ความคิดเห็นที่ 1 คุณกัมม์ อิฉันไม่อยู่หลายวันกลับมาตามอ่านทุกกระทู้จนตาลายไปหมด  นี่เลยมาจองที่รออ่านค่ะ จากคุณ : little kitty - [ 1 ก.ย. 48 15:36:06 ]

ความคิดเห็นที่ 2 สาส์นสมเด็จ  ฉบับลงวันที่ ๗ ธันวาคม ๒๔๗๘  ตำหนักปลายเนิน คลองเตย สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระนริศรานุวัดติวงศ์  กราบทูล สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ..... ๒. ชายเจริญออกไปทำทางรถไฟกลับเข้ามาเยี่ยมบ้าน  มาถามขึ้นว่า "กุมภวาปี" แปลว่าอะไร  เกล้ากระหม่อมก็ออกจะจน  ถ้าแปลตามศัพท์ว่า หนองหม้อ  แต่ว่าชื่อเดิมของมันจะชื่ออะไรก็หาทราบไม่  เคยได้ยินชื่อ "หนองบัวลำภู" มีอยู่  แต่จะอยู่ที่ไหน จะเป็นที่เดียวกันนั้นหรือไม่ก็ไม่ทราบ  แต่อย่างไรก็ดี "กุมภ" แปลว่าบัวชนิดใดไม่ได้เลย  ลูกชายว่าในหนังสือซึ่งหลวงวิจิตรวาทการแต่งไว้ในเมื่อเป็นกองข้าหลวง ประชุมปรึกษาเรื่องแม่น้ำโขง แปล "กุมภวาปี" ว่า "บึ่งจระเข้" เกล้ากระหม่มอร้องค้านว่าไม่ได้เป็นอันขาด  จระเข้นั้นภาษาบาลีเรียกว่า "กุมฺภีโล"  ถ้าเรียกว่า "กุมภีลวาปี" จึงจะแปลว่าบึงจรเข้ได้  คิดว่าฝ่าพระบาทคงทรงทราบกำเนิดเดิม  จึงทูลถามมาเพื่อเรียนให้รู้. สาส์นสมเด็จ  ฉบับลงวันที่๑๒ธันวาคม ๒๔๗๘  บ้านซินนามอน ปีนัง สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ  ทูล สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระนริศรานุวัดติวงศ์ ...เรื่องชื่อเดิมของเมืองกุมภวาปี กับตำแหน่งแห่งที่ตำบลหนองบัวลำพูนั้น  หม่มอฉันทราบพอทูลอธิบายได้ในจดหมายฉบับนี้  เมืองกุมภวาปีนั้นเดิมชื่อว่า "บ้านบึงหม้อ" อยู่ริมหนองหารตอนสุดข้างเหนือ  ยกขึ้นเป็นเมืองกุมภวาปีเมื่อในรัชกาลที่ ๕ เรื่องตำบลหนองบัวลำพูนั้น  เมื่อหม่อมฉันขึ้นไปตรวจราชการมณฑลอุดร  ได้สืบถามว่าอยู่ที่ไหน เพราะเห็นเป็นที่สำคัญมีชื่อในพงศาวดาร  เมื่อครั้งสมเด็จพระมหาธรรมราชาธิราชยกกองทัพขึ้นไปช่วยพระเจ้าหงสาวดีตีกรุงศรีสัตนาคนหุต  พาพระนเรศวรราชบุตรไปด้วย  เมื่อไปถึงหนองบัวลำภู พระนเรศวรไปประชวรออกทรพิษ  พระเจ้าหงสาวดีจึงอนุญาตให้กองทัพไทยกลับลงมา  อีกครั้งหนึ่งในรัชกาลที่ ๓กรุงรัตนโกสินทร์ เมื่อเจ้าอนุเวียงจันทน์เป็นกบฏยกกองทัพลงมายึดเมืองนครราชสีมา  ครั้นรู้ว่าที่ในกรุงฯเตรียมกองทัพจะยกขึ้นไป  จึงถอนหนีกลับไปตั้งรบที่หนองบัวลำภู ได้รบกับกองทัพไทยเป็นสามารถ  เมื่อหม่อมฉันไป ได้รับคำชี้แจงที่เมืองอุดรว่าหนองบัวลำภูนั้นคือ เมืองกุมุทาสัย  ซึ่งยกเป็นเมืองในรัชกาลที่ ๔   หม่อมฉันกลับลงมากรุงเทพฯได้มีท้องตราสั่งให้เปลี่ยนชื่อเมือง กุมุทาสัย ซึ่งลดลงเป็นอำเภอในเวลานั้น  กลับเรียกชื่อเดมว่า "อำเภอหนองบัวลำภู"  ดูเหมือนยังใช้อยู่จนบัดนี้ การที่ท่านตรัสถามถึงชื่อเมืองในมณฑลอุดร  เตือนใจให้หม่อมฉันนึกขึ้นว่า  เรื่องตั้งเมืองต่างๆในมณฑลอุดรและอีสานเป็นเรื่องสำคัญในพงศาวดารส่วนหนึ่ง  ซึ่งมิใคร่มีใครรู้เหตุการณ์ เป็นแต่รู้จักชื่อเมือง  แต่เดิมหม่อมฉันเองก็ไม่ทราบ  ต่อเมื่อไปตรวจราชการมณฑลอุดรและอีสานครั้งนั้น  ไปถึงไหนก็ถามเรื่องตำนาน  และเรียกหนังสือเก่าเช่นท้องบัตรใบตราเอามาดูได้ความรู้หูผึ่ง กลับมาถึงกรุงเทพฯจึงพยายามค้นพงศาวดารประกอบ  คิดเรียบเรียงเป็นเรื่องตำนานพิมพ์ไว้  แต่พิมพ์แยกกันอยู่หลายแห่ง  เผอิญหนังสือนั้นอยู่กับหม่อมฉันที่ปีนัง  จึงให้คัดรวมเรื่องส่งมาถวายกับจดหมายฉบับนี้  แต่ยังขาดชื่อเมืองที่ตั้งในรัชกาลที่ ๕ แต่ก็ไม่กี่เมืองนัก  หม่อมฉันได้เรียกหนังสือทำเนียบจากกรุงเทพฯ  เมื่อได้มาจะเขียนถวายต่อไปให้บริบูรณ์ จากคุณ : กัมม์ - [ 1 ก.ย. 48 16:09:41 ]

