ความคิดเห็นที่ 1 จะรีบไปไหนครับ คุณกัมม์ อยู่คุยกันก่อนนะครับ ถ้าไม่อยู่คงเหงาตายเลยแหละ แต่ เอ มรดกพกห่อมีเยอะมั้ยล่ะครับ เผื่อจะได้กระเด็นกระดอน ให้เพื่อนฝูงในนี้บ้าง ล้อเล่นวันอาทิตย์ ก็เพราะคิดถึงคุณกัมม์ อย่าลืมทำตามคำ เขียนตำนานพระโกศเอย จากคุณ : จำปูน - [ 21 ส.ค. 48 12:42:58 A:202.133.166.16 X: TicketID:033075 ]

ความคิดเห็นที่ 2 ผมขอเปิดกระทู้ ก่อนได้ไหมครับ 55+ ผมค้างเรื่อง ตำนาน"พระโกศราชวงศ์"ไว้ เผื่อผมปุปปัปตายลง จะได้ไม่ค้างไปถึงภพหน้า อิอิ เรื่องนี้ เป็นเรื่องต่อเนื่องของคดีหม่อมไกรสรนะครับ คือ สมเด็จเจ้าฟ้าอาภรณ์ พระราชโอรสในรัชกาลที่ ๒ และ สมเด็จเจ้าฟ้ากุณฑลฯ ทรงถูกกล่าวหาว่าสมรู้ร่วมคิดกับหม่อมไกรสร รัชกาลที่ ๓ จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้คุมสมเด็จเจ้าฟ้าอาภรณ จึงพระชนมายุ ได้ 30 พรรษา เข้าที่คุมขังด้วย แต่ยังมิทันชำระคดี สมเด็จเจ้าฟ้าอาภรณ์ก็สิ้นพระชนม์ ด้วยพระโรคอหิวาต์ จึงทรงพระกรุณาฯ ให้นำพระศพไปฝังดินไว้ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ขณะนั้นทรงเป็นสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าพระฯ ทรงผนวชที่วัดบวรนิเวศ ทรงพระกรุณาสงสานพระอนุชาองค์นี้มาก จึงทรงขอพระบรมราชานุญาต สมเด็จพระนั่งเกล้าฯ ขุดพระศพสมเด็จเจ้าฟ้าอาภรณ์ ขึ้นมาใส่โกศที่เป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า คล้ายโลงศพตั้งขึ้น แล้วหุ้มผ้าขาว ยอดทำเป็นฉัตรระบายผ้าขาว และเสด็จฯทรงบำเพ็ญพระราชกุศลพระราชทานเพลิงพระศพอย่างเงียบๆ เพราะพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าฯมิได้เสด็จฯ เจ้านายอื่นๆจึงมิกล้าเสด็จ โกศที่ทรงพระศพสมเด็จเจ้าฟ้าพระองค์นี้ ภายหลังในรัชกาลที่ ๔ เรียกพระโกศลังกา ใช้ทรงพระศพพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้า วังหลวง และทรงพระศพ พระเจ้าบวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวังหน้า เมื่อพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสีหนาทราชดุรงฤทธิ์สิ้นพระชนม์ เจ้าพระยาเทเวศวร์วงศ์วิวัฒน์ ผู้เป็นพระโอรสของพระราชทานพระบรมราชานุญาตให้พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นปราบปรปักษ์ สร้างลองนอกปิดทองประดับกระจก ยอดชฎาพอกประกอบนอก ตั้งแต่นั้นมา โกศลังกาจึงมีลองนอกงดงามมาก ภายหลังจึงเรียกว่า "โกศราชวงศ์" โกศราชวงศ์นี้ ลองใน จะมีลักษณะเป็น คล้ายโลงศพหุ้มผ้าขาว ยอดเป็นลักษณะฉัตร (คิดว่าคงเคยเห็น ที่คล้ายๆศิลาจารึกนะคับ แต่เป็นสีขาว เวลางานพระราชทานเพลิงพระศพพระวรวงศืเธอ พระองค์เจ้า หรือหม่อมเจ้า) ส่วนลองนอกคือ ลองราชวงศ์ คือ ลองที่ทรงศพคุณพุ่ม นะครับ แต่ในพระราชทานเพลิงศพคุณพุ่ม ทรงพระกรุณาให้ใช้ลองในโลหะปิดทอง เป็นกรณีพิเศษ จากคุณ : natthaset - [ 21 ส.ค. 48 13:10:55 ]

ความคิดเห็นที่ 3 ตำนานพระโกศ พระโกศที่ทรงพระบรมศพ และพระศพเจ้านาย  กับโกศที่พระราชทานสำหรับศพข้าราชการผู้มีบรรดาศักดิ์สูง  ซึ่งมีอยู่ในเวลานี้ รวมเบ็ดเสร็จมี ๑๔ อย่าง  เรียงโดยลำดับยศเป็นดังนี้ ๑.  พระโกศทองใหญ่ ๒.  พระโกศทองรองทรง  นับเสมอพระโกศทองใหญ่ ๓.  พระโกศทองเล็ก ๔.  พระโกศทองน้อย ๕.  พระโกศกุดั่นใหญ่ ๖.  พระโกศกุดั่นน้อย ๗.  พระโกศมณฑปใหญ่ ๘.  พระโกศมณฑปน้อย ๙.  พระโกศไม้สิบสอง ๑๐. พระโกศพระองค์เจ้า  เดิมเรียกว่า โกศลังกา ๑๑. โกศราชนิกุล ๑๒. โกศเกราะ ๑๓. โกศแปดเหลี่ยม ๑๔. โกศโถ ตำนานพระโกศทั้งปวงนี้  มีปรากฏในหนังสือพระราชพงศาวดารบ้าง  บอกเล่ากับสืบมาบ้าง  ต้องสันนิษฐานบ้าง  มีตำนานดังแสดงต่อไปนี้  เรียงลำดับตามสมัยที่สร้าง ที่ ๑ โกศแปดเหลี่ยม  มีอยู่ ๔ โกศด้วยกัน แต่โกศหนึ่งนั้นเก่ามาก  ไม่ทราบตำนานว่าสร้างครั้งไร  สังเกตทำนองลวดลายเห็นเป็นอย่างเดียวกับช่างครั้งรัชกาลที่ ๑  แต่ฝีมือทำนั้นหยาบมาก  ถ้าจะกะเอาว่าสร้างแต่ครั้งกรุงธนบุรีก็เห็นว่าจะเป็นการสมควร  ด้วยเหตุ ข้อ ๑ ยุคนั้นเวลาว่างการทัพศึกมีน้อย  งานพระเมรูต้องรีบทำในเวลาว่างอันเป็นเวลาสั้น  จึงต้องเร่งทำเอาแต่พอให้ใช้ได้ทันงาน  จะให้งดงามถึงที่ไม่ได้  ข้อ ๒ โกศแปดเหลี่ยมนี้  เป็นอย่างเดียวกันกับพระโกศกุดั่น  อันมีตำนานปรากฏว่าสร้างครั้งแรกในรัชกาลที่ ๑  โกศแปดเหลี่ยมต้องมีอยู่ก่อนแล้ว  พระโกศกุดั่นทำเอาอย่างจึงจะเป็นได้  ซึ่งโกศแปดเหลี่ยมจะทำทีหลัง  เอาอย่างพระโกศกุดั่นนั้นเป็นไปไม่ได้  ใช่ประกอบศพที่ต่ำศักดิ์เป็นกรรโชก  เข้าใจว่าโกศแปดเหลี่ยมนี้เก่าแก่กว่าโกศชนิดอื่นหมด  ด้วยทำยอดเป็ยหลังคา คงเป็นแบบแรกที่แปลงมาจามเหมตั้งแต่ครั้งกรุงเก่า  ยังทีอีก ๓ โกศนั้น  โกศหนึ่งก็ไม่ทราบแน่ว่าสร้างเมื่อไร  แต่สังเกตฝีมือเห็นว่า  คงทำราวรัชกาลที่ ๓ หรือ ที่ ๔  อีกโกศหนึ่งกรมหมื่นปราบปรปักษ์ทำขึ้นในรัชกาลที่ ๕ ใช้ประกอบศพหม่อมแม้น ในสมเด็จเจ้าฟ้า กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดชเป็นคราวแรก  อีกโกศหนึ่ง กรมหลวงสรรพศาสตร์ศุภกิจ ขอพระบรมราชานุญาตทำถวายในรัชกาลนี้  ใช้ประกอบศพเจ้าจอมมารดาสังวาลเป็นประเดิม ที่ ๒ โกศโถ  มีอยู่ ๒ โกศ  โกศหนึ่งนั้นเก่ามากลวดลายและฝีมือเหมือนกับโกศแปดเหลี่ยมใบเก่า  เห็นได้ว่าทำรุ่นราวคราวเดียวกัน  ไม่ปรากฏตำนานว่าสร้างเมื่อไร  ได้ยินแต่กล่าวกันว่าเป็นโกศเก่าแก่  ใช้มาแต่รัชกาลที่ ๑ แล้ว  คำกล่าวเช่นนี้ ประกอบกับฝีมือที่ทำรุ่นเดียวกับโกศแปดเหลี่ยมชักให้น่าเชื่อขึ้นอีก  ว่าโกศแปดเหลี่ยมและโกศโถทั้งสองอย่างนี้  สร้างแต่ครั้งกรุงธนบุรี  ทำไมจึงเรียกโกศโถก็เข้าใจไม่ได้ รูปก็ไม่เหมือนโถ  ทรงอย่างโกศแปดเหลี่ยมนั้นเองแต่ถากแปลงเป็นกลม  แก้ยอดเป็นทรงมงกุฎเหมือนชฎาละคร  คงทำที่หลังโกศแปดเหลี่ยม  และเห็นจะใช้เป็นยศสูงกว่าโกศแปดเหลี่ยม  ด้วยยอดทรงมงกุฎพาให้เข้าใจเช่นนั้น  แต่เดี๋ยวนี้ถือว่าต่ำกว่าโกศแปดเหลี่ยม  ใช้สำหรับพระราชทานพระราชาคณะและข้าราชการที่มีบรรดาศักดิ์  ได้รับพระราชทานโกศเป็นชั้นต้น  อีกโกศหนึ่งเป็นของทำเติมขึ้นใหม่  พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอลังการเป็นผู้ทำ  โดยรับสั่ง สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยาบำราบปรปักษ์  เมื่อในรัชกาลที่ ๕ ที่ ๓ พระโกศกุดั่น ๒ พระโกศ  สร้างในรัชกาลที่ ๑ เมื่อปีมะแม จุลศักราช ๑๑๖๑ (พ.ศ. ๒๓๔๒) ทรงพระศพสมเด็จพระพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระยาเทพสุดาวดี  และเจ้าฟ้า กรมพระศรีสุดารักษ์  เมื่อทรงพระศพสมเด็จพระพี่นางหุ้มทองคำทั้งสองโกศ  ตามคำที่ว่ากันว่าพระโกศกุดั่นนั้น ชำรุดหายไปเสียองค์หนึ่ง  สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยาบำราบปรปักษ์ทรงค้นได้มาแต่ตัวพระโกศ  จึงทรงทำฝาและฐานใหม่ประกอบเข้า  พระโกศองค์นี้เรียกว่า "กุดั่นใหญ่"  ฝีมือทำซึ่งปรากฏอยู่ที่กาบพระโกศนั้นงามอย่างยิ่ง  สมกับที่มีตำนานว่าเป็นของทำในรัชกาลที่ ๑  อีกองค์หนึ่งเรียกว่า "กุดั่นน้อย" องค์นี้ที่ว่าไม่ชำรุดสูญหาย  แต่ดูทำนองลายในกาบ  ไม่ค่อยเทียมทันเสมอกันกับพระโกศกุดั่นใหญ่ อันมีตำนานว่าทำพร้อมกัน  อาจจะเป็นตัวแทนเสียแล้วก็ได้  พระโกศทั้งสององค์นี้เกียรติยศใช้ต่างกัน  ทุกวันนี้ถือว่าพระโกศกุดั่นใหญ่เกียรติยศสูงกว่าพระโกศกุดั่นน้อย  และพระโกศกุดั่นน้อยนี้  กรมหมื่นบำราบปรปักษ์ได้ทรงสร้างเติมขึ้นเมื่อในรัชกาลที่ ๕ อีกองค์หนึ่ง ที่ ๔ พระโกศไม่สิบสอง  มีตำนานว่าสร้างในรัชกาลที่ ๑ เมื่อปีกุน จุลศักราช ๑๑๖๕ (พ.ศ. ๒๓๔๖) ทรงพระศพกรมพระราชขวังบวรมหาสุรสีหนาท  ครั้งนั้นหุ้มทองคำ  ในบัดนี้พระโกศไม้สิบสองมี ๒ องค์  ว่าเป็นของเก่าองค์หนึ่ง  เป็นของสร้างเติมขึ้นใหม่อีกองค์หนึ่ง  แต่ไม่ได้ความว่าสร้างเติมขึ้นเมื่อไร  สังเกตดูรูปทรงลวดลายทั้งสององค์  ไม่เห็นสมเป็นฝีมือช่างในรัชกาลที่ ๑ สักองค์เดียว ที่ ๕ พระโกศทองใหญ่  สร้างในรัชกาลที่ ๑ เมื่อปีมะโรง จุลศักราช ๑๑๗๐ (พ.ศ. ๒๓๕๑)  พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก  โปรดให้รื้อทองที่หุ้มกระโกศกุดั่นมาทำพระโกศทองใหญ่ขึ้นไว้ สำหรับพระบรมศพของพระองค์  เมื่อทำพระโกศองค์นี้สำเร็จแล้ว  โปรดฯให้เข้าไปตั้งถวายทอดพระเนตรในพระที่นั่งไพศาลทักษิณ  ในปีนั้นสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงศรีสุนทรเทพสิ้นพระชนม์  พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกทรงพระอาลัยมาก  และใคร่จะทอดพระเนตรพระโกศทองใหญ่ออกพระเมรุตั้งพระเบญจา  จึงโปรดฯให้เชิญพระโกศทองใหญ่ไปประกอบพระศพสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงศรีสุนทรเทพเป็นครั้งแรก  จึงเลยเป็นประเพณีในรัชกาลต่อมา ที่พระราชทานพระโกศทองใหญ่ให้ทรงพระศพอื่นเป็นพิเศษนอกจากพระบรมศพ  ได้มีบัญชีจดไว้ในห้องพระอาลักษณ์ลงมาจนถึงรัชกาลที่ ๔ กรมพระสมมตอมรพันธุ์พบบัญชีนี้  ได้ทรงจดต่อมาจนรัชกาลปัจจุบัน มีอย่างนี้ พระโกศทองใหญ่ ทรงพระบรม และพระศพ (ตามที่จดไว้เดิมในห้องพระอาลักษณ์) ในรัชกาลที่ ๑ ๑.  กรมหลวงศรีสุนทรเทพ ในรัชกาลที่ ๒ ๒.  พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก ๓.  กรมพระราชวัง  ในแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ๔.  สมเด็จพระสังฆราชวัดราชสิทธาราม ๕.  กรมหลวงพิทักษ์มนตรี ๖.  กรมหลวงเทพวดี ในรัชกาลที่ ๓ ๗.  พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ๘.  กรมหมื่นสุรินทรรักษ์ ๙.  กรมขุนอิศรานุรักษ์ ๑๐. กรมพระราชวัง ในแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ๑๑. พระองค์เจ้าลักขณานุคุณ ๑๒. สมเด็จพระศรีสุริเยนทรามาตย์ ๑๓. สมเด็จพระศรีสุลาไลย ๑๔. กรมหลวงเทพพลภักดิ์ ๑๕. กรมหมื่นมาตยาพิทักษ์ ๑๖. กรมหมื่นอัปสรสุดาเทพ ในรัชกาลที่ ๔ ๑๗. พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ๑๘. สมเด็จพระนางเธอ พระองค์เจ้าโสมนัส ๑๙. กรมสมเด็จพระปรมานุชิต ๒๐. กรมพระพิพิธโภคภูเบนทร  (เมื่อชัก) ๒๑. กรมสมเด็จพระเดชาดิศร ๒๒. กรมหลวงมหิศวรินทรฯ   (เมื่อชัก) ๒๓. พระนางเธอ พระองค์เจ้ารำเพอย ๒๔. กรมหมื่นวิศนุนาถนิภาธร (จดหมายห้องพระอาลักษณ์หมดเพียงเท่านี้  ก่อนนี้กรมพระสมมตอมรพันธุ์ทรงจด) ต่อจากบัญชีนี้ที่ทราบ กรมพระพิทักษ์เทเวศร์ ทราบว่าไม่ได้เปลี่ยนลองไม่สี่เหลี่ยมทรงพระโกศมณฑปตลอดงาน ๒๕. พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว ๒๖. กรมหมื่นมเหศวรศิววิลาศ ในรัชกาลที่ ๕ ๒๗. พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ๒๘. กรมหลวงวงศาธิราชสนิท  (เมื่อชัก) ๒๙. กรมหลวงเทเวศร์วัชรินทร์  (เมื่อชัก) ๓๐. สมเด็จพระนางเจ้า สุนันทากุมารีรัตน ๓๑. สมเด็จเจ้าฟ้าพาหุรัดมณีมัย กรมพระเทพนารีรัตน ๓๒. พระอัครชายาเธอ พระองคืเจ้าเสาวภาคย์นารีรัตน์ ๓๓. กรมสมเด็จพระบำราบปรปักษ์ ๓๔. กรมสมเด็จพระปวเรศวริยาลงกรณ์ ๓๕. สมเด็จพระเชษฐาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชชิรุณหิศ ๓๖. กรมสมเด็จพระสุดารัตนราชประยูร ๓๗. สมเด็จเจ้าฟ้าสมมติวงศ์วโรไทย กรมขุนศรีธรรมราชธำรงฤทธิ ในรัชกาลปัจจุบัน ๓๖. พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ๓๗. กรมหลวงวรเสรฐสุดา ๔๐.  สมเด็จเจ้าฟ้า กรมขุนพิจิตรเจษฎ์จันทร์ (จดต่อเมื่อจะลงพิมพ์) ๔๑. กรมหลวงนครไชยศรีสุรเดช  (เมื่อชัก) ๔๒. กรมพระสมมตอมรพันธุ์  (เมื่อชัก) แก้ไขเมื่อ 21 ส.ค. 48 20:38:15 แก้ไขเมื่อ 21 ส.ค. 48 20:36:36 จากคุณ : กัมม์ - [ 21 ส.ค. 48 15:13:42 ]

ความคิดเห็นที่ 4 ที่ ๖ พระโกศพระองค์เจ้า  เรียกกันแต่แรกว่าโกศลังกา  พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชดำริสร้างขึ้น แต่ครั้งยังทรงผนวช  เป็นลองสี่เหลี่ยมหุ้มผ้าขาว  ยอดเป็นฉัตรระบายผ้าขวา  เมื่อในรัชกาลที่ ๔ ทรงพระศพพระเจ้าลุกเธอที่ยังทรงพระเยาว์อยู่(ก่อนมีพระโกศมณฑลน้อย)  ต่อมาโกศนี้ สำหรับทรงพระศพพระองค์เจ้าวังหน้า  และพระองค์เจ้าตั้ง  มาถึงรัชกาลที่ ๕ สมเด็จกรมพระยาบำราบปรปักษ์ จึงทรงคิดทำประกอบนอกขึ้น  ต่อมากรมหมื่นปราบปรปักษ์ทำเติมขึ้นใหม่อีกพระโกศหนึ่ง  จึงมีอยู่ในเวลานี้ ๒ พระโกศด้วยกัน ที่ ๗ พระโกศทองน้อย  โปรดฯให้กรมพระเทเวศร์วัชรินทร์สร้างขึ้นตามอย่างพระโกศทองใหญ่เมื่อในรัชกาลที่ ๔ ปีกุน จุลศักราช ๑๒๑๓ (พ.ศ. ๒๓๙๔)  สำหรับทรงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว  เมื่อผลัดพระโกศทองใหญ่ไปแต่ก่อนออกงานพระเมร  เมื่อทรงพระบรมศพ หรือตั้งงานพระศพคู่กับพระโกศทองใหญ่แล้วหุ้มทองคำ  ถ้าใช้งานอื่นไม่หุ้ม  กรมพระสมมติอมรพันธุ์ทรงจดคราวที่ได้หุ้มทองคำใช้นั้นไว้  มีอยู่ในท้ายบัญชีพระโกศทองใหญ่ อย่างนี้ พระโกษทองน้อยหุ้มทองชั่วคราว ๑.  พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ๒.  พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ๓.  สมเด็จเจ้าฟ้ากรรณาภรณ์เพชรรัตน์ พระโกศทองน้อยนี้  เจ้าพระยาธรรมาธิกรณาธิบดี (มรว.ปุ้ม  มาลากุล ณ อยุธยา) สร้างเมื่อในรัชกาลที่ ๕ อีกองค์หนึ่ง ที่ ๘ พระโกศมณฑปน้อย  โปรดฯให้สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิไชยญาติสร้างขึ้นแต่ในรัชกาลที่ ๔ สำหรับทรงพระศพพระเจ้าลูกเธอที่ยังทรงพระเยาว์  ถ้าทรงพระศพสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ พระโกศนี้หุ้มทองคำเฉพาะงาน ที่ ๙ พระโกศมณฑปใหญ่  โปรดฯให้กรมขุนราชสีหวิกรมคิดอย่าง สร้างขึ้นแต่ในรัชกาลที่ ๔ เมื่อปีกุน จุลศักราช ๑๒๒๕ (พ.ศ. ๒๔๐๖)  เอาแบบมาแต่พระโกศมณฑปน้อย  ทรงพระศพกรมพระพิทักษ์เทเวศร์ก่อน  ด้วยกรมพระพิทักษ์เทเวศร์พระรูปใหญ่โต  พระศพลงลองพระโกศสามัญไม่ได้  ต้องทำลองสี่เหลี่ยมขึ้นโดยเฉพาะ  จึงโปรดฯให้สร้างพระโกศมณฑปนี้สำหรับประกอบลองสี่เหลี่ยม  พระโกษมณฑปใหญ่นี้ต่อมาสร้างขึ้นอีกองค์หนึ่ง  แต่จะสร้างขึ้นเมื่อใดไม่ทราบแน่ ที่ ๑๐ โกศเกราะ  สร้างขึ้นในรัชกาลที่ ๔ เมื่อปีกุน จุลศักราช ๑๒๒๕ (พ.ศ. ๒๔๐๖)  สำหรับศพเจ้าพระยานิกรบดินทร ด้วยท่านอ้วน  ศพลงลองสามัญไม่ได้  ต้องทำลองสี่เหลี่ยม  จึงโปรดฯให้ทำโกศเกราะขึ้นประกอบ  ที่เรียก "โกศเกราะ" เพราะลายสลักเป็นเกราะรัด ที่ ๑๑ โกศราชนิกุล  โปรดฯให้กรมขุนราชสีหวิกรมสร้างขึ้นแต่ในรัชกาลที่ ๔ เมื่อปีขาล จุลศักราช ๑๒๒๘ (พ.ศ. ๒๔๐๖) พระราชทานให้ประกอบศพพระยามนตรีสุริยวงศ์(ชุ่ม  บุนนาค)ก่อนผู้อื่น ที่ ๑๒ พระโกศทองเล็ก  โปรดฯให้กรมหมื่นปราบปรปักษ์สร้างขึ้นแต่ในรัชกาลที่ ๕ เมื่อปีกุน จุลศักราช ๑๒๔๙ (พ.ศ. ๒๔๓๐)  ทรงพระศพสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าศิริราชกกุธภัณฑ์ เป็นทีแรก  แล้วได้ใช้ทรงพระศพเจ้านายต่อมา  มีบัญชีกรมพระสมมตอมรพันธุ์ทรงจดไว้ ในท้ายบัญชีพระโกศทองใหญ่อย่างนี้ พระโกศทองเล็ก ๑.  สมเด็จเจ้าฟ้าศิริราชกกุธภัณฑ์ ๒.  สมเด็จเจ้าฟ้าตรีเพชรุตม์ธำรง ๓.  เจ้าฟ้านิภาจรจำรัสศรี ๔.  กรมขุนสุพรรณภาควดี ๕.  พระองค์เจ้าอุรุพงษ์รัชสมโภช ที่ ๑๓ พระโกศทองรองทรง  โปรดฯให้กรมหมื่นปราปรปักษ์สร้างขึ้นแต่ในรัชกาลที่ ๕ เมื่อปีชวด  รัตนโกสินทรศก ๑๑๙ (พ.ศ. ๒๔๔๓)  พระโกศองค์นี้นับเหมือนพระโกศองค์ใหญ่  สำหรับใช้แทนที่พระโกศทองน้อย  เวลาที่จะต้องหุ้มทองคำ  เพื่อจะไม่ให้ต้องหุ้มเข้าและรื้อออกบ่อยๆ  มีบัญชีคราวที่ได้ใช้ทรงพระบรมศพและพระศพ  กรมสมมตอมรพันธุ์ ทรงจดไว้ท้ายบัญชีพระโกศทองใหญ่อย่างนี้ พระโกศทองรองทรง ในรัชกาลที่ ๕ ๑.  กรมสมเด็จพระสุดารัตนราชประยูร ๒.  สมเด็ขเจ้าฟ้า กรมพระจักรพรรดิพงษ์ ๓.  สมเด็จเจ้าฟ้า ศิราภรณ์โสภณ ในรัชกาลปัจจุบัน ๔.  พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  เวลาแต่งพระโกศทองใหญ่ ๕.  พระอัครชายาเธอ พระองคืเจ้าอุบลรัตนนารีนาค ๖.  สมเด็จเจ้าฟ้า กรมขุนสวรรคโลกลักษณวดี ยังมีเครื่องประดับสำหรับพระโกศอีก เช่นพระโกศทองใหญ่มีดอกไม้เพชรเป็นพุ่มเข้าบิณฑ์ ดอกไม้ไหว เฟื่อง ดอกไม้เอว  ของเหล่านี้ประดับครบทุกอย่างแต่พระบรมศพ  ถ้าพระราชทานให้ทรงพระศพเจ้านาย  โดยปกติไม่มีเครื่องประดับ  ถ้าพระราชทานเครื่องประดับด้วยมีเป็นชั้นๆกัน  ชั้นต้นประดับพุ่มเข้าบิณฑ์กับเฟื่อง  ชั้นสูงรองแต่พระบรมศพประดับดอกไม้เอวด้วยอีกอย่างหนึ่ง พระโกศเจ้านายมีเครื่องประดับคือ ยอดพุม่เข้าบิณฑ์และเฟื่อง  ต่อที่ทรงบรรดาศักดิ์สูง จึงใช้เครื่องประดับ  ถ้าพระราชทานให้ทรงพระศพเจ้านายชั้นต่ำลงมาหรือขุนนาง ไม่ใช้เครื่องประดับ จากคุณ : กัมม์ - [ 21 ส.ค. 48 15:13:55 ]

