ความคิดเห็นที่ 1 เริ่มรัชกาลที่ ๕ ได้กล่าวในตอนก่อน  ว่าเมื่อทูลกระหม่อมเสด็จสวรรคตแล้วในปีแรกฉันจำอะไรมิใคร่ได้  เมื่อจะแต่งหนังสือนี้จึงเอาจดหมายเหตุเก่ามาตรวจดู  เห็นข้อราชการในตอนปีมะเส็ง พ.ศ. ๒๔๑๒ ซึ่งฉันนึกว่าจำได้เป็นเงาๆ แต่มาเข้าใจชัดเจนต่อเมื่อเป็นผู้ใหญ่มีอยู่หลายเรื่อง  จะนำมาเล่าเริ่มต้นในตอนนี้ พิเเคราะห์ดูเหมือนในระหว่างเวลาที่ยังไม่ได้ถวายพระเพลิงพระบรมศพ  หรือถ้าว่าอย่างพูดกันในปัจจุบันนี้ คือในเวลาที่ยังไว้ทุกข์อยู่นั้น  รัฐบาลมุ่งหมายเพียงแต่ระงับเหตุร้ายที่เกิดขึ้นดังพรรณนามาในตอนก่อน  กับจะรักษาการต่างๆให้เรียบร้อยอยู่อย่างเดิมเป็นสำคัญ  ยังไม่คิดจัดอะไรใหม่นอกจากที่จำเป็น  หรือทำแต่ตามประเพณีบ้านเมืองที่มีแบบแผนมาแต่ก่อน  เพราะฉะนั้นการที่จัดขึ้นใหม่ในปีมะเส็ง  จึงปรากฏว่าจัดบำรุงทหารบกทหารเรือก่อนอย่างอื่น  ด้วยมีความจำเป็นต้องจัดเตรียมกำลังสำหรับปราบปรามพวกจีนตั้วเฮีย(หรืออั้งยี่)  ทำกำเริบขึ้นดังกล่าวมาแล้วในตอนก่อน  ก็ในหนังสือที่แต่งนีจะมีกล่าวถึงทหารต่อไปข้างหน้าอีกหลายแห่ง  ฉัยได้เคยตรวจค้นเรื่องตำนานทหารไทยอยู่บ้าง  เห็นว่าน่าจะเล่าต้นเรื่องของทหารไทยที่หัดตามแบบฝรั่งหรือที่เรียกกันว่า "ทหารหัดอย่างยุโรป" แทรกลงตรงนี้เสียก่อน  เมื่ออ่านถึงทหารต่อไปข้างหน้าจะได้เข้าใจง่ายขึ้น ทหารไทยที่หัดตามแบบฝรั่ง  ปรากฏในหนังสือพงศาวดารว่าแรกมีขึ้นในรัชกาลสมเด็จพระนารายณ์มหาราช โปรดฯให้นายทหารฝรั่งเศสคนหนึ่งชื่อว่า เชวาเลีย เดอ ฟอร์แบง เป็นครูผู้ฝึกหัด  แต่พอสิ้นรัชกาลนั้นแล้วก็เลิกมิได้มีต่อมาอีก  จนถึงสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ในรัชกาลที่ ๒ เมื่อรัฐบาลอังกฤษในอินเดียแต่งให้ ครอเฟิต เป็นทูตเข้ามามีทหารแขกอินเดียที่อังกฤษจัดขึ้นเรียกว่า "ซีปอย" (Sepoy) ประจำเรือรบมาด้วย  เป็นเหตุให้ไทยได้เห็นทหารหัดอย่างฝรั่งเป็นครั้งแรกในกรุงเทพฯนี้  เมื่อทูตอังกฤษกลับไปแล้ว  พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยโปรดฯให้จัดทหารอย่างฝรั่งขึ้นพวก ๑ ไทยเราเรียกกันว่า"ทหารซีป่าย" (มีรูปภาพปรากฏอยู่ในหนังสือที่ฝรั่งแต่งเรื่องหนึ่ง)  แต่จะมีจำนวนคนเท่าใดให้มีหน้าที่อย่างไร  และใครเป็นครูฝึกหัด สืบไม่ได้ความ  ฉันสันนิษฐานตามเค้าเงื่อนเห็นว่าจะเป็นพวกกรมรักษาพระองค์และมีหน้าที่รักษาพระราชฐาน ชื่อทหารซีป่ายกับเครื่องแต่งตัวยังสืบต่อมาถึงรัชกาลที่ ๓  เมื่อแต่งป้อมปากน้ำเตรียมต่อสู้ข้าศึก  ปรากฎว่าพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดฯให้พระบาทสมเเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อยังดำรงพระยศเป็นเจ้าฟ้ากรมขุนอิศเรศรังสรรค์ทรงหัดพวกญวนเข้ารีตที่อพยพเข้ามาสามิภักดิ์  เป็นทหารปืนใหญ่สำหรับประจำป้อม  และมีตำราปืนใหญ่ซึ่งพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดฯให้แปลจากภาษาอังกฤษปรากฏอยู่   แต่จะฝึกหัดจัดระเบียบการบังคับบัญชาทหารปืนใหญ่พวกนั้นอย่างไร  สืบไม่ได้ความ  ถึงรัชกาลที่ ๔ ในปีกุนพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสวยราชย์นั้น  มีนายร้อยเอกทหารอังกฤษคน ๑ ชื่อ อิมเป (Impey) ไม่สมัครอยู่ในอินเดีย  เข้ามาขอรับราชการในประเทศสยาม  พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดฯให้รับไว้เป็นครู  แล้วดำรัสสั่งให้เกณฑ์ไพร่หลวงส่งไปหัดจัดเป็นทหารราบขึ้นกรม ๑ เรียกว่า "มหารหน้า"  ต่อมาไม่ช้ามีนายร้อยเอกทหารอังกฤษตามมาจากอินเดียอีกคน ๑ ชื่อ น๊อกส์ ((Knox) ซึ่งภายหลังได้เป็นกงสุลเยเนอราลอังกฤษ) มาขอสมัครรับราชการเหมือนอย่างนายร้อยเอกอิมเป  ในเวลานั้นครูทหารวังหลวงมีแล้ว  พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงทรงรับนายน๊อกส์ไว้เป็นครูหัดคนพวกที่ได้ทรงบังคับบัญชามาแต่ในรัชกาลที่ ๓  จัดเป็นทหารขึ้นวังหน้า  ทหารไทยจึงได้ฝึกหัดจัดการบังคับบัญชาตามแบบทหารฝรั่งแต่นั้นมา   ใช้แบบอังกฤษหมดทุกอย่างแม้จนคำบอกทหารและชื่อตำแหน่งนายทหารก็ใช้ภาษาอังกฤษ  ต่อมาเมื่อมีแตรวงขึ้น  ก็เอาเพลงอังกฤษ God save the Queen มาใช้เป็นเพลงคำนับรับเสด็จ  และเครื่องแต่งตัวเลียนแบบทหารอังกฤษ  ครั้นถึงปลายรัชกาลที่ ๔ ครูอังกฤษไม่มีตัว  ได้ทหารฝรั่งเศสคน ๑ ชื่อ ลามาช (Lamache) มาเป็นครู  ได้เป็นที่หลวงอุปเทศทวยหาญ  มาแก้วิธีฝึกหัดและคำบอกทหารเป็นภาษาฝรั่งเศส  แต่ยังไม่ทันเปลี่ยนไปได้เท่าใดก็สิ้นรัชกาลที่ ๔   ถึงรัชกาลที่ ๕ ก็ให้เลิกครูฝรั่งเศส  และให้นายทหารไทยที่เป็นศิษย์ของนายร้อยเอกอิมเปเป็นครูกลับฝึกหัดอย่างอังกฤษต่อมา  ในครูพวกนี้ฉันทันรู้จักตัวได้เป็นขุนนาง ๔ คน ชื่อครูเลิงเชิงเป็นขุนเจนกระบวนหัด ได้เป็นครูทหารมารีนคน ๑  ชื่อครูกรอบเป็นที่ขุนจัดกระบวนพล ได้เป็นครูทหารรักษาพระองค์คน ๑  ชื่อครูเล็กเป็นที่ขุนรัดรณยุทธ ได้เป็นครูทหารมหาดเล็ก(และเป็นครูของตัวฉันด้วย)คน ๑  ชื่อครูวงศ์เป็นขุนรุดรณชัย คงเป็นครูทหารหน้าคน ๑   เมื่อรัชกาลที่ ๔ เห็นจะมีจำนวนทหารเข้าเวรอยู่ประจำการราวสัก ๒๐๐ คน  ทรงตั้งข้าหลวงเดิมซึ่งไว้พระราชหฤทัยให้เป็นผู้บังคับบัญชา  ในชั้นเดิมจะเป็นใครฉันไม่ทราบ  ทราบแต่ว่าเจ้าพระยามหินทรศักดิ์ธำรง(เพ็ง เพ็ญกุล)(๑) เมื่อยังเป็นพระยาบุรุษรัตนราชพัลลภ เป็นผู้บังคับการอยู่ก่อน  แล้วโปรดฯให้คุณตาของฉันเป็นผู้บังคับการต่อมาจนสิ้นรัชกาล  ถึงรัชกาลที่ ๕ โปรดฯให้พระยาพิชัยสงคราม(อ่ำ อมรานนท์)ปลัดกรมข้าหลวงเดิม  เมื่อยังเป็นพระอินทรเทพแล้วเลื่อนเป็นพระยามหามนตรีเป็นผู้บังคับการทหารหน้า  ดูเหมือพวกรักษาพระองค์(ที่สืบมาแต่ทหารซีป่ายแต่ก่อน)ก็จะจัดให้เป็นทหารอย่างยุโรปเหมือนทหารหน้าในตอนต้น ส่วนทหารเรือนั้น  ปรากฏในหนังสือเก่าว่าถือกันมาแต่ครั้งกรุงศรีอยุธยาว่าไทยเป็นเชื้อชาวดอน  อุปนิสัยไม่ชอบทางทะเล  คนเดินเรือทะเลหลวงแม้ในสมัยนั้นจึงใช้แต่คนเชื้อสายพวกแขกจามและแขกมลายูเป็นพื้น  ถ้าเป็นเรือค้ามักใช้จีน  ในเวลาทำศึกสงครามก็เป็นแต่รับทหารไทยไปในเรือนั้น  เลยเป็นประเพณีเช่นนั้นมาจนถึงสมัยกรุงรัตนโกสินทร์นี้  เมื่อก่อนรัชกาลที่ ๔ ยังมีเรือทะเลของหลวงทั้งสำหรับลาดตระเวนและค้าขาย  เดิมเรือค้าขายใช้เรือสำเภาจีน เรือลาดตระเวนใช้เรือกำปั่น(อย่างเดียวกับมที่พวกแขกมลายูใช้)  มาถึงรัชกาลที่ ๓ เจ้าพระยาศรีสุริยวงศ์เมื่อยังเป็นหลวงสิทธินายเวรมหาดเล็ก อุตส่าห์เรียนวิชาต่อเรือกำปั่นต่อพวกฝรั่งด้วยใจรัก   จนสามารถต่อเรื่อกำปั่นใบอย่างฝรั่งถวายพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว  แต่นั่นเรือรบของหลวงสำหรับลาดตระเวนก็เปลี่ยนเป็นเรือกำปั่นใบอย่างฝรั่ง   และเจ้าพระยาศรีสุริยวงศ์ก็ได้อำนวยการต่อเรือกำปั่นของหลวงสืบมา  พอถึงรัชกาลที่ ๔ ก็เริ่มเปลี้ยนเป็นเรือกำปั่นไฟ  เจ้าพระยาศรีสุริยวงศ์ได้เป็นที่สมุหพระกลาโหม ก็ได้อำนวยการต่อเรือกำปั่นและบังคับบัญชาเรือไฟของหลวง  จัดขึ้นเป็นกรม ๑ เรียกว่า "กรมอรสุมพล" เป็นต้นของกรมทหารเรือไทย  เรือกำปั่นไฟชั้นแรกต่อขึ้นเป็นเรือจักรข้างสำหรับบรรทุกคนเป็นพื้นและคงใช้พวกจามเป็นพนักงานเดินเรือต่อมา  แต่พวกต้นกลเป็นไทยทั้งนั้น  มาจนปลายรัชกาลที่ ๔ จึงเริ่มต่อเรือจักรท้ายรายปืนใหญ่เป็นเรือรบอย่างฝรั่ง  แรกต่อเรือปืน(Gunboat) ๒ ลำ ชื่อ สงครามครรชิตลำ ๑ ศักดิ์สิทธาวุธลำ ๑  แล้วต่อเรือขนาดใหญ่ขึ้นเป็นอย่าง คอเวต (Corvette)อีกลำ ๑ เมื่อปีมะโรง พ.ศ. ๒๔๑๐ ชื่อว่า เรือสยามูประสดัมภ์  เมื่อมีเรือรบอย่างฝรั่งขึ้นจึงเกณฑ์พวกมอญไพร่หลวงหัดเป็นทหารมรีนสำหรับเรือรบตั้งขึ้นอีกกรม ๑  แต่กัปตันและต้นหนเรือรบยังต้องหาฝรั่งต่างประเทศมาใช้อยู่อีกนาน  ทางฝ่ายวังหน้า พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัวก็ทรงต่อเรือไฟ  และหัดทหารเรือวังหน้าบ้างเหมือนกัน  มีเรือรบวังหน้าต่อ ๒ ลำ ชื่อ อวสาวดีรส ลำ ๑  ชื่อ ยงยศอโยธยา ลำ ๑  เรื่องต้นของทหารอย่างยุโรปเป็นดังแสดงมา .................................................................................................................................................... (๑)เจ้าพระยามหินทรศักดิ์ธำรง นามเดิม เพ็ง  เป็นข้าหลวงเดิมในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  เมื่อเสด็จเสวยราชสมบัติแล้ว  โปรดฯให้เป็นเจ้าหมื่นสรรพเพธภักดี หัวหมื่นมหาดเล็ก  ภายหลังเมื่อเป็นอุปทูตจำทูลพระราชสาส์น คุมเครื่องบรรณาการออกไปเจริญทางพระราชไมตรี ถึงสมเด็จพระนางเจ้ากวินวิกตอเรีย ณ กรุงลอนดอน สำเร็จกิจดังพระราชประสงค์ เมื่อกลับเข้ามาถึงก็โปรดฯให้เป็นพระบุรุษรัตนราชวัลลภ จางวางมหาดเล็ก  มาในรัชกาลที่ ๕ โปรดฯให้เป็นพระยาราชสุภาวดี สมุหพระสุรัสวดี  แล้วโปรดฯให้เป็น "เจ้าพระยามหินทรศักดิธำรง สกูลวงศ์อรเอกดิเรกยศ มธุรพจนสุนทรธรรมยุติยานุวัติ บุรุษรัตนทุวาธิราชนิกรวรยุคลบาท บรมนาถสวามิภักดิสนิท  วิสิฐคุณศรีรัตนธาดา อภัยพิริยบรากรมพาหุ" เมื่อ พ.ศ. ๒๔๑๗   ถึงอสัญกรรมเมื่อวันที่ ๒ มกราคม ปีมะเมีย พ.ศ. ๒๔๓๗ ท่านเป็นต้นสกุล "เพ็ญกุล" จากคุณ : กัมม์ - [ 11 ก.ค. 48 17:28:09 ]