ความคิดเห็นที่ 3 เรื่องตั้งเมืองในมณฑลอุดรและอีสาน เมื่อปลายสมัยกรุงศรีอยุธยา  เมืองลาวทางริมน้ำโขงมีกรุงศรีสัตนาคนหุต อันตั้งเมืองเวียงจันท์เป็นราชธานีเป็นอิสระอยู่ตอนกลาง  เมืองหลวงพระบางเป็นอิสระอยู่ข้างเหนือ  เมืองจำปาศักดิ์เป็นอิสระอยู่ข้างใต้  ฝ่ายเมืองดอนห่างลำแม่น้ำโขงเข้ามาเป็นอาณาเขตเมืองนครราชสีมาของไทย  เมื่อเสียกรุงศรีอยุธยาแก่พม่าแล้ว  ไม่ช้ากรุงศรีสัตนาคนหุตก็ต้องตกอยู่ในอำนาจพม่า  ครั้นถึงกรุงธนบุรี ไทยกลับเป็นอิสระได้  พระเจ้ากรุงศรีสัตนาคนหุตก็อยากเป็นอิสระบ้าง  จึงมาขอทอดทางไมตรีกับพระเจ้ากรุงธนบุรี(มีเรื่องแจ้งอยู่ในหนังสือพระราชวิจารณ์ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระราชทานพระบรมราชาธิบายไว้โดยพิศดาร)  และเมื่อสมัยกรุงธนบุรีนั้น  ไทยได้อาณาเขตเมืองจำปาศักดิ์กับเหล่าเมืองเขมรป่าดงมาเป็นของไทย  ครั้นอยู่มาพระเจ้าเวียงจันทน์วิวาทกับขุนนางผู้ใหญ่คนหนึ่งชื่อ พระวอ   พระวอหนีมาขอพึ่งพระบารมีอยู่ในอาณาเขตไทย  พระเจ้ากรุงธนบุรีโปรดฯให้ตั้งภูมิลำเนาอยู่ที่ตำบลดอนมดแดง(ใกล้กับเมืองอุบลเดี๋ยวนี้)  พระเจ้าเวียงจันท์บุญสารบังอาจให้กองทัพยกบุกรุกอาณาเขตไทยเข้ามาจับพระวอฆ่าเสีย  พระเจ้ากรุงธนบุรีจึงให้ยกกองทัพขึ้นไปปราบกรุงศรีสัตนาคนหุต  พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกเมื่อยังดำรงพระยศเป็นสมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศัก  เสด็จเป็นจอมพลไปในครั้งนั้น  ตีได้เมืองเวียงจันท์และหัวเมืองขึ้นทั้งปวงมาเป็นของไทย  พระเจ้าเวียงจันท์บุญสารหนีไปได้แต่ตัว  พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกทรงเชิญพระแก้วมรกต พระบาง และกวาดต้อนผู้คนชาวเมืองเวียงจันท์ลงมาเป็นอันมาก  ให้พวกชาวเวียงจันท์มาตั้งภูมิลำเนาตามหัวเมืองชั้นในที่ถูกพม่ากวาดต้นเอาราษฎรไปเสียจนร้างอยู่  คือเมืองลพบุรี เมืองสระบุรี เมืองนครนายก และเมืองฉะเชิงเทรา เป็นต้น  พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกทรงทำนุบำรุงไว้เอง  การที่กองทัพไทยยกขึ้นไปตีกรุงศรีสัตนาคนหุตครั้งนั้น  พวกราษฎรเมืองลาวทั้งชาวเมืองเวียงจันท์และชาวเมืองอื่น  พากันตื่นแตกหนีข้ามน้ำโขงำไปซุ่มซ่อนอยู่ตามป่าที่ใกล้ชายแดนญวนเป็นอันมาก  จนเกิดมีเมืองทางนั้นขึ้นหลายเมือง  ในสมัยครั้งตั้งกรุงธนบุรี ยังหาได้จัดการปกครองเมืองลาวให้เป็นปกติไม่  ครั้นถึงสมัยกรุงรัตนโกสินทรในรัชกาลที่ ๑ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก  โปรดฯให้กลับตั้งเมืองเวียงจันท์เป็นประเทศราชขึ้นกรุงเทพฯ  และทรงตั้งบุตรพระเจ้าเวียงจันท์บุญสารให้เป็นเจ้านครเวียงจันท์  เมืองจำปาศักดิ์ให้เป็นประเทศราช  ส่วนเมืองลาวและเมืองเขมรป่าดงซึ่งเคยขึ้นเมืองนครราชสีมาอยู่แต่ก่อน  มีพระราชประสงค์จะตั้งหัวเมืองชั้นนอกให้เป็นกำลังของเมืองนครราชศรีมา  อยู่ในระหว่างแดนประเทศราชเวียงจันท์และนครจำปาศักดิ์  จึงโปรดฯให้เกลี้ยกล่อมพระยาในท้องที่  ให้ไปตั้งภูมิลำเนาตามที่ซึ่งสมควรจะบำรุงให้เกิดประโยชน์ได้  ใครพาสมัครพรรคพวกไปอยู่เป็นหลักแหล่งจนเป็นที่ประชุมชนเกิดขึ้น ณ ที่ใด  ก็โปรดฯให้ตั้งที่นั้นเป็นเมืองมีอาณาเขตในการปกครอง  ทรงตั้งผู้เป็นหัวหน้าให้เป็นพระยาหรือเป็นพระที่เจ้าเมือง  และทรงตั้งญาติวงศ์ซึ่งได้ช่วยกันทำนุบำรุงท้องที่นั้นเป็นตำแหน่งอุปราช ราชวงศ์และราชบุตร  ตามทำเนียบยศซึ่งนิยมกันในเมทืองลาวแต่ก่อนมา  