ความคิดเห็นที่ 5 มีหนี้เป็นมรดกครับ แบ่งให้ท่านจำปูนครึ่งหนึ่งล่ะกัน ท่าน natthasat เอ...เคยได้ยินเรื่องทำนองนี้เหมือนกัน(อีกเรื่อง) ว่ากรมพระราชวังบวรฯ ทรงสร้างขึ้นเพื่อทรงศพพระชนนี ต่อมา "โลง" นี้ได้กลายเป็นตู้พระธรรมในวัดบวรนิเวศ รู้สึกว่าจะอยู่ใน "สาส์นสมเด็จ"  ขอค้นก่อนนะครับ (ติดไว้อีกแล้ว-ยังตายไม่ได้) จากคุณ : กัมม์ - [ 21 ส.ค. 48 15:23:30 ]

ความคิดเห็นที่ 6 แล้วของรัชกาลที่แปด กับ สมเด็จย่าละคะ จากคุณ : kwan2402 - [ 21 ส.ค. 48 16:01:20 ]

ความคิดเห็นที่ 7 ขอนุญาตถามนะครับ  ไม่ทราบว่าจริงหรือไม่ที่จะต้องเสียบพระศพไว้กับหลาวในโกสเพื่อให้พระศพ ไม่ล้มลง จากคุณ : เกนหลงหนึ่งหรัด - [ 21 ส.ค. 48 18:31:28 ]

ความคิดเห็นที่ 8 มะจริงครับ คุณเกนหลงหนึ่งหรัด เหล็กแหลมที่แทงขึ้นมาจากก้นพระโกศ เรียกว่า กาจับหลัก ปลายมีลักษณะเป็นครึ่งวงกลมเว้า ใช้เป็นที่รองพระหนุของพระบรมศพ ครับอีกทั้งเป็นหลักให้พระบรมศพครับ พระบรมศพที่อยู่ในพระโกศ จะมีพระเขนยกั้นเอียงอีก ทั้งหมดนี้ก็จะเปื้อนพระบุพโพ เมื่อถึงคราวนำเปลื้องเครื่องมหาสุกำ ก็จะเปลื้องพระภูษา สิ่งต่างๆในพระโกศ ที่ต้องพระบุพโพ โดยจะนำไปถวายพระเพลิงล่วงหน้า เรียกว่า ถวายพระเพลิงพระบุพโพครับ จากคุณ : natthaset - [ 21 ส.ค. 48 20:28:43 ]

ความคิดเห็นที่ 9 เห็นมีหนังสือของสำนักพระราชวังกระมังครับ ที่พิมพ์ออกมาใหม่แต่ก็หลายปีอยู่ มีรูปพระโกศเป็นรูปสีสวยอยู่ทีเดียว จะมีท่านใดกรุณานำมาให้ชมได้หรือไม่ครับ จากคุณ : จำปูน - [ 22 ส.ค. 48 08:45:55 A:203.144.198.246 X: TicketID:033075 ]

ความคิดเห็นที่ 10 กระทู้นี้ อ่านแล้ว น่ากลัวจัง แต่ รายละเอียด ครบ รส เหมือนเดิม ครับ คุณ กัมม์ จากคุณ : karoon_t - [ 22 ส.ค. 48 11:09:20 ]

ความคิดเห็นที่ 11 มาติดตามครับ อยากทราบเพิ่มเติมด้วยว่าในปัจจุบันมีหลักในการพระราชทานอย่างไรครับ จากคุณ : jaxcu - [ 22 ส.ค. 48 11:56:04 ]

ความคิดเห็นที่ 12 งานสมเด็จย่านั้น พระบุพโพไม่ได้มีมาก เพราะว่าพระบรมศพฉีดฟอร์มาลีนแบบสมัยใหม่ พระบรมศพจะบรรลุในหีบพระศพ แล้วอัญเชิญไปที่ท้องสนามหลวงก่อนวันถวายพระเพลิง งานซ่อมใหญ่ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ให้ใช้โกศแปดเหลี่ยมที่สร้างใหม่ แทนพระลองทองใหญ่ (ที่เห็นคลุมผ้านะครับ) เนื่องจากพระลองทองใหญ่ประดิษฐานในพระที่นั่งดุสิตครับ ตอนถวายพระเพลิงนั้น พระบรมศพในหีบพระศพ ประดิษฐานอยู่ใต้พระโกศไม้จันทน์บนพระจิตกาธาน (ที่เห็นเป็นฐานสี่เหลี่ยมทำจากไม้นะครับ) ปกติแล้วเนี่ย การถวายพระเพลิงพระบรมศพแบบเก่ายุ่งยากมาก คือ พระบรมศพจะประดิษฐานในพระโกศ(หมายถึงพระลองทองใน) ในท่านั่ง เวลาถวายพระเพลิงคือ นำพระลองทองใน มาประกอบพระโกศไม้จันทร์(คือ เปลื้องพระลองทองใหญ่ออก) ด้านล่างพระโกศถอดฐานออกมา ใต้พระโกศนั้นจะมีตะแกรงอยู่ พนักงานจะต้องโหมให้เพลิงโชติไปติดพระบรมศพในพระโกศ หากเป็นสมัยก่อนสมเด็จพระพันวัสสาอัยยิการเจ้า ก็จะมีพิธีครูดพระตัจจะพระบรมศพด้วย จากคุณ : natthaset - [ 22 ส.ค. 48 13:18:22 ]

ความคิดเห็นที่ 13 เมื่อครั้ง พระบรมศพสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี จะทรงอยู่ในพระโกศและมีพระลองแกะจากไม้จันทน์ ประกบอยู่ภายนอก เรียกกันลำลองว่าพระโกศจันทน์ ไปชมได้ที่โรงราชรถ ในพิพิธภัณฯ ส่วนสมเด็จพระศรีฯพระบรมศพอยู่ในหีบ นอกจากจะมีพระโกศไม้จันทน์ตามราชประเพณีแล้ว ก็ต้องทำหุ้มหีบพระบรมศพด้วย ดูลวดลายการแกะสลักเป็นในทำนองเดียวกัน พระจิตกาธาน ก็เลยมีขนาดใหญ่กว่าปกติ เมื่อตอนประดิษฐานพระบรมศพ มีหนังสือพิมพ์ไทยรัฐเล่มเดียวกระมัง ที่กล่าวถึงหีบพระบรมศพ ว่าสมเด็จพระเทพรัตนฯ ทรงมีพระราชบัญชากำกับดูแลเรื่อง หีบพระบรมศพ ลงรูปนายทหารอัญเชิญหีบพระบรมศพด้วย มีบางส่วนไม่ใคร่ทราบว่าสมเด็จย่าของชาวไทยบรรทมในหีบ เนื่องจาก ราชประเพณีที่จะต้องมีพระโกศทรงพระศพ ซึ่งเราท่านล้วนเห็นกันบนพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท จากคุณ : จำปูน - [ 22 ส.ค. 48 13:43:15 A:203.144.198.246 X: TicketID:033075 ]

ความคิดเห็นที่ 14 ที่โรงราชรถ บรรยากาศน่าขนลุก หึหึ จากคุณ : ... - [ 22 ส.ค. 48 15:06:13 A:61.91.166.104 X: TicketID:105350 ]

ความคิดเห็นที่ 15 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เท่าที่ทราบว่าไม่มีพระราชประสงค์ให้มีการประกาศว่า พระบรมอยู่ในหีบ ไทยรัฐก็ไทยรัฐเถอะ สมัยถวายพระเพลิงพระบรมศพ ตอนนั้น ป.6ละมั้งครับ จำได้ว่าพระเมรุมาศทำไมจึงใหญ่โตเช่นนี้... จากคุณ : natthaset - [ 22 ส.ค. 48 16:44:06 ]

ความคิดเห็นที่ 16 สรุปว่าที่ผมต้องไปเดินตามขบวน เจ้านายต่างประเทศที่มาคอยที่พลับพลาทางผ่านราชรถ สมเด็จพระสังฆราชที่ทรงราชรถน้อย อืมเข้าใจเเล้วครับ เพิ่งกระจ่างครับหลังรอมา 10 ปีเต็ม สงสัยมานานเเล้วยังเถียงกับเพื่อนๆอยู่เลยสรุปว่าที่ผมคิดคงถูกต้อง คือมีการอัญเชิญพระบรมศพไปที่ท้องสนามหลวงก่อนวันถวายพระเพลิงพระบรมศพ ตอนไหนไม่ทราบได้ สรุปที่พระมหาพิชัยราชรถไม่ได้ทรงพระบรมศพ เป็นพระบรมโกศเปล่า ถูกต้องมั้ยครับ จากคุณ : Ken - [ 22 ส.ค. 48 20:21:02 A:203.150.96.34 X:203.151.141.193 TicketID:106093 ]

ความคิดเห็นที่ 17 คุณnatthaset พิธีครูดพระตัจจะคืออะไรครับใช่ที่ผมถามคุณหลังไมค์หรือเปล่า ขอคำอธิบายแบบเข้าใจง่ายๆหลังไมค์ก็ได้ครับ จากคุณ : Louvorian - [ 22 ส.ค. 48 20:54:58 ]

ความคิดเห็นที่ 18 วันซ้อมใหญ่ พระมหาพิชัยราชรถทรงพระลองแปดเหลี่ยม ครับ คืนวันที่ 9 มีนาคม 2539 อัญเชิญหีบพระบรมศพ วันที่ 10 มีนาคม 2539 พระมหาพิชัยราชรถทรงพระลองทองใหญ่ครับ จากคุณ : natthaset - [ 22 ส.ค. 48 21:24:31 ]

ความคิดเห็นที่ 19 ในวันที่ 10 น่าจะมีดวงพระชะตาอยู่ในพระโกศนะครับ เพราะควรจะมีสิ่งที่แทนพระบรมศพบรรจุอยู่ จากคุณ : จำปูน - [ 22 ส.ค. 48 21:34:33 A:202.133.166.147 X: TicketID:033075 ]

ความคิดเห็นที่ 20 เท่าที่จำได้ คุณจำปูนพูดถูกแล้วล่ะครับ ภายในพระโกศบรรจุดวงพระชาตา แต่อย่างอื่นนี่ผมจำไม่ได้แล้วอ่ะครับ ไม่แน่ใจว่ามีอะไรบ้าง น่าจะมีพระเกศาด้วยอ่ะ จากคุณ : กีฏะราศี - [ 22 ส.ค. 48 22:18:48 ]

ความคิดเห็นที่ 21 ขอบคุณสำหรับคำตอบที่กระจ่างแจ้งคับ   เคยสงสัยกันไหมคับว่าเราเริ่มใช้โกศทรงพระศพมาตั้งแต่เมื่อไร  และทำได้แนวคิดจากอะไรมาจึงต้องใช้โกสทรงพระบรมศพ จากคุณ : เกนหลงหนึ่งหรัด - [ 23 ส.ค. 48 12:39:38 ]

ความคิดเห็นที่ 22 อ้อ ลืมไปครับวันนี้มีรูปโกศดอกไม้สดจากเมืองเพชรมาฝากด้วยคับ แก้ไขเมื่อ 23 ส.ค. 48 12:48:46 จากคุณ : เกนหลงหนึ่งหรัด - [ 23 ส.ค. 48 12:44:31 ]

ความคิดเห็นที่ 23 ภาพไม่ขึ้นเอาใหม่นะคับ จากคุณ : เกนหลงหนึ่งหรัด - [ 23 ส.ค. 48 12:51:23 ]

ความคิดเห็นที่ 24 ตอบคุณเกนหลังหนึ่งรัดว่า แต่ก่อนโกศหมายถึงที่ครอบศิวลึงค์.............................บรา บรา บรา บรา ถ้าคุณกัมม์ว่าง ขอความกรุณาลงเรื่องโกศ พระนิพนธ์กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากร ด้วยละกันนะครับ ผมมีหนังสือที่พิมพ์พระราชทานวันพระราชเพลิงพระศพ ในกรมพระองค์นี้ แต่ว่า ตอนนี้มะค่อยมีเวลาเท่าไร ครับ จากคุณ : natthaset - [ 23 ส.ค. 48 12:57:53 ]

ความคิดเห็นที่ 25 เหนพอดี ไม่อยากจะบอกว่า ถ้าใหญ่กว่านี้หน่อย เหมือนพระลองทองใหญ่เลย จากคุณ : natthaset - [ 23 ส.ค. 48 12:59:15 ]

ความคิดเห็นที่ 26 ไม่มีความรู้เรื่องนี้เลยครับ  ต้องปล่อยให้ท่านอื่นๆถกกันล่ะครับ ส่วนกระผมเมื่อตั้งต้นเรื่องแล้วจะปล่อยเลยตามเลยก็ไม่ได้ จะพยายามรวบรวมเกร็ดโบราณคดีที่เกี่ยวข้องกับความตาย มาช่วยเสริมนะครับ (ขออนุญาตใช้สีพื้นให้ต่างออกไปนะครับ  สำหรับท่านที่ไม่อยากอ่านต้องการถกอย่างเดียจะได้สังเกตว่าควรจะข้ามตรงไหน) จาก "สาส์นสมเด็จ" ฉบับลงวันที่ ๑ ตุลาคม ๒๔๗๘  จากบ้านซินนามอน ปีนัง สมเด็จฯกรมพระยาดำรงราชานุภาพ  ทูล สมเด็จเจ้าฟ้าฯกรมพระนริศรานุวัดติวงศ์ วินิจฉัยเรื่องตำนานพระโกศ เมื่อในรัชกาลที่ ๖ พระองค์ท่านกับหม่อมฉันได้ช่วยกันแต่งหนังสือเรื่องตำนานพระโกศให้หอพระสมุดพิมพ์เล่ม ๑  ครั้นต่อมาเรายังได้พิจารณาพบเค้าเงื่อน  และได้ความรู้เนื่องในเรื่อตำนานพระโกศเพิ่มเติมอีกหลายข้อ  แต่ยังไม่ได้เขียนลงไว้เป็นลานลักษณ์อักษร คือ ข้อ ๑ พิจารณาดูโกศต่างๆ ซึ่งสร้างชั้นเก่าในกรุงรัตนโกสินทร์นี้ ดูเหมือนจะมีแบบกำหนดศักดิ์โกศเป็น ๓ ชั้นโดยลำดับกัน  พึงสังเกตได้ด้วยรูปทรงฝาโกศ -ชั้นที่ ๑ โกศฝาเป็นทรงมงกุฏ  เช่นพระโกศทองใหญ่ซึ่งพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกโปรดฯให้สร้างสำหรับทรงพระบรมศพของพระองค์เอง และมีโกศไม่สิบสองใบหนึ่งซึ่งทรงเป็นฝามงกุฎ (เป็นฝีมือช่างครั้งรัชกาลื้ ๒ หรือ ที่ ๓)  แต่น่าสันนิษฐานว่าทำตามรูปพระโกศไม้สิบสอง  ซึ่งในหนังสือพงศาวดารว่าสร้างทรงพระศพกรมพระราชวังบวรฯ รัชกาลที่ ๑ (เมื่อก่อนสร้างพระโกศทองใหญ่)  โกศฝาทรงมงกุฎสำหรับแต่ทรงพระบรมศพ กับพระศพเจ้านายซึ่งพระราชทานเกียรติยศอย่างสูงสุด -ชั้นที่ ๒ โกศฝาเป็นทรงยอดปราสาท  เช่นโกศกุดั่นซึ้งพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกโปรดฯให้สร้าง(ก่อนโกศไม้สิบสองฝาทรงมงกุฎ และพระโกศทองใหญ่)  สำหรับทรงพระศพสมเด็จพระพี่นาง ๒ พระองค์  และโกศ ๘ เหลี่ยมใช้ทรงพระศพเจ้านายแต่ก่อน -ชั้นที่ ๓ โกศฝาปริก  เช่นโกศไม้สิบสองอีกใบหนึ่ง(แต่ปลีเป็นยอดเมื่อภายหลัง) กับโกศโถสำหรับใส่ศพขุนนาง หรือว่าโดยย่อ  โกศต่างกันเป็น ๓ ชั้น คือ โกศสำหรับทรงพระบรมศพทำฝาเป็นมงกุฎ โกศสำหรับทรงพระศพเจ้านายทำฝาเป็นทรงยอดปราสาท  และโกศสำหรับศพขุนนางทำฝาเป็นทรงปริก  เป็นแบบแผนมาดังนี้ตั้งแต่ครั้งกรุงศรอยุธยา  ข้อนี้รู้ได้ด้วยมีโกศสร้างครั้งกรุงธนบุรีอยู่ ๒ ใบ  ใบหนึ่งเป็นโกศกลมฝาทรงมงกุฎ อีกใบหนึ่งเป็นโกศแปดเหลี่ยมฝาเป็นทรงปราสาท มีเรื่องในพงศาวดารส่อให้เห็นว่าโกศฝาทรงมงกุฎนั้น พระเจ้ากรุงธนบุรีคงโปรดฯให้สร้างสำหรับทรงพระศพกรมพระเทพามาตย์พระราชชนนีพันปีหลวง ซึ่งถวายพระเพลิงเมื่อ พ.ศ. ๒๓๑๘  โกศใบที่ยอดเป็นทรงปราสาทก็คงให้สร้างสำหรับทรงพระศพเจ้านายครั้งกรุงธนบุรี  ตามแบบอย่างครั้งกรุงศรีอยุธยา  เพราะฉะนั้นถึงสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกจึงโปรดฯให้สร้างโกศตามแบบเดียวกันสืบมา  เป็นแต่แก้พระโกศทองใหญ่เป็นแปดเหลี่ยม  และแก้แบบโกศแปดเหลี่ยมฝาทรงยอดปราสาท สำหรับทรงพระศพเจ้านาย  ซึ่งของเดิมตัวโกศเป็นแต่จำหลักปิดทอง  ให้ประดับกระจกเพิ่มขึ้น จึงเรียกว่าโกศกุดั่น  เมื่อมีพระโกศกุดั่นขึ้นแล้ว  โกศแปดเหลี่ยมฝาทรงยอดปราสาทของเดิมก็ลดศักดิ์ลงมาสำหรับเจ้านายสามัญ  และที่สุดเอาไปใส่ศพเจ้าพระยา และสตรีมีบรรดาศักดิ์สูงก็มี  คงเริ่มพระราชทานเฉพาะแต่ศพที่เป็นพระญาติแล้วจึงเลยกลายไปเป็นตามยศ โกศสำหรับใส่ศพขุนนาง เดิมเห็นจะมีแต่ที่เรียกว่าโกศโถอย่างเดียว  มาสร้างโกศไม้สิบสองเพิ่มขึ้นเมื่อภายหลังรัชกาลที่ ๓(อันฝีมือทำโกศนั้นส่อให้เห็น)  แต่โกศไม้สิบสอง ๒ ในนั้นผิดกันชอบกล  น่าพิจารณาอยู่ คือ ใบหนึ่งฝาเป็นทรงปริก ส่อให้เห็นว่าสร้างสำหรับศพขุนนาง  คงเป็นชั้นเจ้าพระยาอัครมหาเสนาบดีซึ่งสูงศักดิ์กว่าเจ้าพระยาจตุสดมภ์ที่ใช้โกศโถ  แต่โกศไม่สิบสองอีกใบหนึ่งนั้นฝาเป็นทรงมงกุฎและตัวโกศจำหลักลายเป็นอย่างอื่นไม่เหมือนเป็ยโกศไม้สิบสองที่เป็นคู่กัน  ส่อให้เห็นว่าสร้างแต่คราวและเพื่อกิจต่างกัน  ลองคิดค้นว่าจะสร้างสำหรับศพบุคคลชั้นไหน  เพราะโกศเจ้าก็มีโกศแปดเหลี่ยมฝาทรงยอดปราสาทอยู่แล้ว  ศพขุนนางก็มีโกศโถกับโกศไม้สิบสองฝาทรงปริกอยู่แล้ว  เห็นว่าบุคคลจำพวกเดยวที่ศักดิ์ไม่เข้ากันกับโกศอย่างใดทั้งสองอย่างนั้น  คือที่เป็นเจ้านองพระราชวงศ์ เช่น กรมขุนสุนทรภูเบศร (เรื่องชาวเมืองชลบุรี ผู้ได้กระทำสัตย์เป็นพระภาดากับกรมพระราชวังบวรฯรัชกาลที่ ๑  มาแต่ก่อน) ซึ่งศักดิ์เหมาะแก่ดกศชั้นนั้น (บางทีจะสร้างเมื่อศพกรมขุนสุนทรภูเบศรนั่นเอง  จึงเอารูปหุ่นพระโกศกรมพระราชวังบวรฯเป็นแบบ)  นอกจากกรมขุนสุนทรภูเบศร เมื่อพระศพกรมหมื่นนริทรภักดี(พระสามีของกรมหลวงนรินทรเทวี)ก็เห็นจะใช้โกศไม้สิบสองใบเดียวกัน  เพราะฉะนั้นต่อมาจึงใช้โกศไม้สิยสองใบนั้นสำหรับพระศพเจ้านายต่างกรมวังหน้าเป็นยุติ  (ชั้นหลังมาใช้โกศไม้สิบสองใบนั้นคละกันไป  ไม่ได้แยกเป็นโกศสำหรับพระศพเจ้านายใบ ๑  สำหรับศพขุนนางใบ ๑  ตามลักษณะตัวโกศ  คติเดิมจึงสูญไป) ข้อ ๒โกศต่างๆที่ลงบัญชีไว้ในหนังสือตำนานพระโกศนั้น  สังเกตดูเป็นของสร้างต่อในรัชกาลที่ ๔และรัชกาลที่ ๕ โดยมาก  มีโกศซึ่งสร้างก่อนนั้นน้อยทีเดียว  และยังเป็นโกศของสงวน เช่น พระโกศทองใหญ่และโกศกุดั่นก็หลายใบ  เหลือโกศสำหรับใช้สักสามสี่ใบ  เจ้านายและผู้มีบรรดาศักดิ์ศพใส่โกศก็มีมาก  แม้นในสมัยชั้นหลังเมื่อมีโกศมากขึ้นแล้  บางคราวยังต้องเปลื้องโกศศพเก่าทิ้งไว้แต่ลองใน  เอาโกศไปประดับศพใหม่มีเนื่องๆ  เมื่อโกศมีน้อยจะทำอย่างไรกัน  อธิบายข้อนี้ไปแลเห็นธรรมเนียมเก่า  ปรากฎอยู่ในสำนวนจดหมายเหตุกรมวังครั้งกรุงศรีอยุธยา  แต่งว่าด้วยงานพระศพ(เรียกในนั้นว่า"สมเด็จพระบรมศพ")เจ้าฟ้ากรมหลวงโยธาเทพ  พระราชธิดาสมเด็จพระนารายณ์มหาราช เมื่อ พ.ศ. ๒๒๗๘  ใช้คำเรียกลองในซึ่งทรงพระศพว่า "พระโกศ" เรียกพระโกศที่ประกอบนอกว่า "พระลอง" พิเคราะห์ถูกต้องตามจริง  (แต่เหตุใดมาถึงสมัยกรุงรัตนโกสินทร์จึงเรียกกลับกันไปเสีย  ข้อนี้หาทราบไม่)  สำนวนในจดหมายเหตุนั้นส่อให้เห็นว่าที่เรียกศพใส่โกศ คือใส่ลองในเท่านั้น  ที่เราเรียกว่าโกศเดี๋ยวนี้เป็นแต่เครื่องประดับ  ถ้าพระศพศักดิ์สูงก็ประกอบ "พระลอง" ประดับอยู่เสมอ  ถ้าเป็นศพสามัญชั้นต่ำลงมาก็ใส่แต่ "โกศ"(คือลองในเดี๋ยวนี้--กัมม์)  ตั้งไว้แต่ในเวลามีงานหน้าศพหรือเมื่อแห่ตั้งที่เมรุ จึงประกอบลอง(คือโกศนอก)เป็นเครื่องประดับ  ประเพณีเดิมเห็นจะเป็นอย่างว่านี้ โกศลองในแม้ใส่ศพศักดิ์ชั้นต่ำจึงปิดทองทึบ  (อย่างเดียวกับหีบทองทึบซุ่งเป็นหีบสูงศักดิ์รองโกศลงมา)  ด้วยจะตั้งไว้ให้คนดู  ถ้าเป็นของสำหรับซ่อนมีสิ่งอื่นปิดบังอยู่ข้างนอก  ก็คงไม่ปิดทองให้สิ้นเปลืองเปล่าๆ จากคุณ : กัมม์ - [ 23 ส.ค. 48 13:41:53 ]

