าลอองธุลีพระบาทโดยเฉพาะแม้อยู่เมืองไกลก็มิได้คิดแก่ความลำบาก อุสาหฝ่าทางกันดารมาเฝ้าทูลลอองธุลีพระบาทเนือง ๆ ผิดกับเจ้านครเมืองน่านแต่ก่อน ๆ มา เปนเหตุให้ทรงพระกรุณาสนิทชิดชอบพระราชอัธยาไศรยเปนอันมาก
ทรงพระราชดำริห์ว่า นครเมืองน่านก็เปนนครใหญ่อันหนึ่งในหัวเมืองประเทศราชข้าขอบขัณฑสิมา เจ้านายที่ปกครองนครเมืองน่าน ต่างพระเนตรพระกรรณสืบตระกูลวงษ์ต่อ ๆ กันมา ยังหาได้มีเจ้าตนใดได้เคยรับพระราชทางเกียรติยศเปนพระเจ้าประเทศราชไม่ แลบัดนี้เจ้าสุริยพงษ์ผริตเดชฯ ก็เจริญชนมไวยยิ่งกว่าบรรดาเจ้าประเทศราชทั้งปวง ทั้งมีอัธยาไศยเปนสัตย์ธรรมมั่นคง จงรักภักดีต่อใต้ฝ่าลอองธุลีพระบาทเนืองนิจ แลมีความชอบความดีมาในราชการเปนอันมาก สมควรจะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ยกย่องอิศริยยศเจ้าสุริยพงษ์ผริตเดชฯ ยิ่งขึ้นกว่าแต่ก่อน ให้เปนเกียรติยศแก่เมืองน่านแลตระกูลวงษ์สืบไปได้
จึงมีพระบรมราชโองการดำรัสสั่งให้สถาปนาเลื่อนยศถานันดรศักดิ์เจ้านครน่าน ขึ้นเปนพระเจ้านครน่าน มีนามตามจาฤกในสุพรรณบัตรว่า เจ้าสุริยพงษ์ผริตเดช กุลเชษฐมหันต์ดไชยนันทบุรมหาราชวงษาธิบดี สุจริตจารีราชานุภาวรักษ์ วิบูลยศักดิกิติไพศาลภูบาลบพิตรสถิตย์ณนันทราชวงษ์ พระเจ้านครน่าน ได้ปกป้องเจ้านายบุตรหลานแสนท้าวพญาลาวราษฎรในเมืองน่านแลเมืองขึ้นทั้งปวงให้ปรากฎเกียรติยศเดชานุภาพสืบไป ขอจงเจริญชนมายุพรรณศุขพลปฏิภาณ คุณสารสมบัติ สรรพศิริสวัสดิพิพัฒมงคลทุกประการ ปกป้องพระราชอาณาเขตขัณฑสิมา โดยความซื่อตรงต่อกรุงเทพมหานคร ดำรงอยู่ยืนยาวสิ้นกาลนาน เทอญ
พระเจ้าสุริยพงษ์ผริตเดชฯ ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิศริยาภรณ์ แลเหรียญต่าง ๆ ดังนี้ คือ ตราช้างเผือกชั้นที่ ๓ เมื่อปีกุญ พ.ศ. ๒๔๓๐ ตรามงกุฎสยามชั้นที่ ๑ ร.ศ. ๑๑๖ พ.ศ. ๒๔๔๐ ตราทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ ร.ศ.๑๒๐ พ.ศ. ๒๔๔๔ ตราช้างเผือกชั้นที่ ๒ ร.ศ. ๑๒๐ พ.ศ. ๒๔๔๔ ตราปฐมจุลจอมเกล้า ร.ศ. ๑๒๒ พ.ศ. ๒๔๔๖ เหรียญจักรพรรดิมาลา เหรียฐรัชฎาภิเศามาลา เหรียญประพาศมาลา เหรียญทวีธาภิเศก เหรียญรัชมงคล เหรียญรัชมังคลาภิเศก แลได้พระราชทานเครื่องยศ คือ สังข์เลี่ยมทองคำ ๑ หีบหมากไม้แดงหุ้มทองคำ ๑ กากระบอกทองคำ ๑ กระบี่ฝักทองคำ ๑ นอกจากนี้ยังได้รับพระราชทานสิ่งของสำหรับพระเกียรติยศอิกหลายอย่าง มีชฎาเปนต้น
พระเจ้าสุริยพงษ์ผริตเดชฯ มีชายา ๗ คน คือ
ชายาที่ ๑ ชื่อแม่เจ้ายอดหล้า มีบุตรธิดารวม ๑๓ คน บุตรที่ ๑ เจ้าคำบุ ที่ ๒ เจ้าคำเครื่อง ที่ ๓ เจ้ายศ ที่ ๔ เจ้านางอัมรา ที่ ๕ เจ้าน้อยรัตน ได้เปนเจ้าราชวงษ์ ที่ ๖ เจ้าน้อยบริยศ ที่ ๗ เจ้านางบัวเขียว ได้เจ้าบุรีรัตน (บรม) เปนสามี ที่ ๘ อำมาตย์ตรีเจ้าบุรีรัตน (สุทธิสาร) ที่ ๙ เจ้าราชภาติกวงษ์ (จันทวงษ์) ที่ ๑๐ เจ้าหนานบุญรังษีที่ ๑๑ เจ้าราชภาคินัย (น้อยมหาวงษ์) ที่ ๑๒ เจ้าราชดนัย (น้อยยอดฟ้า) ที่ ๑๓ เจ้านางสมุท
ชายาที่ ๒ ชื่อแม่เจ้าคำปลิว มีบุตร ๔ คน ถึงแก่กรรมไปหมดแล้ว
ชายาที่ ๓ ชื่อแม่เจ้าจอมแฟง มีบุตรธิดารวม ๓ คน คือ ๑ แม่เจ้าบัวแว่น ได้เจ้าราชบุตร (น้อยอนุรุท) เปนสามี ๒ เจ้าแหว ๓ เจ้าน้อยครุธ ชายาที่ ๔ ชื่อแม่เจ้าคำเกี้ยว มีธิดา ๒ คน คือ ๑ เจ้านางเกี๋ยงคำ ๒ เจ้านางคำอ่าง
ชายาที่ ๕ ชื่อแม่เจ้ายอดหล้า มีบุตรธิดารวม ๗ คน ๑ เจ้านางเทพมาลา ๒ เจ้านางเทพเกสร ๓ เจ้าน้อยอินแสงสี ๔ เจ้านางจันทวดี ๕ เจ้านางศรีสุภา ๖ เจ้านางดวงมาลา ๗ เจ้านางประภาวดี
ชายาที่ ๖ ชื่อนางสีคำ มีบุตรธิดารวม ๗ คน ถึงแก่กรรมไปแต่ยังเล็ก ๆ ๕ คน ที่ยังเหลืออยู่คือ ๑ เจ้านางแว่นแก้ว ๒ เจ้านางสีพรหมา เปนหม่อมหม่อมเจ้าสิทธิพร ๑
ชายาที่ ๗ นางบัว มีบุตร ๗ คน ถึงแก่กรรมไป ๔ ยังอยู่ ๓ คือ ๑ เจ้านางต่อมแก้ว ๒ เจ้าก่ำ ๓ เจ้านางเกียรทอง (จากราชวงศาปกรณ์ พงศาวดารเมืองน่าน)
จากคุณ :
คนน่าน
- [
20 มิ.ย. 48 17:08:40
A:203.155.83.253 X: TicketID:102345
]
|
|
|