ให้เมืองเล่านี้ส่งส่วยสิ่งของต่างๆอันหาได้ง่ายในเมืองนั้นมาใช้ราชการในกรุงเทพฯเป็นหน้าที่  การตั้งเมืองชั้นนอกครั้งนั้น พวกท้าวพระยาพากันนิยมมีผู้เข้ารับอาสามาก เพราะได้อิสระแก่ตระกูลของตน  ใครได้เป็นเจ้าเมืองมีอาณาเขตน้อย หรือว่าเมื่อใคร่จะได้เป็นเจ้าเมือง  ก็พยายามเที่ยวเกลี้ยกล่อมราษฎรที่อื่นให้มาตั้งภูมิลำเนาในอาณาเขตเมืองของตน  เป็นเหตุให้ได้พวกราษฎรซึงหลบหนีไปอยู่ทางฝั่งซ้านแม่น้ำโขงเมื่อครั้งตีเมืองเวียงจันท์ กลับคืนมาเป็นอันมาก หัวเมืองลาวชั้นนอกซึ่งตั้งขึ้นในรัชกาลที่ ๑ (เดี๋ยวนี้อยู่ในมณฑลอุดร) คือ ๑.  ตั้งเมืองขอนแก่น  ที่บ้านกงบอน ๒.  ตั้งเมืองชนบท  ที่บ้านหนองแก้ว ๓.  ตั้งเมืองหนองหาร  ที่หนองหารน้อย ๔.  ตั้งเมืองสกลนคร  ที่หนองหารใหญ่ ๕.  ตั้งเมืองนครพนม  ที่เมืองโครตบูรโบราณ (เดี๋ยวนี้อยู่ในมณฑลนครราชสีมา) ๖.  ตั้งเมืองสุวรรณภูมิ  ที่บ้านดงท้าวสาร ๗.  ตั้งเมืองกาฬสินธุ์  ที่บ้านท่าแก่งสำโรง ๘.  ตั้งเมืองอุบล  ที่บ้านแจละแม ๙.  ตั้งเมืองรัตนบุรี  ที่บ้านกุดหมาย ๑๐. ตั้งเมืองไผทสง  ที่บ้านหมากเฟือง (เมืองเขมรป่าดง  เดี๋ยวนี้อยู่ในมณฑลนครราชสีมา) ๑๑. ตั้งเมืองขุขันธ์  ที่บ้านปราสาท ๑๒. ตั้งเมืองสุรินทร  ที่บ้านคูปะทาย ๑๓. ตั้งเมืองสังคะ  ที่บ้านโคกอัดจะ ตั้งเพิ่มในรัชกาลที่ ๒ (เดี๋ยวนี้อยู่ในมณฑลนครราชสีมา) ๑๔. ตั้งเมืองยโสธร  ที่บ้านสิงทา ๑๕. ตั้งเมืองเขมราฐ  ที่บ้านโคกกงพะเนียง ส่วนเมืองเวียงจันท์นั้น พระบาทสมเด็จพระพุทธยอกฟ้าจุฬาโลกทรงตั้งให้บุตรพระเจ้าเวียงจันท์บุญสารเป็นเจ้าเมืองต่อกันมา  คือเจ้านันทเสน(๑) เจ้าอินทวงศ์ แล้วเจ้าอนุวงศ์(ซึ่งเรียกกันแต่ว่าเจ้าอนุ)  ได้ครองเมืองเมื่อปลายรัชกาลที่ ๑  เจ้าอนุนั้นมีชื่อเสียงว่าเข้มแข็งในการศึกสงคราม  ไคยช่วยรบพม่ามีความชอบมาแต่ก่อน  ทั้งมีความสวามิภักดิ์ฝักฝ่ายในกรุงเทพฯมาก จึงเป็นผู้ทรงคุ้นเคยสนิทชิดชอบพระราชอัธยาศัยในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย  และพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว  และในรัชกาลนั้น เมื่อ พ.ศ.๒๖๒ เกิดมีพวกกบฏมาตีได้เมืองนครจำปาศักดิ์  กองทัพยกไปจากเมืองนครราชสีมาปราบพวกกบฏพ่ายแพ้หนีไปแต่ไม่สามารถจับอ้ายสาเกียดโง้ง หัวหน้าพวกกบฏได้  เจ้าอนุจึงอาสาแต่งให้เจ้าราชบุตร(โ บุตรของตน  คุมกองทัพลงไปติดตามจับอ้ายสาเกียดโง้งส่งเข้ามาถวายได้  และครั้งนั้นไม่มีตัวเจ้าเมืองนครจำปาศักดิ์ซึ่งสามารถรักษาเมืองได้ พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยทรงตั้งเจ้าราชบุตร(โย้) เป็นเจ้าเมืองนครจำปาศักดิ์เป็นบำเหน็จความชอบ  แต่นั้นเจ้าอนุก็มีอำนาจแผ่มาทางแม่น้ำโขงตอนใต้  ครั้นสิ้นรัชกาลที่ ๒ เมื่อเจ้าอนุลงมาถวายพระเพลิงศพ เชื่อว่าตนเป็นคนโปรดของพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวมาแต่ก่อน  จึงกราบบังคมทูลขอพวกชาวเมืองเวียงจันซึ่งถูกกวาดต้นลงมาในสมัยกรุงธนบุรี จะเอากลับไปบ้านเมือง  ก็คนพวกนั้นได้ลงมาอยู่ในหัวเมืองชั้นในเกือบ ๕๐ ปี คนที่ถูกกวาดต้อนยังเหลืออยู่น้อย  มีแต่ชั้นลูกหลานที่มาเกิดหัวเมืองชั้นในเป็นพื้น  พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงไม่พระราชทานตามประสงค์  เจ้าอนุก็รู้สึกอัปยศและมีความโทมนัสน้อยใจกลับขึ้นไปบ้านเมือง  ครั้งนั้นประจวบมีเหตุเกิดขึ้น ๒ อย่าง  อย่างหนึ่งคือญวนแผ่อาณาเขตขึ้นมาได้ในเมืองเขมร เมื่อรัชกาลที่ ๒  แล้วคิดแผ่อำนาจเข้ามาทางเมืองลาวริมแม่น้ำโขงอีกทางหนึ่ง  มาเกลี้ยกล่อมเจ้าอนุๆก็เอาใจออกหากจากไทย  หมายจะไปพึ่งกำลังญวน อีกอย่างหนึ่งไทยเกิดเกี่ยงแย่งกับอังกฤษเรื่องเมืองไทรมาแต่ปลายรัชกาลที่ ๒  เมื่อแรกตั้งรัชกาลที่ ๓ ที่ในกรุงเทพฯไม่ไว้ใจอังกฤษ  เกรงจะยกทัพเรือจู่เข้ามา  ให้เตรียมป้อมปราการป้องกันปากน้ำ  ข่าวจึงลือไปถึงเวียงจันท์ว่าอังกฤษยกทัพเรือมาตีกรุงเทพฯ  เจ้าอนุเห็นได้ทีก็ก่อการเป็นกบฏขึ้นเมื่อ พ.