ความคิดเห็นที่ 27 เกร็ดต่อไปนี้ มีเรื่อง พระโกศผีสิง-พระโกศต้องห้าม-หีบ มังกร-หีบ แก้วลายยา(ที่สัญญาไว้ใน # ๕) จากสาส์นสมเด็จ ฉบับลงวันที่ ๑๐ ตุลาคม  ๒๔๗๘  จากบ้านซินามอน ปีนัง สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ  ทูล  สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระนริศรานุวัดติวงศ์ วินิจฉัยเรื่องประวัติโกศและ หีบ ศพที่อยู่ในพิพธภัณฑสถาน เมื่อราชบัณฑิตยสภาจัดพิพิธภัณฑสถานสำหรับพระนคร  ได้ขอโกศโถใบ ๑ กับ หีบ ศพจำหลักลายมังกรใบ ๑ มาจากกระทรวงวัง  เอามาตั้งในพิพิธภัณฑสถาน  และได้ขอหีบ ประดับกระจกเป็นลายยามาจากวัดบวรนิเวศฯอีกใบ ๑ เอามาตั้งไว้ด้วยกัน  เห็นว่าเป็นของอย่างวิสามัญ  และมีเรื่องเนื่องกับพงศาวดารสมควรจะรักษาไว้มิให้สูญเสีย  แต่เรื่องประวัติของ ๓ สิ่งนั้นไม่มีในจดหมายเก่า  หากรู้ด้วยพิจารณาหาหลักฐานในที่ต่างๆมาประกอบกัน  จึงเขียนวินิจฉัยไว้ให้ปรากฎ ๑. วินิจฉัยโกศโถ   โกศโถนับเป็นโกศศักดิ์ชั้นต่ำสำหรับใส่ศพขุนนาง  มีอยู่ในคลังโกศหลายใบ  แต่ใบที่เอามาไว้ในพิพิธภัณฑสถานนี้  แปลกกับโกศโถใบอื่นๆด้วย ก) เห็นว่าเป็นของเก่ากว่า  และรูปทรงงามกว่าเพื่อน ข) ฝาเป็นทรงมงกุฎ  แต่โกศโถใบอื่นฝาเป็นทรงปริกทั้งนั้น ค) คนเฝ้าโกศกลัวโกศใบนี้  ถือกันว่าศักดิ์สิทธิ์ ฆ) พนักงานรักษาโกศใบนี้  เคยเอาออกไปใส่ศพเจ้าพระยานคร(น้อย) ที่เมืองนครศรีธรรมราช  ไปตกจากเกรินทับภูษามาลาตาย  ตัวโกศแตกร้าวเป็นหลายซีก (ตรวจดูข้างในโกศเห็นรอยแตกร้าวมีเหล็กปริงยึดไว้หลายแห่งจริง  และข้อที่ว่าโกศตกทับภูษามาลาตายที่เมืองนครฯก็มีเรื่องปรากฎจริง) พิจารณาพิเคราะห์ที่กล่าวมา  เห็นว่าโกศโถใบนี้เป็นของสร้างเมื่อครั้งกรุงธนบุรี  ที่ทำฝาเป็นทรงมงกุฎส่อว่าเดิมสร้างสำหรับพระศพเจ้านายที่ทรงศักดิ์ชั้นสูงสุด  เทียบกัยเรื่องพงศาวดาร เห็นว่าพระเจ้ากรุงธนบุรีคงโปรดฯให้สร้างสำหรับพระศพกรมพระเทพามาตย์พระราชชนนีพันปีหลวง  เมื่อ พ.ศ. ๒๓๑๘    สันนิษฐานต่อมาว่าเมื่องานพระศพพระเจ้ากรุงธนบุรี  ก็คงใช้พระโกศใบนี้เองทรงพระศพเมื่อตั้งในพระเมรุ  เพราะเป็นโกศชั้นสูงของพระเจ้ากรุงธนบุรีมีอยู่แล้วในเวลานั้น เห็นจะไม่สร้างพระโกศขึ้นใหม่  และอาจเป็นด้วยเหตุนั้นเมื่องานศพเจ้าพระยานคร(น้อย)  พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงโปรดฯให้เอาโกศใบนี้ไปใส่ศพ  ด้วยทรงยกย่องว่าเป็นโอรสของพระเจ้ากรุงธนบุรี  ที่คนกลัวกัน ก็อาจจะกลัวมาแต่แรกทรงพระศพพระเจ้ากรุงธนบุรี  มาซ้ำทับภูษามาลาตาย  ก็เลยถือกันว่าเป็น "โกศผีสิง"  เรื่องตำนานน่าจะมีดังกล่าวนี้  แต่เดิมเห็นจะไม่ใช้พร่ำเพรื่อ  ต่อเมื่อผู้รู้เรื่องเดิมของโกศหมดตัวไป  ยังรู้กันแต่เคยใส่ศพเจ้าพระยานครฯจึงใช้เป็นโกศชั้นต่ำสำหรับใส่ศพขุนนางต่อมา ๒. วินิจฉัย หีบ ลายมังกร หีบ ใบนี้เป็นหีบแบบโบราณอย่างปากเผยไม่มีฝา  ตัวหีบ จำหลักลายเป็นรูปมังกรไทย  เคยใช้สำหรับศพขุนนางชั้นต่ำ  ที่มีฐานันดรเพียงเป็นขุนและหลวงมาแต่ก่อน  แต่ผู้ที่เอาใจใส่กระบวนช่างสังเกตว่ารูปหีบ และลายที่จำหลักหีบใบนี้  เป็นฝีมือช่างสมัยแรกตั้งกรุงรัตนโกสินทร์ เก่าก่อนหีบ ศพของหลวงใบอื่นๆ  จึงแนะนำให้เจ้าพนักงานเก็บรักษาไว้เป็นของโบราณ  มิได้เอาออกใช้ใส่ศพหลายปี  ครั้นจัดพิพิธภัณฑสถานสำหรับพระนคร  เอามาพิจารณาดูก็เห็นเป็นของแปลก  และมีลักษณะซึ่งได้สังเกตแต่ก่อนปรากฎหลายอย่าง คือ ก) รูปมังกรที่จำหลัก  เป็นอย่างเดียวกับที่จำหลักหย่องพระแกลพระวิมานวังหน้า  และที่หอมนเทียรธรรมในวัดพระศรีรัตนศาสดาราม  ซึ่งช่างวังหน้าสร้างในรัชกาลที่ ๑  เค้าอันนี้ส่อให้เห็นว่าหีบใบนี้เป็นฝีมือช่างวังหน้าครั้งรัชกาลที่ ๑ ข) หีบ ใบนี้ เมื่อสร้างทำเป็น หีบ ปิดทองประดับกระจกทั้งตัว  ยังมีชิ้นกระจกติดเหลืออยู่ที่หีบบ้าง  แต่หากใช้ลากถูกันจนขะมุกขะมอมจึงมิได้สังเกตเห็นมาแต่ก่อน  เค้าอันนี้ส่อให้เห็นว่ามิใช่ของเลว  คงเป็นของที่กรมพระราชวังบวรฯรัชกาลที่ ๑  ดำรัสสั่งให้สร้างขึ้นสำหรับศพที่ศักดิ์สูง ค) ขนาด หีบ ลายมังกรใบนี้ ย่อมกว่า หีบ ศพสามัญ  เค้าอันนี้ส่อให้เห็นว่าน่าจะสร้างขึ้นสำหรับศพผู้หญิง เอาพิเคราะห์ที่พรรณนามาพิจารณาเทียบกับเรื่องพงศาวดาร  สันนิษฐานว่า  กรมพระราชวังบวรฯเห็นจะโปรดฯให้สร้างหีบลายมังกรใบนี้สำหรับศพ "นักชี"  มารดาของนักองค์อีพระสนมเอก  นักชีนั้นเป็นเขมรมีบรรดาศักดิ์สูง (จะเป็นเจ้าหรือไม่ได้เป็น ไม่ทราบแน่  แต่เป็นชายาของสมเด็จพระนารายณ์(นักองค์ตน)เจ้ากรุงกัมพูชา  จึงได้เป็นมารดาของนักองค์อี)  เมื่อเข้ามาอยู่ในกรุงเทพฯมาบวชเป็นรูปชี  จึงเรียกกันว่า "นักชี"  ปรากฎว่ากรมพระราชวังบวรฯทรงอุปการะมากถึงโปรดฯให้สร้างวัดสำหรับนักชี  ให้เป็นที่สำนักนักชี อยู่ด้วยกันกับพวกชีบริวารที่วังหน้า(ตรงที่สร้างวัดบวรสุทธาวาส เมื่อภายหลัง)  และทรงสร้างวัดบางลำพู(คือวัดสังเวชวิศยสรามบัดนี้) พระราชทานราชในนามของนักชีให้เป็นเกียรติยศด้ว  จตามเรื่องที่ปรากฏมาดูทรงยกย่องนักชีมาก  แต่หากไม่มียศศักดิ์ในทางราชการ  เมื่อสิ้นชีพจึงโปรดฯให้ทำ หีบ ลายมังกรประดับกระจกใบนี้ใส่ศพ  เห็นว่าเรื่องตำนานของ หีบ ลายมังกรจะเป็นดังกล่าวมา ๓.วินิจฉัย หีบ กุดั่นลายยา หีบ ศพใบนี้อยู่ในหอไตรวัดบวรนิเวศฯมาช้านาน  จนไม่มีใครในวัดนั้นรู้ว่ามาอยู่แต่เมื่อใด เป็น หีบ ศพใคร หรือใครเอาไปไว้ในหอไตรนั้น  แต่สังเกตดูลักษณะรูปทรงเหมือน หีบ ทองทึบของหลวง ผิดกันแต่ทำเป็นตัดมุมทั้ง ๔ มุมอย่างหนึ่ง  กับประดับกระจกสีเป็นอย่างลายยาทั่วทั้ง หีบ อีกอย่างหนึ่ง  ส่อให้เห็นว่าคงเป็น หีบ ศพของผู้มีศักดิ์สูง แต่มิใช่หีบของหลวง  อีกประการหนึ่งที่ หีบ ศพใบนี้เข้าไปอยู่ในหอไตรวัดบวรนิเวศฯก็น่าพิศวง  ด้วยวัดบวรนิเวศฯมีเจ้านายสูงศักดิ์  ตือพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  สมเด็จกรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์  และสมเด็จกรมพระยาวชิรญาณวโรรส ทรงครองติดต่อกันมาถึง ๖๕ ปี  ตลอดเวลานั้นจะมีใครกล้าเอา หีบ ศพเข้าไปไว้ในหอไตร  จะว่าพระองค์หนึ่งพระองค์ใดใน ๓ พระองค์นั้น  ทรงยอมรับ หีบ ศพเข้ามาใช้ใส่คัมภีร์พระไตรปิฎก ดูก็ไม่เห็นจะเป็นไปได้  เพราะตู้หนังสือก็มีใช้ไม่ขาดแคลน  และ หีบ ศพก็เป็นของน่ารังเกียจอยู่  ถ้าหาดว่าเป็นของอยู่ในหอไตรมาก่อน  เหตุใดทั้ง ๓ พระองค์นั้น จึงไม่ทรงกำจัด หีบ ศพไปเสียจากหอไตรวัดบวรนิเวศฯ ดูก็ยิ่งน่าพิศวง  พิเคราะห์ที่พรรณนามานี้ส่อให้เห็นว่า  คงมีเรื่องตำนานของ หีบ ศพใบนี้  ทั้งเหตุที่สร้างและเหตุที่เอาไปไว้ในหอไตรวัดบวรนิเวศฯ  เมื่อค้นดูในเรื่องพงศาวดารและสืบถามความรู้ของผู้อื่น  แล้วพิจารณาดูลักษณะของ หีบ ประกอบกัน  จึงได้ความคังกล่าวต่อไปนี้ คือ เมื่อกรมพระราชวังบวรมหาศักดิพลเสพ ยังเป็นต่างกรมอยู่ในรัชกาลที่ ๒  ได้พระองค์เจ้าดาราวดี พระราชธิดาของกรมพระราชวังบวรฯรัชกาลที่ ๑ เป็นอัครชายา  ครั้นพระสามีเลื่อนพระยศเป็นกรมพระราชวังบวรฯในรัชกาลที่ ๓  พระองค์เจ้ทาหญิงดาราวดีก็ได้เป็นใหญ่ข้างฝ่ายในวังหน้า เรียกกันว่า "เสด็จข้างใน"   อยู่มาเจ้าจอมมารดาน้อย ซึ่งเป็นพระชนนีพระองค์เจ้าหญิงดาราวดีถึงอนิจกรรม  กรมพระราชวังบวรกับพระองค์เจ้าหญิงดาราวดี ทรงคาดว่าจะได้รับพระราชทานโกศใส่พระศพเป็นเกียรติยศเพราะเป็นชนนีของ"พระราชชายาพระมหาอุปราช"  แต่พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวไม่ทรงพระราชดำริเช่นนั้ หาพระราชทานโกศไม่  ศพเจ้าจอมมารดาน้อยต้องใส่ หีบ  พระองค์เจ้าหญิงดาราวดีทรงโทมนัสน้อยพระทัย  เพพราะเหตุนั้น กรมพระราชวังบวรมหาศักดิพลเสพ(บางที่จะเอาอย่างครั้งกรมพระราชวังบวรฯรัชกาลที่ ๑ ทำหีบศพนักชี)  จึงโปรดให้สร้าง หีบ ขึ้นใหม่สำหรับใส่ศพเจ้าจอมมารดาน้อย   ตามคำของพวกเชื้อสายเจ้าฟ้าอิศราพงศ์ พระราชโอรสของพระองค์เจ้าหญิงดาราวดีกล่าวกันว่า  กรมพระราชวังบวรฯโปรดให้ทำ " หีบ แก้ว" ใส่ศพเจ้าจอมมารดาน้อย  ก็ตรงกับหีบใบนี้ที่ประดับกระจกเป็นลายยานั่นเอง  และยังมีสิ่งสำคัญพิสูตรอยู่ในพิพิธภัณฑสถานคือ  พระเสลี่ยงของกรมพระราชวังบวรมหาศักดิพลเสพ (ซึ่งแปลงเป็นธรรมาสน์) ก็ประดับกระจกเป็นลายยา  ได้เอามาเปรียบเทียบกับ หีบ ศพก็เห็นเป็นฝีมือเดียวกัน จึงเชื่อว่า หีบ ศพที่ว่านี้  เป็นของกรมพระราชวังบวรมหาศักดิพลเสพทรงสร้างขึ้นเป็นแน่ นอกจากนั้นลักษณะของ หีบ ยังส่อให้เห็นต่อไปถึงพระดำริของกรมพระราชวังบวรฯว่า  ทรงระวังมิให้ฝ่าฝืนประเพณีที่ห้ามมิให้ผู้อื่นใช้เครื่องยศอย่างของหลวง  คิดแก้ให้ผิดกัน  แต่มิให้เลวกว่า หีบ ของหลวงดังจะพึ่งเห็นได้คือ ก) ที่เอารูปทรง หีบ ทองทึบเป็นแบบ  เพราะจะให้คนทั้งหลายเห็นว่า เป็น หีบ ศพชั้นศักดิ์สูง ข) ที่ทำตัดมุมทั้ง ๔ มุม  เพื่อจะให้เห็นชัดว่ามิใช่ หีบ ของหลวง ค) ที่ประดับกระจกเป็นลายยา  เพื่อจะให้เห็นว่าวิเศษกว่า หีบ ทองทึบ เหตุที่ หีบ ใบนี้จึงได้อยู่ในหอไตรวัดบวรนิเวศนฯ ข้อนี้มีเค้าอยู่ในเรื่องประวัติของวัดนั้น  ว่าเมื่อจะปลงศพเจ้าจอมมารดาน้อย กรมพระราชวังบวรฯโปรดให้สร้างเมรุที่ในอาณาเขตแขวงวังหน้า  ครั้นเสร็จงานศพแล้วจึงทรงสร้างวัดบวรนิเวศฯขึ้นตรงที่ทำเมรุนั้น  มีพระอุโบสถกับหอไตรและการเปรียญมาแต่แรก  ความข้อนี้ส่อให้เห็นว่าเมื่อกรมพระราชวังบวรฯทรงสร้างหอไตรในวัดบวรนิเวศฯแล้ว  คงทรงอุทิศ หีบ ซึ่งทรงสร้างสำหรับศพเจ้าจอมมารดาน้อยนั้น  ให้ใช้เป็น หีบ สำหรับเก็บรักษาพระไตรปิฎกไว้ที่หอไตรแต่เดิมมา  เพราะเหตุนั้นเมื่อพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จมาครองวัดบวรนิเวศฯ  ในเวลากรมพระราชวังบวรมหาศักดิ์พลเสพสวรรคตแล้ว  ทรงพระราชดำริว่า  หีบ นั้นเป็นของกรมพระราชวังบวรฯผู้เป็นเจ้าของวัดทรงสร้างและอุทิศประทานไว้สำหรับวัด  จึงโปรดฯให้คงอยู่อย่างเดิม  โดยทรงเคารพต่อพระกุศลเจตนาของกรมพระราชวังบวรมหาศักดิพลเสพ  สมเด็จกรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์ก็ทรงดำริอย่างเดียวกัน  หีบ นั้นจึงได้อยู่ในหอไตรตลอดมาจนหมดตัวผู้รู้เรื่องเดิม. (ค้นเจอเกร็ดเรื่อง พระโกศทองใหญ่ มากมายจะนำมาเล่าวันหลังนะครับ) จากคุณ : กัมม์ - [ 23 ส.ค. 48 13:42:14 ]

ความคิดเห็นที่ 28 แหม ท่าน natth ช่วยกันบ้างสิครับ ใช้แรงงานเด็กเกินไป  จะฟ้องท่านสมศักดิ์ด้วย ผมขี้ฟ้อง ไม่ใช่อะไรหรอก  ผมไม่มีหนังสือเล่มดังกล่าวครับ แก้ไขเมื่อ 23 ส.ค. 48 13:47:14 จากคุณ : กัมม์ - [ 23 ส.ค. 48 13:46:35 ]

ความคิดเห็นที่ 29 เรื่องการใช้ "โกศใส่ศพ" เมื่อครั้งกรุงศรีอยุธยา เสด็จในกรมฯ ทรงมีพระวินิจฉัย ใน # ๒๖ที่แสดงไว้แล้วครับ "พระลองใน" ที่เรียกกันในปัจจุบันแท้จริงคือ "พระโกศ" ส่วน "พระโกศ" ที่เรียกในปัจจุบันแท้จริงเขาเรียก "พระลอง" ใช้สำหรับประกอบเกียรติยศเป็นเครื่องประดับ   เหมือนดอกไม้เพชร ดอกไม้ไหว เฟื่อง สำหรับเรื่อง ทำไมต้องให้ศพนั่ง รู้สึกเหมือนเคยอ่านเจอ(ในสาส์นสมเด็จ)ว่า "ผู้มีบุญจะนั่งตาย" เช่นพระที่มรณาภาพขณะที่เข้าฌาณ ของลัทธิมหายาน จึงเกิดเป็นคตินิยม  ถึงไม่นั่งตายก็จับศพให้นั่งได้ ขอค้นต่อไปก่อนนะครับ  ตอนนี้เพิ่งค้นได้ไม่กี่เล่มเอง (สาส์นสมเด็จ ฉบับพิมพ์ครั้งแรกขององค์การคุรุสภา ๒๗เล่ม   ยังมีขายที่ ร้านศึกษาภัณฑ์ ราชดำเนิน  แต่เหลือน้อยเต็มที่) จากคุณ : กัมม์ - [ 23 ส.ค. 48 14:01:37 ]

ความคิดเห็นที่ 30 แหม หากคุณกัมม์คิดว่าผมใช้แรงงานเด็ก เชียวหรือครับ หากคุณกัมม์จะฟ้องท้าวสมศักดิ์ ผมคงต้องฟ้องท้าววรจันทร์กระมัง ธรรมเนียมใส่โกศมีมาแต่ไหน (ลงในวารสารแห่งสมาคมค้นวิชาประเทศไทย - ตุลาคม 2483) พระนิพนธ์ในพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าธานีนิวัติ กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิธาดา ----------------------------------------------------------- ตอนกลางคืน จะมาพิมพ์ให้ครับ ขอตัวไปเรียนภาษาอังกฤษก่อน จากคุณ : natthaset - [ 23 ส.ค. 48 15:17:47 ]

ความคิดเห็นที่ 31 ในไตรภูมิพระร่วงกล่าวว่าพรหมนั้นจะนั่งตาย  การที่จัดให้พระบรมศพอยู่ในท่านั่งนั้นได้รับอิทธิพลความเชื่อว่าพระมหากษัตริยืคือเทพเจ้าด้วยหรือปล่าวคับ จากคุณ : เกนหลงหนึ่งหรัด - [ 24 ส.ค. 48 13:35:08 ]

ความคิดเห็นที่ 32 พระบุพโพ เนี่ย คือ น้ำเหลืองใช่ไหมคะ เคยอ่านประวัติต้นรัชกาลที่ 6 ร.6 ว่า ต้องนำพระบุพโพของ ร.5 ไปเผากับกระทะจนแห้งใช่ไหมคะ แล้วนำส่วนที่เหลือไปบรรจุที่ใต้ฐานพระพุทธชินราชที่วัดเบญจมบพิตร ช่วยตรวจดูด้วยนะคะว่าเข้าใจถูกหรือเปล่า จากคุณ : giggsmay - [ 24 ส.ค. 48 14:49:16 ]

ความคิดเห็นที่ 33 พระบุพโพ ถ้าแปลตรงตัวคือ น้ำเหลืองครับ แต่ในการถวายพระเพลิงพระบุพโพนั้น นอกจากน้ำเหลืองแล้วยังหมายรวมถึงสิ่งต่างๆ ที่ได้จากการเปลี้องเครื่องสุกำพระศพด้วย เช่น พระภูษาหรือฉลองพระองค์ขาว พระเกศา พระมังสาที่ได้จากการถวายรูด  รวมถวายพระเพลิงคราวเดียวกันครับ เดิมเผาในกระทะน้ำมัน   แต่เห็นคุณณัฐเศรษฐ์เคยให้ข้อมูลเพิ่มเติมว่า ปัจจุบันมีใส่ขี้เลื่อยลงไปด้วย เข้าใจว่าให้เผาง่ายขึ้น อนึ่ง ตั้งแต่คราวถวายพระเพลิงพระบรมศพ สมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณีเป็นต้นมา ไม่มีการถวายรูดแล้วครับ จากคุณ : ทับศานต์ใจ - [ 24 ส.ค. 48 16:43:28 ]

ความคิดเห็นที่ 34 เรื่อง พระบุพโพ พระบรมศพในหลวงรัชกาลที่ 5 นั้น รัชกาลที่ 6 ท่านไม่กล้าเคี่ยว เพราะเดี๋ยวฝรั่งจะหาว่าสกปรก และเหม็นคลุ้งไปทั่วเมือง ท่านเลยให้นำพระบุพโพ ที่เหลวๆนั่น ท่านให้เอาใส่ลองเหล็กวิลาศ(เหล็กกล้า) ฝังใต้พระพุทธชินราชจำลอง ในพระอุโบสถวัดเบญจฯ ป่านนี้ คงจะไม่วิลาศแล้วมั้งครับ น่าจะสลายไปแล้ว จากคุณ : natthaset - [ 24 ส.ค. 48 18:35:34 ]

ความคิดเห็นที่ 35 คุณ เกนหลงฯ ภาพที่โพสไว้ # ๒๓ ไม่ทราบว่าถ่ายที่ไหนครับ ได้ยินว่า  สมภารวัด ในเมืองเพชรบุรี ก็นิยมใส่โกศ ถ่ายที่เพชรบุรีหรือเปล่าครับ   เมืองนี้ ช่างศิลป์ ฝีมือขึ้นชื่อลือชา นะครับ .................................................................................................................................................... ค้นสาส์นสมเด็จพบว่ายังมีพระวินิจฉัยอีกหลายตอน จะขอนำมาลงให้หมดก่อน  ยกเรื่องพระลองทองใหญ่ไว้ก่อนนะครับ พระวินิจฉัย ขอเป็นพรุ่งนี้นะครับ วันนี้ติดอยู่ที่เพชรพระมหามงกุฎ .................................................................................................................................................... ในสาส์สมเด็จ สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระนริศฯ  สนองสาส์น สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงฯ ว่า "ในตอนที่กล่าวด้วยเรียกโกศกับลองไขว้กันนั้น  เป็นแต่จะกราบทูลให้ทรงทราบว่า  สำนักพระราชวังเขาเห็นแล้วอย่างพระดำริว่าไขว้กันไป  เขาตั้งต้นเรียกเสียใหม่  ตามหนังสือ "สมเด็จพระบรมศพ" นั้นอยู่แล้ว  แต่ไม่ต้องแก้ไขอะไรในข้อความซึ่งได้ทรงเรียงไว้แล้วนั้น" แก้ไขเมื่อ 24 ส.ค. 48 19:53:51 จากคุณ : กัมม์ - [ 24 ส.ค. 48 19:51:38 ]

ความคิดเห็นที่ 36 คุนกัมม์ ใช่ครับภาพที่นำมาให้ดูกันเป็นภาพโกศดอกไม้จากเมืองเพชรครับ  ไม่แต่พระอาจารย์  หรือเจ้าอาวาสเท่านั้นที่ใส่โกศ  ผู้มีฐานะทั่วไปก็ทำได้  นิยมใช้ปลงศพแห้ง (ศพที่มีการบรรจุหลังจากสวดครบ 7 วันแล้ว  เพื่อให้ศพนั้นเน่าเปื่อยเหลือแต่กระดูก)  จากนั้นจึงชำระกระดุกแล้วบรรจุในโกสเพื่อเตรียมเผา  โดยโกศเมืองเพชรที่นิยมทำกันจะเป็นโกศกระดาษอังกฤษ  ขนาดย่อมๆ เพื่อบรรจุกระดูกได้หมดครับ จากคุณ : เกนหลงหนึ่งหรัด - [ 25 ส.ค. 48 15:23:51 ]

ความคิดเห็นที่ 37 อยากจะเรียนให้ทราบจริงๆว่าเป็นความรู้ใหม่มากๆ ที่ต้องทำให้ศพแห้งก่อนการฌาปณกิจ เคยแต่ทราบ ว่าถ้าเป็นโรคเแล้วเสียชีวิตจะต้องฝังดินไว้ให้เหลือแต่กระดูก แล้วจึงขุดขึ้นมาฌาปณกิจน่ะครับ เป็นความเชื่อที่มาจากไหนหรือครับ ฟังๆดูมัน อี๋อี๋ยังไงไม่รู้ จากคุณ : Louvorian - [ 25 ส.ค. 48 18:26:17 ]

ความคิดเห็นที่ 38 ทางอีสานก็นิยมฝังไว้ก่อนเผา หรืออาจจะขึ้นอยู่กับการตายก็ได้...ผมไม่ทราบแน่ คือเมื่อเร็วๆนี้ได้ไปเผาศพ นาย เที่ยง  บรรเทา แกนนำต้านม็อบปากมูล ท่านนี้ถูกยิงตาย  ฝังไว้ ๑ ปี  แล้วขุดขึ้นมาเผา เอ...ตอนไปบวชอยู่ทางนั้น ก็เห็นเขาฝังศพกันในป่าช้า   ยังเคยสะดุดหลักหัวทิ่ม จีวรปลิวมาแล้ว ถามเขา ที่นี่เขาไม่เผากันหรือ เขาว่า  ขุดขึ้นมาเผาทีหลัง คงต้องรอผู้รู้ล่ะครับ จากคุณ : กัมม์ - [ 26 ส.ค. 48 18:42:44 ]