ความคิดเห็นที่ 2 นอกจากบำรุงการทหาร  การที่จัดสร้างในปีมะเส็งเมื่อเริ่มรัชกาลที่ ๕ มีสร้างวัดราชบพิธฯอย่าง ๑  สร้างพระบรมรูปสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทั้ง ๔ พระองค์อย่าง ๑  สร้างพระที่นั่งใหม่(หมู่ที่นั่งจักรีบัดนี้)อย่าง ๑ กับตั้งระเบียบเครื่องราชอิสริยาภรณ์อย่าง ๑ ด้วยเหตุต่างกันดังอธิบายต่อไปนี้ เรื่องสร้างวัดราชบพิธฯนั้น  ตามประเพณีโบราณเมื่อผู้ใดสามารถตั้งวงศ์สกุลของตนได้  แม้เป็นแต่ชั้นคฤหบดีก็ย่อมสร้างวัดสำหรับสกุลขึ้นเป็นที่บำเพ็ญการกุศล  และบรรจุอัฐิธาตุของสมาชิกในวงศ์สกุล  จึงมีวัดที่ในเมืองสุโขทัยและในพระนครศรีอยุธยามากมายด้วยประเพณีที่ว่านี้  และเป็นคติถือกันมาว่า เมื่อพระเจ้าแผ่นดินเสวยราชย์แล้วต้องสร้างวัดประจำรัชกาลทุกพระองค์  ในกรุงรัตนโกสินทร์นี้วัดพระเชตุพนฯเป็นวัดประจำรัชกาลที่ ๑  วัดอรุณฯเป็นวัดประจำรัชกาลที่ ๒  วัดราชโอรสฯเป็นวัดประจำรัชกาลที่ ๓  และวัดราชประดิษฐ์ฯเป็นวัดประจำรัชกาลที่ ๔  ถึงรัชกาลที่ ๕ จึงให้สร้างวัดราชบพิธฯขึ้นเป็นวัดประจำรัชกาล  ก่อฤกษ์ในปีมะเส็ง  แต่ฉันจำไม่ได้ เห็นจะเป็นด้วยไม่ได้ตามเสด็จมา จำได้แต่เมื่อแห่พระนิรันตรายไปวัดราชบพิธฯเมื่อปีมะเมีย  เพราะเป็นการแห่ใหญ่มีกระบวนแปลกๆสนุกน่าดูมาก เรื่องสร้างพระบรมรูปพระเจ้าอยู่หัวทั้ง ๔ พระองค์นั้นก็เริ่มปั้นหุ่นมาแต่ปีมะเส็ง  การสร้างพระบรมรูปไม่เคยมีประเพณีมาแต่ก่อน  แต่โบราณรูปที่สร้างเป็นเจดีย์วัตถุสำหรับสักการบูชา  สร้างแต่พระพุทธรูปและเทวรูป หรือรูปพระสงฆ์ซึ่งมีผู้นับถือมาก  แม้จะสร้างพระรูปเป็นอนุสรณ์เฉลิมพระเกียรติพระเจ้าแผ่นดินก็สร้างเป็นพระพุทธรูป  ดังเช่นพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกกับพระพุทธเลิศหล้านภาลัยที่อยู่ในพระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม  หรือมิฉะนั้นก็สร้างเป็นรูปพระอิศวรหรือรูปพระนารายณ์ยังมีอยู่ในเมืองเขมรหลายองค์  ที่จะสร้างพระรูปพระเจ้าแผ่นดินเป็นรูปมนุษย์แต่โบราณหาทำไม่  อะไรเป็นเหตุให้ทิ้งตำราเดิม  เวลาแต่งหนังสือนี้หมดตัวผู้รู้เสียแล้ว  นึกเสียดายที่ไม่ได้กราบทูลถามพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  หรือสมเด็จเจ้าฟ้าฯกรมพระยาบำราบปรปักษ์ เมื่อยังมีโอกาสที่จะรู้ได้  จึงได้แต่สันนิษฐานตามเค้าเงื่อนที่มีอยู่  คือเมื่อในรัชกาลที่ ๔ ได้พระรูปพระเจ้าแผ่นดินต่างประเทศเข้ามาหลายองค์  เป็นพระรูปหล่อเช่นที่เอมเปอเรอนะโปเลียนที่ ๓ กับพระมเหสีถวายมาเป็นบรรณาการบ้าง  เป็นพระรูปปั้นระบายสีเช่นที่ยังรักษาไว้ในพิพิธภัณฑ์สถานบ้าง  ความนิยมคงจะเริ่มเกิดขึ้นในสมัยนั้น  จึงมีผู้ส่งพระบรมรูปฉายาลักษณ์พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว(องค์ที่ทรงพระมาลาสก๊อต)ไปให้ทำเป็นรูปหล่อที่ในยุโรปเมื่อ พ.ศ. ๒๔๐๖(๑) ช่างปั้นฝรั่งเศสเป็นผู้ปั้น   ได้เห็นแต่พระฉายาลักษณ์จึงคิดประดิษฐ์พระรูปโฉมตามคาดคะเน  แล้วหล่อด้วยปูนปลาสเตอร์ขนาดสูงราวครึ่งเมตรส่งเข้ามาถวายทอดพระเนตรก่อน(๒)  พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทอดพระเนตรเห็นพระบรมรูปที่ฝรั่งทำผิดเพี้ยนพระลักษณะมากนัก  จึงให้บอกเลิกแล้วดำรัสสั่งให้ช่างไทย(จะเป็นใครสืบไม่ได้ความ  แต่เป็นช่างปั้นฝีมือเยี่ยมอยู่ในเวลานั้น)ปั้นพระบรมรูปขึ้นใหม่อีกองค์ ๑  ให้ทำเป็นอย่างพระบรมรูประบายสีขนาดเท่าพระองค์(๓)  แต่การปั้นยังไม่ทันแล้วก็สิ้นรัชกาลที่ ๔  พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดฯให้ทำต่อจนสำเร็จ   เมื่อมีพระบรมรูปพระพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวขึ้นเช่นนั้นแล้ว  จึงทรงพระราชดำริว่าควรสร้างพระบรมรูปสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทั้ง ๔ พระองค์เป็นพระรูปหล่อขนาดเท่าพระองค์ขึ้นไว้สักการบูชาเฉลิมพระเกียรติ  ฝ่ายท่านผู้ใหญ่ในราชการแผ่นดินก็เห็นชอบด้วย  เพราะมีแบบแผนที่พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงสร้าง พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกและพระพุทธเลิศหล้านภาลัย สนองพระเดชพระคุญสมเด็จพระบุรพาการีมหาราชเป็นเยี่ยงอย่าง  และพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงเริ่มสร้างเป็นรูปมนุษย์มาแล้ว  สันนิษฐานว่ามูลเหตุที่สร้างพระบรมรูป ๔ พระองค์เห็นจะเป็นเช่นว่ามา  การสร้างพระบรมรูป ๔ พระองค์นั้น  โปรดฯให้พระองค์เจ้าประดิษฐวรการ อธิบดีกรมช่างสิบหมู่ และเป็นช่างอย่างดีในพระองค์เองด้วย  เป็นผู้อำนวยการ เมื่อปั้นหุ่นนั้นรู้พระลักษณะได้แน่แต่ขนาดพระองค์ว่าสูงเท่าใด  เพราะมีพระบรมรูปฉลองพระองค์อยู่เป็นหลัก  แต่ส่วนพระรูปโฉมนั้น  นอกจากพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งมีพระบรมรูปปั้นอยู่แล้ว  ต้องอาศัยไตร่ถามผู้ที่ได้เคยเห็นพระองค์ให้บอกพระลักษณะ  และคอยติให้ช่างแก้ไขแต่แรกจนแล้ว  ก็ในเวลานั้นผู้ที่เคยเหน็นพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยและพระบาทสมเด็นพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวยังมีอยู่มาก แต่ผู้เคยพบเห็นพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก หาได้แต่ ๔ คน คือ พระองค์เจ้าหญิงปุก พระราชธิดาในรัชกาลที่ ๒ พระองค์ ๑  สมเด็จพระพุฒาจารย์(โต) วัดระฆังองค์ ๑  เจ้าพระบาสุธรรมมนตรี(บุญศรี)คน ๑   กับเจ้าพระยาธรรมาฯ(ลมั่ง สนธิรัตน)คน ๑   ปั้นพระบรมรูปสำเร็จได้หล่อเมื่อเดือนอ้าย ปีมะแม พ.ศ. ๒๔๑๔ แล้วโปรดฯให้ประดิษฐานไว้ที่ในพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาทในชั้นแรก .................................................................................................................................................... (๑) พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวดำรัสสั่งให้ส่งไปก็เป็นได้ (๒) พระบรมรูปตัวอย่างนี้  เดี๋ยวนี้อยู่ในหอสุราลัยพิมาน (๓) พระบรมรูปองค์ที่ว่านี้ เดี๋ยวนี้ประดิษฐานไว้ใพระที่นั่งเวไชยันต์วิเชียรปราสาทที่เมืองเพชรบุรี (แก้ไขตามคำท้วงของคุณกริชครับ  "ดุสิตมหาปาสท"  ขอบคุณครับ) แก้ไขเมื่อ 12 ก.ค. 48 14:24:30 จากคุณ : กัมม์ - [ 11 ก.ค. 48 17:28:29 ]