ศ. ๒๓๙๖ .................................................................................................................................................... (๑) เจ้านันทเสน  มีพระธิดาองค์หนึ่ง  นามว่า ทองสุก  ได้ถวายตัวรับราชการฝ่ายในพระบรมมหาราชวังเป็นเจ้าจอมมารดา  ประสูติพระราชธิดา เมื่อปีมะแมสัมฤทธิศก  จ.ศ. ๑๑๖๐  ทรงพระนามว่า "พระองค์เจ้าหญิงจันทบุรี"  สมเด็จพระบรมชนกนาถทรงพระมหากรุณาโปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น "สมเด็จเจ้าฟ้ากุณฑลทิพยวดี"   ในรัชกาชที่ ๒ สมเด็จเจ้าฟ้ากุณฑลทิพยวดีได้เป็นพระราชชายานารี  ทรงมีเจ้าฟ้าทูลเกล้าฯถวาย ๔ พระองค์ ๑. เจ้าฟ้าชายอาภรณ์ ๒. เจ้าฟ้าชายกลาง(สมเด็จเจ้าฟ้ามหามาลา กรมพระยาบำราบปรปักษ์) ๓. เจ้าฟ้าหญิง-- (สิ้นพระชนม์แต่ยังไม่มีพระนาม) ๔. เจ้าฟ้าชายปิ๋ว แก้ไขเมื่อ 01 ก.ย. 48 16:44:49 จากคุณ : กัมม์ - [ 1 ก.ย. 48 16:10:01 ]

ความคิดเห็นที่ 4 กำลังคิดถึงอยู่เชียว   คุณ little kitty นึกว่าทิ้งกันไปซะแล้ว ขอพัก"เพชรพระมหามงกุฎ"ไว้ก่อนนะครับ กระดานนี้ติดพันมาจาก "ตำนานพระโกศ" ครับ จากคุณ : กัมม์ - [ 1 ก.ย. 48 16:34:21 ]

ความคิดเห็นที่ 5 การที่เจ้าอนุเป็นกบฏครั้งนั้น  ไม่ใช่แต่หมายจะตั้งแข็งเมืองเป็นอิสระเท่านั้น  คิดกำเริบถึงจะลงมาตีกรุงเทพฯเก็บริบเอาทรัพย์สมบัติและกวาดต้อนผู้คนไปเป็นเชลย  ด้วยประมาทว่าผู้ที่เคยชำนาญการสงครามมาแต่ก่อนหมดตัวไปเสียมากแล้ว  แลบะเชื่อว่าที่ในกรุงเทพฯกับหัวเมืองชั้นในกำลังติดรบพุ่งกับอังกฤษพะว้าพะวังอยู่  ความคิดของเจ้าอนุหมายจะลงมายึดเอาเมืองนครราชสีมาเป็นที่มั่นสำหรับบัญชาการศึก  แต่เกรงว่าพวกหัวเมืองลาวชั้นนอกซึ่งขึ้นเมืองนครราชสีมาจะกีดขวางให้ชักช้า  เมื่อเจ้าอนุเกณฑ์กองทัพจึงประกาศอ้างเหตุว่าได้รับตราสั่งจากกรุงเทพฯว่าให้เกณฑ์กองทัพลงไปช่วยรบฝรั่ง  การที่เป็นกบฏรู้แต่ในพรรคพวกที่ร่วมคิด  ให้บุตรคนใหญ่ซึ่งเป็นเจ้าราชวงศ์ให้เป็นนายทัพหน้า  เจ้าอนุเป็นจอมพลยกมาจากเมืองเวียงจันท์ตรงลงมาเมืองนครราชสีมาทางหนึ่ง  ให้เจ้าราชบุตร(โย้)ซึ่งเป็นเจ้าเมืองนครจำปาศักดิ์ ยกกองทัพเข้ามาเมืองนครราชสีมาทางหัวเมืองเขมรป่าดงอีกทางหนึ่ง  ให้เจ้าอุปราช(ติสสะ)น้องชายคุมทัพตามเจ้าอนุลงมายึดเอาหัวเมืองลาวชั้นนอกอีกทัพหนึ่ง   เมื่อกองทัพเจ้าอนุลงมา  พวกหัวเมืองลาวชั้นนอกสำคัญว่าจะยกลงมาช่วยกรุงเทพฯรบฝรั่ง ด้วยทราบอยู่ว่าเจ้าอนุเป็นคนโปรดปรานมาแต่ก่อน  ต่างก็ส่งเสบียงอาหารและจัดให้กองทัพเวียงจันท์ลงมาโดยมิรู้เท่า  จนถึงเมืองนครราชสีมา  เผอิญเวลานั้นเจ้าพระยานครราชสีมา และพระปลัด  ต้องออกไปราชการอยู่ทางชายพระราชอาณาเขต พวกกรมการพาซื่อต้อนรับ  พอเจ้าอนุเข้าตั้งอยู่เมืองนครราชสีมาได้ก็แสดงการเป็นกบฏโดยออกหน้า  ให้เจ้าราชวงศ์ยกกองทัพลงมาเมืองสระบุรี แต่มาทราบว่ามิได้มีศึกฝรั่งดังคำเลืองลือ  และที่ในกรุงเทพฯกำลังเตรียมกองทัพใหญ่จะยกขึ้นไปปราบปราม(๑)  พวกเวียงจันท์เห็นไม่สมหมาย ก็เปลี่ยนความคิดไปเก็บริบทรัพย์และกวาดต้อนผู้คนเมืองนครราชสีมาและเมืองขึ้นไปเป็นเชลย  แล้วถอนกองทัพกลับไป  ส่วนหัวเมืองลาวชั้นนอกนั้น แต่งให้พวกเจ้านายท้าวพระยาลงมายึดเมือง  