ความคิดเห็นที่ 39 (ต่อนะครับ) สาส์นสมเด็นฉบับลงวันที่ ๑๒  ตุลาคม  ๒๔๗๘  ตำนักปลายเนิน  คลองเตย สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระนริศราฯ  กราบทูล สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงฯ วินิจฉัยเพิ่มเติมเรื่องตำนานพระโกศ  มีความบกพร่องอยู่บ้างลางแห่ง ๑) ในตอนกล่าวถึงโกศชั้น ๓ ว่าฝาทรงปริกนั้น  ถ้าใครดูโกศโดยขาดความพิจารณาแล้วจะเห็นเป็นไม่จริง  เพราะโกศรุ่นเก่าที่ทำฝาเป็นทรงปริกนั้นถูกต่อยอดเสียหมดแล้ว  ได้ทรงบันทึกไว้ในวงเล็บจำเพาะแต่โกศไม้สิบสองใบเดียวไม่พอ  โกศโถใบเก่าก็ถูกต่อยอดเช่นเดียวกัน  แต่ไม่ได้ทรงบันทึกไว้  จึงอยากให้มีคำกล่าวอธิบายให้เข้าใจทั่วกันว่า  โกศรุ่นเก่าซึ่งทำฝาเป็นทรงปริกนั้น  เดี๋ยวนี้ได้ต่อยอดเสียหมดแล้ว ๒) ตอนที่กล่าวด้วยการแก้โกซศแปดเหลี่ยม  ประดับกระจกเป็นโกศกุดั่นนั้น  บอกลักษณะโกศเดิมไว้เพียงว่า "จำหลักปิดทอง"  ควรจะเติมคำว่า "ล่องชาด" ต่อเข้าอีกด้วย  เพราะไม่เช่นนั้นจะทำให้เข้าใจไปว่าปิดทองทึบ ๓) ในตอนที่กล่าวด้วยเรียกโกศกับลองไขว้กันไปนั้น  เป็นแต่จะกราบทูลให้ทรงทราบว่า  สำนักพระราชวังเขาเห็นแล้วอย่างพระดำริว่าไขว้กันไป  เขาจะตั้งเรียกเสียใหม่ จามหนังสือ "สมเด็จพระบรมศพ" นั้นอยู่แล้ว แต่ไม่ต้องแก้ไขอะไรในข้อความซึ่งได้ทรงเรียงไว้แล้วนั้น .................................................................................................................................................... ฉบับลงวันที่  ๒  พฤศจิกายน  ๒๔๗๘ สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระนริศฯ  กราบทูล สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงฯ เพิ่มเติมเรื่องโกศ ๑. ลองโกศโถ  จะต้องเก่าก่อนลองอย่างอื่นหมด  เพราะมัสัญฐานกลมก้นรัดปากผาย เหมือนกับโกศนั้นเอง  เห็นว่าทำถ่ายเอาจากรูปโกศมาโดยตรง  เพื่อฉลักเฉลาแล้วประกอบเข้ากับโกศให้ดูงาม ๒. ลองอย่างฝาเป็นหลังคา  จะต้องเป็นความคิดอันเกิดขึ้นเป็นที่สอง  สืบมาแต่มณฑลที่ตั้งศพเหนือชั้นไพที  ถ้าจะอ้างแบบเก่าก็คือที่ปรากฏในเรื่องสิบสองเหลี่ยม  หรือจะชี้แบบใหม่ก็คือพระเมรุพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าฯ  เอามาย่นเล็กลงเป็นชั้นตั้งศพ  ซึ่งเรียกว่าเครื่องศพ  อย่างที่พระทำไว้ให้เช่าตามวัดแต่ก่อนฉะนั้น  ที่ชั้นแต่ละชั้นมีพนักงานและซุ้มรูปภาพซุ้มประตู  อย่างเดียวกับชั้นบวรพุทโธที่ประเทศชวา  ขาดแต่บันได  เพราะเป็นของเล็กไม่มีกิจที่จะพึงขึ้นก็ไม่ได้ทำ  อันเรียกว่าเหม  เชื่อว่าโกศชนิดยอดเป็นกูฎาคารตั้งชั้นเบญจานั้น  เอาอย่างแบบเครื่องศพหีบมาทำ  จึงมีอยู่ด้วยกันทั้งศพโกศศพหีบ  ถ้าศพโกศคิดทำก่อน  ศพหีบจะมีเหมือนไม่ได้ ด้วยจะต้องถูกห้าม  หรือมิฉะนั้นก็ไม่กล้าทำเองเพราะเห็นต่ำสูง ๓. ลองอย่างฝาทรงมงกุฎนั้น  คงเกิดจากยอดโกศที่ทำทรงฝาสูงเป็นกูฎาคารขึ้นได้นั้นนำไป  ให้มีความคิดเปลี่ยนแปลงเป็นทรงมงกุฎตามยศศพซึ่งจะพึงสวมมงกุฎได้ขึ้นอีก  นับว่าเป็นอย่างที่สาม  และมิใช่จะทำแต่เท่านั้น  ยังทำเปลี่ยนแปลงไปถึงยอดประตูและยอกมณฑปจริงๆอีกด้วย ๔. โกศศพกับโกศกระดูกนั้น  มีสัญฐานไม่เหมือนกัน  โกศศพมีสัญฐานอ้วนเตี้ย  โกศกระดูกทีสัญฐานผอมสูง  แล้วก็แปลกกันที่ศพโกศนั้นใส่ได้แต่แต่ศพผู้มีศักดิ์สูง  ส่วนโกศกระดูกนั้นใส่ได้ไม่ว่ากระดูกใครแม้เป็นคนสามัญ  จึงนำให้เห็นได้ว่าโกศกระดูกนั้นเป็นของสามัญซึ่งมีมาก่อน  โกศศพเอาอย่างไปทำทีหลังเป็นของพิเศษ  เมื่อเป็นดังนั้นโกศกระดูกจะมาแต่สิ่งใดเล่า  โดยพิจารณาเห็นมีสัญฐานผอมสูงใกล้ไปมางกล่องของโบราณ  เช่นกล่องพระราชสาส์น กล่องพระสุพรรณบัฏ กล่องดวงใจที่เขาเขียนในเรื่องรามเกียรติ์  ตลอดจนกล่องเข็มที่กลึงไม้ใช้บวชนาคกันมาแต่ก่อน ย่อมเป็นรูปเดียวกัน  คงเอากล่องที่มีใส่อะไรอยู่ในเรือนั้นเองมาใช้ใส่กระดูกก่อน  ภายหลังจึงคิดทำฐานทำยอดให้วิจิตรพิศดารประกอบขึ้น ................................................................................................................................................... ฉบับลงวันที่ ๖ พฤศจิกายน  ๒๔๗๘ สมเด็จฯกรมพระยาดำรงฯ  ทูล  สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระนริศราฯ เรื่อง "ลองประกอบโกศลักษณะต่างๆ"  ที่ทรงพิจารณานั้นดูเป็นหลักฐานดี  พิเคราะห์ตามประเพณีที่พวกฮินดูทำกันในอินเดีย หรือแม้มาอยู่ในปีนังนี้  พอตายแล้วก็เอาไปเผาในวันต่อมา  เป็นแต่เอาศพวางบนแคร่คลุมผ้าไม่ใส่หีบ  ต่อจะเอาศพฝังไว้เช่นพวกอิสลามหรือพวกจีนจึงเอาศพใส่หีบฝัง  การที่คนบางจำพวกใช้ประเพณีเผาศพ  เอาศพใส่โกศหรือใส่หีบ  แสดงว่าจะรอการเผาช้าวันไปเพื่อทำเมรุเป็นต้น  เห็นว่าเดิมคงใช้ใส่หีบเป็นสามัญ  แม้จนศพพระพุทธองค์ก็ใส่หีบ  ประเพณีเอาศพใส่โกศน่าจะเกิดขึ้นต่อภายหลัง  ด้วยความคิดของพวกถือศาสนาพราหมณ์  เมื่อหม่อมฉันไปนครวัดเห็นเทวสถานแห่งหนึ่งซึ่งวพระองค์ท่านคงได้ทอดพระเนตรเห็น  เรียกว่า "ปักษีจำกรง" อยู่ริมทางเข้าไปนครธม  ทำทรวดทรงเหมือนอย่างโกศตั้งชั้นบนเบญจา  พอหม่อมฉันเห็นก็นึกขึ้นถึงประเพณีที่เอาศพใส่โกศ  สันนิษฐานว่าจะเกิดแต่ถือคติว่าพระเป็นเจ้าอวตารลงมาเป็นพระเจ้าแผ่นดิน  เมื่อพระวิญญาณเสด็จคืนไปสู่องค์พระเป็นเจ้าแล้ว  ก่อนถวายพระเพลิงจึงต้องตั้งพระสรีระทรงเครื่องอาภรณ์ประดิษฐานไว้เป็นสักการะบูชา  ให้สมกับเป็นเทวาตาร(มูลของทองปิดหน้าศพ น่าจะมาแต่คตินั้น)  แล้วทำพระโกศใส่พระศพให้เหมือนประทับอยู่ในปราสาท  เดิมน่าจะมีแต่พระศพพระเจ้าแผ่นดิน  แล้วจึงให้ใส่โกศเป็นเกียรติยศต่อลงไปถึงพระศพพระชายา เทพบุตรและเทพธิดาและที่สุดถึงศพเทพามาตย์  เมื่อเกิดนิยมเกียรติยศที่ศพได้ใส่โกศ  พวกถือพระพุทธศาสนาก็รับใช้บ้าง  ด้วยถือคติว่าพระเจ้าแผ่นดินเป็นพระโพธิสัตว์เสมอเทพเจ้าเหมือนกัน  ประหลาดอยู่ที่ในเมืองไทย  แม้สมัยปัจจุบันนี้ยังมีศพใส่โกศเชลยศักดิ์  โดยอ้างว่าเคยเป็นธรรมเนียมมาแต่โบราณหลายแห่ง  หม่อมฉันเห็นทีแรกที่วัดประดู่โรงทรงธรรม พระนครศรีอยุธยา  มีโกศลุ้งสี่เหลี่ยมตั้งอยู่ที่ศาลาใบ ๑  หม่อมฉันประหลาดใจ ถามพระบอกว่าโกศนั้นทำใส่ศพท่านสมภารองค์ก่อน  และบอกอธิบายว่าศพสมภารวัดประดู่ฯเคยใส่โกศเป็นธรรมเนียมมาทุกองค์  ต่อมาได้ยินที่เมืองเพชรบุรีว่าศพสมภาร(บางวัด)ใส่โกศ  และครั้งสุดท้ายมาเห็นศพพระอาจารย์จีนวังสมาธิวัตร(แมว)ใส่โกศลุ้งเช่นกัน  เห็นว่ามาแต่คติฝ่ายมหายานเก่าแก่ที่ถือว่าพระมหาเถระเป็นพระโพธิสัตว์   ที่เมืองเพชรบุรียังคงใช้ธรรมเนียมอีกอย่างหนึ่ง  ที่เผาเมรุไปด้วยกันกับศพ   ด้วยเหตุนั้นที่เมืองเพชรบุรีจึงยังมีช่างมาก  เพราะมีการทำเมรุเครื่องกระดาษอยู่เสมอ  ที่หัวหินก็เอาอย่างเมืองเพชรฯไปทำอย่างนั้น  หม่อมฉันเคยเห็นเผาเมรุ(ปะรำ)ด้วยกันกับศพที่วัดหัวหินหลายครั้ง  ยังพวกพราหมณ์ที่เมืองพัทลุง  ตัวหัวหน้ามี ๔ คน เมื่อตายเขาบอกเอาใส่โกศเหมือนกัน  เห็นจะเป็นเพราะสมมติว่าเป็นไวทึกมาแต่ก่อนนั้นเอง จากคุณ : กัมม์ - [ 26 ส.ค. 48 19:54:21 ]

ความคิดเห็นที่ 40 เคยทราบมาว่าฐานเบญจา(ไม่แนใจว่าเรียกถูกไหม)ที่ต่อขึ้นเป็นชั้นๆในพระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดารามเพื่อประดิษฐานพระแก้วมรกตนั้น บางฐานเคยใช้ประดิษฐานพระบรมโกศมาก่อน แล้วในถายหลังนั้นพระเจ้าแผ่นดินองค์ใหม่อุทิศถวายเป็นพุทธบูชาให้เกิดเป็นพระราชกุศลแก่องค์พระเจ้าแผ่นดินที่สวรรคตไปแล้วในบางรัชกาล จากคุณ : Louvorian - [ 26 ส.ค. 48 20:59:02 ]

ความคิดเห็นที่ 41 เกร็ดเรื่องพระลองทองใหญ่ ได้อ่านตอนนี้แล้วรู้สึกว่า  ยังไงๆมันต้องมีคนประเภทนี้อยู่ทุกยุคทุกสมัย (สำเนาข้อความตัดจาก  หนังสือพิมพ์ไทยใหม่  ฉบับวันที่ ๑๓ ตุลาคม ๒๔๗๘) ผมคัดต่อมาจาก สาส์นสมเด็จฉบับลงวันที่  ๒๒ ตุลาคม  ๒๔๗๘  บ้านซินนามอน  ปีนัง สมเด็จฯกรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทูล สมเด็จเจ้าฟ้าฯกรมพระนริศรานุวัดติวงศ์ .................................................................................................................................................... ผู้รู้ย่อมรู้ความตาย รัชกาลที่ ๑ ทรงสร้างพระบรมโกศ แล้วเสด็จลงไปประทับในพระลอง ทรงพระสรวลเมื่อมีผู้กราบทูลท้วง ถ้าคนยังไม่ตาย แล้วต่อโลงไว้สำหรับใส่ตัวเองเมื่อตายแล้ว  เรียกกรรมอย่างนี้ว่า ไม่กลัวความตายไซร้  ฝรั่งสองคนที่จะเล่าต่อไปนี้ก็จะได้วื่อเป็นคนไม่กลัวตาย คนหนึ่งชื่อ ซี.ดับบลิว  อีกคนหนึ่งชื่อ เจ.ดับบลิว  และสกุลโรลลิสันเหมือนกัน คือเป็นพี่น้องกัน  อายุอานามจวนจะไปจากโลกนี้แล้ว  ได้แข่งขันกันสร้างโลงด้วยฝีมืออันวิจิตรของตนเอง  และสำหรับใส่ตัวเองเมื่อหมดลมหายใจแล้ว  อาทิตย์เดียวก็สร้างโลงนั้นเสร็จ  แปลกที่ควรกล่าวไว้ด้วยก็คือทั้งสองเย็บหมอนหุ้มต่วนใส่ไว้ในโลงคนละใบสำหรับหนุนเมื่อตายแล้ว ฝรั่งจะถือกันหรือไม่ถือในเรื่องเช่นนี้เราไม่ทราบ  แต่แบบเดียวกับนายฝรั่งสองคนนี้  เราควรเล่าสู่กันฟังบ้างว่า  เมื่อ ๑๓๐ ปีเศษมานี้ ในกรุงรัตนโกสินทร์ของเรานี้  พระบาทสมเด็จพระพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก ทรงสร้างพระบรมโกศทองคำด้วยฝีพระหัตถ์ของพระองค์เอง  และสำหรับใส่พระองค์เองเมื่อสวรรคตแล้ว  พระบรมโกศใบนี้คือที่เรียกกันว่าพระโกศ "ทองใหญ่"  และทางราชการใช้สำหรับประกอบพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวของเราสืบจากพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าฯมาทั้ง ๕ รัชกาล  รวมทั้งสมเด็จพระบรมราชินีด้วย เมื่อรัชกาลที่ ๑ ทรงสร้างพระบรมโกศนี้เสร็จแล้วรวมทั้งพระลองเงินปิดทองด้วย ก็ทรงทดลอง  คือลงไปประทับในพระลองเพื่อทอดพระเนตรว่าจะเหมาะหรือยัง  พอดีเจ้าจอมผู้หนึ่งมาเห็นเข้าก็ร้องไห้  และกราบบังคมทูลขอมิให้ทรงกระทำเช่นนั้นด้วยเป็นลางนัก  กล่าวตามจดหมายเหตุว่า  พระบาทสมเดจพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๑ ทรงพระรวล พระบรมโกศทองใหญ่คงประกอบตั้งถวายให้รัชกาลที่ ๑ ทอดพระเนตรอยู้ทุกวัน  จนกระทั่งพระเจ้าลูกยาเธอ(หญิง) กรมหลวงสุนทรเทพกษัตรีสิ้นพระชนม์  จึงโปรดเกล้าฯพระราชทานพระบรมโกศทองใหญ่นี้บรรจุพระศพ  พระเจ้าลูกยาเธอพระองค์นี้  จึงเป็นพระองค์แรกมี่ได้พระราชทานพระโกศทองใหญ่เป็นพระเกียรติยศ  และพระเกียรติยศยิ่งกว่านั้นก็คือพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าฯได้ทรงนุ่งผ้าขาวในวันพระราชทานเพลิงด้วย พระโกศทองใหญ่คงได้ใช้ประกอบถวายแด่พระบรมศพพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวต่อมาจนถึงรัชกาลที่ ๔ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าฯทรงเห็นว่าพระโกศทองใหญ่มีรูปบุราณไปไม่โปรด  จึงโปรดฯให้กรมหมื่นณรงค์เรืองเดช เจ้านายผู้ทรงชำนาญในการช้างหล่อทรงแก้ไขเสียใหม่ พระโกศทองใหญ่ใบนี้เป็นของศักดิ์สิทธิ์นัก  ในเวลาปกติไม่มีใครจะได้ชอมฝีพระหัตถ์เลย  เว้นเสียแต่ถึงคราวเอาออกสู้พระมรุ  คงเก็บไว้ในคลังคลังเรื่อย  และในที่สุดเมื่อได้จัดตั้งกระทรวงมหาสมบัติขึ้นเป็นของแผ่นดิน  กระทรวงนี้มีหน้าที่รักษาพระโกศทองใหญ่ด้วย  ไม่มีใครจะเปิดคลังพระโกศนี้ได้ แม้เสนาบดีกระทรวงพระคลังฯเว้นเสียแต่จะมีพระบรมราชโองการให้เปิด เล่ากันว่าเมื่อกรมพระจันทบุรีทรงได้รับตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงพระคลังใหม่ๆ  ทรงตรวจกระทรวงไปทั่วทุกแผนก  จนไปถึงพระคลังเก็บพระโกศทองใหญ่ รับสั่งให้เปิดออกทอดพระเนตร  แต่เจ้าพนักงานไม่ยอมเปิดถวาย  กรมพระจันทรบุรีเลยเป็นอันไม่ได้ทอดพระเนตร ในระหว่างทรงอำนาจในตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงการคลัง   ทั้งนี้กล่าวกันว่าเป็นเพราะถือกันว่า  การเปิดประตูคลังพระโกศนี้ในเวลาอันไม่ควรเปิด  คือพระเจ้าแผ่นดินยังไม่สวรรคตนั้น เป็นลางร้าย ในเวลานี้การเปิดคลังพระโกศจะเปลี่ยนแปรไปอย่างไรหรือเปล่า หมดเรื่องที่เราจะกล่าวที่เดียว  เพราะลางร้ายนั้นคงไม่มีตามความเชื่อของเราสมัยนี้  แต่อย่างไรก็ดี ถึงกระนั้นการเปิดก็ยังน่าติดใจอยู่นัก  ด้วยพระโกศทองใหญ่จำหลักด้วยทองคำจริงๆ  ประมาณกันอย่างหยาบๆเป็นทองนักประมาณถึง ๕๐ ชั่ง  คิดเป็นเงินตามอัตราทองเดี๋ยวนี้ตกราว ๘ หมื่นบาท  และนอกจากนี้ พระโกศใบนี้ยังเป็นฝีพระหัตถ์ของพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก มหาวีรกษัตริย์ของเรา  ซึ่งนอกจากทรงเป็นนักรบ ในยามปกติยังเป็นนายช่าง ทรงรอบรู้เจนจบในศิลปกรรมอีกด้วย. .................................................................................................................................................... หม่อมฉันได้รับลายพระหัตถ์ฉบับลงวันที่ ๑๕ ตุลาคม มีหนังสือพิมพ์ตัดตอนวินิจฉัยของผู้ใดผู้หนึ่ง  ว่าด้วยตำนานพระโกศทองใหญ่ประทานมาให้ดู  วินิจฉัยนั้นขบขันอยู่ ด้วยน่าเอ็นดูอยู่บ้างที่เห็นได้ว่าผู้แต่งเป็นคนเอาใจใส่โบราณคดี  ได้สนใจดูหนังสือเก่าจึงเห็นเรื่องสร้างพระโกศทองใหญ่  และรู้พระนามกรมหนื่นณรงค์หริรักษ์อันนับว่ามืดมากอยู่แล้ว   แต่น่าเกลียดที่มักง่ายไม่รู้จักวิจารณ์เสียเลยทีเดียว  ข้อที่อ้างว่าพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกเสด็จลงประทับทดลองใน "พระลองเงิน" ดูโง่เสียยิ่งกว่านาย ก.ศ.ร.กุหลาบ  เห็นจะเอาคำที่มักพูดกันว่า "พระรามเข้าโกศ"  หรือรูปเขียนที่พระระเบียงวัดพระแก้วมาสำคัญ  ว่าพระราลงไปซ่อนตัวอยู่ในในพระโกศ เพราะไม่ได้อ่านเรื่องรามเกียรติ์ตรงนั้น  ไม่รู้ว่าที่จริงเอาโกศเปล่าตั้ง ส่วนพระรามแอบอยู่ในม่าน  ก็เลยเห็นว่าทำเหมือนอย่างพระราม  แต่ข้อที่อ้างถึงว่าทูลกระหม่อมโปรดฯให้กรมหมื่นณรงค์ฯแก้รูปพระโกศทองใหญ่(คือสร้างพระโกศทองน้อย)นั้นพิศวง  เป็นต้นที่เอานามกรมหมื่นณรงค์ฯ ซึ่งสิ้นพระชนม์เสียแต่ในรัชกาลที่ ๓ มาอ้าง  ส่วนกรมพระเทเวศรฯผู้ทำพระโกศทองน้อยเสด็จอยู่มาจนรัชกาลที่ ๕ ไฉนผู้แต่งจึงไม่รู้ ดูประหลาดอยู่ .................................................................................................................................................... ตำนานเรื่องทรงสร้างพระลองทองใหญ่ มีปรากฏอยู่ในหนังสือ "พระราชวิจารณ์"  พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระจุลเจ้าเกล้าเจ้าอยู่หัว ".....ในพงศาวดารพยายามที่จะกล่าวถึงเรื่องพระโกศอย่างหลงๆว่า (พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกได้โปรด)ให้รื้อทองหุ้มพระโกศ  พระโกศอะไรก็ไม่รู้  มาเติมทองขึ้นอีก  ทำเป็นพระโกศทองคำกุดั่นแปดเหลี่ยมยอดทรงมงกุฎขึ้นไว้องค์ ๑ สำหรับพระองค์ดังนี้  ความถูกต้องนั้นคือ  รับสั่งให้รื้อทองที่หุ้มพระโกศกุดั่น ทรงพระศพพระพี่นางทั้ง ๒ พระองค์นั้น มารวมกันทำพระโกศทองใหญ่  ไม่ใช่มาทำโกศกุดั่น  ผู้เขียนพงศาวดารหมายว่ากุดั่น--แปลว่าลวดลาย--ลวดลายอย่างเช่นพระโกศทองใหญ่นั้น ควรจะเรียกว่ากุดั่น  แต่ภาษาในราชการเขาเรียกพระโกศสมเด็จพระพี่นางนั้นว่า กุดั่นน้อยกุดั่นใหญ่  พระโกศแปดเหลี่ยมยอดทรงมงกุฎ เข้าเรียกพระโกศทองใหญ่   พระโกศทองใหญ่นี้เขาทำแล้วเสร็จในปีมะโรง(สัมฤทธิศก  พ.ศ. ๒๓๕๑)นั้น ทั้งพระลองเงินด้วย  รับสั่งเข้ามาตั้งถวายทอดพระเนตรในพระที่นั่งไพศาลทักษิณ ซึ่งเสด็จประทับอยู่  คุณเสือสนมเอกทูลห้ามปรามว่า ทรงอะไรเช่นนั้น น่ากลัวเป็นลาง  เห็นพระโกศเข้าก็ร้องไห้ล่วงหน้าเสียก่อน  รับสั่งว่า กูไม่ถือ ไม่เอามาตั้งดูทำไมกูจะได้เห็น ตั้งถวายทอดพระเนตรอยู่เป็นหลายวัน  ครั้งทูลกระหม่อมใหญ่(คือสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงศรีสุนทรเทพ)สิ้นพระชนม์ลง  ทรงโทมนัสมาก  จึงรับสั่งว่าให้เอาพระโกศทองใหญ่ไปประกอบถวายทอดพระเนตร  ยกไว้เสียแต่พระลองเงิน  ด้วยเหตุที่พระราชทานครั้งนั้นเป็นตัวอย่างต่อมา  เจ้านายใหญ่ๆที่สำคัญจึงได้พระราชทานตั้งแต่กรมหลวงศรีสุนทรเทพ เป็นต้นติดต่อกันมา  เรื่องราวที่ถูกต้องนั้น ดังนี้...." จากคุณ : กัมม์ - [ 27 ส.ค. 48 11:37:24 ]

ความคิดเห็นที่ 42 กระทู้นี้ได้เป็นกระทู้แนะนำ ดีใจว่า ต่อไปใน pantip.com ท่านที่แวะเข้ามาได้อ่าน จะได้ไม่เรียก พระโกศ กับ พระลอง ไขว้กันอีกต่อไป ต่อไปจะเอาเรื่อง -โกศราชวงศ์ หรือโกศลุ้ง  ที่ท่าน natth โพสไว้ที่ # ๒ -ทำไมต้องเชิญพระบรมธาตุมาสมโภชก่อนงานพระเมรุที่ท้องสนามหลวง  มูลเหตุมาจากอะไร -สดับปกรณ์ กับ มหาบังสกุล  เหมือนหรือต่างกันอย่างไร -แรกพระราชทานไม้ขีดแทนศิลาหน้าเพลิง  ในงานพระราชทานเพลิงศพ ฯลฯ จากคุณ : กัมม์ - [ 27 ส.ค. 48 11:48:27 ]

ความคิดเห็นที่ 43 ศพแห้งนั้นหมายถึงให้นำไปฝังให้เนื้อหนังเน่าเปื่อยไปนะคับ  อย่างน้อยก็ 1 ปี (ไม่ได้ไปสตัฟฟ์ให้แห้งนะคับ 555)  แถวเมืองเพชรนิยมปลงศพกันฤดูร้อน   นัยว่าโบราณเป็นช่วงที่ว่างจากงานการเก็บเกี่ยวแล้ว  อีกทั้งการที่นำศพไปฝังให่เน่าไปก่อนก็จะง่ายต่อการเผา  ส่วนในปัจจุบันที่สวดเสร็จเผาเลยก็คงจะเป็นเพราะความสะดวกคับ    อ้อ  ลืมบอกไปครับ  ก่อนนำมาเผาก็จะมีการนำศพมาทำความสะอาดล้างกระดูกแล้วห่อผ้าขาวไว้นะคับ  เคยไปงานญาติผู้ใหญ่ทานหนึ่ง  เก็บศพไว้ 1 ปี  แต่ไม่ได้ฝังนะคับ เก็บไว้ในคอนโดฯ (โกดังเก็บศพเป็นล็อคๆ สูงหลายชั้นนะคับไม่ใช่คอนโด จริงๆ ) บัญเอิญว่าฉีดฟอร์มาลีนไว้เยอะ  เนื้อหนังเลยไม่เน่าเท่าที่ควร  สัปเหร่อเลยต้องเหนื่อยหน่อย  โดยต้องรูดเนื้อที่ติดกระดูกนั้นออก  เอาแต่กระดูกขัดแล้วห่อผ้าขาวให้ญาติ  ส่วนเนื้อหนังที่รูดออกก็เอาไปฝังดินไว้  เห็นแล้วทำเอาทานก๋วยเตี๋ยวเนื้อเปื่อยไม่ได้ไปหลายเดือนเลยละครับ... แก้ไขเมื่อ 27 ส.ค. 48 14:02:56 จากคุณ : เกนหลงหนึ่งหรัด - [ 27 ส.ค. 48 14:00:22 ]

ความคิดเห็นที่ 44 แล้วเมื่อครั้งพระโกศทองใหญ่ ในพระราชพิธีถวายพระเพลิงสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี ไม่ทราบว่าใช้พระโกศในสมัยรัชกาลที่ 1 หรือเปล่าครับ จากคุณ : . (เด็กท้ายวัง) - [ 27 ส.ค. 48 16:09:15 ]

ความคิดเห็นที่ 45 ขอประท้วงครับท่านประธาน ท่าน เด็กท้ายวัง เรียกพระโกศกับพระลอง ไขว้กันอีกแล้วครับ (ใน # ๒๖ กับ # ๓๙ นะครับ) ใช่ครับ ถ้าเป็น "พระลองทองใหญ่" ก็มีอยู่องค์เดียว เนอะ...ท่าน natth ไหนว่าจะเอาพระนิพนธ์เรื่อง "โกศ"  มาอวดกัน ทำไมถึงเงียบไปล่ะครับ  รออยู่นาครับ จากคุณ : กัมม์ - [ 27 ส.ค. 48 16:46:55 ]