ความคิดเห็นที่ 3 พระที่นั่งดุสิตมหาปาสทใน <<<< มาแอบจับผิดคุณกัมม์ จากคุณ : กริชครับผม - [ 12 ก.ค. 48 13:39:55 ]

ความคิดเห็นที่ 4 เรื่องสร้างพระที่นั่งใหม่นั้น  มูลเหตุเกิดด้วยเมื่อปีมะเส็ง  มีราชทูต่างประเทศเชิญพระราชสาส์นซึ่งพระเจ้าแผ่นดินต่างประเทศแสดงความอาลัยในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  และถวายพระพรแด่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้ายู่หัวเข้ามาหลายราย  ก็การรับราชทูตและพระราชสาส์นของพระเจ้าแผ่นดินในยุโรป ในสมัยกรุรัตนโกสินทร์นี้เพิ่งเริ่มมีขึ้นตั้งแต่ทำหนังสือสัญญาทางพระราชไมตรีในรัชกาลที่ ๔  พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงค้นเอาแบบอย่างครั้งสมเด็จพระนารายณ์มหาราชรับราชทูตฝรั่งเศส  มาใช้เป็นตำราตั้งแต่ครั้งรับเซอร์จอนเบาริ่งราชทูตอังกฤษใน พ.ศ. ๒๔๐๐ เป็นต้นมา  คือให้จัดเรือกระบวนลงไปรัพระราชสาส์น และราชทูตจากที่สำนักแห่มาขึ้นที่ท่าพระแล้วมีกระบวนแห่ทางบกเข้ามาในพระบรมมหาราชวัง พระราชสาส์นตอบก็แห่ลงไปส่งยังสำนักทูตหรือสถานกงสุลเช่นเดียวกัน   ทำนองฝรั่งจะระอาด้วยต้องขี่แคร่เมื่อแห่พระราชสาส์นทางบก  ฝ่ายไทยเมื่อมีพระราชสาส์นต่างประเทศมาบ่อยๆก็เบื่อที่ต้องจัดการแห่แหนร่ำไป  พอถึงรัชกาลที่ ๕ จึงตกลงกันเลิกประเพณีรับพระราชสาส์นและราชทูต  และใช้รถรับเมื่อทูตขึ้นบกแทนขี่แคร่แต่ความลำบากอย่างอื่นยังมีอยู่ ด้วยเมื่อรัชกาลที่ ๔ ถ้ารับแขกเมืองเต็มยศเช่นวันถวายพระราชสาส์น เสด็จออกพระที่นั่งอนันตสมาคม  ถ้าแขกเมืองเข้าเฝ้าไปรเวตโปรดฯให้เฝ้าบนพระที่นั่งบรมพิมานซึ่งจัดตั้งโต๊ะเก้าอี้อย่างฝรั่ง  ถึงรัชกาลที่ ๕ เสด็จย้ายมาประทับที่พระมหามณเฑียรเดิม  และจะจัดพระที่นั่งบรมพิมานเป็นที่ประดิษฐานพระบรมอัฐิพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวไม่มีที่เสด็จออกรับแขกเมืองเฝ้าไปรเวต  ท่านผู้ใหญ่จึงปรึกษากันให้รื้อพระที่นั่งเก๋งสีตลาภิรมย์(๑)ของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวกับพระตำหนักเดิมของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  ซึ่งอยู่ต่อกับพระมหามณเฑียรเองที่สร้างพระที่นั่งขึ้นใหม่(ตรงพระที่นั่งมูลสถานบรมอาส์นบัดนี้)  ความคิดเดิมดูเหมือนจะสร้างแต่หลังเดียว  สำหรับเป็นที่รับแขกเมืองเข้าเฝ้าไปรเวต  แต่ต่อมาเมื่อได้เสด็จไปทอดพระเนตรเมืองต่างประเทศ ทรงพระราชดำริจะเปลี่ยนแปลงระเบียบการในพระราชสำนักให้สมสมัย  การสร้างพระที่นั่งใหม่จึงขยายใหญ่โต(๒)  ให้เป็นที่เสด็จประทับทำนองเดียวกับพระอภิเนาวนิเวศน์ของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เหตุที่ตั้งระเบียบเครื่องราชอิสริยภรณ์  เมื่อปีมะเส็งนั้นเกิดด้วยเอมเปอเรอออสเตรีย  ให้ราชทูตเชิญเครื่องราชอิสริยาภรณ์เข้ามาถวาย  จะต้องตอบแทน ก็ในเวลานั้นเครื่องราชอิสริยาภรณ์สยามซึ่งพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงสถาปนาไว้ยังเป็นแต่ดวงดารา  อย่างหนึ่งลายเป็นตราตามตำแหน่ง(จึงเรียกกันว่า "ตรา")  อีกอย่างหนึ่งประดับนพรัตน์สำหรับเจ้านาย  กับอีกอย่างหนึ่งลายเป็นรูปช้างเผือกสำหรับข้าราชการ(ชั้นสูงลงยา  ชั้นกลางทอง  ชั้นต่ำเงิน)  และมีดาราลายพระมหามงกุฎสำหรับผู้หญิงอีกอย่างหนึ่ง  ไม่เหมาะแก่ที่จะส่งไปถวายตอบแทนพระเจ้าแผ่นดินต่างประเทศและพระราชทานทูตานุทูต  จึงโปรดฯให้จัดระเบียบเครื่องราชอิสริยาภรณ์ขึ้นใหม่  ให้มีสายสะพายและดวงดาราสำหรับชั้นสูง  มีดวงน้อยห้อยแพรแถบคล้องคอและติดอกเป็นลำดับชั้นต่ำลงมา  ให้ตรงตามแบบเครื่องราชอิสริยาภรณ์อย่างฝรั่งตั้งแต่ในปีมะเส็งนั้น  แต่มาประกาศเป็นพระราชบัญญัติต่อเมื่อปีระกา พ.ศ. ๒๔๑๖ .................................................................................................................................................... (๑) พระที่นั่งสีตลาภิรมย์นั้น  เมื่อรื้อแล้วโปรดฯให้เอาไปสร้างถวายเป็นตำหนักเจ้าอาวาสวัดราชบพิธฯ ยังปรากฏอยู่จนบัดนี้ (๒) ได้ยินมาว่า  หมู่พระที่จักรีนี้เป็นที่มาขอสำนวนที่ว่า "หัวมกุฎท้ายมกร" จากคุณ : กัมม์ - [ 12 ก.ค. 48 14:17:12 ]