ถ้าใครไม่ยอมอ่อนน้อมก็จับฆ่าเสีย  กองทัพกรุงเทพฯยกตามขึ้นไป ๓ ทาง  คือกรมพระราชวังบวรมหาศักดิ์พลเสพ เสด็จเป็นจอมทัพยกไปทางเมืองนครราชสีมาทางหนึ่ง  เจ้าพระยาภูธรที่สมุหนายก ยกขึ้นไปทางเมืองเพชรบูรณ์หล่มศักดิ์ทางหนึ่ง  เจ้าพระยาบดินทรเดชา(ต้นสกุล "สิงหเสนี")เมื่อยังเป็นที่พระยาราชสุภาวดี ยกไปทางเมืองนครจำปาศักดิ์ทางหนึ่ง  ให้ปราบปรามพวกกบฏขึ้นไปสมทบกันตีเมืองเวียงจันท์  ได้รบพุ่งกันหลายแห่งหลายพัก  ในที่สุดจับได้ตัวเจ้าอนุ เจ้าอุปราช และเจ้าราชบุตร(โย) กับพรรคพวกเป็นอันมาก(๒) เมื่อปราบกบฏเวียงจันท์แล้ว  พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวพระราชปรารภความ ๒ ข้อ คือ ข้อ ๑ ญวนกำลังหมายจะขยายอาณาเขตรุกแดนไทยเข้ามาทางตะวันออกเฉียงเหนือ  ถ้าให้เวียงจันท์เป็นประเทศราชอยู่ อาจจะเป็นไส้ศึกในภายหน้า  อีกข้อ ๑ พวกราษฎรชาวเมืองลาวกำลังระส่ำระสายที่อพยพหลบหนีไปทางฝั่งซ้ายแม่น้ำโขงก็มี  ที่เที่ยวซุ่มซ่อนอยู่ตามป่าตามดงก็มาก  ทั้งที่เคยเป็นพวกเจ้าอนุ ที่ได้ต่อสู้เจ้าอนุ  เพื่อจะจัดการปกครองพระราชอาณาเขตทางนั้นให้เรียบร้อยต่อไป  จึงโปรดฯให้ทำลายเมืองเวียงจันท์เสียให้ปรากฏว่ามิได้มีประเทศราช  และให้กวาดต้อนพวกชาวเมืองเวียงจันท์ซึ่งเคยเป็นพรรคพวกเจ้าอนุเข้ามาไว้เสียตามหัวเมืองชั้นใน  ส่วนหัวเมืองซึ่งเคยขึ้นเมืองเวียงจันท์นั้น  โปรดฯให้เลือกสรรท้าวพระยาตามหัวเมืองชั้นนอกซึ่งซื่อตรงตั้งเป็นเจ้าเมือง  และให้พาสมัครพรรคพวกไปปกครองหัวเมืองนั้นๆ  พวกท้าวพระยาที่ได้เป็นเจ้าเมืองจึงเกลี้ยกล่อมราษฎรที่ยังเที่ยวกระจัดพลัดพรายอยู่ตามที่ทั้งปวง  ทั้งทางฝั่งซ้ายและฝั่งขวาแม่น้ำโขงกลับคืนมาตั้งภูมิลำเนาอยู่ตามเมืองนั้นๆ  ท้าวพระยาบางคนก็ขอพระราชทานอนุญาตตั้งเมืองขึ้นใหม่  เพื่อจะเกลี้ยกล่อมให้ผู้คนมาตั้งภูมิลำเนา  พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงได้โปรดฯให้ตั้งหัวเมืองชั้นนอกขึ้นทางนั้น  เหมือนอย่างครั้งรัชกาลที่ ๑ อีก ๑๙ เมืองคือ ๑.  ตั้งบ้านหนองคาย  เป็นเมืองหนองคาย ๒.  ตั้งบ้านโพนแพง  เป็นเมืองโพนพืสัย ๓.  ตั้งบ้านปากน้ำสงคราม  เป็นเมืองไชยบุรี ๔.  ตั้งบ้านภูเวียง  เป็นเมืองภูเวียง ๕.  ตั้งบ้านปากเหือง  เป็นเมืองเชียงคาน ๖.  ตั้งบ้านคางราย  เป็นเมืองเรณูนคร ๗.  ตั้งบ้านเมืองราม  เป็นเมืองรามราช ๘.  ตั้งบ้านนาลาดควาย  เป็นเมืองอาทมาต ๙.  ตั้งบ้านท่าม่วง  เป็นเมืองอากาศอำนวย ๑๐. ตั้งบ้านท่าขอนยาง  เป็นเมืองท่าขอนยาง ๑๑. ตั้งบ้านแซงบาดาน  เป็นเมืองแซงบาดาน ๑๒. ตั้งบ้านกุดฉิมนารายณ์  เป็นเมืองกุดฉิมนารายณ์ ๑๓. ตั้งบ้านซ้องนาง  เป็นเมืองเสนางคนิคม ๑๔. ตั้งบ้านดอนมะเกลือ เป็นเมืองลำเนาหนองปรือ ๑๕. ตั้งบ้านชั้ว  เป็นเมืองอำนาจเจริญ ๑๖. ตั้งบ้านคำแก้ว  เป็นเมืองคำเขื่อนแก้ว ๑๗. ตั้งบ้านส่วยหาง  เป็นเมืองสะเมียะ ๑๘. ตั้งบ้านทองคำใหญ่  เป็นเมืองทองคำใหญ่ ๑๙. ตั้งบ้านเซลำเพา  เป็นเมืองเซลำเพา ถึงรัชกาลที่ ๔ โปรดฯให้ตั้งเมืองในมณฑลอุดรและอีสานตามแบบอย่างครั้งรัชกาลที่ ๓ ต่อมาอีกหลายเมือง คือ ๑.  ตั้งบ้านสระบัว  เป็นเมืองกมลาสัย ๒.  ตั้งบ้านกวางชโด  เป็นเมืองพิบูลมังสาหาร ๓.  ตั้งบ้านเวินชัย  เป็นเมืองมหาชนะชัย ๔.  ตั้งบ้านยักขุ  เป็นเมืองชาณุมานมณฑล ๕.  ตั้งบ้านสะพือ  เป็นเมืองตระการพืชผล ๖.  ตั้งบ้านหนองบัวลำภู  เป็นเมืองกุทุมาสัย ๗.  ตั้งบ้านหงส์ทอง  เป็นเมืองธุรคมหงส์สถิตย์ ๘.  ตั้งบ้านห้วยลำแสน  เป็นเมืองกันทรารักษ์ ๙.  