ความคิดเห็นที่ 46 ขอบคุณอีกรอบครับน่าสนใจมากครับและก็ยังรู้สึกอี๋ๆอยู่บ้าง แต่น่าสนใจจริง ความตายก็ยังมีเรื่องให้น่าพิศมัยอยู่เหมือนกัน จากคุณ : Louvorian - [ 27 ส.ค. 48 18:59:11 ]

ความคิดเห็นที่ 47 .. โอ้ ... กระทู้ขึ้นกระทู้แนะนำแล้วหรือครับ เยี่ยมๆ .. ขอบคุณมากครับ ได้ความรู้อีกมากโข ปล. เดี๋ยวถ้ามีโอกาสจะขออนุญาตนำรูปพระโกศในงานคุณพุ่มมาโพสคับ ปล. 2  ไปค้นกระทู้มาฝากฮะ  เรื่องเกี่ยวกับพระศพนี่แล (น่ากลัวอ่าครับ) - -" วิธีการสำลอกศพบรรดาศักดิ์เขาทำกันอย่างไรครับ http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/K2398915/K2398915.html . แก้ไขเมื่อ 27 ส.ค. 48 21:49:50 จากคุณ : +-+ jackiezzz +-+ - [ 27 ส.ค. 48 21:44:56 ]

ความคิดเห็นที่ 48 ขอฝากไว้นิดเดียวว่า พระลองทองใหญ่ องค์ใหม่ ที่กรมธนารักษ์ได้สร้างตามพระบรมราชโองการ ราคาราว 90 ล้านบาท(แอบบอกนะเนี่ย) ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม ให้ตั้งแสดงพระลองทองใหญ่ รัชกาลที่ 1 และ 5 ซึ่งปัจจุบันอยู่ในการบูรณะ มาจัดแสดงที่ตึกข้างศาลาราชอิสริยาภรณ์ ในพระบรมมหาราชวัง * แต่ผู้ใหญ่ ยังคงยึดธรรมเนียมเก่า คือ ยังมิยอมให้นำพระลองทองใหญ่รัชกาลที่ 1 และ 5 ออกมาจัดแสดง * ภาพข้างล่าง นี่คือ (พระ)โกศ จากคุณ : natthaset - [ 27 ส.ค. 48 22:19:33 ]

ความคิดเห็นที่ 49 รูปนี้คือ พระลองราชวงศ์ แต่เรียก พระโกศพระ(บรม)อัฐิ นะครับ จากคุณ : natthaset - [ 27 ส.ค. 48 22:34:23 ]

ความคิดเห็นที่ 50 โกศรองใน เอามาฝาก จากคุณ : . (เด็กท้ายวัง) - [ 28 ส.ค. 48 10:26:28 ]

ความคิดเห็นที่ 51 อิอิ รูปไม่ออก จากคุณ : เด็กท้ายวัง - [ 28 ส.ค. 48 10:27:38 ]

ความคิดเห็นที่ 52 ถ้าจะกล่าวอย่างที่ท่าน natt มีคำถามเรียนถาม ดังนี้ 1. มีพระลองทองใหญ่ 2 องค์ใช่มั้ยครับ คือของรัชกาลที่ 1 และรัชกาลที่ 5 ถ้าหากเป็นเช่นนั้นแล้วทำไมในครั้งสมเด็จย่า ไม่ได้ใช้พระลองทองใหญ่ในสมัยรัชกาลที่ 5 ล่ะครับ 2. พระลองทองใหญ่ องค์ใหม่นี่คือสร้างขึ้นมาใหม่เลยใช่มั้ยครับ แล้วตอนนี้เก็บไว้ที่ไหนหรือครับ 3. #49พระลองราชวงศ์ ทำไมเรียก พระโกศพระ(บรม)อัฐิ อ่ะครับ แก้ไขเมื่อ 28 ส.ค. 48 10:44:00 จากคุณ : เด็กท้ายวัง - [ 28 ส.ค. 48 10:43:14 ]

ความคิดเห็นที่ 53 คุณเด็กท้ายวังครับ...ครั้งงานพระบรมศพสมเด็จย่านั้นได้เชิญพระลองทองใหญ่รัชกาลที่5มาใช้ขอรับ แต่ถ้ากระผมดูลายพระลองไม่ผิด คิดว่างานพระบรมศพรัชกาลที่8รึไม่ก็งานพระบรมศพสมเด็จพระพันวสาฯจะเชิญพระลองทองใหญ่รัชกาลที่1มาใช้สักงานหนี่งนะขอรับ แก้ไขเมื่อ 28 ส.ค. 48 12:05:11 จากคุณ : Jayskung (Jayskung) - [ 28 ส.ค. 48 12:04:09 ]

ความคิดเห็นที่ 54 พระลองทองคำทั้งรัชกาลที่ 1 5 และองค์ใหม่(พึงให้ทุกท่านเรียกว่า องค์ใหม่นะครับ ขอร้องๆๆ)ทุกองค์ เก็บไว้ในพระคลังมหาสมบัติ กรมธนารักษ์ ในพระบรมมหาราชวัง รวมทั้ง พระแท่นสุวรรณเบญจปดล ซึ่งทำจาไม้หุ้มทองคำหนาราว 2 นิ้ว ครับ ในคลังมหาสมบัติจะเป็นคูหาๆ เห็นว่า เครื่องเพชรทอง ที่ตั้งแสดงในศาลาราชอิสริยายศ เป็นเพียง 1 เปอร์เซนต์ของสิ่งที่มีในพระคลังมหาสมบัติ(แอบบอกอีกแล้ว) #49 ผมหมายถึง คำว่า พระโกศ หมายถึงลอง(รองใน) ที่ใส่ศพ แต่หมายถึง พระโกศที่ไว้พระบรมอัฐิด้วย โกศ จากในภาพ 51  เป็นโกศแบบสามัญ คือ ทำจากโลหะพ่นสี หากเป็นศพชั้นสูงหรือเป็นผู้ใหญ่ จะจัดเป็นโกศปิดทอง ซึ่งมีราคาสูงมาก ปัจจุบันงบก็น้อย เรยพ่นสีเอาครับ แต่ถ้าเป็นพระบรมศพ จะใช้พระโกศ(ลองใน) ทำจากเงินปิดทองครับ จากคุณ : natthaset - [ 28 ส.ค. 48 13:15:50 ]

ความคิดเห็นที่ 55 พระลองที่สร้างในรัชกาลที่ ๕ คือ  -พระลองทองรองทรง ซึ่งโปรดฯให้กรมหมื่นปราบปรปักษ์สร้าง ที่มีศักดิ์เท่า พระลองทองใหญ่ ที่สร้างในรัชกาลที่ ๑ ใช่ไหมครับ (ในความคิดเห็นที่ ๔ ข้อ ๑๓) เดี๋ยวนี้เรียก พระลองทองใหญ่แล้วหรือครับ(#๕๓) ช่วยไขให้ด้วยครับ ขอบคุณ คุณ แจ๊กกี้   ผมไม่รู้เลยนะครับว่า มีกระทู้เกี่ยวกับเรื่องนี้ไว้นานแล้ว ขอบคุณครับ แก้ไขเมื่อ 28 ส.ค. 48 15:27:04 จากคุณ : กัมม์ - [ 28 ส.ค. 48 15:24:10 ]

ความคิดเห็นที่ 56 ถ้าเป็นพระโกศรองใน ของพระบรมศพ ชั้น พระมหากษัตริย์ ใช้สร้างขึ้นด้วย เงินปิดทอง ถ้าเป็นพระบรมศพ หรือ พระศพ ชั้นรองลงมา จะใช้สร้างขึ้นด้วย ทองแดงปิดทอง ถ้าเป็นสามัญชน จะใช้เป็นเหล็กปิดทองครับ ภาพพระลองใน พระบรมศพ สมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินีในรัชกาลที่ 7 ไฟล์รูปภาพ จากคุณ : พระนายไวย - [ 28 ส.ค. 48 16:02:19 ]

ความคิดเห็นที่ 57 คุณnutthaset  เคยโพสต์ภาพพระโกศต่างๆไว้ในกระทู้เก่า นำมาโพสต์ประกอบกระทู้นี้ใหม่สิคะ จากคุณ : ธารกำนัล - [ 28 ส.ค. 48 20:51:30 ]

ความคิดเห็นที่ 58 โกศปิดทอง ครับ จากคุณ : . (เด็กท้ายวัง) - [ 28 ส.ค. 48 21:36:59 ]

ความคิดเห็นที่ 59 ทำไมผม โพสต์ไม่ติดทีแรกนะ อืมมมครับ พระลองในที่คุณพระนายไวยได้นำมาแสดงไว้สร้างขึ้นด้วยทองแดงปิดทองใช่มั้ยครับ แต่ที่ไปมองมาชัดๆผมก็ว่าทองแดงปิดทองนะครับ รูปที่นำมาแสดงนี้เป็นโกศปิดทองครับ ความอร่ามของทองจะชัดเจนกว่า ถามเจ้าหน้าที่สำนักฯตอนนี้มีการสร้างพระโกศเพิ่มขึ้นอีกหลายองค์ โดยให้คุณเป็ด ปริญญา เป็นผู้รับงานในการทำโกศ เนื่องจากต้องรองรับจำนวนการใช้งานที่เพิ่มมากขึ้น แต่ตอนนี้มีโกศกุดั่นน้อยที่มีการนำไปปิดทองและประดับใหม่ อร่ามมากๆครับ แก้ไขเมื่อ 28 ส.ค. 48 21:59:36 จากคุณ : เด็กท้ายวัง - [ 28 ส.ค. 48 21:41:08 ]

ความคิดเห็นที่ 60 ทางภาคอิสาน ถ้าคนตายโหงจะไม่นิยมเผาคับ จะเอาใส่เบ้า เบ้าที่ว่า จะเป็นคล้ายๆ โลงศพ โบกปูน จะอยู่แถวป่าช้า หรือข้างๆเมรุ รอให้เหลือแต่กระดูก สักปีสองปี ค่อยเจาะเบ้า เอาออกมาทำพิธีกรรม จากคุณ : ธัมมนันทิ - [ 28 ส.ค. 48 21:51:47 ]

ความคิดเห็นที่ 61 ว่าแต่ว่า "พิธีครูดพระตัจจะพระบรมศพ" คืออะไรหรอคับ จากคุณ : ธัมมนันทิ - [ 28 ส.ค. 48 21:53:01 ]

ความคิดเห็นที่ 62 มูลเหตุที่จะเกิดประเพณีการสมโภชพระบรมสารีริกธาตุ ก่อนงานออกพระเมรุ ....พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกเสด็จขึ้นไปถึงพระราชวังบวรฯ  ทอดพระเนตรเห็นสมเด็จพระอนุชาธิราชประชวรมาก ก็ทรงพระอาลัย  และทรงพระกันแสงรำพรรณนาต่างๆ  พระองค์เจ้าหญิงกัมพูฉัตรเฝ้าอยู่ที่นั้น  ได้ทรงพรรณนาไว้ในกลอนเรื่อง "นิพพานวังหน้า" เป็นน่าจับใจ  จึงคัดมาลงไว้ต่อไปนี้ "พระปิตุลาปรีชาเฉลียวแหลม.........ขยายแย้มสั่งให้ห้อยมณฑาหอม พระโองการร่ำว่านิจาจอม..............ถนอมขวัญตรัสโอ้พระอนุชา ว่าพ่อผู้กู้ภพทั้งเมืองพึ่ง.................จงข้ามถึงพ้นโอฆสงสาร์ ดำรงจิตคิดทางพระอนัตตา.............อนาคตนำสัตว์เสวยรมณ์ ครั้นทรงสดับโอวาทประสาทสอน.....ค่อยเผยผ่อนเคลื่อนคล้องอารมณ์สม แต่หนักหน่วงห่วงหลังยังเกรงกรม....ประนมหัตถ์ร่ำว่าฝ่าละออง บุญน้อยมิได้รองยุคลคืน...............ยิ่งทรงสะอื้นโศกสั่งกันทั้งสอง จึงทูลฝากพระนิเวศน์ที่เคยครอง.....ประสิทธิ์ปองมอบไว้ใต้ธุลี ฝากหน่อขัตติยานุชาด้วย..............จงเชิญช่วยโอบอ้อมถนอมศรี แต่พื้นพงษ์จะได้พึ่งพระบารมี.........จงปรานีนัดดาอย่าราคิน เหมือนเห็นแก่นุชหมายถวายมอบ....จะนึกตอบแต่บุญการุญถวิล ก็จะงามฝ่ายุคลไม่มลทิน...............ก็เชิญผินนึกน้องเมื่อยามยัง อนึ่งหน่อวรนาถผู้สืบสนอง..........โปรดให้ครองพระนิเวศน์เหมือนปางหลัง อย่าบำราศให้นิราแรมวัง.............ก็รับสั่งอวยเออพระโองการ จึงตรัสปลอบพระบัณฑูรอาดูรด้วย...ว่าจะช่วยเอาธุระแสนสงสาร เป็นห่วงไปใยพ่อให้ทรมาน.............จะอุ้มหลานจูงลูกไม่ลืมคำ อันเยาวยอดสืบสายโลหิตพ่อ..........พี่ตั้งต่อสุจริตอุปถัมภ์ ครั้นทรงสดับแน่นึกสำเนาคำ...........ก็คลายร้ำทุกข์ถ้อยบรรเทาทน" เนื้อความตามที่ปรากฏในกลอนของพระองค์เจ้าหญิงกัมพูฉัตร ก็ตรงกับคำที่เล่ามา  ว่าเมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกเสด็จขึ้นไปเยี่ยมประชวร  กรมพระราชวังบวรฯกราบทูลฝากพระราชโอรสธิดา  แล้วกราบทูลขอให้ได้อาศัยในวังหน้าต่อไป  บางทีความข้อหลังนี้เองจะเป็นเหตุให้พระองค์เจ้าลำดวน และพระองค์เจ้าอินทปัตเข้าพระทัยไปว่า  พระราชบิดาได้ทูลขอให้ลูกเธอได้ครองวังหน้าอย่างรับมรดกกันในสกุลคนสามัญไม่รู้สึกว่าเป็นพระราชวังสำหรับพระมหาอุปราช ครั้นเมื่อกรมพระราชวังบวรเสด็จสวรรคตแล้ว  ไม่ได้เข้าไปครองวังหน้าดังปรารถนา  จึงโกรธแค้นคบคิดกันซ่องสุมหากำลังจะก่อการกำเริบ ในชั้นแรกมีความปรากฏทราบถึงพระกรรณแต่ว่าพระองค์เจ้าลำดวน พระองค์เจ้าอินทปัต เกลี้ยกล่อมหาคนดีมีวิชาอยู่คง ไปลองวิชากันที่วังในเวลากลางคืนเนืองๆ  บางทีลองวิชาพลาดพลั้งถึงผู้คนล้มตายก็เอาศพซ่อนฝังไว้ในวังนั้น เพื่อจะปิดความมิให้ผู้ใดรู้   พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกยังทรงแครงพระทัยอยู่  ให้แต่ข้าหลวงปลอมเข้าไปเป็นสมัครพรรคพวกของพระองค์เจ้าทั้งสองนั้น  ก็ได้ความสมจริงดังคำกล่าว  จึงโปรดฯให้จับมาชำระ ได้ความว่าคบคิดกับพระยากลาโหม ทองอิน ด้วย  ครั้นจับพระยากลาโหมกับพรรคพวกที่เข้ากันมาชำระ  จึงให้การรับเป็นสัตย์ว่า คบคิดกันจะทำร้ายพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก เมื่อวันเสด็จพระราชทานเพลิงพระศพกรมพระราชวังบวรฯ  และทำนองถ้อยคำซึ่งกรมพระราชวังบวรฯได้ตรัสว่าประการใดก็เห็นจะปรากฏขึ้นในเวลาชำระกันนี้  จึงเป็นเหตุให้พระบาทสม้เด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกทรงน้อยพระทัยในสมเด็จพระอนุชาธิราช ว่าเพราะผู้ใหญ่พูดจาให้ท้ายเช่นนั้นเด็กจึงกำเริบ  แต่แรกดำรัสว่าจะไม่ทำพระเมรุพระราชทานเพลิงพระศพกรมพระราชวังบวรฯ   แต่ครั้นคลายพระพิโรธลงก็โปรดฯให้ทำพระเมรุใหญ่ตามเยี่ยงอย่างพระเมรุพระมหาอุปราชครั้งกรุงเก่า  แต่ดำรัสให้เชิญพระบรมสารีริกธาตุออกสมโภชที่พระเมรุให้เป็นพุทธบูชาก่อน  ไม่ให้เสียพระวาจาที่ว่าจะไม่ทำพระเมรุกรมพระราชวังบวรฯ  ครั้นพระราชทานเพลิงพระศพกรมพระราชวังบวรฯแล้ว  จึงโปรดฯให้เชิญพระอัฐิไปประดิษฐานไว้ในพระที่นั่งวายุสถานอมเรศ  อันเป็นพระวิมานกลางในหมู่มหามนเทียรในพระราชวังบวรฯ  จึงเป็นที่ประดิษฐานพระอัฐิแต่นั้นมา   ส่วนการพระเมรุแต่นั้นก็เลยเป็นประเพณี  เวลามีงานพระเมรุท้องสนามหลวงจึงเชิญพระบรมสารีริกธาตุออกสมโภชก่อนงานพระศพ  สืบมาจนรัชกาลหลังๆ..... (คัดจาก ประชุมพงศาวดาร ภาคที่ ๑๓  "ตำนานวังหน้า") แก้ไขเมื่อ 28 ส.ค. 48 22:16:11 แก้ไขเมื่อ 28 ส.ค. 48 22:10:23 จากคุณ : กัมม์ - [ 28 ส.ค. 48 22:09:00 ]

ความคิดเห็นที่ 63 รูตรงบริเวณฐานพระโกศ คือที่ต่อท่อพระบุพโพใช่ไหมครับ ทำไมใหญ่จังและไม่ได้เป็รรูวงกลมหรอกเหรอ เห็นว่าต่อท่อไม้ไผ่ทะลวงปล้อง จากคุณ : <<First>> - [ 29 ส.ค. 48 10:17:49 ]

ความคิดเห็นที่ 64 ลองค้น "ชุมนุมประกาศรัชกาลที่ ๔" ดูว่ามีพระบรมราชโองการเกี่ยวกับเรื่องความตายหรือไม่  ก็ได้เจอ พระบรมราชโองการ คือ กฎหมาย แต่กฎหมายบางฉบับก็ออกขำๆ  คัดมาลงไว้   บางที่อาจจะทำให้บางท่านอมยิ้มได้ ในวันจันทร์ที่น่าเบื่อหน่ายนี้ ประกาศ เตือนสติคำที่เรียกซากศพ (ประกาศเมื่อ ปีมะเส็งสัมฤทธิ์ศก) ใครๆ คือ พระภิกษุในสงฆ์หรือนักปราชญ์  แลคนใช้หนังสือ  แลข้าราชการผู้จะกราบทูลจงทราบแน่เถิดว่าคำเรียกซากผีว่าศพนั้นถูกต้องแล้ว  ให้ใช้เขียนหนังสือและกราบทูลว่าศพนั้นแล  ใครอย่าอุตริคิดตามชาววัดคิดล้นไป  เขียนบ้างกราบทูลบ้างว่า อสุภ อสภ อาสภ" อย่างใดๆอย่างหนึ่งเลย  ถ้าใครขืนว่าอสภ อสภ ดังนั้น  ในหลวงทรงแช่งไว้ว่าให้ศรีษะคนนั้นล้านเหมือนหลวงตาในวันโกนเป็นนิจนิรันดร์ไป  ถ้าใครเขียนและกราบทูลว่าศพตรงๆแล้ว  ทรงพระอธิษฐานอวยพรผู้นั้นว่า  ถ้าศีรษะล้าน ให้ผมงอก  ถ้าไม่ล้านก็อย่าให้ล้านเลย  คำว่าศพนี้ออกจากคำมคธว่า ฉโว เป็นแท้ใช่อื่น ฯ จากคุณ : กัมม์ - [ 29 ส.ค. 48 17:56:23 ]

ความคิดเห็นที่ 65 ขออนุญาตกล่าวซ้ำความของคุณ natthaset นะครับ เนื้อความจะได้ต่อเนื่องกันโดยตลอด สาส์นสมเด็จ  ฉบับลงวันที่ ๑๘ กุมภาพันธ์ ๒๔๗๙  ซินนามอนฮอล  ปีนัง สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ  ทูล  สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระนริศรานุวัดติวงศ์ โกศสี่เหลี่ยมทหุ้มผ้าขาวอย่างเช่นทรงพระศพ พระองค์เจ้าปฤษฎางค์นั้น ได้ยินว่าทูลกระหม่อมทรงคิดแบบขึ้นแต่ยังทรงผนวช  เพราะเหตุเจ้าฟ้าอาภรณ์ประชวร  สิ้นพระชนม์ในระหว่างเป็นโทษเนื่องกับคดีหม่อมเจ้าไกรสรเมื่อตอนปลายรัชกาลที่ ๓  พระศพต้องฝัง (และสันนิษฐานต่อว่า) ต้องใส่หีบศพเมื่อเผาตามประเพณี  ทูลกระหม่มอทูลขอและได้พระราชทานอนุญาตให้เป็นเจ้าภาพจัดการปลงพระศพเจ้าฟ้าอาภรณ์  ตรัสว่าศพเจ้าฟ้าไม่เคยใส่หีบ แต่จะเรียกโกศหลวงก็ไม่ได้  จึงทรงพระราชดำริให้ทำโกศขึ้นอย่างใหม่  ตัวโกศทำเป็นเหลี่ยมหุ้มผ้าขาว  ตอนฐานรองโกศจะเป็นอย่างไรไม่ทราบ  แต่ฝาโกศนั้นใช้แผ่นกระดานปิดปากโกศ  แล้วมีฉัตรผ้าขาวซ้อนกัน ๓ ชั้นรูปเป็นสี่เหลี่ยมเหมือนกับโกศตั้งต่อขึ้นไป  ระบายฉัตรชั้นล่างปรกปากโกศจึงดูเหมือนฉัตร ๓ ชั้นนั้นเป็นฝาโกศ  เรียกกันว่า "โกศลังกา" เพราะเหตุใดไม่ทราบ  ในรัชกาลที่ ๔ เอาแบบมาใช้เป็นโกศหลวงอีกอย่างหนึ่ง  สำหรับพระศพพระเจ้าลูกเธอที่สิ้นพระชนม์เมื่อยังทรงพระเยาว์  แล้วขยายออกไปถึงใช้ทรงพระศพพระองค์เจ้าวังหน้าและพระองค์เจ้าตั้งแต่มิได้ใส่ศพบุคคลชั้นอื่นนอกเจ้าเจ้า (น่าสันนิษฐานว่าเมื่อก่อนรัชกาลที่ ๔ พระศพพระองคืเจ้าวังหน้าจะใส่หีบ  ต่อที่ได้รับกรม  หรือพระราชทานเกียรติยศพิเศษจึงจะใส่โกศ) ฝาโกศลังกามาเลิกฉัตร ๓ ชั้น เปลี่ยนเป็นฝาทรงมันเหมือนโกศอย่างอื่นในรัชกาลที่ ๕ แต่คงรูปสี่เหลี่ยมและหุ้มผ้าขาวตามตัวโกศ (ฐานก็เห็นจะแก้เข้าแบบโกศอื่นในคราวเดียวกัน)  หม่อมฉันเข้าใจว่าการแก้ฝาโกศลังกานั้น  จะแก้เมื่องานศพหม่อมเจ้าหญิงประวาสสวัสดี ปีใดจำไม่ได้  เมื่อเธอสิ้นชีพยกศพลงหีบไปก่อฝังไว้ที่วัด  ครั้นเมื่อจะพระราชทานเพลิง  ทรงพระกรุณาโปรดฯให้ทำงานศพเสมอเป็นพระองค์เจ้าเพราะเป็นสะใภ้หลวง  เมื่อทำงานศพหญิงประวาสฯนั้นเองจะเป็นสมัยเจ้าพระยาธรรมาจำไม่ได้แน่  จึงแก้แบบฝาโกศตามพระประสงค์ของกรมขุนพิทยลาภแล้วใช้เป็นแบบสืบมา  แต่ลองประกอบโกศลังกานั้นเกิดขึ้นแต่ครั้งพระศพพระองค์เจ้าสิงหนาท  ได้ยินว่าเจ้าพระยาเทเวศรฯไปทูลขอต่อสมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยาบำราบฯ จึงทรงประดิษฐ์ขึ้น ("โกศลังกา"แต่เดิมไม่มีพระลองประกอบนะครับ  อย่าสับสนว่าทรงเรียกผิดนะครับ) ฉบับลงวันที่ ๒๗ กุมภาพันธ์ ๒๔๗๙   ตำหนักปลายเนิน คลองเตย สมเด็จเจ้าฟ้าฯนริศรานุวัดติวงศ์  กราบทูล  สมเด็จฯกรมพระยาดำรงราชานุภาพ ดีจริงที่ได้ประทานพระดำรัวบรรยายเรื่องโกศสี่เหลี่ยม หุ้มผ้าขาวยอดฉัตร  ซึ่งเกล้ากระหม่อมควรจะทูลถามความทรงจำแห่งพระบาท  แต่หนักปากไปไม่ได้ทูลถาม  เผอิญฝ่าพระบาทก็ตรัสบรรยายไปให้ทราบดีทีเดียว อันโกศพระศพพระองค์เจ้าปฤษฎางค์นั้น  เขาต่อเป็นลุ้งสี่เหลี่ยมหุ้มผ้าขาว  ฝาปิดเป็นแผ่นกระดาน บนหลังกระดานปักฉัตรกลม ๓ ชั้น  ตัวผู้ทำไม่เคยเห็นที่ทำมาก่อน ทำไปตามที่ได้ยินพูดกันมาเท่านั้น  เกล้ากระหม่อมดูเห็นลุ้งก็เป็นลุ้งไปต่างหาก ฉัตรก็เป็นฉัตรไปต่างหาก ไม่กินกันอย่างว่าเป็นฝาเป็นตัว  นึกว่าทำไม่ถูกแน่  แต่จะว่าผิดอะไรว่าลงไปไม่ได้ เพราะจำไม่ได้ว่าแต่ก่อนทำอย่างไร  สังเกตได้แต่เพียงว่าแนบเนียนกว่าที่ทำคราวนี้เท่านั้น  ได้ลองคิดว่าคารทำอย่างไรจะดี  คิดเห็นว่าฝานั้นควรทำเป็นเพดานให้มีระบายปรกตัวลุ้งลงไป  แล้วจึงปักฉัตรบนนั้นอย่างเดียวกับพระแท่นสรงมุรธาภิเษก  ตามที่คิดไปเช่นนั้นก็เพราะนึกไม่ถึงว่าฉัตรจะทำเป็นสี่เหลี่ยมได้  ตามพระดำรัสบรรยายว่า ทำฉัตรสามชั้นเป็นสี่เหลี่ยมขนาดใหญ่  ระบายครอบตัวลุ้งลงไปทีเดียวนั้น  เป็นอันต้องลักษณะไปทางเดียวกับความคิดของเกล้ากระหม่อมที่ว่าต้องมีระบายปรกตัวลุ้งลงไปจึงจะเป็นฝาเป็นตัว  ซ้ำยังสนิทกว่าที่เกล้ากระหม่อมคิดไปเสียอีก ที่เรียกว่า "โกศลังกา"  จะเป็นทูลกระหม่อมทรงทำขึ้นตามพระลังกามาทูลถวาย  จะเป็นว่าพระเถระผู้ใหญ่ในเมืองลังกาทำโกศเช่นนั้นใส่ศพกันได้กระมัง  คำเรียกว่า โกศลังกา ควรจะเป็นว่าแบบมาแต่ลังกามากกว่าอย่างอื่น ลุ้งหุ้มผ้าขาวซึ่งแก้ฝายอดเป็นฝาทรงมัณฑ์นั้น  ถ้าไม่รู้กาละที่แก้เปลี่ยนแล้ว จะต้องสันนิษฐานว่าแก้เปลี่ยนพร้อมกับเมื่อทำลองปิดทองสำหรับประกอบลุ้งผ้าขาวนั้นขึ้น  เพราะลุ้งผ้าขาวยอดฉัตรจะประกอบลองทองไม่ได้ด้วยติดฉัตร  ต้องแก้ฝาไปตามโกศ(พระลอง) ฉบับลงวันที่ ๔ มีนาคม ๒๔๗๙ สมเด็จฯกรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทูล สมเด็จเจ้าฟ้าฯกรมพระนริศรานุวัดติวงศ์ ชื่อที่เรียกว่า โกศลังกา นั้น  ดูเหมือนจะเรียกกันแต่ชาววัด  ในบัตรหมายทางราชการดูเหมือนเรียกว่า "โกศหุ้มผ้าขาว"  แต่ที่เรียกว่าโกศลังกาคงมีเค้ามูลว่าได้แบบมาแต่ลังกา  หม่อมฉันเพิ่งมานึกขึ้นได้ว่า  นานมาแล้วหม่อมฉันไปยังวัดประดู่โรงธรรมที่กรุงศรอยุธยา  ไปเห็นลุ้งไม้ ๔ เหลี่ยมใบหนึ่งตั้งอยู่ที่มุมฝาในศาลาหลังหนึ่ง  หม่อมฉันถามพระบอกว่าเป็นลุ้งใส่ศพสมภารที่ถึงมรณะไปแล้ว  หม่อมฉันประหลาดใจถามว่าเหตุใดจึงใส่ลุ้งเช่นนั้น  ตอบว่าสมภารวัดประดู่เคยใส่ลุ้งอย่างนั้นมาทุกองค์  ได้เห็นแต่ตัวลุ้ง  ฝาและฐานจะเป็นอย่างไรหามีอยู่ไม่  ภายหลังไปได้เห็นหรือได้ยินจำไม่ได้แน่  ที่เมืองเพชรบุรีอีกครั้งหนึ่งว่าศพสมภารบางองค์ใส่ลุ้ง  แต่มาทราบเหตุตระหนักเมื่อไปเผาศพอาจารย์จีนวงศ์สมาธิวัตร ที่วัดเลงเนยยี่  เห็นศพใส่ลุ้งอย่างที่วัดประดู่  ถามพระจีนหรือพระญวนบอกอธิบายให้ฟังจึงเข้าใจว่า  พระที่ถือวิปัสสนาธุระเคร่งครัดนั้น  เวลาจะถึงมรณภาพมักเข้าฌานสมาบัติให้ขาดใจในเวลานั่งสมาธิเช่นนั้น  ถ้าพระองค์ใดถึงมรณภาพเวลาสมาธิ  จะเยียดศพกลังลงนอนเหมือนกับคนตายอย่างสามัญ  เป็นการไม่เคารพคุณวิเศษของผู้มรณภาพจึงทำลุ้งใส่ให้ศพนั่งอยู่  ครั้งนั้ลือกันว่าพระญวนองค์ ๑ "สำเร็จ"ที่วัดคลองผดุง(ชื่อว่าวัดสมณานัมบริหารหรืออย่างไรจำไม่ได้แน่) ซึ่งองค์ลับ(ภายหลังได้เป็นพระครูคณานัมสมณาจารย์)เป็นสมภารจะปลงศพอย่างหรูหราหม่อมฉันจึงไปดู  เห็นปลูกโรงทึมข้างหลังวัด  มีชั้นตั้งศพอยู่กลางอย่างเบ็ญจา  แต่ศพไม่ได้ใส่ลุ้ง เอาแต่ศพซึ่งเก็บไว้จนพอแห้ง  แต่ใส่เสื้อหมวกอย่างพระญวนทำกงเต๊ก  ตั้งนั่งสมาธิไว้บนฐานเบ็ญจาตลอดงาน  เมื่อเผาจะใส้ลุ้งหรืออย่างไรไม่ทราบ จากคุณ : กัมม์ - [ 29 ส.ค. 48 20:00:10 ]