ความคิดเห็นที่ 5 ถึงปลายปีมะเส็ง ถวายพระเพลิงพระบรมศพที่พระเมรูท้องสนามหลวงเมื่อวันที่ ๖ มีนาคม  งานพระเมรุครั้งนั้นฉันก็จำอะไรมิใคร่ได้  จำได้มั่นคงแต่เมื่อวันเปลื้องเครื่องพระบรมศพก่อนจะถวายพระเพลิง  แม่ให้ฉันไปถวายบังคม ภูษามาลาเขาอุ้มฉันชูขึ้นถึงปากพระโกศ  ได้เห็นพระบรมศพทูลกระหม่อม  กับเมื่อถวายพระเพลิงแล้ว รุ่งขึ้นเช้าเจ้านายลูกเธอของทูลกระหม่อมได้รับพระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ขึ้นไปเก็บพระบรมอัฐิไว้สักการบูชา  เจ้านายเด็กๆพวกฉันยังไม่มีใครเคยเห็นอัฐ  บางพระองค์ก็เก็บถูกพระบรมอัฐิ  บางพระองค์ก็หลงเก็บเอาพระอังคาร(ถ่าน)มา  แต่ฉันเคราะห์ดีด้วยเมื่อเก็บแล้วถามพระยาราชโกศา(จันทร์  วัชโรทัย)ภูษามาลาว่าพระบรมอัฐิหรือมิใช่  แกบอกว่าพระบรมอัฐิ จึงได้เชิญมายังสักการบูชาอยู่จนทุกวันนี้ เมื่อสิ้นงานพระเมรุแล้วก็เลิกไว้ทุกข์  คนทั้งหลายเลิกโกนหัวกลับไว้ผมกันอย่างเดิม  พวกข้าราชการประจำพระองค์พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งให้คงตำแหน่งอยู่ตลอดเวลาพระบรมศพยังประดิษฐานอยู่  ก็ต้องเปลี่ยนฐานะไปตามกาล  ตอนนี้น่าสงสารแม่ เมื่อถูกเรียกคืนเครื่องราชอิสริยาภรณ์ กับหีบหมากลงยาสำหรับยศเจ้าจอมมารดา และพานทองเครื่องยศที่เป็นพระสนมเอก  เปลี่ยนเครื่องยศเป็นหีบหมากทองเหมือนอย่างท้าวนาง   ทั้งถูกลดผลประโยชน์ที่เคยได้พระราชทานน้อยลงกว่าครึ่งค่อน  ใช่แต่เท่านั้น ชื่อที่เคยเรียกว่า "เจ้าจอมมารดาชุ่ม" ก็ต้องเปลี่ยนเป็น "ชุ่มเจ้าจอมมารดา" หมายความว่าเจ้าจอมมารดาเป็นม่าย  ที่จริงก็เป็นแต่การลดยศศักดิ์  แต่เพราะไม่เคยตกยาก พวกเจ้าจอมมารดาก็พากันโทมนัสรู้สึกเหมือนกับว่าถูกถอดทั่วไป  จนทราบถึงพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  เคยตรัสเล่าแก่ฉันเมื่อภายหลังว่า  ครั้งนั้นสงสารเจ้านายพี่น้องกับเจ้าจอมมารดาที่ต้องลำบากยากจน  จึงตรัสขอให้รัฐบาลจ่ายเงินกลางปีแก่พระเจ้าพี่น้องเธอพระองค์ชายปีละ ๒,๔๐๐ บาท  พระองค์หญิงปีละ ๑,๖๐๐ บาทแต่นั้นมา   ล่วงมาอีกสัก ๒๕ ปียังทรงแก้ไขอีกครั้งหนึ่งด้วยทรงพระกรุณาแม่ฉันเป็นต้นเหตุ  ควรจะเล่าไวว้ให้ปรากฏ  ถึงสมัยเมื่อฉันเป็นเสนาบดีกระทรวงมหาดไทย เมื่อ พ.ศ. ๒๔๓๗ เกิดไข้ส่าเป็นโรคระบาดในกรุงเทพฯคนเจ็บกันมากกว่ามาก  ตัวฉันก็เป็นไข้ส่าด้วย   อาการโรคไข้ส่านั้นตัวร้อนเหมือนจับไข้และมีเม็ดผุดขึ้นทั่วทั้งตัวคล้ายกับออกอีสุกอีใส  ถ้าเม็ดไม่ขึ้นก็มีอาการปวดตามข้อเป็นที่ทุกขเวทนา  แต่มิใคร่มีใครเป็นอันตราย  ถึงกระนั้นเพราะเพิ่งเกิดไข้ส่าเป็นโรคระบายครั้งแรกคนก็พากันตกใจ  เมื่อฉันเจ็บอยู่นั้นวันหนึ่งอยู่ในห้องนอนกลุ้มใจ  จึงสั่งให้เขาเอาเตียงพับสำหรับเดินทางไปตั้งในห้องสมุด  จะย้ายลงไปอยู่ในห้องนั้น  คนตั้งเตียงเผลอไปไม่กางขาเตียงให้ถึงที่  ตัวฉันกำลังเจ็บก็ไม่สังเกต เมื่อขึ้นนอนเตียงๆก็ฟุบลงจนฉันพลัดตก แต่ก็ไม่เจ็บช้ำอันใด   แต่ข่าวระบือไปถึงพระกรรณพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  ว่าฉันป่วยอาการมากถึงดิ้นรนจนพลัดตกเตียง  ก็ตกพระราชหฤทัย รีบทรงเขียนลายพระราชหัตถ์ถึงแม่  ตรัสถามอาการป่วยของฉัน  เมื่อผนึกซองพระราชหัตถเลขาแล้วจะสลักหลังซองว่า "ถึงชุ่มเจ้าจอมมารดา" ทรงนึกสงสารจึงเขียนว่า "ถึงเจ้าจอมมารดาชุ่ม"  แล้วเลยมีพระราชดำรัสสั่งกรมขุนพิทยลาภพฤฒิธาดา  เมื่อยังเป็นเสนาบดีกระทรวงวัง  ให้เปลี่ยนระเบียบเรียกเจ้าจอมมารดารัชกาลที่ล่วงแล้ว  ให้ใช้คำ "เจ้าจอมมารดา" นำชื่อ  แต่ให้ลำดับรัชกาลเข้าข้างหลังเช่นว่า "เจ้าจอมมารดาชุ่ม รัชกาลที่ ๔ ดังนี้  จึงใช้เป็นประเพณีสืบมา  เมื่อแม่ได้รับลายพระราชหัตถเลขาเชิญมาให้ฉันอ่าน  ด้วยความปิติยินดีแต่ทั้งตัวท่านและฉันไม่ได้สังเกตที่ทรงเปลี่ยนคำสลักหลังซอง  เมื่อฉันเขียนจดหมายสนองลายพระราชหัตถ์จึงกราบบังคมทูลแต่อาการให้สิ้นพระวิตก  แต่มิได้กล่าวถึงชื่อมารดา   เมื่อฉันหายเจ็บเข้าไปเฝ้าตรัสถามว่า "สังเกตชื่อแม่ของเธอที่ฉัยสลักหลังซองหรือเปล่า"  แล้วจึงดำรัสเล่าให้ฟังดังแสดงมา เมื่อเริ่มรัชกาลที่ ๕ ความเปลี่ยนแปลงกระทบเข้าถึงเจ้านายที่เป็นพระราชโอรสธิดาของทูลกระหม่อม  ทำให้ผิดกับแต่ก่อนหลายสถาน  เป็นต้นว่าแต่ก่อนมาเคยรักและเคารพพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว อย่างเจ้าพี่ที่เป็นหัวหน้า  ส่วนพระองค์โปรดเล่นหัวกับเจ้านายน้องๆเสมอ  ครั้นเสด็จเสวยราชย์ พระองค์ต้องทรงประพฤติพระราชกิจของพระเจ้าแผ่นดิน  แต่มิใช่เป็นพ่อเหมือนทูลกระหม่อมเจ้านายพี่น้องเธอก็เกิดกลัวเกรง  ไม่กล้าเข้าไปใกล้ชิดโดยวิสาสะเหมือนแต่ก่อน  แม้เจ้านายพี่น้องด้วยกันเองก็ต้องแยกตามชั้นพระชันษา  พระองค์หญิงที่เป็นสาวไปเข้าหมู่เจ้านายชั้นผู้ใหญ่ฝ่ายใน  พระองค์ชายที่เป็นหนุ่มต่างก็ออกไปอยู่วังต่างหาก เจ้าจอมมารดากับเจ้าน้องที่ร่วมเจ้าจอมมารดาก็มักตามไปอยู่ด้วย  แต่เจ้านายพระองค์ชายที่ยังไม่ได้โสกันต์เช่นตัวฉันยู่ในวังแทบทั้งนั้น  มีเหตุจำได้ในตอนนี้ ๒ เรื่อง  คือคืนวันหนึ่งเมื่องานเฉลิมพระชันษาในปีมะเมียนั้นเกิดไฟไหม้ที่ตำหนักเจ้าคุณจอมมารดาสำลี(ชนนีของสมเด็จพระปิตุฉาเจ้าสุขุมมาลมารศรี)  ฉันกำลังนอนหลับอยู่กับพี่เลี้ยง(ชื่อน้อย)  แกปลุกพาไปที่หีบผ้าเลือกหยิบเอาผ้าปูมใหม่ผืน ๑ มาให้นุ่ง  บอกว่าถ้าอย่างจะได้มีผ้าใหม่ติดตัวไปด้วย   แล้วพากันลงไปยืนคอยหนีไฟอยู่ที่บันไดเรือน  ที่จริงไฟไหม้อยู่ห่างเป็นไหนๆ  แต่เห็นเปลวไฟลุกโพลงน่ากลัวก็พากันหวาดหวั่น  เพราะไม่มีใครเคยเห็นไฟไหม้ในวังมาแต่ก่อน  ตอนนั้นฉันต้องย้ายจากเรือนที่ทูลกระหม่อมโปรดฯให้สร้างพระราชทานทางฝ่ายตะวันตกใกล้ประตู(ดิน)อนงคลีลา ไปอยู่เรือนโบราณซึ่งสร้างครั้งรัชกาลที่ ๓ ทางด้านตะวันออกใกล้ประตูราชสำราญ  เพราะจะรื้อเรือนเดิมเอาที่สร้างตำหนักสมเด็จกรมพระยาสุดารัตนราชประยูร  เรือนที่ไปอยู่ใหม่นั้นดูเหมือนจะยังอยู่จนบัดนี  ด้วยเมื่อ พ.ศ. ๒๔๗๒ ฉันมีโอกาสเข้าไปในวังผ่านไปทางนั้นเห็นเข้ายังชี้ให้ลูกดู  พากันเห็นประหลาดที่ฉันเคยอยู่เรือนเล็กเพียงเท่านั้น การศึกษาของฉัน เมื่อทูลกระหม่อมเสด็จสวรรคตได้เรียนชั้นปฐมต่อครูผู้หญิงสำเร็จแล้ว  ถึงเขตที่จะเรียนชั้นมัธยมต่อครูผู้ชาย  แต่ในปีมะเส็งท่านผู้ใหญ่ยังสาละวนอยู่ด้วยเรื่องเปลี่ยนรัชกาล  การศึกษาต้องรอจนถึงปีมะเมีย  เมื่อถวายพระเพลิงพระบรมศพแล้ว จึงได้รับคำสั่งให้ออกไปเรียนหนังสือขอม(คือเรียนภาษามคธ) ด้วยกันกับเจ้านายพี่น้องที่เป็นชั้นเดียวกันอีกสักสี่ห้าพระองค์  พระยาปริยัติธรรมธาดา(เปี่ยม) ซึ่งพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดฯให้เป็นอาจารย์พระลูกเธอ  นับตั้งแต่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเป็นต้น  มาสอนทีเก๋งกรงนกในเวลาเช้าตั้งแต่ ๙ จน ๑๑ นาฬิกาทุกวัน  เว้นแต่วันพระกับวันโกน  เก๋งกรงนกที่ไปเรียนนั้น พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงสร้างไว้นอกบริเวณพระที่นั่งอมรินทรวินิจฉัยทางด้านตะวันตก(๑)  เดิมมีกรงนกใหญ่อยู่กลางมีเก๋งด้านละหลัง  เก๋งทางด้านตะวันตกชื่อ "วรเทพสถาน" เป็นที่สำหรับเสด็จประทับ  เก๋งทางด้าเหนือชื่อว่า "สำราญมุขมาตยา" เป็นที่ขุนนางผู้ใหญ่พัก  เก๋งทางด้านตะวันออก(ที่ไปเรียนหนังสือ)ชื่อ "ราชานุราชอาสน์" เป็นที่พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัวประทับเมื่อคอยเข้าเฝ้า  เก๋งทางด้านใต้ชื่อ "วรนาฏนารีเสพ" เป็นที่พักของนางในที่ตามเสด็จ   ถึงรัชกาลที่ ๕ ผู้สำเร็จราชการแผ่นดินกราบทูลขอรื้อกรงนก  เอาที่สร้างเก๋งใหญ่ขึ้นใหม่หลัง ๑  สำหรับเป็นที่ประชุมปรึกษาราชการขนานนามว่า "เก๋งวรสภาภิรมย์" เป็นเก๋งโถง ๓ ด้าน  กั้นเฉลียงด้านใต้เป็นห้องยาวตลอดหลัง  ในห้องนั้นทำแท่นราชอาสน์ไว้แห่งหนึ่ง มีช่องพระแกลตรงราชอาสน์นั้นเปิดถึงห้องประชุม  เดิมหมายว่าจะใช้เป็นห้องลับสำหรับพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จไปทรงฟังปรึกษาราชการแผ่นดินเป็นการศึกษา  แต่ไม่พอพระราชหฤทัยที่จะเสด็จไปประทับเช่นนั้น  จึงจัดให้เป็นที่กรมพระราชวังบวรฯประทับเมื่อคอยเข้าเฝ้า  เอาเก๋งราชานุราชอาสน์ใช้เป็นที่เล่าเรียนของเจ้านายพวกฉัน  วิธีเรียนภาษมคธในสมัยนั้นยังไม่มีสมุดตำราเรียนฉบับพิมพ์  นักเรียนที่เรียนตามวัดต้องหัดเขียนและจารหนังสือของตนเอง(เพราะเหตุนั้น พวกเปรียญจึงมักเขียนหนังสืองาม)  แต่เจ้านายพวกฉันไม่ต้องหัดเขียน  แรกเมื่อเข้าเรียนอาจารย์เขียนตัวหนังสือขอมลงสมุดดำสอนให้อ่านก่อน  เมื่ออ่านหนังสือขอมออกแล้วก็ให้ตั้งต้นเรียนไวยากรณ์ภาษามคธ  อาจารย์เขียนให้เองบ้าง  เอาไปให้ราชบัณฑิตย์เขียนมาให้บ้าง  เมื่อเรียนไวยากรณ์ตลอดแล้วก็สอนให้แปลคัมภีร์ธรรมบทต่อไป  เรียกกันว่า "ขึ้นคัมภีร์" เจ้านายที่เรียนจนถึงขั้นขึ้นคัมภีร์ดูเหมือนจะมีน้อยพระองค์  เพราะการเรียนชั้นนี้กำหนดหมดเขตเพียงทรงผนวชเป็นสามเณร  ถ้าทรงผนวชแต่พรรษาเดียวก็มักท้อภาษามคธไปเรียนวิชิอย่างอื่นต่อทรงผนวชอยู่หลายพรรษาจึงเรียนภาษามคธต่ออาจารย์อื่นสืบไป  ส่วนตัวฉันเองไม่นึกรักภาษามคธมาแต่แรก  เพราะไม่รู้จะมีประโยชน์อย่างไรและไม่เข้าใจว่าเพราะเหตุใดจึงต้องเรียนไวยากรณ์ ลำบากยากเย็นต้องเรียนก็เรียนไปอย่างนั้น  ดูเหมือนจะเรียนช้ากว่าเจ้าพี่พระองค์อื่นโดยมาก  พอเรียนไวยากรณ์จบเล่มบทมาลา  ก็พอถึงเวลาตั้งโรงเรียนหลวงสอนภาษาอังกฤษ  มีรับสั่งให้ส่งไปเข้าโรงเรียนนั้น  แต่นั้นฉันจึงได้เล่าเรียนอย่างกวดขันดังจะเล่าในที่อื่นต่อไป .................................................................................................................................................... (๑) อยู่ตรงสนามหญ้าหน้าปราสาทจักรีองค์ตะวันออกบัดนี้ จากคุณ : กัมม์ - [ 12 ก.ค. 48 14:17:30 ]