ตั้งบ้านอุทุมพร  เป็นเมืองอุทุมพรพิสัย ๑๐. ตั้งบ้านภูหว้า  เป็นเมืองภูวดลสอาง ๑๑. ตั้งบ้านกุดลิง  เป็นเมืองวานรนิวาส ๑๒. ตั้งบ้านโพธิสว่าง  เป็นเมืองสว่างแดนดิน ๑๓. ตั้งบ้านท่าทราย  เป็นเมืองพาลุกากรภูมิ ๑๔. ตั้งบ้านปลาเป้า  เป็นเมืองวาริชภูมิ ๑๕. ตั้งบ้านท่าม่วง  เป็นเมืองอากาศอำนวย(๓) ๑๖. ตั้งบ้านลำพัน  เป็นเมืองสหัสขันธ์ ๑๗. ตั้งบ้านโป่ง  เป็นเมืองพนมไพรแดนมฤค เมื่อได้ทำเนียบชื่อเมืองที่ตั้งในรัชกาลที่ ๕ มา  จึงจะเขียนต่อไปให้สิ้นเรื่อง .................................................................................................................................................... (๑) ทางกรุงเทพฯทราบว่าเจ้าอนุยกลงมา เนื่องจากเมืองหลวงพระบาง  เมืองน่าน เมืองพวน สิบสองจุไทย  ที่เจ้าอนุส่งคนไปเกลี้ยกล่อมให้ร่วมทำการ  แต่เมืองเหล่านี้ไม่เห็นชอบด้วยเจ้าอนุ  จึงลอบส่งข่าวลงมาให้กรุงเทพฯรู้  ครั้งนั้นเกณฑ์ทัพกษัตริย์ตั้งรายจากหัวลำโพงไปจนถึงทุ่งบางกะปิ  พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จทรงพระคชาธารจะเสด็จเป็นจอมทัพยกขึ้นตีเจ้าอนุด้วยพระองค์เอง   แต่หัวเมืองปักษ์ใต้ส่งข่าวมาว่ามีเรือรบอังกฤษมาจอดดูท่าทีอยู่ชายพระราชอาณาเขต  จึงไม่ทรงได้เสด็จพระราชสงครามด้วยพระองค์เอง----ข้อมูลจากเทศนาเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว  พระราชนิพนธ์ใน พระบาทสมเด็ฅจพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (๒) เจ้าอนุนั้น  เจ้าน้อยเมืองพวนและพวกเมืองน่านจับได้ส่งลงมากรุงเทพฯ  เป็นเหตุให้เมืองญวนขัดเคืองเจ้าน้อยเมืองพวนเรียกขึ้นไปฆ่าเสียที่เมืองญวน เป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้เมืองพวนช่วยไทยรบกับญวนในเหตุการณ์ต่อมา --- จากเล่มที่อ้างอิงเดิม (๓) ซ้ำกับเมืองอากาศอำนวยที่ตั้งในครั้งรัชกาลที่ ๓ ขอให้สอบกับ "ประชุมพงศาวดาร ภาค ๔" เรื่อง พงศาวดารหัวเมืองมณฑลอีสาน   ของ หม่อมอมรวงศ์วิจิตร (ม.ว.ปฐม  คเนจร) นะครับ จากคุณ : กัมม์ - [ 1 ก.ย. 48 22:13:13 ]

ความคิดเห็นที่ 6 อธิบายชื่อเมืองในมณฑลอุดรและอีสาน เมืองที่ตั้งในรัชกาลที่ ๕ ในทำเนียบมณฑลอุดรที่ได้มาไม่จะแจ้งว่าตั้งบ้านอะไรเป็นเมืองใด  และมีชื่อเมืองบางเมือง  เช่นเมืองเลย เมืองแก่นท้าว และเมือท่าบ่อ เป็นต้น  ดูเป็นชื่อเก่าก่อนรัชกาลที่ ๕  หม่อมฉันไม่มีอะไรจะสอบ  จึงมิได้เอาชื่อเมืองที่สงสัยอยู่ในบัญชีที่ถวายมา  แต่เมืองที่ตั้งขึ้นในมณฑลอีสานมีอธิบายอยู่ในหนังสือพงศาวดารมณฑลอีสาน ที่หม่อมอมรวงศ์วิจิตแต่ง  จึงรู้ความได้ละเอียด  แต่มีจำนวนเมืองมากกว่าที่หม่อมฉันเข้าใจอยู่แต่ก่อนมาก มณฑลอุดร ๑.  กุสุมาลมณฑล ๒.  โพธิไพศาล ๓.  กุมภวาปี ๔.  พรรณานิคม ๕.  จำปาชนบท ๖.  หนองสูง ๗.  พาลุกากรภูมิ ๘.  รัตนวาปี ๙.  มัญจาคีรี มณฑลอีสาน ๑๐. ตั้งบ้านกุดประไทย  เป็นเมืองสีขรภูมิพิไสย ๑๑. ตั้งบ้านลำดวน  เป็นเมืองสุรพินนิคม ๑๒. ตั้งบ้านลำพุก  เป็นเมืองกันทรารมย์ ๑๓. ตั้งบ้านดอนสำโรง  เป็นเมืองเกษตรวิสัย ๑๔. ตั้งบ้านกันทา(ร้าง)  เป็นเมืองกันทรวิชัย ๑๕. ตั้งบ้านโป่ง  เป็นพนมไพรแดนมฤค(๑) ๑๖. ตั้งบ้านกู่กะโดน  เป็นเมืองเกษตราวิสัย ๑๗. ตั้งบ้านห้วยหินโก  เป็นเมืองสพังภูผา ๑๘. ตั้งบ้านเมืองเสือ  เป็นเมืองพยัคภูมิพิสัย ๑๙. ตั้งบ้านบึงโดน  เป็นเมืองเสลภูมิ ๒๐. ตั้งบ้านท่ายักขุ  เป็นเมืองชาณุมานมณฑล ๒๑. ตั้งบ้านเผลา  เป็นเมืองพนานิคม ๒๒. ตั้งบ้านนากอนจอ  เป็นเมืองวารินชำราบ ๒๓. ตั้งบ้านเสาธง  เป็นเมืองธวัชบุรี ๒๔. ตั้งบ้านจาน  เป็นเมืองมูลป่าโมกข์ ๒๕. ตั้งบ้านจันทาโล  เป็นเมืองโดมประดิษฐ์ ๒๖. ตั้งบ้านโนนหิน  เป็นเมืองราษีไสล ๒๗. ตั้งบ้านที  เป็นเมืองเกษมสีมา ๒๘. ตั้งบ้านทัพค่าย  เป็นเมืองชุมพลบุรี ๒๙. ตั้งบ้านหงส์  เป็นเมืองจตุรพักตร์พิมาน ๓๐. ตั้งบ้านนาเลา  เป็นเมืองวาปีประทุม ๓๑. ตั้งบ้านวังทาหอขวาง  เป็นเมืองโกสุมพิสัย ๓๒. เปลี่ยนชื่อเมืองเซลำเภา  เป็นเมืองธาราบริรักษ์ แต่เมืองเซลำเภาก็คงตั้งอยู่  เป็นแต่แยกออกเป็นเมืองธาราบริรักษ์อีกเมืองหนึ่ง  เมืองตั้งสุดท้ายในจุลศักราช ๑๒๔๗ (พ.