ความคิดเห็นที่ 66 ยังมีเค้าเงื่อนต่อไปทางอื่นอีก  ที่เมืองพัทลุงยังมีพราหมณ์พวกหนึ่ง  ยกกันเป็นอาจารย์(ไวทึก) ๔ คน  พราหมณ์สามัญไว้ผมยาวเกล้ามวยหรือยาวพอประบ่า  แต่ตัวอาจารย์ทั้ง ๔ นั้นต้องโกนหัวไว้ผมเกล้าจุกบนกระบานหัวแล้วใส่หมวกขาวครอบ  เขาบอว่าพราหมณ์ที่เป็นชั้นอาจารย์นั้น  เมื่อตายเอาศพใส่ให้นั่งในลุ้งและคลี่ผมจุกให้ปลายออกมาห้อยอยู่ข้างนอก (สันนิษฐานว่าสำหรับผูกต่อกับผ้าหรือสายโยง)  อย่างเดียวกับปลายด้ายตราสังศพใส่โกศ   รวมความส่อให้เห็นว่าที่เอาศพใส่ลุ้งน่าจะเป็นประเพณีโบราณในอินเดียสำหรับพวกพราหมณ์ก่อน  แล้วพวกถือพระพุทธศาสนาอย่างมหายานเอาอย่างมาใช้ใส่ศพพระซึ่งเชื่อกันว่าทรงคุณถึงภูมิโพธิสัตว์  แล้วประเพณีนั้นลงมาถึงลังกา  ส่งมายังเมืองไทยๆจึงได้ว่าโกศลังกา  แต่ตคงใช้สำหรับใส่พระศพที่ทรงคุณวิเศษเป็นอย่างสูงในทางวสิปัสสนาธุระ  วัดประดู่เป็นแหล่งสำคัญในทางวิปัสสนาธุระที่กรุงศรีอยุธยา  ศพสมภารจึงได้ใส่ลุ้งดังกล่าวมา  เมืองเพชรบุรีก็คงมีวัดสำนักวิปัสสนาธุระอย่างขลังเช่นนั้น  ศพสมภารจึงใส่ลุ้งอย่างวัดประดู่ พิเคราะห์อีกอย่าง ๑ ที่ทูลกระหม่อมทำโกศทรงพระศพเจ้าฟ้าอาภรณ์นั้น  แม่หม่อมไกรสรที่เป็นตัวศัตรูถูกสำเร็จโทษไปแล้ว ดูยังกล้วต่อราชภัยอยู่  เพราะโกศศพเครื่องยศมีแต่ของหลวง  ชะรอยจะโปรดฯให้เอาอย่างลุ้งที่ใส่ศพพระ  ซึ่งเรียกกันอยู่แล้วว่า "โกศลังกา" เป็นอย่างหนึ่งต่างหากจากโกศไทยเป็นเครื่องยศ  มาใช้เป็นแบบ เป็นแต่ทรงประดิษฐ์ให้มีฝาฉัตร ๓ ชั้นขึ้นให้ผิดกับลุ้งศพพระ เรื่องแปลงฝาโกศเป็นฝาทรงมัณฑ์นั้น  หม่อมฉันนึกจำได้อย่างตงิดๆไม่กล้ายืนยัน  ว่ากรมขุนพิทยลาภเองตรัวบอกหม่อมฉันและเมื่อสมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยาบำราบฯ ทรงคิดแบบลองประกอบโกศพระองค์เจ้าสิงหนาทนั้น  สำเร็จต่อเมื่อพระศพพระองค์เจ้าสิงหนาทใส่โกศหุ้มผ้าขาวฝาฉัตรอยู่นานแล้ว  เพียงแต่ยกฉัตรผ้าออกแล้วเอาลองเข้าประกอบก็สำเร็จประโยชน์  เห็จจะไม่เปิดโกศทำฝาใหม่  เพราะเมื่อจะพระราชทานเพลิงก็ใช้ผ้าขาวคลุมปากโกศ  ไม่จำเป็นต้องมทำฝา  แต่เมื่อศพหยิงประวาศนั้นเป็นสมัยเอาโกศขึ้นรถวอเวียนพระเมรุที่สุสานหลวง วัดเทพศิรินทร์โดยไม่ประกอบ  จึงนับว่ามีกิจที่จะต้องคิดถึงเรื่องฝา การที่ใช้โกศหุ้มผ้าขาวในชั้นหลังนี้ก็ชอบกล  พระองค์เจ้าวังหน้าที่ชั้นดีได้เป็นกรมก็ได้โกศปิดทองประกอบลองไม่สิบสอง  หม่อมเจ้าทรงคุณวิเศษจึงได้เป็นพระองค์เจ้าตั้งใส่โกศหุ้มผ้าขาว  แต่คุณวิเศษทำให้ได้ลองประกอบ มีแต่พระองค์เจ้าวังหน้า  ที่ร่องแร่งมิเคยได้เป็นกรมพวกเดียวที่ศพใส่โกศหุ้มผ้าขาวไม่มีประกอบ  เรื่องนี้หม่อมฉันเคยช่วยพวกวังหน้าเขาแค้นครั้งหนึ่ง เมื่อพระศพพระองค์เจ้าหญิงจันทร์  ท่านสำเร็จราชการวังหน้าอยู่ช้านานจนพวกเราเรียกันว่า "แวงเนส"  ถ้าสิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๕ สมเด็นพระพุทธเจ้าหลวงคงพระราชทานเกียรติยศอย่างต่างกรมวังหน้า  แต่มาสิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๖  เจ้าพระยาธรรมารัชทายาทในการเกลียดพวกวังหน้า ให้แต่โกศหุ้มผ้าขาวไม่มีประกอบ  แต่พระศพพระองค์เจ้าปฤษฎางค์ที่ (พระยาเทวาธิราช) เขาให้ใส่โกศหุ้มผ้าขาวไม่มีประกอบนั้นดูก็สมควร  เพราะเธอมีระแวงผิดมาแต่ก่อน จากคุณ : กัมม์ - [ 29 ส.ค. 48 20:00:27 ]

ความคิดเห็นที่ 67 ฉบับ พฤศจิกายน  ๒๔๗๔  วังวรดิศ สมเด็จฯกรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทูล สมเด็จเจ้าฟ้าฯกรมพระนริศรานุวัดติวงศ์ เรื่องเรียกชื่อโกศต่างๆ  หม่อมฉันนึกว่ายังมีพลาดซึ่งควรจะวางระเบียบอยู่ ๒ โกศ คือ ๑.โกศรองทรง  ไม่ควรเรียกทีเดียว  ควรจะเรียกพระโกษทองใหญ่เหมือนกันทั้ง ๒ ใบ  เพราะที่จริงศักดิ์เสมอกัน  ถ้าเรียกว่ารองทรงใบ ๑ ชวนให้ศักดิ์พระศพซึ่งใช้โกศรองทรงต่ำไป  เช่นสมเด็จเจ้าฟ้า กรมพระจักรพรรดิพงศ์ เป็นต้น  โกศอื่นเช่นโกศทองน้อยก็ทำเพิ่มขึ้นอีกใบ ๑ เหมือนอย่างพระโกศรองทรง  ก็ยังเรียกว่า ทองน้อย เหมือนกันทั้งส ๒ ใบ  หลักที่จริงนั้นพระโกศรองทรงก็ทำขึ้นสำหรับจะใช้อย่างพระโกศทองใหญ่นั้นเอง  คือในเวลาเมื่อแห่พระศพเจ้านายทรงศักดิ์สูง ๒ พระศพ ๒ พระองค์พร้อมกัน  เช่นเมื่องานพระศพสมเด็จกรมพระยาสุดารักษ์ฯ กับสมเด็จเจ้าฟ้า กรมพระจักรพรรดิพงศ์ เป็นตัวอย่าง ๒. ที่เรียกว่าโกศลุ้ง โกศสี่เหลี่ยม และโกศราชวงศ์ เป็น ๓ อย่างชวนให้สงสัย  ด้วยเดิมโกศลุ้งนั้นหุ้มผ้าขาว  ฝาเป็นฉัตรตั้งไม่มีระบาย  หม่อมฉันยังจำได้อยู่  ประกอบโกศลุ้งซึ่งเรียกว่าโกศราชวงศ์นั้น  สมเด็จกรมพระยาบำราบฯโปรดให้ทำขึ้นประกอบลุ้งพระศพพระองค์เจ้าสิงหนาทเป็นครั้งแรก  ด้วยเจ้าพระยาเทเวศร์ฯกราบทูลวิงวอน  ถ้าจะว่าในปัจจุบันนี้ควรมีแต่ ๒ อย่างคือ  โกศลุ้งหรือจะเรียกอย่างไรก็ตาม หุ้มผ้าขาวไม่มีประกอบอย่าง ๑  โกศราชวงศ์ซึ่งมีประกอบอย่าง ๑  ส่วนโกศสี่เหลี่ยมนั้นของเดิมเป็นแต่ลองในใส่พระศพที่ใหญ่โตต้องประกอบด้วยโกศมณฑป  ไม่ได้ใช้โดยลำพังว่าเป็นโกศสี่เหลี่ยม. (ที่ทรงเรียกว่า "โกศ" ในข้อหนึ่งนั้น  ยังไม่ได้ทรงเอะใจว่าเรียกไขว้ไป  ดูลงวันที่นะครับ) จากคุณ : กัมม์ - [ 30 ส.ค. 48 11:56:09 ]

ความคิดเห็นที่ 68 ธรรมเนียมการนุ่งผ้าไปงานศพ สาส์นสมเด็จ  ฉบับลงวันที่ ๓ มิถุนายน ๒๔๘๐ สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ  ทูล  สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระนริศรานุวัดติวงศ์ มีเรื่องที่หม่อมฉันทูลผัดไว้อีกเรื่อง ๑ คือที่ตรัสถามถึงหลักการนุ่งขาวนุ่งดำดำและสีกุหร่าในงานศพนั้น  หม่อมฉันคิดใคร่ครวญดูตามที่เคยรู้เห็น  เห็นว่าการนุ่งขาวในงานศพน่าจะมีมาก่อนก่อนเก่าช้านาน  ข้อนี้พึงเห็นด้วยประเพณีนุ่งขาวในงานศพมีทุกประเทศทางตะวันออกนี้  ตั้งแต่อินเดียไปจนตลอดเมืองจีน  เมื่อคิดต่อไปว่าเหตุใดจึงนุ่งขาว  เห็นว่าผ้าขาวเป็นคั่นต้นของเครื่องนุ่งห่มที่ใช้กันในบ้านเมืองเป็นสามัญ  คือเอาฝ้ายอันธรรมชาติเป็นสีขาวมาปั่นทอเป็นผืนผ้า  จึงเป็นสีขาวนุ่งห่มกันเป็นปกติ  การนุ่งหแมด้วยสิ่งอื่น  เช่นใบไม้ก็ดี คากรองก็ดี เป็นของมีมาก่อนรู้จักทอผ้า  เป็นแต่คงนุ่งห่มตามแบบเดิมที่นุ่งห่มผ้าย้อมฝาด  ก็เพื่อรักษาให้ผ้าทนทาน  เพราะอัตคัดผ้าขาวนุ่งห่ม  ต่อบุคคลที่มั่งมีศรีสุขหาผ้าขาวได้ง่าย  ปรารถนาจะแต่งตัวให้สวยงามกว่าเพื่อน จึงคิดทำผ้านุ่งห่มย้อมสีสรรเขียนลวดลายต่างๆเสมออย่างเป็นเครื่องประดับ  ตลอดจนทำเสื้อแสงปักลวดลายก็เพื่อให้สวยงามอย่างเป็นเครื่องประดับในทำนองเดียวกัน  ไม่แต่งในเวลามีทุกข์โศก  คงแต่ผ้าขาวที่นุ่งห่ม  นอกจากไว้ทุกข์ยังมีกรณีอื่นอีกหลายอย่างที่นุ่งขาวห่มขาว  แต่พิเคาระห์ดูก็อยู่ในการงดเครื่องประดับทั้งนั้น  จึงเห็นว่าการงดเว้นเครื่องประดับเป็นมูลของการนุ่งขาว  ที่ทูลนี้อาจจะเป็นความเห็นอย่างฟุ้งซ่าน เมื่อคิดขึ้นทูลตามความคิดเห็น อนึ่งการนุ่งขาวในงานศพน่าสันนิษฐานว่าแต่เดิมเห็นจะนุ่งหมดทั้งครัวเรือน  ตั้งแต่พ่อแม่พี่น้องจนบ่าวไพร่ของผู้ตาย  แต่ต่อมาน่าจะเป็นเพราะเหตุใดยังคิดไม่เห็น  จึงดกำหนดให้นุ่งขาวที่อายุอ่อนกว่าผู้ตายกับบ่าวไพร่  ถึงกระนั้นถ้าผู้ใหญ่ในสกุลจะนุ่งขาวก็นุ่งได้ตามใจสมัคร  มีตัวอย่างในเมืองพม่าปรากฏว่าพระเจ้ามินดงทรงขาวในงานพระศพอัครมเหสีด้วยความอาลัย  แล้วเลยทรงขาวไว้ทุกข์ต่อมาจนตลอดพระชนมายุ  ในเมืองไทยนี้ก็มีตัวอย่างปรากฏในพงศาวดารรัชกาลที่ ๑ ว่าเมื่องงานพระศพสมเด็จพระเจ้าลูกเธอเจ้าฟ้า กรมหลวงศรีสุนทรเทพใน พ.ศ. ๒๓๕๒  พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก  ทรงพระภูษาลายพื้นขาวทุกวัน ดำรัสว่า "ลูกคนนี้รักมากต้องนุ่งขาวให้  เรื่องที่กล่าวมานี้ส่อให้เห็นว่าประเพณีในสมัยนั้น  การนุ่งขาวในงานศพ ไม่นุ่งแต่เฉพาะผู้ที่อ่อนกว่าผู้ตายอย่างเช่นถือกันในปัจจุบันนี้  และมีปัญหาน่าคิดต่อไปด้วยว่า  หากมิใช่งานศพเจ้านายซึ่งทรงเสน่หาเท่าเจ้าฟ้ากรมหลวงศรีสุนทรเทพจะทรงพระภูษาสีไร  ข้อนี้มีเค้าเงื่อนปรากฏอยู่ในสมัยเมื่อผู้หญิงยังไม่แต่งดำในงานศพ  ผู้หญิงที่เป็นญาติชั้นผู้ใหญ่ย่อมนุ่งผ้าลายพื้นม่วง  ผู้หญิงที่มิใช่ญาตินุ่งผ้าลายสีน้ำเงิน  ห่มแพรสีขาวทั้ง ๒ พวก  ส่อให้เห็นว่าในงานศพสมัยรัชกาลที่ ๑  ญาติผู้ชายชั้นเป็นผู้ใหญ่ก็เห็นจะนุ่งผ้าสีม่วงหรือสีอื่นที่ไม่ฉูดฉาดและคาดพุ่งสีขาว  ใช้ประเพณีเช่นนั้นมาจนรัชกาลที่ ๓ ถึงรัชกาลที่ ๔ มีการเปลี่ยนแปลงด้วยเรื่องเครื่องแบบแต่งตัว  เริ่มด้วยให้ใส่เสื้อในการงาน  ปัญหาน่าจะเกิดขึ้นในสมันนี้  ว่าในงานศพควรจะใส่เสื้อสีใด  พวกชั้นที่นุ่งขาวต้องใส่สีขาวอยู่เองไม่มีปัญหา  เป็นปัญหาแต่ญาติชั้นผู้ใหญ่ที่นุ่งผ้าสีม่วงจะใส่เสื้อสีใด  จึงบัญญัติให้ใส่เสื้อสีแพรสีกุหร่า  ด้วยสีหม่นใกล้กับสีม่วง  ที่ทูลมานี้เป็นอธิบายตามคาดคะเน ด้วยเมื่อแต่งสีกุหร่ากันในรัชกาลที่ ๔ หม่อมฉันยังเด็กนักจำไม่ได้   แต่มีกรณีที่ได้เห็นเค้าเงื่อนครั้งหนึ่งเมื่องานพระเมรุสมเด็จพระนางสุนันทา ในรัชกาลที่ ๕  ในสมัยนั้นเจ้านายใช้ประเพณีทรงดำทรงขาวตามชั้นพระชันษาอยู่แล้ว  สมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงทรงปรารภถึงสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ซึ่งเป็นหัวหน้าราชนิกุล  จะให้แต่งตัวอย่างเจ้าก็ไม่เข้าระเบียบ จะให้แต่งตัวอย่างขุนนางสามัญซึ่งนุ่งสมปักลายใส่เสื้อขาว(หรือเยียรบับหม่อมฉันจำไม่ได้แน่)ก็ทรงเกรงใจ  ดูเหมือนจะทรงปรึกษาสมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยาบำราบปรปักษ์ เอาแบบแต่งสีกุหร่าอย่างแต่ก่อนมาใช้  มีรับสั่งให้ใส่เสื้อสีแก่ใกล้กับสีดำ  หม่อมฉันได้เห็นนุ่งสมปักลาย(ดูเหมือนสีม่วง)  ใส่เสื้อแพรสีน้ำตาลนั่งที่หน้าพลับพลาทุกวัน จากคุณ : กัมม์ - [ 30 ส.ค. 48 11:56:19 ]

ความคิดเห็นที่ 69 (มีเพื่อนที่รักใคร่ชอบพอกันโทรฯมาต่อว่า  ว่าทำไมผมไม่สรุปเอาแต่เนื้อความมาลงโพสลงไว้  เอาแต่ลอกข้อความมาลงเหมือนไม่มีความคิดเอง  ขออนุญาตชี้แจงว่าให้ทุกท่านทราบไว้ด้วย(เผื่อว่าท่านๆจะรำคาญเหมือนเพื่อนผม)  ว่าจะทำอย่างนั้นก็ได้  แต่มาคิดดู ถ้าสรุปด้วยความคิดเห็นของผมเองแล้วยัดลงมาให้อ่าน  จะทำให้คลาดเคลื่อนจากความเห็นของท่านผู้แต่งหนังสือเหล่านั้นก็เป็นได้  สู้เอาข้อความของท่านเหล่านั้นมาลงทีเดียวเลย  แล้วให้ผู้อ่านนึกคิดสรุปเอาเอง  ถึงจะคลาดเคลื่อนจากเดิมก็ไม่มากเท่ากับที่คลาดเคลื่อนตั้งแต่ผมมา  และที่คลาดเคลื่อนก็ไม่เกี่ยวกับผม  และให้ผู้อ่านแตกความคิดออกไปเอง   ดีที่สุดครับ) จากคุณ : กัมม์ - [ 30 ส.ค. 48 12:07:17 ]

ความคิดเห็นที่ 70 เห็นด้วยกับคุณกัมม์ จากคุณ : เกนหลงหนึ่งหรัด - [ 30 ส.ค. 48 12:56:17 ]

ความคิดเห็นที่ 71 นับถือคุณกัมม์อยู่อย่างนึงคือ นำข้อความที่มีหลักฐาน มาเจือจานความรู้แบบทุกกระเบียดนิ้ว นำเสนอพร้อมแหล่งที่มา เผื่อไว้ค้นคว้าอ้างอิง สำหรับกับผู้อ่านจะคิดอ่านอนุมานอย่างไรก็แล้วท่านผู้นั้น บางเหตุการณ์มีหลักฐาน มีความชัดเจน คิดอ่านตีความไปก็มิสู้กระไร บางเรื่องบางราวเล่าขานกันมา เห็นด้วยตาฟังด้วยหู ก็อาจจะคลาดเคลื่อนไปบ้าง เรื่องของเจ้าฟ้าเจ้าแผ่นดิน จะคิดอ่านอนุมานอย่างไรก็คงต้องระมัดระวังกันพอควร จากคุณ : จำปูน - [ 30 ส.ค. 48 14:03:17 A:203.144.198.246 X: TicketID:033075 ]

ความคิดเห็นที่ 72 อ่านกระทู้นี้แล้วชื่นชมน้ำใจทุกๆท่านจริงๆครับ ขอบคุณนะครับสำหรับความรู้ดีๆเต็มเปี่ยมในกระทู้นี้ จากคุณ : ออกญาศรีราชเดโชชัย (NMkrung) - [ 31 ส.ค. 48 00:35:01 ]

ความคิดเห็นที่ 73 รู้สึกชื่นชม คุณกัมม์ครับ กับการที่แสดงหนังสืออ้างอิงด้วย ทำให้ง่ายต่อการศึกษาเพิ่มเติม จากคุณ : :) (เด็กท้ายวัง) - [ 31 ส.ค. 48 23:23:14 ]