ความคิดเห็นที่ 6 โทษทีครับคุณกริช ฮ่ะฮ่ะ ขอบคุณมาก และขออนุญาตแก้ไขนะครับ ชื่นใจครับ ยังมีผู้ติดตามอยู่ จากคุณ : กัมม์ - [ 12 ก.ค. 48 14:22:05 ]

ความคิดเห็นที่ 7 ติดตามคุณกัมม์ มานานแล้วนะครับ รอชมครับ จากคุณ : jaxcu - [ 13 ก.ค. 48 11:13:09 ]

ความคิดเห็นที่ 8 ตามมาอ่านอย่างเคยค่ะ วันนี้ฝนตกหนัก ขอให้ทุกคนรักษาสุขภาพนะคะ จากคุณ : little kitty - [ 13 ก.ค. 48 13:09:59 ]

ความคิดเห็นที่ 9 ยินดีต้อนรับครับ Jaxcu ในที่สุดก็เผยโฉม เช่นกันครับ little kitty  เป็นห่วงเช่นกันครับ จากคุณ : กัมม์ - [ 13 ก.ค. 48 17:22:28 ]

ความคิดเห็นที่ 10 (มะ เรามาว่ากันต่อ) เวลาที่เจ้านายพวกฉันออกไปเรียนภาษามคธนั้น  ร่วมเวลาประชุมปรึกษาราชการแผ่นดินที่เก๋งวรสภาภิรมย์ อยู่ใกล้ๆกันได้ยินถนัด  เสียงเจ้าพระยาภูธราภัย สมุหนายกนั้นดังกว่าเพื่อน  แต่ปรึกษาหารือกันอย่างไรไม่เข้าใจ ถึงกระนั้นก็ชอบแอบดูตามประสาเด็ก  พอจวนเวลา ๑๑ นาฬิกากรมพระราชวังบวรฯเสด็จมา  มีกระบวนแห่มาจากวังหน้าทุกวัน  กระบวนหน้ามีทหารคน ๑ ถือธงช้างนำ แล้วถึงแตรวงและทหารราบกองร้อย ๑  พวกนี้มาหยุดอยู่นอกประตูวิเศษชัยศรี  ต่อนั้นถึงกระบวนตำรวจหน้าเดิน ๒ สาย  ไพร่ถือมัดหวาย นายถือหอก   เดินเข้ามาจนถึงประตูพิมานชัยศรี  ต้องวางหอกและมัดหวายไว้เพียงนั้น  เดินประสานมือเปล่าเข้าประตูต่อมา   กรมพระราชวังบวรฯทรงพระราชยาน กั้นพระกลด  มีมหาดเล็กเชิญเครื่องตามและมีวอพระที่นั่งรอง(สำหรับเวลาฝนตก)ด้วยหลัง ๑  กระบวนหลังมีนายทหารคาดกระบี่และตำรวจหลังเดินแซง ๒ สาย  มาปลดกระบี่วางหอกที่นอกประตูพิมานชัยศรีเหมือนพวกกระบวนหน้า   กรมพระราชวังบวรฯเสด็จลงจากพระราชยานที่หน้าเก๋งวรเทพสถาน  ทรงพระราชดำเนินมาประทับแท่นพระราชอาสน์ในเก๋งวรสภาภิรมย์   มีมหาดเล็กเชิญพระแสงดาบอยู่ด้วยคน ๑ กับมหาดเล็กอยู่งานพัดคน ๑  ประทับคอยอยู่จนถึงเวลาเข้าเฝ้าในท้องพระโรง   แต่เมื่อกรมพระราชวังบวรฯเสด็จเข้าเฝ้านั้น  พวกข้าราชการวังหน้าต้องคอยอยู่ข้างนอกบริเวณพระที่นั่งอมรินทรวินิจฉัย  มีแต่จางวางหรือหัวหมื่นมหาดเล็กตามเสด็จติดพระองค์เข้าไปจนถึงพระทวารเพียงคนหนึ่งหรือสองคน   เจ้านายพวกฉันแต่พอเสด็จออกก็เลิกเรียนเข้าไปในท้องพระโรงก่อนกรมพระราชวังบวรฯ  เมื่อเข้าพระทวารพระที่นั่งอมรินทรฯต้องคลานผ่านที่ประทับของเจ้านายต่างกรมผู้ใหญ่  พระองค์อื่นดูท่านเฉยๆ แต่สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระยาบำราบปรปักษ์(เวลานั้นยังเป็นกรมขุน) กับกรมหมื่นอดุลยลักษณสมบัติและกรมหมื่นอนันตการฤทธิ์  สามพระองค์ทรงเมตตาพวกเจ้านายเด็กๆมักตรัสทักทาย  ส่วนตัวฉันเองดูเหมือนสมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระยาบำราบปรปักษ์ทรงพระเมตตาโดยเฉพาะตัวมาแต่สมัยนั้น  เวลาเข้าไปกราบกรานมักทรงลูบหลังและตรัสเล่นด้วย  บางวันก็มีของเล่นใส่กระเป๋าฉลองพระองค์มาประทาน  ฉันก็รักท่านมาแต่ในสมัยนั้น  เมื่อเข้าไปเฝ้าเจ้านายเด็กๆทั้งพระองค์ชายและพระองค์หญิงไปนั่งรวมกันอยู่ข้างหลังราชอาสน์  แล้วคอยอยู่จนเสด็จขึ้นก็ตามเสด็จเข้าไปในวัง  บางวันก็เลยไปเรือน  บางวันก็แวะเล่นหัวตามตำหนักเจ้านายพี่น้องแล้วจึงกลับไปเรือน   แต่ตัวฉันเองดูเหมือนจะชอบเที่ยวเป็นอุปนิสัยติดตัวมาแต่เล็ก  ถึงสมัยนี้มักหาช่องให้คุณตาพาไปบ้าน  หรือมิฉะนั้นก็ตามเสด็จกรมหมื่นราชศักดิ์สโมสร(เวลานั้นยังเรียกกันว่า พระองค์เจ้ากมทลาสเลอสรรค์ ซึ่งเป็นลูกคุณป้าเที่ยง)ไปยังตำหนักที่พักของท่าน อยู่ริมคลองวัดสุทัศน์ฯเนื่องๆ ไปค้างคืน ๑  พอรุ่งขึ้นท่านจะเข้าเฝ้าก็พากลับมาส่งในวังทันเวลาเรียนหนังสือ   บางวันเก่งกว่านั้น ถึงลอบขึ้นวอตามเสด็จกรมพระราชวังบวรฯขึ้นไปวังหน้า  เพราะฉันเคยตามเสด็จทูลกระหม่อม รู้จักทางเข้าออกและคุ้นเคยกับท่านผู้ใหญ่ในวังหน้ามาแต่ก่อน  พอไปถึงก็ตรงไปหาเจ้าคุณจอมมารดาเอม ชนนีของกรมพระราชวังบวรฯ  ท่านเลี้ยงดูแล้วเลยไปนอนค้างที่ตำหนักหม่อมเจ้าหญิงรุ่ม ในเจ้าฟ้ากรมหลวงพิทักษ์มนตรี  ซึ่งเคยเอาเป็นธุระเลี้ยงดูด้วยถือว่าเป็นหลาน  รุ่งขึ้นก็ขึ้นวอตามเสด็จกรมพระราชวังบวรฯกลับมาวังหลวง   เมื่อฉันไปครั้งแรกกรมพระราชวังบวรฯไม่ทรงทราบ  ครั้นไปอีกครั้งหนึ่งคงทอดพระพเนตรเห็นเมื่อฉันขึ้นวอ พอเสด็จถึงวังหน้าตรัสถามถึง พวกข้าราชการทูลว่าฉันลงจากวอแล้วหายไป   ตกพระหฤทัยเที่ยวตามหา ไปพบอยู่ที่เจ้าคุณจอมมารดาเอมก็เป็นอันแล้วกันไป จากคุณ : กัมม์ - [ 14 ก.ค. 48 01:53:53 ]