ศ. ๒๔๒๘) วิธีตั้งเมืองต่างๆในมณฑลอุดรและอีสาน เมื่อรัชกาลที่ ๑ และรัชกาลที่ ๓  เป็นรัฏฐาภิปาลโนบายอย่างประเสริฐ  เพราะเป็นเวลาผุ้คนแตกฉานซ่านเซ็นหนีภัยไปรวบรวมกันตั้งบ้านเมืองอยู่ที่อื่นบ้าง  เที่ยวซุ่มซ่อนกระจัดกระจายอยู่ในป่าบ้าง  ทิ้งบ้านเมืองเป็นที่ร้างว่างเปล่าอยู่ทั่วไป  ถ้าใช้กำลังออกติดตามไล่ต้อนผู้คนให้กลับมาก็คงยิ่งตื่นเต้น  หรือมิฉะนั้นก็อาจจะต่อสู้ต้องฆ่าฟันกัน  ที่ตั้งคนในท้องถิ่นเป็นเจ้าเมืองร้างให้เที่ยวเกลี้ยกล่อมพาผู้คนมาเป็นพลเมืองไม่ต้องใช้อำนาจ  อาจทำได้ด้วยยินดีด้วยกันทุกฝ่ายก็สำเร็จประโยชน์ตามความมุ่งหมาย  เจ้าเมืองไหนเกลี้ยกล่อมคนได้มาก ก็ได้ทรัพย์เศษส่วยและได้ผู้คนสำหรับอาศัยใช้สอยมากขึ้น  ก็เต็มใจขวนขวายตั้งบ้านเมือง  ฝ่ายราษฎรที่ไปเที่ยวหลบลี้เดือดร้อนลำบากอยู่  เมื่อรู้ว่าบ้านเมืองกลับเรียบร้อยอย่างเดิมก็ยินดีที่จะกลับมาโดยมาก  มีเรื่องประหลาดที่หม่อมฉันไปทราบความในท้องถิ่นว่า  เดิมราษฎรเมืองท่าอุเทนกับเมืองชัยบุรีอันอยู่ริมลำน้ำโขงเขตติดต่อกัน  อพยพหนีไปอยู่ฝั่งซ้ายใกล้แดนญวน  พวกชาวเมืองชัยบุรีกลับมาก่อนเห็นว่าที่นาเมืองท่าอุเทนดีก็พากันไปตั้งอยู่เมืองท่าอุเทน  เมื่อพวกชาวเมืองท่าอุเทนกลับมาเห็นบ้านเดิมของตนกลับเป็นของคนอื่นแล้ว  ก็พากันไปตั้งอยู่ที่เมืองชัยบุรี  ราษฎรก็ไขว้เมืองกันแต่นั้น     เมื่อเสร็จศึกเวียงจันท์บ้านเมืองราบคาบมาแต่ในรัชกาลที่ ๓ ถึง ๒๐ ปี  ในระหว่างนั้นผู้คนที่แตกฉานกลับคืนมาด้วยการเกลี้ยกล่อม หรือโดยอำเภอใจเกือบหมดแล้ว  เหตุที่ตั้งเมืองก็ผันแปรไปเป็นอย่างอื่น  คือให้ราษฎรตั้งภูมิลำเนากระจายกันออกไป  ให้มีไร่นาที่ทำมาหากินเกิดมากขึ้น  เมืองที่ตั้งตอนหลังจึงมักแบ่งเขตเมืองที่ตั้งมาแต่ก่อน  ตั้งเมืองขึ้นของเมืองนั้นเองบ้าง ขึ้นกรุงเทพฯบ้าง  ถึงรัชกาลที่ ๔ มีเหตุเกิดขึ้นอีกอย่างหนึ่ง  เพราะผู้คนพลเมืองมีมากขึ้น  เจ้าเมืองกับท้าวพระยาแย่งผู้คนที่ควบคุมกัน  จึงมักมีท้าวพระยาขอตั้งเมืองขึ้นใหม่ในที่ว่าง  เพื่อรวบรวมผู้คนของตนให้มีที่อยู่เป็นหมู่หมวด   แต่เมื่อถึงรัชกาลที่ ๕ การขอตั้งเมืองกลายเป็นอุบายพวกท้าวพระยาแย่งอาณาเขตและผู้คนกันและกัน  เมื่อความจริงยังไม่รู้ถึงกรุงเทพฯก็ปล่อยให้ตั้งตามเคยมาแต่ก่อน  ครั้นทรงทราบว่าการตั้งเมืองกลับเป็นโทษ  จึงโปรดงดการนั้นแต่ พ.ศ. ๒๔๒๘ มา  กำหนดเขตเป็นมณฑล จังหวัด อำเภอ และตำบล  เมืองต่างๆที่ตั้งไว้แต่ก่อนเหลือเป็นจังหวัดอยู่ฒณฑลละไม่กี่เมือง  ที่ลดลงเป็นอำเภอและตำบล หรือที่สุดละลายไปเพราะเขตกีดขวางก็มี  แต่เมื่อหม่อมฉันว่าการมหาดไทยถือเป็นหลักอย่างหนึ่งว่าจะรักษาชื่อเมืองไว้มิให้สูญเสีย  จึงให้ใช้เป็นชื่ออำเภอ  หรือแม้เป็นชื่อตำบลในทำเนียบท้องที่ๆเคยเป็นเขตเมืองนั้นๆ .................................................................................................................................................... (๑) ซ้ำอีกแล้วครับ...ดูเหมือนต้องเอาชื่อเมืองในประชุมพงศาวดารภาค ๔ พงศาวดารหัวเมืองมณฑลอีสานของหม่อมอมรวงศ์วิจิตร มาลงไว้เพื่อสอบด้วยท่าจะดี  แต่ท่านแต่งไว้ยาวเหลือเกิน  กว่าจะพิมพ์จบเห็นจะสิ้นปีพอดี  คิดว่าจะทำเป็นบัญชีอย่างเสด็จในกรมฯท่านทรงทำไว้ดีกว่า จากคุณ : กัมม์ - [ 2 ก.ย. 48 13:38:51 ]