ความคิดเห็นที่ 74 ให้ผมเป็นแค่พนักงานห้องสมุดก็พอครับ อยากอ่านเรื่องอะไร  ถ้ามีจะไปหยิบมาให้ได้อ่านครับ .................................................................................................................................................... ขอส่งท้าย  ด้วยเรื่องความตายของชาวบ้านบ้างนะครับ  ประเพณีเก่าๆน่าสนใจดี ดูมีอุบายสั่งสอนกันแปลกๆ คัดจากหนังสือ "ลัทธิธรรมเนียมต่างๆ"  ภาคที่ ๑๘   ว่าด้วยประเพณีของชนชาวมณฑลอีสาน ของ พระโพธิวงศาจารย์(ติสฺโส  อ้วน)วัดสุปัฏน์  เจ้าคณะมณฑลอุบลราชธานี ว่าด้วยการป่วยไข้และพยาบาล เมื่อมีการเจ็บป่วยเกิดขึ้นแก่ผู้ใด  แล้วต้องหาหมอมาลำเหยาเสี่ยงทายเสียก่อน  วิธีลำเหยาคนทรงผีนี้มีกรวย ๔ กรวย(เอาใบตองมาเย็บคล้ายซองพลู)  เทียน ๒ เล่ม  ข้าวสาร ๒ ถ้วย  ไข่ไก่ฟอง ๑  เงินคาย ๒ ลาดหรือ ๒ สตางค์  มีหมอแคนคน ๑ (คนเป่าแคน)  เมื่อหมอลำเหยาได้เริ่มลำร้องเป็นเพลงทำนองพื้นเมือง  มีใจความประชุมผีสางเทวดาว่าเป็นกลอนพื้นเมืองเพื่อให้ผีและเทพารักษ์ลงมาดูอาการของคนไข้และประสงค์จะกินอะไร หมอลำเหยาก็ลำแปลไปทีเดียว  เช่นต้องการกินหมู หรือควาย หรือกินไก่  ก็จัดหาสิ่งนั้นๆไปเซ่นหรือบนบานไปตามการ  บางครั้งหมอลำเหยาทำนายว่า  การที่คนต้องเจ็บครั้งนี้ เป็นด้วยญาติพี่น้องคนนั้นคนี้กระทำผิดผี  ธรรมเนียมที่เคยนับถือดังกล่าวแล้ว  ด้วยการลักธิศาสาและนับถือผี  แต่ถ้าไม่เซ่นผีไม่หาย ก็ต้องหาหมอยาพื้นเมือง มีรากไม้เป็นต้น มาพยาบาลกันต่อไปแต่ถ้าการรักษากันด้วยรากไม้ไม่ได้ผล  ก็หมดวิธีการพยาบาลเท่านั้น  คนที่เจ็บป่วยลงผู้พยาบาลต้องเลือกหาอาหารให้รับประทานได้แต่ปลาช่อนอย่างหนึ่ง  ปลาขาวที่ไม่ใช่ปลาหางแดงหรือหางเหลืออย่างหนึ่งเท่านั้น  กับกบอย่างหนึ่งเท่านั้น  อาหารนอกนั้น หรือผลไม้ต่างๆไม่ให้รับประทานเป็นอันขาด ว่าด้วยประเภทแห่งมรณะ การมรณกรรมแบ่งเป็น ๓ อย่าง กล่าวคือคนตายด้วยโรคธรรมดา  ผู้ตายมีอายุตั้งแต่ ๑๐ ปีขึ้นไปจะฝังหรือเผาก็ได้  แต่ต้องให้ผู้ที่เป็นบุตรเขยหรือหลานเขยเป็นผู้จัดการล้างศพหรือห่อศพและนำศพเข้าหีบ  เมื่อจะนำศพเข้าหีบมีพระสงฆ์มาคอยสวดมนต์อยู่ด้วย  แต่ถ้าผู้ตายเป็นคนอายุสูงต้องมีลูกหลานนำเทียนคนละ ๒ เล่มมาไหว้ขอสมาด้วย  การฝังหรือการเผามีพระนำไปสวดมนต์หรือเทศน์ที่ป่าช้าด้วย  แต่ศพที่จะนำไปฝังแล้วไม่ต้องขุดขึ้นมาเผาอีกเลยเป็นอันขาด  ถ้าจะเผาต้องเผาศพที่ยังไปได้ฝัง  เมื่อตายแล้วจะรักษาศพไว้ที่บ้านเรือนเท่าใดก็ได้  เวลาศพอยู่ที่เรือนมีพระสงฆ์ไปสวด และมีญาติพี่น้องไปช่วยเฝ้าเป็นเพื่อนเรีกว่า งันเรือนดี ทุกคืนจนกว่าจะนำศพไปพ้น  การงันเรือนดีคนที่อยู่ในบ้าน(หมู่บ้าน--กัมม์)เดียวกันต้องมารวมกันงันเรือนละ ๑ คนทุกเรือน  ถ้านำศพลงเรือนไปแล้วไม่มีการงันอีก  ถ้าคนตายมีอายุไม่ถึง ๑๐ ปีห้ามไม่ให้เผาเป็นอันขาด  ส่วนคนที่ตายด้วยโรคติดต่อห้ามไม่ให้เผาได้แต่ฝัง  และการรักษาศพไว้ที่เรือนก็ไม่ได้  ตลอดคนพระสงฆ์ก็ไม่ให้ไปสวดที่ป่าช้าหรือนำสพไป  เป็นแต่มาสวดที่เรือนผู้ตายเมื่อเวลานำศพลงเรือนไปแล้ว  การงันเรือนดีก็ไม่มี  คนที่ตายด้วยฆาตกรรมหรือเหตุภยันตรายห้ามไม่ให้จัดการเช่นเดียวกันดังกล่าวมาแล้ว  ในเรื่องคนตายด้วยโรคติดต่อ นอกจากนั้นยังห้ามไม่ให้ฝังร่วมป่าช้ากันกับคนที่ตายด้วยโรคอย่างอื่นๆ พิธีการทำศพ ตามปกติราษฎรชาวบ้านที่มีเคหสถานมั่นคง หรือคหบดี  ตลอดจนถึงผู้มีบรรดาศักดิ์ในวงศ์ตระกูลของชนชาวพื้นเมือง  ถ้าถึงแก่กรรมลงในหมู่วงศาคณาญาติและผู้ที่คุ้นเคยของผู้ที่ตาย ต้องมาช่วยกันล้างศพด้วยน้ำอุ่นให้สะอาด  เพื่อแสดงว่าผู้ที่ตายนั้นเป็นอันหมดมลทิน  ไม่มีห่วงข้องกังวลด้วยสิ่งใดๆทั้งหมด  แล้วเอาด้ายทำเป็นบ่วงมัดตีนมัดมือ  เพื่อแสดงว่าผู้ตายยังตกอยู่ในบ่วงสงสารและบ่วงตัณหา  เสร็จแล้วเอาศพนั้นนอนดอย คือนอนหงายให้ศีรษะนั้นตรงไปทางตะวันตก  แล้วต่อหีบหรือโลงใส่เพื่อมิให้เป็นที่รังเกียจแก่ผู้อื่น  การที่จะนำศพไปเผาหรือฝังต้องไปเมื่อเวลาผีตกป่า (คือเวลาเที่ยงแล้วไปจนพลบค่ำ)  ต้องนำเผาหรือฝังที่ป่าลช้า (เรียกว่าส่งสะการะผีตาย)  เมื่อนำศพไปนั้นมีพระนำจูงไปส่งถึงที่ฝังหรือเผา  หมายความกันว่าให้พระจูงส่งไปสู่สุคติภพ  ถ้าไปส่งสะการะผีผิดเวลา เขาถือกันว่าเป็นการอัปมงคลแก่หมู่ญาติผู้ที่ยังอยู่  ถ้าเป็นวันอังคารเขาถือกันเป็นเด็ดขาดไม่ให้เอาศพไปเผาหรือฝัง(เรียกว่าถูกแก้วเก้ากอง เป็นวันที่ห้าม)  ถ้าขืนเอาไปจะเกิดความเดือดร้อนให้ทุกข์โทษแก่วงศาคณาญาติ การที่จะไปส่งสะการะผีต้องจัดหาน้ำหอมน้ำมะพร้าวไปด้วย  เพื่อรดอายศพอีกครั้งหนึ่ง  เมื่อนำผีลงเรือนไปแล้ว บันไดที่นำผีลงนั้นต้องหันกลับ(อือ บันไดเขาใช้พาดและถอดกับหัวได้--กัมม์) เขาหมายความว่า ถ้าผีจะมาแล้วขึ้นเรือนไม่ได้ หลงบันได  และมีข้าวตอกให้คนนำหน้าหว่านโรยไปด้วยจนตลอดถึงที่ฝังหรือเผา  เข้าหมายความว่า คนที่ตายไปนั้นดุจข้าวตอกไม่มีทางที่จะกลับงอกมาได้  เหมือนคนที่ตายไปกแล้วไม่มีทางที่จะกลับเป็นมาอีกได้  และมีธงอีก ๔ ธงถือไปปัก(ธงนี้เพื่อเป็นการบูชาพระภูมิเจ้าที่ทั้ง ๔ ทิศ) เมื่อศพไปถึงที่เผาหรือฝังนั้น บรรดาญาติก็เอาน้ำหอมหรือน้ำมะพราวไปรดอาบดังกล่าว  ต่อไปจะฝังหรือเผาแล้วแต่ศพนั้นๆ ว่าด้วยบ้านผู้ตาย ส่วนที่บ้านของผู้ตายนั้นตั้งแต่เวลาที่ตายไป  ตอนกลางคืนมีผู้คนที่รู้จักรักใคร่และวงศาคณาญาติ  พร้อมทั้งเพื่อนบ้านที่ใกล้เคียงมางันกันเรียกว่า งันเรือนดี (คือคนมาประชุมช่วยพร้อมกัน)  การที่กระทำเช่นนี้เขากล่าวกันว่า  การล้มตายเช่นนี้เป็นที่โศกสลดใจแก่วงศาคณาญาติและครอบครัว  ผู้ที่รู้จักรักใคร่นับถือและเพื่อนบ้านใกล้เคียงต้องมาช่วยกันทำการรื่นเริงเกรียวกราเฮฮา  แทนที่จะช่วยโศกเศร้าสลด  เพราะรู้อยู่แล้วว่าครอบครัววงาคาญาติของผู้ตาย ย่อมมีความโศกเศร้าสลดเป็นธรรมดา  ก็ไม่ควรจะเพิ่มเติมความโศกเศร้าสลดนั้นทวีมากขึ้น  ต้องช่วยกันทำความรื่นเริงเกรียวกราวเฮฮา  เพื่อเจ้าของบ้านจะได้ลืมความโศกเศร้าสลดนั้น  หญิงสาวชายหนุ่มก็มาพูดหยอกเย้ากันในงานนี้  ผู้ทีเป่าแคนเป็นก็เอาแคนมาเป่าเล่นหมอลำ  พวกที่อ่านหนังสือเป็นก็หาหนังสือเรื่องคำกลอนโบราณมาอ่าน  เช่นเรื่องสังข์ศิลป์ไชย เรื่องการะเกษ เหล่านี้เป็นต้น  และมีการเล่นอีกหลายอย่าง เช่นหมากหาบ(หมากแยก)  เสือกินหมู(เสือกินวัว)  หมากเกิ้งตะเวน(เสือตกถัง)  หมากแก้งขี้ช้าง(ทอดไม้)  พวกของเล่นเหล่านี้มีชอบเล่นอยู่ในพวกผู้หญิงสาวชายหนุ่ม  ถ้าใครแพ้ชนะก็มักมีทุบตีหยอกเย้ากันในหมู่คณะของหญิงสาวชายหนุ่ม  ถ้าคนมีอายุแล้วหันไปฟังหนังสือที่เขาอ่าน  การงันเรือนดีชนิดนี้นับแต่วันที่ตายไป  บางทีมีจนวันนำศพไปเผาหรือฝัง  ถ้าเป็นผู้ที่ตระกูลเชื้อวงศ์มีบรรดาศักดิ์อย่างมาก งันกันตั้งเดือน อย่างน้อยก็ ๓ วัน ๕ วัน ๗ วันตามฐานานุรูปของคนพื้นเมือง  เมื่อนำศพไปเผาหรือฝังเสร็จแล้ว กลับมาต้องทำบุญเรือน  สวดมนต์เย็น ๓ วัน รุ่งขึ้นฉันเช้า  ในระหว่างสามวันที่สวดมนต์นั้น มีงันเรือนดีเหมือนกัน  เมื่อพระฉันเช้าเสร็จแล้ว เป็นเสร็จการศพผีเท่านี้ จากคุณ : กัมม์ - [ 1 ก.ย. 48 13:53:16 ]

ความคิดเห็นที่ 75 เรื่องถือผีทางอีสาน มีความเชื่อกันมาจนถึงปัจจุบัน ครั้งหนึ่งเมืองประมาณ ๑๐ ปีที่แล้วไปบวชอยู่ที่  จ.อุบลราชธานี   ได้มีโอกาสปราบผีปอบ  จะเล่าให้ฟังนะครับ ที่หมู่บ้านหนึ่งที่ไปบวชอยู่  เขาเชื่อเรื่องผีปอบกันอยู่มาก ในบริเวณหมู่บ้านนั้นมีศาลเก่าแก่ ทำด้วยไม้มุงสีกะสีจะพังมิพังแหล่อยู่แล้ว  เชื่อกันว่าเป็นที่สิงสถิตย์ของผีปอบ ทุกครั้งที่ชาวบ้านเจ็บป่วยกัน หมอผีคนทรงก็จะลงผีทายทักว่าผีปอบที่ศาลนั้นอยากกินหมู  กินวัวควาย อยากกินเป็ดไก่  ไปตามเรื่องตามราว  รู้ทั้งรู้ว่าผีปอบที่เชื่อกันนั้นอยู่ที่ศาลแต่ก็ไม่มีใครกล้าจะรื้อศาลนั้น  พากันฆ่าหมู ฆ่าวัวไปเซ่นไหว้บนบานให้คนป่วยหายเจ็บไข้ แต่ทีนี้ชักถี่ขึ้น   มีชาวบ้านมาปรึกษาผม(ซึ่งเป็นพระบวชได้ไม่นาน)ว่าจะทำอย่างไรกันดี  ปอบก็เฮี้ยนขึ้นทุกทีๆ  อยากกินนั้นกินนี่ไม่ได้เว้น  ครั้งนี้ลูกสาวป่วย  ปอบก็อยากกินควาย  ได้เตรียมมีดจะฆ่าควายของตัวไปเซ่นตามใจปอบ  เพื่อลูกจะได้หาย ผมแนะนำเขาว่า ให้เอาควายไปผูกไว้กับศาลนั้น  เอามีดที่เตรียมไว้โยนให้ไว้ดวย  แล้วบอกมันว่า "ถ้าอยากกินก็ให้ฆ่าเอาเอง"   พอตกบ่าย ควายก็พาผีปอบ(ศาล)ไปพ้นหมู่บ้านนั้น  ปอบก็ค่อยหายไปจากหมู่บ้าน  ส่วนลูกสาวก็พาไปโรงพยาบาลกินยาอยู่ ๒ - ๓ วันก็หายเป็นปกติ จากคุณ : กัมม์ - [ 1 ก.ย. 48 16:34:26 ]

ความคิดเห็นที่ 76 เรียนถามหน่อยค่ะว่า คือสงสัยว่าสามัญชนนี่ใช้พระโกศได้ด้วยเหรอคะ แล้วสามัญชนต้องเป็นระดับไหนคะถึงจะใช้พระโกศโลหะปิดทองได้ แล้วพระโกศของพระบิดาของพระองค์โสมคือโกศอะไรคะ เห็นในทีวีเมื่อไม่นานนี่เองค่ะ จากคุณ : I-hikaru - [ 1 ก.ย. 48 23:34:08 ]

ความคิดเห็นที่ 77 เห็นกระทู้นี้เเล้ว  รู้สึกว่าคุณกัมก์ได้ศึกษาเรื่องวัฒนธรรมการตายจนเชี่ยวชาญเสียเเล้วกระมังคะ ความคิดเห็นที่ 75 ควายพาศาลผีปอปไปหรือคะ ขำนะคะ สามัญชนเข้าพระโกศได้ด้วยหรือคะ จากคุณ : ธารกำนัล - [ 2 ก.ย. 48 12:47:34 ]

ความคิดเห็นที่ 78 คนสามัญเข้าโกศ(เชลยศักดิ์)ได้ครับ  ขออ้างเอา คุณ เกนหลงฯ ครับ และได้เห็นในข่าว  เจ้านายของเราเสด็จพระราชเพลิงศพข้าราชการชั้นสูง เห็นโกศอยู่ในภาพ   (ตั้งไว้เป็นพิธีมังครับ) รอไว้ให้ท่านอื่นๆช่วยตอบนะครับ บางครั้งศพสามัญชนถึงได้ออกพระเมรุ ณ ท้องสนามหลวงอีกด้วย  มีประกาศในรัชกาลที่ ๔ เป็นตัวอย่างครับ ประกาศเรื่อง ทำพระศพเจ้านายแลเสนาบดี  ที่พระเมรุกลางเมือง ปีชวดฉศก มีพระบรมราชโองการมานพระบัณฑูรสุรสิงหนาท  ให้ประกาศแก่พระราชวงศานุวงศ์แลข้าราชการฝ่ายหน้าฝ่ายในให้ทราบทั่วกันว่า  ที่พระเมรุที่พระราชทานเพลิงพระศพพระเจ้าลูกยาเธอ กรมหมื่นวิษณุนาถนิภาธรนั้น  ให้รอไว้ไม่ให้รื้อ  ครั้นเมื่อวันจันทร์เดือน ๙ แรม ๒ ค่ำ  พระเจ้าน้องนางเธอ พระองค์เจ้ากนิษฐาน้อย สิ้นพระชนม์ลง  ทรงพระราชดำริว่า พระศพพระเจ้าลูกยาเธอ กรมหมื่นวิษณุนาถนิภาธร ได้ทำในที่พระเมรุท้องสนามหลวงแล้ว  พระศพพระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้ากนิษฐาน้อย จะไปทำ ณ ที่อื่นก็จะเป็นที่เห็นไปว่าทรงนับถือแต่พระเจ้าลูกยาเธอมากกว่าพระเจ้าน้องยาเธอไป  การแต่ก่อนก็เคยมีเป็นอย่างมาแล้ว  เมื่อพระเมรุในท้องสนามหลวงยังมีอยู่  พระศพพระราชวงศานุวงศ์ที่ไม่เป็นพระศพ ฝังแล้ว  ก็โปรดฯให้ทำที่ท้องสนามหลวงติดต่อกันมา  พระศพเจ้านายพระเจ้าพี่ยาเธอ กรมพระพิทักษ์เทเวศร์  แลพระศพพระพี่นางเธอ พระองค์เจ้าใย  ก็ได้โปรดฯให้เชิญมาตั้งที่พระเมรุแล้วพระราชทานเพลิง ณ ท้องสนามหลวง  เพราะฉะนั้นครั้งนี้เมื่อเคารพพระศพสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าจันทรมณฑลเสร็จแล้ว  ครั้ร ณ วันพุธเดือน ๓ แรม ๒ ค่ำ  จะได้เชิญพระศพพระเจ้าน้องนางเธอ พระองค์เจ้ากนิษฐาน้อยไปตั้งที่พระเมรุท้องสนามหลวงสดับปกรณ์มีเทศนา  มีงาน ๓ วัน วันศุกร์เดือน ๒ แรม ๔ ค่ำ จะได้พระราชทานเพลิง  เป็นการเสร็จ อนึ่ง ณ วันพุธ เดือนยี่  เจ้าพระยานิกรบดินทรหมินทรมหากัลยาณมิตรถึงอนิจกรรมลง  ทรงพระราชดำริว่า  การศพท่านเสนาบดีที่สมุหนายกผู้ใหญ่  เหมือนอย่างครั้งในแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย  พระเมรุยังอยู่ ศพเจ้าพระยาวงศาสุรศักดิ์ แลศพพระยาอุไทยธรรมกลาง  ก็ทรงพระกรุณาโปรดฯให้ทำที่ท้องสนามหลวง  ในแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว  เมื่อพระเมรุที่ท้องสนามหลวงยังมีอยู่  ศพเจ้าพระยาอภัยภูธร แลศพพระยาราชมนตรี  ก็ทรงพระกรุณาโปรดฯให้ทำที่พระเมรุ ณ ท้องสนามหลวงเป็นอย่างมาแล้ว  ครั้งนี้ศพเจ้าพระยานิกรบดินทรมหินทรมหากัลยาญมิตร  จะทำ ณ ที่อื่นก็จะต้องกะเกณฑ์กันทำเมรุแลโรงโขนโรงหุ่นโรงครัวโรงงาน  การก็จะลำบากแก่นายด้านนายงานทั้งปวงไป  เพราะฉะนั้นจึงโปรดฯให้ทำที่พระเมรุ ณ ท้องสนามหลวง  แต่การทั้งปวงสุดแต่เจ้าภาพ  ในหลวงเป็นแต่ผู้ช่วยในการศพนั้น  ท่านทั้งหลายทั้งปวงพระองค์ใด องค์ใด ผู้ใด จะมาก็ได้ไม่มาก็ได้  จะช่วยก็ได้ไม่ช่วยก็ได้. แก้ไขเมื่อ 02 ก.ย. 48 13:46:31 แก้ไขเมื่อ 02 ก.ย. 48 13:44:17 จากคุณ : กัมม์ - [ 2 ก.ย. 48 13:38:37 ]

ความคิดเห็นที่ 79 เป็นแค่พนักงานหยิบหนังสือครับ คุณ ธารกำนัล อีกประกาศหนึ่ง  ที่ทำให้เห็นภาพกรุงเทพฯในอดีตได้ ประกาศห้ามไม่ให้ทำศพหน้าวัดหลวงหรือริมทางเสด็จ (หมายรับสั่งเมื่อ วันอังคาร เดือน ๑๐ แรม ๕ ค่ำ ปีขาลบฉศก) จมื่นจงขวา  รับพระบรมราชโองการใส่เกล้าฯทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯสั่งว่า  พระอารามหลวงทางที่จะเสด็จพระราชดำเนินทรงทอดพระกฐินเสมอทุกปี  ขุนนางแลราษฎรที่มีทรัพย์มักปลูกเมรุ ปลูกโรงทึมริมหน้าวัดมีอยู่เนื่องๆ หาควรไม่นั้น  ให้พระบำรุงศาสนา จางวางเลกวัดโยมสงฆ์  ประกาศเจ้ากรม ปลัดกรม เลกวัด แต่บรรดามีอยู่ในวัดใดอารามใด  ก็ให้เจ้ากรม ปลัดกรม รักษาพระอาราม ห้ามปรามผู้ที่จะกระทำการศพเจ้า ขุนนาง ราษฎร   อย่าให้ปลูกเมรุ ปลูกโรงทึมทำป่าช้าที่หน้าวัดพระอารามหลวงริมหนทางจะเสด็จพระราชดำเนิน  ให้ไปเผาศพทำเมรุทำโรงทึมที่หลังวัดลับทางเสด็จพระราชดำเนิน  ถ้าเจ้ากรม ปลัดกรม เลกวัด ผู้รักษาพระอารามห้ามปรามมิฟัง  ก็ให้มาบอกกรมวังผู้รับสั่ง  ถ้าเจ้ากรม ปลัดกรม เลกวัด ผู้รักษาพระอารามหาห้ามปรามละเลยเสีย  ถ้ามีผู้ใดมาฟ้องร้องกล่าวเป็นใจให้เผาศพที่หน้าวัด  จะเอาตัวเจ้ากรม ปลัดกร เลกวัด ผู้รักษาพระอารามมากระทำโทษตามรับสั่ง. จากคุณ : กัมม์ - [ 2 ก.ย. 48 14:02:04 ]

ความคิดเห็นที่ 80 พนักงานห้องสมุดสุดแสนดีครับ ผมอยากจะทราบเรื่องที่เจ้าคุณจอมมารดาสำลี ได้รับพระราชทานเพลิง ณ.เมรุท้องสนามหลวง ครับ หยิบมาให้อ่านหน่อยได้มั้ยเอ่ย จากคุณ : จำปูน - [ 2 ก.ย. 48 14:17:05 A:203.144.198.246 X: TicketID:033075 ]

ความคิดเห็นที่ 81 รออ่านเรื่อยๆ จากคุณ : Biravijna (Biravijna) - [ 3 ก.ย. 48 13:38:42 ]

ความคิดเห็นที่ 82 ขออนุญาตแทรกตอบ#63 นะครับ ช่องบริเวณล่างฐานโกศน่ะครับ ไม่ใช่ที่ต่อท่อพระบุพโพนะครับ โดยบริเวณฐานของโกศน่ะครับ นอกจากจะมีตะแกรงกั้นพระศพ,ศพไว้แล้ว จะมีฐานสำหรับต่อท่อพระบุพโพอีก จากคุณ : . (เด็กท้ายวัง) - [ 3 ก.ย. 48 15:50:59 ]

ความคิดเห็นที่ 83 ที่เห็นในรูปนะครับที่มีมือจับไว้อยู่นั่น จะมีตะแกรงกั้นไว้อยู่ ส่วนฐานโกศที่เป็นสีแดงจะมีช่องอยู่ นั่นล่ะครับช่องสำหรับใช้ต่อท่อพระบุพโพ แก้ไขเมื่อ 03 ก.ย. 48 15:55:05 จากคุณ : เด็กท้ายวัง - [ 3 ก.ย. 48 15:53:27 ]

ความคิดเห็นที่ 84 ส่วนนี้ เป็นฐานโกศครับที่ต่อไปยังถ้ำพระบุพโพ [คลิกเพื่อชมภาพขนาดจริง] จากคุณ : เด็กท้ายวัง - [ 3 ก.ย. 48 15:56:44 ]

ความคิดเห็นที่ 85 สุดท้ายแล้วครับ อันนี้พี่ฝ่ายสนมฯใจดีจริงๆครับ ไปหยิบมาให้ชม คือแผ่นเหล็กที่รองรับพระบุพโพลงไปสู่ถ้ำพระบุพโพ โดยส่วนที่ใช้ทำเป็นท่อนั้นขนาดก็เท่ากับท่อพีวีซีน่ะครับเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 2.5" ครับ มารออ่านของ คุณกัมม์ต่อดีกว่า อิอิ แก้ไขเมื่อ 03 ก.ย. 48 16:02:26 จากคุณ : เด็กท้ายวัง - [ 3 ก.ย. 48 16:01:55 ]

ความคิดเห็นที่ 86 แผ่นเหล็กต่อท่อพระบุพโพ จากคุณ : เด็กท้ายวัง - [ 3 ก.ย. 48 16:04:31 ]

ความคิดเห็นที่ 87 โทษทีครับ รูปไม่ติดอ่ะครับ พอดีมือสั่นอ่ะครับ [คลิกเพื่อชมภาพขนาดจริง] จากคุณ : เด็กท้ายวัง - [ 3 ก.ย. 48 16:06:42 ]

ความคิดเห็นที่ 88 ขอบคุณครับ คุณเด็กท้ายวัง(สงสัยจะอยู่ท่าเตียน) จากคุณ : <<First>> - [ 4 ก.ย. 48 08:48:22 ]

ความคิดเห็นที่ 89 ว้าว  ได้ความรู้เพิ่มพูนอีกมากเลย  อะไรที่ไม่เคยรู้เคยกด็ได้เห็นแล้วววว  ขอบคุณทุกคนมากเลยนะคับ จากคุณ : เกนหลงหนึ่งหรัด - [ 4 ก.ย. 48 12:27:38 ]