ความคิดเห็นที่ 11 เป็นตอนที่พิมพ์ยากที่สุด พิมพ์ครั้งแรก ราว ๕ โมงเย็น จบ เกือบตีสอง คือเริ่มได้เกือบจบแล้ว มารก็มาผจญ  จะลบก็เสียดาย ที่พิมพ์ครั้งหลัง  ก็แค่ "เมื่อทรงแอบขึ้นพระวอ" ขออนุญาตมาแก้คำผิดพำรุ่งนี้ครับ ม่ายว้ายแล้ว จากคุณ : กัมม์ - [ 14 ก.ค. 48 01:54:09 ]

ความคิดเห็นที่ 12 กรมพระราชวังบวร ที่กล่าวถึง คือกรมพระราชวังบวรวิไชยชาญใช่หรือเปล่าครับ จากคุณ : กริชครับผม - [ 14 ก.ค. 48 10:32:25 ]

ความคิดเห็นที่ 13 ใช่ครับคุณกริช จากคุณ : กัมม์ - [ 14 ก.ค. 48 16:35:30 ]

ความคิดเห็นที่ 14 คุณกัมก์ไม่ต้องรีบเร่งนะคะ  จนเสียเวลาพักผ่อนอย่างนั้น  ค่อยๆพิมพ์ไปนะ์คะ จากคุณ : ธารกำนัล - [ 14 ก.ค. 48 17:02:26 ]

ความคิดเห็นที่ 15 การไปมาในกรุงเทพฯสมัยนั้น  ถนนหนทางยังมีน้อย รถก็มีแต่ของหลวง  ยังใช้เรือกันเป็นพื้น  บ้านคุณตาแม้อยู่ใกล้ถนนเจริญกรุงที่เชิงสะพานเหล็ก(ดำรงสถิตย์)ก็ยังต้องใช้เรือ เรือที่ใช้กันเป็นพาหนะสมัยนั้น  ถ้าเป็นเจ้านายหรือเจ้าพระยาใช้เรือสำปั้นเก๋งคนพายสัก ๑๐ คน  ขุนนางชั้นรองลงมาเช่นคุณตา ใช้เรือสำปั้นประทุนคนพาย ๖ คน ๗ คน   แรกฉันไปกับคุณตานั่งไปในเรือประทุเมาเรือเกือบทนไม่ไหว แต่ที่หลังก็เคยไป  ผู้ที่บ้านอยู่ห่างทางน้ำที่ต้องไปมาทางบกนั้น  เจ้านายที่พระชันษามากมักทรงเสลี่ยงหาม ๔ คน  แต่เจ้านายที่เป็นหนุ่มมักชอบทรงม้า  ถ้าเสด็จเข้าเฝ้าหรือเสด็จไปในเวลามีการงานมีตำรวจถือมัดหวายนำคน ๑  และมีคนเชิญพระกลดกับพวกมหาดเล็กเชิญเครื่องตามข้างหลังเป็นหมู่  ถ้าเป็นเที่ยวเล่นก็มีบริวารแต่น้อยหรือทรงม้าไปแต่โดยลำลองเหมือนกับผู้อื่น   กรมหมื่นราชศักดิ์ฯชอบทรงม้า  เวลาฉันไปตามเสด็จประทานม้าให้ขี่ตัว ๑  สมัยนั้นอานฝรั่งก็ยังหายาก มีแต่สำหรับกรมหมื่นราชศักดิ์ฯทรงอานเดียว  ฉันต้องหัดขี่ม้าด้วยเบาะไทยไม่มีโกลน เรียกกันว่า "เบาะหัวโต"  เคยตกครั้ง ๑ แต่ก็เลยขี่ม้าเป็นมาแต่นั้น  ประหลาดอยู่ที่ภายหลังมาเมื่อฉันเป็นราชองครักษ์ ต้องขี่ม้าตามเสด็จเสมอ ขี่ทั้งม้าเทศและม้าไทย  เมื่อมาเป็นเสนาบดีกระทรวงมหาดไทยก็ขี่ม้าเที่ยวตรวจหัวเมืองแทบทั่วพระราชอาณาจักร ไม่ได้ตกม้าอีกเลย   เมื่อสมเด็จพระราชปิตุลาฯตกม้าพระชงฆ์หัก ฉันคิดเห็นว่าคนแก่กระดูกเปราะไม่ควรจะเสี่ยงภัย  ทั้งรถไฟและรถยนต์ก็มิใช่แล้ว จึงได้เลิกขี่ม้าแต่นั้นมา  จะกล่าวต่อไปถึงเรื่องพาหนะที่ใช้ทางบกในสมัยเมื่อฉันยังเป็นเด็ก  ขุนนางผู้ใหญ่ชั้นเจ้าพระยาและพระยาที่ได้พานทองเครื่องยศนั่งแคร่หาม ๔ คน  ที่เป็นพระยาชั้นรองลงมาก็ขี่คานหาม(แต่มักเรียกกันว่าเปลญวน)หาม ๒ คน  มีทนายถือร่มกับหีบหมากกาน้ำตามหลัง  ที่ยศต่ำกว่านั้นก็ขี่ม้าหรือเดินตามความสามารถ เมื่อฉันอยู่ในวังในสมัยนั้น  ถึงเลวาเย็นผู้ใหญ่ให้ขึ้นไปคอยตามเสด็จประพาสเหมือนอย่างรัชกาลก่อน  แต่ในตอนปีมะเส็ง พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวไม่ใคร่เสด็จไปที่ไหน  นอกจากเสด็จไปพระมหาปราสาทที่ประดิษฐานพระบรมศพ ทั้งเวลาเช้าค่ำเป็นนิจ  บางวันเมื่อเสด็จไปตอนค่ำ  แวะเฝ้าสมเด็จกรมพระสุดารัตนราชประยูรที่พระตำหนักเดิม  มีเรื่องที่ฉันยังจำได้ วันหนึ่งสมเด็จพระราชปิรตุลาฯ เจ้าฟ้ากรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช  เวลานั้นยังทรงพระเยาว์พระชันษาแก่กว่าฉัน ๓ ปี  ตรัสชวนฉันไปดูของเล่นของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวซึ่งเอามาไว้ในพระที่นั่งเก๋งสีตลาภิรมย์  ท่านไปค้นเอากล้องเมียช่อมออกมาดู มีกล้องขนาดใหญ่สำหรับสูบยาคัน ๑ ทำเป็นรูปกาบหอย   เผอิญมียาสูบกับไม้ขีดไฟอยู่ในตู้นั้นด้วย  นึกอยากรู้รสสูบกล้องขึ้นมาด้วยกัน  เอากล้องหอยกาบมาชวนกันสูบ  ฉันได้สูบยาเป็นครั้งแรกในวันนั้น เมาจนเจียนสิ้นสติเลยเข็ดกล้องหอยกาบ   แต่ประหลาดอยู่ที่ต่อมาภายหลังเกือบ ๑๐ ปี  ถึงรัชกาลที่ ๗ เมื่อโปรดฯให้ฉันเป็นนายกราชบัณฑิตยสภา มีหน้าที่จัดพิพิธภัณฑ์สถานสำหรับพระนคร  ตรวจของพิพิธภัณฑ์ที่มีอยู่แต่ก่อน  พบกล้องหอยกาบคันนั้นอยู่ในพิพิธภัณฑสถานไม่มีใครรู้ว่ามาจากไหน  ฉันสามารถบอกๆได้ด้วยเคยรู้รสเข็ดมาแล้วแต่ยังเป็นเด็ก   ถึงตอนปีมะเมียเจ้านายเด็กๆพวกฉันไม่มีเจ้าพี่ชั้นใหญ่คอยควบคุมเหมือนแต่ก่อน  ก็เกิดเป็นโอกาสที่จะเที่ยวเตร่ได้ตามชอบใจ  ฉันจึงมักไปค้างนอกวังดังกล่าวมาแล้ว  ถ้าอยู่ในวังวันไหนเสด็จออกทอดพระเนตรซ้อมทหาร ณ พระที่นั่งสุทไธศวรรย์ หรือเสด็จไปที่อื่นในบริเวณพระราชวังก็ไปตามเสด็จ  มีแต่พี่เลี้ยงผู้ชายตามไป  ไปดูช้างเผือกตามโรงเลี้ยงบ้าง  เวลานั้นพระเศวตวรวรรณ(ช้างด่าง)เพิ่งมาถึง   เป็นลูกช้างปล่อยไว้ในคอก ชอบเล่นกับคนน่าเอ็นดู  บางวันก็ไปดูลิงเผือกที่พวกรักษาพระองค์เลี้ยง  ได้เห็นของประหลาดอย่างหนึ่งคือลูกลิงเผือกที่พวกรักษาพระองค์เขาเอาลิงเผือกผสมกัน   มักออกมาเป็นลิงสามัญอย่าง "อ้ายจ๋อ" เป็นข้อพิสูจน์ว่าสัตว์เผือกมิได้เป็นพืชพันธุ์    แต่ที่ชอบไปบ่อยๆนั้นคือไปเที่ยวดูรูปเขียนในวัดพระแก้ว  มิฉะนั้นก็เที่ยวซอกแซกไปที่อื่นๆเช่นห้องอาลักษณ์และโรงพิมพ์หลวงเป็นต้น  จนคุ้นกับพวกพนักงานประจำรักษาสถานนั้นแทบทุกแห่ง  แต่การเตร่อยู่อย่างที่ว่าสัก ๒ ปีในสมัยนั้นก็รู้สึกว่าสนุกดี   แต่มาหวนคิดเมื่อเป็นผู้ใหญ่จึงเห็นว่าน่าสงสาร ด้วยเมื่อพระเจ้าลูกเธอจะไปไหนมีแต่คนอุ้มชูดูแล  ฟังห้ามมิให้ซุกซนจนเบื่อหู   แต่พอเปลี่ยนเป็นพระเจ้าน้องยาเธอถึงไม่มีใครดูหมิ่นก็ไม่มีใครเอาใจใส่เอื้อเฟื้อเหมือนแต่ก่อน  แต่จะว่าน่าเสียใจทีเดียวก็ว่าไม่ได้  เพราะในเวลาที่เที่ยวเตร่นั้น ได้หาโอกาสหัดรักษาตัวเอง และได้เริ่มรู้นิสัยใจคอคนชั้นต่ำ  ทั้งได้ความรู้ซึ่งมาเป็นประโยชน์แก่ตัวเมื่อภายหลังหลายอย่าง ที่นี้จะเล่าเรื่องราชการในตอนปีมะเมียต่อไป  พอเลิกไว้ทุกข์แล้ว  รัฐบาลก็เริ่มจัดการต่างๆอันเป็นฝ่านทะนุบำรุงบ้านเมือง  พิเคราะห์ดูรายการที่จัด  เห็นได้ว่าดำเนินรัฏฐาภิปาลโนบาย  ตามทางพระราชดำริของพระบาทสมเเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทั้งนั้น  เป็นต้นว่าเมื่อรัชกาลที่ ๔  โปรดฯให้ขุดคลองเจดียบูชา คลองมหาสวัสดิ์ คลองภาษีเจริญ และคลองดำเนินสะดวก  บำรุงการไร่นา  ค้าขายฝ่ายตะวันตก  ถึงชั้นนี้ก็ให้เริ่มขุดคลองเปรมประชากรแต่หน้าวัดโสมนัสวิหาร  ผ่านทุ่งหลวงไปออกแม่น้ำที่เกาะเกิดแขวงกรุงศรีอยุธยา เพื่อบำรุงการไร่นาทางฝ่ายตะวันออกอย่างเดียวกัน  ในรัชกาลก่อนได้ทำถนนเจริญกรุงให้เป็นทางใช้รถและสร้างตึกแถวสองฟากถนน  ถึงชั้นนี้ก็ให้ขยายถนนบำรุงเมืองให้กว้างเป็นทางใช้รถและสร้างตึกแถวสองฟากทำนองเดียวกัน  แต่ถนนบำรุงเมือง มีตึกและร้านเรือนราษฎรตั้งค้าขายมากอยู่แล้ว   สองฟากถนนมิได้เป็นที่ว่างเหมืออย่างถนนเจริญกรุง  การที่จะขยายถนนจะรื้อตึกเรือนของเดิมมาก  จึงโปรดฯให้ว่ากล่าวกับเจ้าของที่ ใครจะปลูกตึกแถวเองตามแบบหลวงก็ได้  หรือมิฉะนั้นก็จะออกเงินพระคลังข้างที่สร้างตึกแถว  และจะเก็บค่าเช่าใช้จนคุ้มต้นเงินก่อนจึงคืนให้เจ้าของเดิม   การขยายถนนบำรุงเมืองทั้งนั้นมีเรื่องควรจะเล่าได้เรื่อง ๑ คือ เดิมมีศาลเจ้าของพวกจีนเป็นตึกใหญ่อยู่ที่ริมถนนบำรุงเมืองแห่งหนึ่ง  เรียกกันว่า "ศาลเจ้าเสือ" กีดทางที่จะขยายถนน  จึงพระราชทานที่หลวงแห่งหนึ่งริมถนนเฟื่องนครให้ย้ายศาลเจ้าเสือมาตั้ง  และจะสร้างศาลใหม่พระราชทานแทนศาลเดิม แต่พวกจีนไม่พอใจจะย้าย  คิดอุบายให้เจ้าเข้าคนทรงพูดจาพยากรณ์ว่าจะเกิดภัยอันตรายต่างๆ จนเกิดหวาดหวั่นกันในหมู่พวกจีนในสำเพ็ง  ขอแห่เจ้าเอาใจมิให้คิดร้าย ก็พระราชทานให้แห่ตามประสงค์  และเสด็จออกทอดพระเนตร ณ พระที่นั่งสุทไธศวรรย์ ฉันได้ตามเสด็จไปดูแห่ยังจำได้  กระบวนที่แห่นั้นก็เป็นแห่อย่างเจ๊กมีธงทิวและล่อโก๊ะเป็นต้น  แปลกแต่มีคนทรงเจ้าแต่งตัวใส่เสื้อกั๊กนุ่งกางเกงและโพกหัวสีแดง  นั่งบนเก้าอี้หามมาในกระบวนสักสองสามคน  บางคนเอาเข็มแทงแก้มทะลุเข็มคาหน้ามาให้คนเห็น  บางคนบันดาลให้คนหามเก้าอี้เดินโซเซไม่ตรงถนนได้  เมื่อมาถึงพระทีนั่งตรัสสั่งให้ตำรวจเข้าหามเจ้าโซเซ  หามไปได้ตรงๆคนดูก็สิ้นเลื่อมใส  เมื่อเสร็จการแห่แล้วโปรดฯให้กรมเมืองประกาศว่า  ถ้าเจ้ายังขืนพยากรณ์เหตุร้ายจะเอาผิดกับคนทรง  ในไม่ช้าเจ้าเสือเข้าคนทรงอีก  แต่คราวนี้ประกาศว่าที่จะโปรดฯให้ย้ายศาลไปสร้างใหม่นั้นเป็นการดีนัก เจ้าพอใจมาก  ศากเจ้าเสือยังอยู่ริมถนนเฟื่องนครใกล้กับวัดมหรรณพ์ฯจนทุกวันนี้ ในสมันนั้นไม่แต่จีน ถึงไทยก็ยังเชื่อถือการเชิญเจ้าผีเข้าคนทรงกันมาก  เป็นแต่ไม่ทำกันเปิดเผยเหมือนพวกจีน(แม้จนเวลาเมื่อแต่งหนังสือนี้ คนเชื่อถือก็ยังมี)  เมื่อฉันยังเป็นเด็กได้เคยเห็นวิธี "ทรงผี" ที่เขาแอบทำกันในวังหลายครั้ง  เวลานั้นขึ้นชื่อเจ้าผีที่คนนับถือมากมี ๓ องค์  เรียกว่า เจ้าพ่อหอกลององค์ ๑  เจ้าพ่อหมูเผือกองค์ ๑  เจ้าพ่อพระประแดงองค์ ๑   การทรงผีอย่างไทยนั้นคนทรงต้องเป็นผู้หญิง  มักเป็นคนอายุกลางคนก่อนจะทำพิธีต้องให้คนทรงอาบน้ำชำระกายและนุ่งห่มผ้าใหม่  นุ่งผ้าลอยชายห่มแพรแถบพาดสองบ่าเหมือนอย่างผู้ชาย  และนั่งขัดสมาธิประนมมือถือธูปจุดมีควัน  หลับตานิ่งอยู่ด้วยนึกเชิญเจ้าผีหรืออย่างไรไม่ทราบ  พอสักครู่หนึ่งมือคนทรงที่ถือธูปเริ่มสั่นมากขึ้นทุกที  จนธูปร่วงไปจากมือ  ก็วางมือลงที่ตักนั่งโคลงตัวไปมา  เป็นอันเข้าใจกันว่าเจ้าผีเข้าทรงแล้ว  พวกร่วมคิดคนหนึ่งจึงถามว่าเป็นเจ้าพ่อองค์ไหน  คนทรงก็บอกให้ทราบว่าองค์นั้นๆ  เมื่อรู้แล้วก็พูดกันต่อไปตามเรื่องธุระประสงค์  ประหลาดอยู่ที่คนพูดกับเจ้าผีต้องเรียกตัวเองว่า "ลูกช้าง" จะหมายความว่ากระไรไม่เคยได้ยินอธิบาย  คิดก็ไม่เห็นว่าจะเป็นเพราะเหตุใด  ครั้นพูดกันเสร็จธุระแล้ว เมื่อเจ้าผีจะออกนั้น  คนทรงจะพูดขึ้นว่า "ไปละนะ"  ว่าแล้วตัวก็สั่นอีกพักหนึ่ง  แล้วเลยฟุบนอนหอบหายใจอยู่สักครู่หนึ่งจึงกลับได้สมปฤดี  มาคิดดูในเวลานี้  ดูก็เป็นอย่างเดียวกันกับการทรงผี(Seance)ของฝรั่งที่ชอบทำกันอยู่แพร่หลายนั้นเอง แต่ชาวเอเชียทำกันมาแล้วตั้งร้อยปีพันปี  แต่โบราณไทยเราเรียกว่า "ลงผี"  เรียกคนทรงว่า "แม่มด" จากคุณ : กัมม์ - [ 14 ก.ค. 48 18:12:39 ]