ความคิดเห็นที่ 90 ท่าน จำปูน ครับ เจ้าจอมมารดสำลี ไม่มีหนังสือครับ  แหะๆ ต้องขออภัยอย่าง..กลางๆ..ครับ เห็นจะยังจบไม่ลงขอต่อด้วย แรกมีประเพณีธรรมตั้งรูปหน้าศพ  มีมูลมาจากไหนนะครับ สาส์นสมเด็จ  ฉบับลงวันที่ ๑ มิถุนายน  พ.ศ. ๒๔๘๒  ซินนามอน ปีนัง สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ  ทูล  สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระนริศรานุวัดติวงศ์ คราวนี้จะทูลสนองลายพระหัตถ์เวร  ฉบับลงวันพฤหัสบดีที่  ๑๑  พฤษภาคม  ต่อไป ข้อที่ตรัสถามว่าประเพณีที่ตั้งรูปฉายผู้ตายที่หน้าศพจะเกิดขึ้นเมื่อใดนั้น  หม่อมฉันออกอึดอัดด้วยไม่เคยคิดค้นมาแต่ก่อน  หวนคิดไปถึงสมัยในรัชกาลที่ ๕  ได้เค้าเงื่อนดูเหมือนหม่อมฉันเองจะเป็นผู้ริขึ้นเองก็เป็นได้  คือ  เมื่องานศพหม่อมเฉื่อย หม่อมฉันคิดกับห้างเลนส์ช่างชํกรูป  ให้ทำรูปฉายหม่อมเฉื่อยมีลายพวงมาลาแพรแถบตัวอักษรประดับ เป็นรูปขนาดแคบิเน็ตสำหรับเป็นที่ระลึกแก่ญาติมิตรที่อุตส่าห์มาทำบุญให้ที่หน้าศพ  ครั้งนั้นห้างเลนส์เลยฉายขยายรูปครึ่งตัวหม่อมเฉื่อยใส่กรอบตั้งบนขาหยั่งมาให้เป็นของช่วยงานศพ  หม่อมฉันจึงให้ตั้งไว้ที่หน้าศพ เป็นการสนองคุณห้างเลนส์  มิได้คิดจะให้เป็นแบบแผน  คิดค้นดูงานศพอื่นก่อนขึ้นไปและภายหลังมา  ก็นึกไม่ได้ว่าเคยเห็นตั้งรูปที่ศพให้  แม้พระบรมศพสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงก็ดูเหมือนไม่ได้ตั้งพระบรมรูป  มานึกได้ว่ามีการตั้งรูปที่หน้าพระบรมศพเป็นครั้งแรก  เมื่อพระบรมศพสมเด็จพระศรีพัชรินทรา บรมราชินีนาถ  ทูลกระหม่อมติ๋วทรงประดิษฐ์  ดูเห็นกันเป็นของประหลาด  ด้วยมีโคมไฟฟ้รายซ้อนไว้ในกรอบให้เห็นพระบรมรูปถนัดทั้งกลางวันกลางคืน  และคิดแบบสาหร่ายดอกไม้สดเป็นลวดลายต่างๆเปลี่ยนทุกสัปดาหะ  หม่อมฉันนึกว่าตั้งพระรูปหน้าพระศพในงานหลวงจะเริ่มมีคราวนี้   สาส์นสเด็จ  ฉบับลงวันที่ ๑๐ มิถุนายน  พ.ศ. ๒๔๘๒  ตำหนักปลายเนิน คลองเตย สมเด็จเจ้าฟ้าฯกรมพระนริศรานุวัดติวงศ์  กราบทูล  สมเด็จฯกรมพระยาดำรงราชานุภาพ การตั้งรูปคนตายที่ศพ  เกล้ากระหม่อมก็จำได้  ว่าครั้งพระบรมศพสมเด็จพระพันปีหลวงมีตั้ง  แต่สงสัยอยู่ว่าจะมีก่อนนั้นขึ้นไปอีกหรือไม่  จึงได้กราบทูลสอบถามมาเพื่อหาหลัก  ฝ่าพระบาทยังทรงทราบละเอียดขึ้นไปอีก  ว่าทูลกระหม่อมติ๋วทรงประดิษฐ์ขึ้น  ประดับด้วยดอกไม้และไฟฟ้า  ทั้งนี้ก็เหมือนกับที่ทำกันอยู่อย่างนั้นโดยมาก  ทั้งสมเด็จพระพันปีหลวงก็ทรงพระยศใหญ่  เป็นทางที่ใครๆจะพึงเอาอย่าง  จึงได้ตัดสินใจลงเป็นว่า  ครั้งพระบรมศพสมเด็จพระพันปีหลวงนั้นเองเป็นตัวอย่าง  ซึ่งใครต่อใครจำเอาไปทำกัน แก้ไขเมื่อ 04 ก.ย. 48 21:54:20 จากคุณ : กัมม์ - [ 4 ก.ย. 48 19:17:20 ]

ความคิดเห็นที่ 91 ศพเจ้าประเทศราชและพระเจ้าประเทศราช สาส์นสมเด็จ  ฉบับลงวันที่ ๑๕ มิถุนายน  พ.ศ. ๒๔๘๒  ซินนามอน ปีนัง สมเด็จฯกรมพระยาดำรงราชานุภาพ  ทูล  สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระนริศรานุวัดติวงศ์ เจ้าแก้วนวรัฐถึงพิราลัยนั้น  หม่อมฉันรู้สึกโศกเศร้าอยู่ ด้วยเธอเป็นทั้งมหามิตรคน ๑ และเป็นสหชาติด้วย  ประเพณีจัดการศพเจ้าประเทศราชทางฝ่ายเหนือแต่ก่อนมานั้น  เมื่อเจ้าประเทศราชถึงพิราลัย  เจ้านายและท้าวพระยาในบ้านเมืองของเขา จัดการไว้ศพตามเกียรติยศอย่างเช่นถือกันเป็นประเพณีบ้านเมือง  ต่อเมื่อจะปลงศพจึงมีข้าหลวงเชิญศิลาหน้าเพลิงกับโกศ  และฉัตรกับทั้งของไทยธรรมขึ้นไปพระราชทานเพลิง  เชิญศพเข้าโกศก่อนงานเมร  หม่อมฉันเคยเห็นหลักฐานตามที่ทูลมานี้ด้วยตนเอง ๓ ครั้ง  ครั้งที่ ๑ ตอนแรกหม่อมฉันว่ามหาดไทยเมื่อเจ้าราชวงศ์(สุริยะ) เมืองน่านลงมารับพระราชทานสัญญาบัตรเป็นพระเจ้าสุริยพงศผริตเดช  เธอเอาฝาลองประกอบโกศซึ่งพระราชทานไปในงานศพเจ้าอนันตวรฤทธิเดชเจ้านครน่าน บิดาของเธอ  มาส่งกระทรวงมหาดไทย  ว่าพวกข้าหลวงทิ้งไว้ที่วัดแห่งหนึ่งในหนทางที่กลับลงมา  เธอมาพบจึงเอามาด้วย  หม่อมฉันได้ความละอายจึงไม่ลืม  และจำได้ต่อไปว่าฝานั้นเป็นทรงปราสาท  คิดดูบัดนี้ก็เข้าใจว่าเป็นลองแปดเหลี่ยมเทียบยศเจ้าประเทศราชเสมอเสนาบดีชั้นจตุสดมภ์  ความส่อต่อไปว่า  ถ้าเป็นพระเจ้าประเทศราช โกศคงประกอบลองไม้สิบสองเสมออัครมหาเสนาบดี  ครั้งที่ ๒ เมื่อหม่อมฉันไปตรวจราชการมณฑลพายัพครั้งแรก  พระเจ้าเชียงใหม่อินทรวิชานนท์ เพิ่งถึงพิราลัยไม่ช้านัก  หม่อมฉันไปทำบุญหน้าศพซึ่งตั้งไว้ในหอคำ  ศพใส่หีบทองทึบมีเหมบนฝาหีบและทำห้องกระจกตั้งครอบทั้งชั้นรองและหีบศพอีกชั้นหนึ่ง ตัวไม่ปิดทองทึบเหมือนกัน  ครั้งที่ ๓ เจ้านครลำปางบุญวาทวงศ์มานิต  ถึงพิราลัยในรัชกาลที่ ๖  หม่อมฉันไปทำบุญหน้าศพที่คุ้มหลวง  เห็นศพใส่หีบ(ดูเป็นอย่างสามัญ  ไม่เหมือนอย่างหีบศพพระเจ้าเชียงใหม่  มาได้พระราชทานเพลิงในรัชกาลที่ ๗)  หม่อมฉันนึกต่อไปถึงพระศพพระราชชายาเจ้าดารารัศมี  รู้แต่ว่าได้พระราชทานพระโกศประกอบลองกุดั่นน้อยเมื่องานพระเมรุ  แต่เมื่อสิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๗  พระศพจะใส่หีบเหมือนอย่างพระเจ้าเชียงใหม่  หรือต้องทอดพระศพรอไว้จนศ่งโกศขึ้นไปถึงข้อนี้หม่อมฉันไม่ทราบ  แต่เวลานั้นท่าน(สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระนริศฯ--กัมม์)ทรงสำเร็จราชการแผ่นดินคงทรงทราบ  เลยนึกต่อไปถึงลองมณฑปว่าเมื่อรัชกาลที่ ๕  ได้พระราชทานประกอบศพใครบ้าง  ซึ่งมิได้ทรงศักดิ์เป็นพระราชกุมาร  หม่อมฉันจำได้ว่ามีแต่ ๒ ศพ  คือหม่อมเจ้า สมเด็จพระพุฒาจารย์ ศพ ๑  สมเด็จพระวันรัตน(แดง) ศพ ๑  พระราชทานเพลิงที่เมรุ ณ วัดบวรสุทธาวาสพร้อมกันต่องานพระศพสมเด็จพระสังฆราชวัดราชประดิษฐ์  ได้เห็นเมื่อแห่ไป  ท่านทรงจำได้แปลกออกไปบ้างหรือไม่  ลองมณฑปมาพระราชทานมากขึ้นตั้งแต่ในรัชกาลที่ ๖ หม่อมฉันเข้าใจดังนี้ จากคุณ : กัมม์ - [ 4 ก.ย. 48 19:17:33 ]

ความคิดเห็นที่ 92 เห็น  คุณ จะทำตัวเป็นผู้ฟังที่ดี โพสรูปหน้าจอ(ในกระทู้อื่น)   เป็นบราวเซอร์ของ IE ใช่หรือเปล่าครับ มีบราวเซอร์ดีๆ ดีกว่า IE แน่นอน -เพราะยังถูกโจมตีน้อยกว่า   -เปิดหน้าเว็บไซต์ได้หลายๆหน้าพร้อมๆกัน -ใช้ทรัพยากรน้อย -สั่งการทุกคำสั่งด้วยวิธีลากเม้าส์(ได้) -และฟรี ลองติดตั้ง  GreenBrowser  ดูนะครับ คลิ๊กที่ลิงค์นี้จะทำให้คุณลืม IE ไปเลย http://www.morequick.com/indexen.htm มีของดีก็ต้องแนะนำครับ แก้ไขเมื่อ 04 ก.ย. 48 21:45:10 แก้ไขเมื่อ 04 ก.ย. 48 19:30:32 จากคุณ : กัมม์ - [ 4 ก.ย. 48 19:29:11 ]

ความคิดเห็นที่ 93 มิเป็นไรครับ ไว้คราวหน้าจะขอเรื่องให้ยากกว่านี้อีก มีความเห็นหน่อยนึง ในเมื่อเจ้านายระดับสูงยังตั้งพระรูปไว้ แต่ในระยะหลังก็มีเจ้านายบางพระองค์ก็มีพระประสงค์ ไม่ให้ตั้งพระรูปหน้าพระศพ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเหมวดี ก็มีพระประสงค์เช่นนี้เหมือนกัน พระน้ำพระยา บางท่านที่ตายเมื่อสักสิบปี ยี่สิบปี ที่ผ่านมาลูกหลานก็บอกว่ายึดธรรมเนียมโบราณไม่ตั้งรูปหน้าศพ ซึ่งก็แปลกดี จากคุณ : จำปูน - [ 5 ก.ย. 48 16:20:20 A:203.144.198.246 X: TicketID:033075 ]

ความคิดเห็นที่ 94 การทำศพอย่างรามัญ (คัดจาก "ราชาธิราช"-เจ้าพระยาพระคลัง(หน)) อยู่มาตะละนางพระยาท้าวเสด็จทิวงคต  พระชนมายุได้เจ็ดสิบเอ็ดปี อยู่ในราชสมบัติได้ห้าสิบเอ็จปี  ลุศักราช ๘๙๑ ปีพระเจ้าหงสาวดีจึงสั่งให้ทำพระเมรุมาศ โดยขนาดสูงใหญ่ในท่ามกลางเมือง ให้ตกแต่งด้วยสรรพเครื่องประดับทั้งปวงเป็นงามอย่างยิ่ง  แล้วตรัสปรึกษาเสนาบดีพฤฒามาตย์ทั้งปวงว่าสมเด็จพระราชมารดาเลี้ยงของเรานีมีพระคุณเป็นอันมาก  ทรงอุปถัมภ์บำรุงเราจนได้เป็นเจ้าแผ่นดิน  เราคิดจะสนองพระเดชพระคุณให้ถึงขนาด  ท่านทั้งปวงเห็นประการใด  เสนาพฤฒามาตย์ทั้งปวงได้ฟังพระราชโองการตรัสปรึกษาดังนั้น ก็กราบทูลว่า  ข้าพเจ้าทั้งปวงเป็นทาสปัญญาการทั้งนี้สุดแต่พระองค์จะทรงดำริเถิด  ข้าพเจ้าทั้งปวงจะทำตามรับสั่งทุกประการ  พระเจ้าหงสาวดีจึงตรัสว่า เราจะทำไว้ให้เป็นอย่างในการปลงศพ  จะได้มีผลานิสงส์ยิ่งขึ้นไป  จึงสั่งให้ทำเป็นรูปเหรา มีล้อหน้าและท้ายสรพไปด้วยไม้มะเดื่อและไม้ทองกวาว  แล้วจึงทำรัตนบัลลังก์ตั้งบุษบกบนหลังเหรา  ให้แต่งการปรัดับจงงดงามเร่งให้สำเร็จในเดือนหน้าจงได้  เสนาบดีทั้งปวงรับสั่งแล้วก็ออกมาให้หมาย เกณฑ์กันเร่งกระทำทุกพนักงาน  เดือนหนึ่งก็สำเร็จดังพระราชบัญชาทุกประการ  ทั้งพระเมรุมาศษซึ่งทำมาก่อนนั้นก็แล้วลงด้วย  พระเจ้าหงสาวดีได้ทราบว่าการทั้งปวงเสร็จแล้ว จึงให้หมายบอกกำหนดงานในเดือนเก้าขึ้นเก้าค่ำจะเชิญพระศพไปยังพระเมรุมาศ ขณะนั้นพระเจ้ากรุงจีน พระเจ้าลังดา พระเจ้าอังวะ พระเจ้าเชียงใหม่ พระเจ้ากรุงศรีอยุธยา กษัตริย์ทั้งห้าพระองค์นี้ได้แจ้งอยู่ก่อนแล้ว ว่าพระเจ้าหงสาวดีจะปลงพระศพพระราชมารดาเลี้ยง ซึ่งเป็นพระเจ้าแผ่นดินเดิม ต่างพระองค์ก็ให้จัดเครื่องไทยทานเป็นราชบรรณการ  ให้คนคุมมาถวายเป็นอันมาก  พระเจ้าหงสาวดีจึงให้เจ้าพนักงานรับไว้ตามตำแหน่ง  ครั้นถึงเดือนเก้าขึ้นเก้าค่ำ  เสนาพฤฒามาตย์ราชกระวีมนตรีมุขทั้งปวง  อีกเมืองเอกโทตรีจัตวาก็มาพร้อมกัน  พระเจ้าหงสาวดีจึงให้ตั้งขบวนแห่  อัญเชิญพระศพสมเด็จตะละนางพระยาท้าวลงสู่บุษบกบัลลังเหมือหลังเหรา  แล้วตรัสสั่งเสนาบดีให้แยกกันเป็นสองพวก  จะได้แย่งชิงพระศพเป็นผลานิสงส์  เสนาบดีทั้งปวงก็แบ่งกันออกเป็นสองแผนกโดยพระราชบัญชา  พระเจ้าหงสาวดีจึงเสด็จดำเนินด้วยพระบาท ทรงจับเชือกแล้วตั้งพระสัตยาธิษฐานว่า  ข้าพเจ้ามีความกตัญญูรู้พระคุณสมเด็จพระราชมารดาเลี้ยง  จึงคิดทำการให้ลือปรากฏไปทุกพระนคร  ขอคุณพระศรีรัตนตรัยจงเป็นที่พึ่ง ถ้าบุญข้าพเจ้าจะวัฒนาการสืบไปแล้ว  ขอใหชิงพระศพสมเด็จพระราชมารดาจงได้มาดังใจคิดเถิด  ครั้นตั้งสัตยาธิษฐานแล้ว  จึงตรัสสั่งให้จับเชือกชักพร้อมกัน ขณะนั้นเป็นการโกลาหลสนุกยิ่งนัก  เสนาบดีและไพร่พลทั้งปวงก็เข้าแย่งเชือกเป็นอลม่าน  พระศพนั้นก็บันดาลได้มาข้างพระเจ้าหงสาวดี  เสียงชนทั้งปวงโห่ร้องพิลึกลั่นทั้งพระนคร  พระเจ้าหงสาวดีก็ทรงพระโสมนัสนัก  จึงให้ชักแห่พระศพไปพร้อมด้วยเครื่องสูงไสวทั้งกรรชิง กลิ้งกลด อภิรุม ชุมสาย พรายพรรณ พัดโบก และจามร ทานตะวันอันพรรณรายสล้างสลอนด้วยธงเทียวทั้งหลาย  เขียวเหลืองขาวแดงระดาดาษเสียงสนั่นพิณพาทย์  เครื่องประโคมฆ้องชัยกลองกึกก้องโกลาหลสะพรึบพร้อมด้วยหมู่พลอันจัดเข้าในขบวนแห่แหนดูอเนกแน่นประหนึ่งจะนับมิได้ การแห่พระศพครังนี้ครึกครื้นเป็นมโหฬารดิเรก  เปรียบประดุจการแห่อย่างเอกของนางอัปสรกัญญาทั้งเจ็ดองค์ ซึ่งแห่พระเศียรท้าวกบิลพรหมผู้เป็นปิตุรงค์  กับด้วยทวยเทพยเจ้าทั้งปวงอันเวียนเลียบเหลี่ยมไศลหลวงประทักษิณสิเนรุราช  ครั้นถึงพระเมรุมาศจึงให้เชิญพระศพขึ้นตั้งยังมหาบุษบกเบญจาสุวรรณ  ให้มีงานมหรสพสมโภชเจ็ดวันเจ็ดคืน  จุดดอกไม้เพลิงถวายพระศพ  มีพระธรรมเทศนาและพระสงฆ์ราชาคณะฐานานุกรมเปรียญอันดับ สวดสดับปกรณื ถวายไทยทานแก่พระสงฆ์  และโปรยทานกัลปพฤกษ์แก่ยาจกวนิพกเป็นอันมาก  แล้วทรงอุทิศส่วยกุศลไปถึงบิดามารดา  ครั้นครบเจ็ดวันจึงถวายพระเพลิง พร้อมด้วยเสนาบดีพระวงศานุวงศ์ผู้น้อยผู้ใหญ่ฝ่ายในฝ่ายหน้า  อีกทั้งพระสงฆ์ฐานานุกรมเป็นอันมาก  แล้วได้แจงพระรูปเก็บพระอัฐิใส่ในพระโกศทองประดับพลอยเนาวรัตน์  อัญเชิญเข้าบรรจุไว้ในพระมุเตา  แล้วให้มีการสมโภชอีกสามวันตามราชประเพณีกษัตริย์แต่ก่อน ครั้นการเสร็จแล้ว  พระเจ้าหงสาวดีจึงตรัสแก่เสนาบดีทั้งปวง  เราทำการครั้งนี้เป็นผลานิสงส์สนุกยิ่งนัก  แต่นี้ไปใครจะทำการศพบิดามารดาผ้มีคุณ  ก็ให้ชิงศพเหมือนเราซึ่งทำไว้เป็นอย่างฉะนี้  จึงไดเป็นประเพณีฝ่ายรามัญสืบกันมาจนบัดนี้ จากคุณ : กัมม์ - [ 7 ก.ย. 48 12:58:21 ]

ความคิดเห็นที่ 95 คุณ natthaset ว่า "โกศ" ใช้ครอบศิวลึงค์มาแต่ก่อน(#๒๔) มีปรากฏเรื่องนี้ในสาส์นสมเด็จเจ้าฟ้าฯกรมพระนริศรานุวัตดติวงศ์ว่า องค์ธานีแต่งวินิจฉัยเรื่องศพใส่โกศ  เช่นเคยกราบทูลปรารภมาก่อนแล้วคัดมาให้ดู  ในความเห็นของเธอก็ไม่ตกล่องปล่องชิ้นอะไรได้  แต่เจ็บปวดที่มีคัดศิลาจารึกของจามมา  มีความว่าพระเจ้าแผ่นดินจามทำโกศขึ้นครอบพระศิวลึงค์ ซึ่งทรงสร้าง  ทำให้รู้สึกตัวว่าว่าที่เขียนโกศ สกด "ศ"  ตามที่นักปราชญ์เขาเขียนกันนั้น ดูกระไรๆอยู่  เพราะโกศนั้นแปลว่าลึงค์ตัวผู้  เราไม่ได้ทำโกศขึ้นครอบศิวลึงค์อย่างจาม  โบราณท่านเขียนโกฐ สกด "ฐ"  แปลว่าคลัง ว่าห้อง ว่าปิด  แม้จะไม่ถูกกับคำก็ดูเข้าที  จึงทำใจว่าแต่นี้ต่อไปจะเขียนเป็นโกฐ สกด "ฐ"  ตามที่โบราณท่านเขียนกันมา แก้ไขเมื่อ 07 ก.ย. 48 13:05:59 แก้ไขเมื่อ 07 ก.ย. 48 13:00:48 จากคุณ : กัมม์ - [ 7 ก.ย. 48 12:58:48 ]

ความคิดเห็นที่ 96 แรกมีปี่พาทย์มอญในงานศพ สาส์นสมเด็จ ฉบับลงวันที่ ๑๖ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๘๓ ซินนามอนปีนัง เรื่องทีชอบใช้ปี่พาย์มอญในงานศพนั้น  หม่อมฉันเคยได้ยินสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงตรัสเล่า  ว่าปี่พาทย์มอญทำในงานหลวงครั้งแรกเมื่องานพระศพสมเด็จพระเทพสิรินทราบรมราชินีนาถ  ด้วยทูลกระหม่อมทรงพระราชดำริว่า  สมเด็จพระเทพสิรินทราฯทรงเป็นเชื้อมอญ  แต่จะเป็นทางไหนหม่อมฉันไม่ทราบ  เคยได้ยินแต่พระญาติคน ๑ เรียกว่า "ท้าวทรงกันดาล ทรงมอญ" ว่าเพราะเป็นมอญ  พระองค์ท่านรคงจะทรงทราบดีกว่า  คงเป็นเพราะเหตุนั้นงานพระศพพระเจ้าลูกเอในรัชกาลที่ ๕ จึงโปรดฯให้มีปี่พาทย์มอญเพิ่มขึ้น โดยเป็นเชื้อสายของสมเด็จพระเทพสิรินทราฯ  คนภายนอกอาจจะเอาอย่างงานพระศพหลวงไปเพิ่มหรือไปหาเฉพาะปี่พาทย์มอญมาทำในงานศพโดยไม่รู้เหตุเดิม  แล้วทำตามกันต่อมา  จนเลยเข้าใจว่างานศพต้องมีปี่พาทย์มอญจึงจะเป็นศพผู้ดี..... พูดถึงปี่พาทย์  ทำให้นึกถึงหนังเรื่อง "โหมโรง" เชื่อว่าหลายๆท่านคงคิดเหมือนผม  ว่าเป็นหนังไทยที่ดีมากเรื่องหนึ่ง  ดูกี่ครั้งก็ไม่เบื่อ ใน "สาส์นสมเด็จ" ก็ปรากฏเรื่องนี้อยู่เช่นกัน ขออนุญาตนำมาแทรกลงไว้เลยนะครับ สาส์นสมเด็จ ฉบับลงวันที่ ๑๔ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๘๓ ซินนามอน ปีนัง ที่ตรัสเล่ามาถึงเรื่องปี่พาทย์ในพระนครไปตีประชันปี่พาทย์ชาวสวนไม่ได้นั้น  เคยปรากฏแก่ห่มอฉันครั้ง ๑  เมื่อสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงเสด็จไปประพาสจังหวัดราชบุรีในฤดูน้ำ  สมเด็จพระราชปิตุลาเป็นแม่กองทำแพพลับพลาแรมรับเสด็จที่ทุ่งเขางู  ถึงเวลาค่ำท่านเอาปี่พาทย์วังบูรพาของท่านวง ๑  กับตรัสสั่งให้เรียกปี่พาทย์ชาวเมืองสมุทรสงครามวง ๑  ไปบรรเลงประชันกันที่พลับพลา  ปี่พาทย์วังบูรพาใช้เครื่องใหญ่และมีเครื่องประกอบต่างๆ ตัวปี่พาทย์ก็ล้วนคนหนุ่มว่องไว  แต่ปี่พาทย์วงเมืองสมุทรสงครามใช้เพียงปี่พาทย์เครื่องคู่ พวกปี่พาทย์ก็ล้วนคนแก่อายุไม่มีที่จะต่ำกว่า ๕๐ ปีสักคนเดียว  แต่เมื่อทำประชันกัน บรรดาคนฟังเห็นเป็นอย่างเดียวกันหมด  ว่าปี่พาทย์วังบูรพาสู้วงเมืองสมุทรสงครามไม่ได้  ด้วยปี่พาทย์วังบูรพาดังเป็นกราวเขน  แต่ปี่พาทย์เมืองสมุทรสงครามเขาไพเราะ  ได้ความภายหลังว่าเขาเลือกล้วนตัวครูมาทั้งนั้น  ถึงต่อมาถึงรัชกาลที่ ๗ เมื่อปี่พาทย์ในกรมมหรสพ ๒ วงเรียกว่า "ปี่พาทย์พระเพลง" เป็นปี่พาทย์ข้าหลวงเดิมรัชกาลที่ ๖ วง ๑   ปี่พาทย์ "หลวงประดิษฐ์ไพเราะ" อันสืบมาแต่ปี่พาทย์วังบูรพาวง ๑  หม่อมฉันฟังก็ชอบวงพระเพลงด้วยเขาทำไพเราะ  แต่วงหลวงประดิษฐ์ดังเป็นกราวเขนเช่นปี่พาทย์วังบูรพาแต่ก่อน จากคุณ : กัมม์ - [ 7 ก.ย. 48 12:59:27 ]

ความคิดเห็นที่ 97 รออ่านต่อค่ะ จากคุณ : ผู้ด้อยความรู้ - [ 8 ก.ย. 48 20:03:18 A:203.113.67.105 X: TicketID:105415 ]

ความคิดเห็นที่ 98 ติดตามอ่านห้องนี้มาระยะนึงแล้วครับ ได้ความรู้เยอะมาก ต้องขอบคุณทุกๆท่านที่โพสเข้ามาให้ความรู้ด้วยครับ ผมเองพึ่งโพสอันนี้ครั้งแรก เนื่องจากอ่านแล้วสงสัยว่า ศพขุนนางชั้นผู้ใหญ่ในอดีตที่บรรจุโกศนั้น ต้องทำการรองของเหลวต่างๆจากร่างกาย แล้วนำไปเผา และต้องทำการรูดผิวหนังออกจากศพก่อนเช่นเดียวกับพระศพเจ้านายด้วยหรือไม่ครับ จากคุณ : NaRoOn - [ 10 ก.ย. 48 03:18:17 ]

ความคิดเห็นที่ 99 "ความตายไม่เป็นอัศจรรย์อันใด   ย่อมมีย่อมเป็นเหมือนกันทุกรูปทุกนาม   ผิดกันแต่ที่ตายก่อนและตายทีหลัง แต่ก็อยู่ในต้องตายเหมือนกันทั้งสิ้น" จากคุณ : กัมม์ - [ 13 ก.ย. 48 18:02:23 ]