ความคิดเห็นที่ 16 อันนี้เป็นเวลาปรกติครับ แต่เมื่อคืนไม่ปรกติ  กะว่าแป๊บเดียวจะกลับมาพิมพ์ต่อ มันไม่ยอม  เลยยาวเกือบตี ๒ จากคุณ : กัมม์ - [ 14 ก.ค. 48 18:18:28 ]

ความคิดเห็นที่ 17 สนุกดีค่ะ มีเกร็ดเล็กน้อยมากมาย คุณกัมม์ อย่านอนดึกนักนะคะ จากคุณ : little kitty - [ 15 ก.ค. 48 12:29:47 ]

ความคิดเห็นที่ 18 รู้สึกว่าท่านจะซนมากตอนเป็นเด็ก (ขออภัย ไม่ได้ใช้คำราชาศัพท์ เพราะไม่รู้น่ะครับ) จากคุณ : กริชครับผม - [ 15 ก.ค. 48 14:48:22 ]

ความคิดเห็นที่ 19 มาขอแอบอ่านด้วยคนนะครับคุณกัมม์ จากคุณ : รอยใบลาน - [ 15 ก.ค. 48 15:19:29 ]

ความคิดเห็นที่ 20 ยินดีต้อนรับทุกๆท่านครับ เห็นทีจะดึกอีกแล้วละครับ  มันโทรฯมาอีกแย้ว เห็นด้วยครับ ทรงซนมากทีเดียว ทรงแอบสูบยากันแต่เล็กแต่น้อยเลย จากคุณ : กัมม์ - [ 15 ก.ค. 48 18:26:18 ]

ความคิดเห็นที่ 21 (ว่าต่อนะครับ ยังพอมีเวลา) ยังมีการต่างๆเป็นส่วนในราชสำนักที่จัดขึ้นในปีมะเมียนั้นก็หลายอย่าง  เป็นต้นแต่เริ่มเสด็จประพาสหัวเมืองเมื่อต้นปีเสด็จเปิดคลองภาษีเจริญ  แล้วเสด็จเลยไปยกยอดพระปฐมเจดีย์ครั้งหนึ่ง  ถึงฤดูน้ำเสด็จไปประทับที่วังจันทรเกษม  ทรงทอดพระกฐิน ณ พระนครศรีอยุธยาอีกครั้งหนึ่ง  เห็นจะเป็นเมื่อเสด็จคราวนี้เองที่โปรดฯให้สร้างพระราชวังฯ ณ บางปะอิน  ที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงเริ่มสร้างค้างอยู่  แล้วเลยเป็นที่โปรดประพาสในชั้นหลังต่อมาจนตลอดรัชกาล  การเฉลิมพระชันษาที่ทำพิธีและแต่งพระประทีบประจำปีก็เริ่มแต่ปีมะเมีนนี้  เหตุที่ทำพิธีเฉลิมพระชันษาพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงชี้แจงไว้ในหนังสือเรื่องพระราชพิธี ๑๒ เดือน ซึ่งทรงพระราชนิพนธ์โดยพิศดารแล้ว จึงไม่พรรณนาในหนังสือนี้ การที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงสถาปนาในราชสำนักเมื่อปีมะเมียอย่างหนึ่ง  ซึ่งมากลายเป็นการสำคัญ  เพราะเป็นปัจจัยให้เกิดประโยชน์อย่างอื่นมากเมื่อภายหลัง  คือการตั้งกรมทหารมหาดเล็ก ที่จริงทหารมหาดเล็กนั้น เริ่มทรงจัดมาตั้งแต่ปีมะเส็ง  เหตุด้วยเมื่อก่อนเสด็จเสวยราชย์มีลูกผู้ดีถวายตัวเป็นมหาดเล็กอยู่มากด้วยกัน  ครั้นถึงรัชกาลที่ ๕  พวกมหาดเล็กข้าหลวงเดิมเหล่านั้นเข้ามาสมทบเป็นมหาดเล็กหลวงตามประเพณีมีคนในกรมมหาดเล็กมากเกินการจึงโปรดฯให้เลือกคัดมหาดเล็กข้าหลวงเดิมที่กำลังหนุ่มแน่นเป็นทหารประมาณสัก ๒๐ คน  พระราชทานเครื่องแบบให้แต่งตัว  และให้ครูทหารหน้าเข้ามาหัดถวายทอดพระเนตรเมื่อเสด็จออกข้างหน้าเวลาบ่ายทุกๆวัน  โปรดฯให้เปลี่ยนคำบอกทหารเป็นภาษามคธ(๑)  แล้วทรงพระราชดำริต่อไปให้ฝึกสอนวิชาอย่างอื่น  สำหรับข้าราชการแก่พวกมหาดเล็กที่หัดทหารนั้นด้วย  เวลานั้นพระยาสุรศักดมนตรี(แสง  ชูโต)ได้เป็นจางวางมหาดเล็กขึ้นใหม่ เลื่อมใสตามพระราชดำริ  จึงชักชวนข้าราชการผู้ใหญ่ตั้งแต่เจ้าพระยาเสนาบดีลงไป  ให้ถวายลูกชายเป็นมหาดเล็กทหาร  จำนวนคนก็มากขึ้นตามลำดับ  ถึงปีมะเมียจึงโปรดฯให้ตั้งเป็นกรมทหารมหาดเล็กสำหรับรักษาพระองค์   ทรงเลือกลูกผู้ดีที่ได้ฝึกหัดนั้นตั้งเป็นนายร้อยนายสิบบังคับบัญชาตามวินัยทหาร  ขึ้นอยู่ในจางวางมหาดเล็กเหมือนกับมหาดเล็กฝ่ายพลเรือน  ประดิษฐานพระองค์เป็นตำแหน่งนายพลเอกผู้บังคับการ  และทรงชักชวนเจ้านายตั้งแต่สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ พระเจ้าน้องยาเธอ และหม่อมเจ้าหม่อมราชวงศ์ที่มีใจสมัคร  ให้เข้ามาเป็นทหารมหาดเล็ก  เป็นกรมทหารมหาดล้วนแต่ผู้ดีมีขึ้นผลัดเปลี่ยนเป็นเวรกันอยู่ประจำรักษาพระองค์  ได้รับพระราชทานเงินเดือนและเครื่องแต่งตัวทั้งมีที่อยู่ในพระราชวัง   เนื่องต่อการที่ตั้งทหารมหาดเล็กนั้นโปรดฯให้ตั้งโรงเรียนหนังสือไทยขึ้นในกรมมหาดเล็ก  ให้พระยาศรีสุนทรโวหาร(น้อย  อาจารยางกูร)เมื่อยังเป็นที่หลวงสารประเสริฐในกรมอาลักษณ์  เป็นอาจารย์ใหญ่แต่งตำราเรียน(คือชุดมูลบทบรรพกิจ)(๒)ขึ้นใหม่  ให้โรงพิมพ์หลวงพิมพ์มาใช้ในโรงเรียนนั้น  สำหรับสอนพวกทหารมหาดเล็ก  เป็นโรงเรียนหลวงแรกมีขึ้น  ครั้งการโรงเรียนเจริญถึงปีมะเมีย  จึงโปรดฯให้ประกาศรับให้ผู้อื่นเข้าโรงเรียนแต่นั้นมา  โรงเรียนนี้ควรนับว่าเป็นบ่อเกิดการศึกษาที่แพร่หลายต่อมาจนถึงตั้งกระทรวงธรรมการดังจะปรากฏในเรื่องตอนอื่นต่อไปข้างหน้า .................................................................................................................................................... (๑) คำบอกทหารภาษามคธมีแต่ท่าปืน  คือวันทยาวุธเป็นต้น  ต่อมาเมื่อหัดแปรเป็นแถวถึงกองร้อยกองพัน  จะแต่คำบอกเป็นภาษามคธลำบากจึงกลับใช้ภาษาอังกฤษอย่างเดิม (๒) หนังสือชุดนี้ไม่ค่อยจะได้ผลเมื่อนำออกสอนในชนบท  ต่อมาเมื่อเสด็จในกรมฯทรงผนวชเห็นถึงความขัดข้องนี้  จึงได้ทรงแต่งแบบเรียนเร็วขึ้น  ซึ่งได้ผลดียิ่งกว่าชุดมูลบทบรรพกิจและได้ใช้เป็นแบบเรียนต่อมายาวนาน  สำหรับมูลบทบรรพกิจมีข้อด้อยและไม่สะดวกอย่างไรขอยกไว้ในตอนต่อๆไป ในตอนทรงผนวชนะครับ จากคุณ : กัมม์ - [ 15 ก.ค. 48 18:26:37 ]

ความคิดเห็นที่ 22 หมดเวลา  มันมาแล้ว ตอนหน้าจะมีเกร็ดเรื่องสี สีที่เราคุ้นกันคือ สีกรมท่า แล้วกรมอื่นละ สีเป็นอย่างไร สีกรมท่า น่ะ สีน้ำเงินเข้ม สีเจ้าสีอะไร สีมหาดไทยสีอะไร สีกลาโหมสีอะไร สีกรมมหาดเล็กสีอะไร อดใจไว้พรุ่งนี้นะครับ จากคุณ : กัมม์ - [ 15 ก.ค. 48 18:31:05 ]

ความคิดเห็นที่ 23 มีการจัดที่ขึ้นในปีมะเมียนั้นอย่างหนึ่งคือเมื่มีเครื่องแบบสำหรับแต่งตัวทหารมหาดเล็กขึ้นแล้ว  ทรงพระราชดำริให้มีเครื่องแบบสำหรับฝ่ายพลเรือนแต่งเข้าเฝ้าในเวลาปกติด้วย  ให้แต่งเสื้อแพรสีต่างกันตามกระทรวง คือ เจ้านายสีไพล ขุนนางกระทรวงมหาดไทยสีเขียวแก่ กลาโหมสีลูกหว้า กรมท่า(กระทรวงการต่างประเทศ)สีน้ำเงินแก่(จึงเรียกสีนั้นว่า "สีกรมท่า" มาจนทุกวันนี้) มหาดเล็กสีเหล็ก(อย่างเดียวกับเสื้อแบบทหารมหาดเล็ก) อาลักษณ์กับโหรสีขาว  รูปเสื้อแบบพลเรือนครั้งนั้นเรียกว่า "เสื้อปีก" เป็นเสื้อปิดคอมีชาย(คล้ายเสื้อติวนิค แต่ชายสั้น) คาดเข็มขัดนอกเสื้อ  เจ้านายทรงเข็มข้ดทอง  ขุนนางคาดเข็มขัดหนังสีเหลือง  หัวเข็มขัดมีตราพระเกี้ยว  นุ่งผ้าม่วงโจงกระเบนแทนสมปัก  แต่เครื่องแบบพลเรือนนี้ไม่ได้บัญญัติให้ใช้ทั่วกันไป  เป็นแต่ใครได้พระราชทานก็แต่ง  ที่ไม่ได้พระราชทานก็คงแต่งตัวอย่างเดิม  คือใส่เสื้อกระบอกผ้าขาว  เจ้านายทรงผ้าม่วงโจงกระเบนคาดแพรแถบ  ขุนนางสมปักชักพกคาดผ้ากราบ  แต่เครื่องแบบพลเรือนที่ว่านี้ใช้มาเพียงปีวอก พ.ศ. ๒๔๑๕ พอเสด็จกลับจากอินเดียก็เริ่มเปลี่ยนแปลงอย่างอื่น ถึงปลายปีมะเมียเดือนมีนาคม  พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จไปประพาสต่างประเทศครั้งแรก  เป็นเรื่องสำคัญในพงศาวดารสยาม  จะเล่าในตอนหน้าต่อไป จากคุณ : กัมม์ - [ 17 ก.ค. 48 11:43:09 ]

ความคิดเห็นที่ 24 จบตอน ๓ เพียงเท่านี้ครับ ตอน ๔ เป็นเรื่องในตอน -พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จประพาสต่างประเทศครั้งแรก -โรคห่าเมื่อปีระกา -ครูแปตเตอร์สัน -He went by boat -"เพชรพระมหามงกุฎ" -โสกันต์ -ทรงผนวชสามเณร ทรงเล่นไสยวิทยาคม -พระกริ่งเมืองเขมร  แรกมีพระกริ่งในประเทศ -ลัทธิ "การชักธง" จากคุณ : กัมม์ - [ 17 ก.ค. 48 11:55:01 ]

ความคิดเห็นที่ 25 มารออ่านครับ จากคุณ : กริชครับผม - [ 17 ก.ค. 48 15:13:55 ]

ความคิดเห็นที่ 26 มารอด้วยคนค่ะ จากคุณ : little kitty - [ 18 ก.ค. 48 10:57:36 ]

ความคิดเห็นที่ 27 ครับ ขอบคุณมากครับ เข้าคิวรอตอนที่ 4 ครับ จากคุณ : jaxcu - [ 18 ก.ค. 48 13:18:16 ]

ความคิดเห็นที่ 28 มาเข้าคิวรอ เป็นคนที่ 5 อ่ะค่ะ จากคุณ : พัชร์เฟื่อง - [ 18 ก.ค. 48 22:30:14 ]

ความคิดเห็นที่ 29 มาให้กำลังใจคุณกัมม์ค่ะ พอดีเข้ามาอ่านเงียบๆ ไม่ค่อยได้โพสท์ เพราะว่า คอมฯที่ได้ใช้ส่วนใหญ่ไม่มีภาษาไทยอ่ะค่ะ เลยพิมพ์ไม่ได้ดั่งใจนึกเลย ขอบคุณนะคะ ที่สรรหาความรู้มาให้อ่านอยู่ตลอดเลย จากคุณ : Cream - [ 19 ก.ค. 48 18:31:28 A:203.159.25.88 X:203.159.12.16 TicketID:080534 ]

ความคิดเห็นที่ 30 ขออภัยที่ให้รอนะครับ ตอน ๔ เมื่อทรงผนวชสามเณร http://www.pantip.com/cafe/library/topic/K3616062/K3616062.html แก้ไขเมื่อ 19 ก.ค. 48 19:31:39 จากคุณ : กัมม์ - [ 19 ก.ค. 48 19:30:46 ]