ความคิดเห็นที่ 7 บางเมืองก็รู้จัก  บางเมืองก็ไม่รู้ว่าอยู่ที่ไหน บางเมืองก็อุตริไปเปลี่ยนชื่อ-หารู้ไมว่าว่าเป็นชื่อพระราชทานเป็นมงคลกับเมืองอยู่แล้ว   เมืองที่ตั้งในรัชกาลที่ ๑ ๑.  เมืองขอนแก่น  เป็น จ.ขอนแก่น ๒.  เมืองชนบท  เป็น อ.ชนบท  จ.ขอนแก่น ๓.  เมืองหนองหาร  แผลงเป็น อ.หนองหาน  จ.อุดรธานี ๔.  เมืองสกลนคร  เป็น จ.สกลนคร ๕.  เมือนครพนม เป็น จ.นครพนม ๖.  เมืองสุวรรณภูมิ (ช่วยที) ๗.  เมืองกาฬสินธุ์  เป็น จ.กาฬสินธุ์ ๘.  เมืองอุบล  เป็น จ.อุบลราชธานี (น่าจะเป็นอุบลธานี) ๙.  เมืองรัตนบุรี (ช่วยด้วย) ๑๐. เมืองไผทสง  ได้ยินว่า พุทไธสง  ที่เดียวกันหรือเปล่าครับ  ถ้าใช่ก็เป็นอุตริล่ะ ๑๑. เมืองขุขันธ์  (ซอยแน่) ๑๒. เมืองสุรินทร์  เป็น จ.สุรินทร์ ๑๓. เมืองสังคะ  เปลี่ยนเป็น อ.สังขะ จ.สุรินทร์ ๑๔. เมืองยโสธร  เป็น จ.ยโสธร ๑๕. เมืองเขมราฐ  (คุ้นๆ...ติดอยู่ที่ปากนี่แหละ) เมืองที่ตั้งในรัชกาลที่ ๓ ๑.  เมืองหนองคาย  เป็น จ.หนองคาย ๒.  เมืองโพนพิสัย  เป็น อ.โพนพิสัย  จ.หนองคาย(ไปดูบั้งไฟพญานาคมาแล้ว) ๓.  เมืองไชยบุรี (ไม่ทราบว่าอยู่ที่ไหน  เห็นมี อ.ศรีสงคราม จ.นครพนม  หรือจะกลับไปใช่ชื่อเก่า บ้านปากน้ำสงคราม) ๔.  เมืองภูเวียง  เป็น อ.ภูเวียง จ.ขอนแก่น ๕.  เมืองเชียงคาน  เป็น อ.เชียงคาน  จ.เลย ๖.  เมืองเรณูนคร  เป็น อ.เรณูนคร จ.นครพนม ๗.  เมืองรามราช (?) ๘.  เมืองอาทมาต(?+?) ๙.  เมืองอากาศอำนวย  เป็น อ.อากาศอำนวย จ.สกลนคร ๑๐. เมืองท่าขอนยาง  (แว่วๆว่า ท่าสองยาง) ๑๑. เมืองแซงบาดาล (?) ๑๒. เมืองเสนางคนิคม  เป็น อ.เสนางคนิคม จ.ยโสธร ๑๓. เมืองเมืองกุดฉิมนารายณ์  แปลงเป็น อ.กุสินารายณ์ จ.กาฬสินธุ์ (ไม่เหลือเค้าความหมายเดิมเลย) ๑๔. เมืองลำเนาหนองปรือ (?) ๑๕. เมืองอำนาจเจริญ  เป็นจังหวัดอำนาจเจริญ ๑๖. เมืองคำเขื่อนแก้ว  เป็น อ.คำเขื่อนแก้ว จ.ยโสธร ๑๗. เมืองสะเมียะ (??) ๑๘. เมืองทองคำใหญ่ (???) ๑๙. เมืองเซลำเพา (?? อำเภอหนึ่งชื่อเซกา  จ.หนองคาย) เมืองที่ตั้งในรัชกาลที่ ๔ ๑. เมืองกมลาสัย  เปลี่ยนเป็น อ.กมลไสย จ.กาฬสินธุ์ ๒. เมืองพิบูลมังสาหาร  เป็น อ.พิบูลมังสาหาร จ.อุบลราชธานี ๓. เมืองมหาชนะชัย  เป็น อ.มหาชนะชัย จ.ยโสธร ๔. เมืองชาณุมานมณฑล  ทั้งกุดทั้งเปลี่ยนเหลือเป็น อ.ชานุมาน  จ.อำนาจเจริญ ๕. เมืองตระการพืชผล เป็น อ.ตระการพืชผล จ.อุบลราชธานี ๖. เมืองกุมุทาสัย  (? ชื่อไม่คุ้น เรียกยากไม่เคยผ่านไปมัง) ๗. เมืองธุรคมหงศ์สถิตย์ (ชื่อนี้จำได้ชัด  ว่าไม่เคยได้ยินที่ไหน) ๘. เมืองกันทรารักษ์  เปลี่ยนเป็น อ.กันทรลักษณ์ จ.ศรีสะเกษ ๙. เมืองอุทุมพรพิสัย  เป็น อ.อุทุมพรพิสัย จ.ศรีสะเกษ ๑๐. เมืองภูวดลสอาง (???) ๑๑. เมืองวานรนิวาส เป็น อ.วานรนิวาส จ.สกลนคร   .  (กุดลิง-กุด แปลเป็นภาษากลางว่า บาง  ไม่ใช่ "กุฏิ" ที่เป็นที่อยู่(นิวาส) น่าใช้จะชื่อ บางกระบี่ กระบี่พิสัย) ๑๒. เมืองสว่างแดนดิน  เป็น อ.สว่างแดนดิน จ.สกลนคร ๑๓. เมืองพาลุกากรภูมิ (มึนตึบ) ๑๔. เมืองวาริชภูมิ  เป็น อ.วาริชภูมิ จ.สกลนคร ๑๕. เมืองอากาศอำนวย ๑๖. เมืองสหัสขันธ์  เป็นอ.สหัสขันธ์ จ. กาฬสินธุ์ ๑๗. เมืองพนมไพรแดนมฤค  หดเหลือเป็น อ.พนมไพร จ.ร้อยเอ็ด  .   (ชื่อเดิมว่าบ้านโป่ง (ดินโป่ง) คงจะมีกวางเยอะ  เรียกกันแต่ พนมไพร จะเสียความหมายเดิมนะครับ) จากคุณ : กัมม์ - [ 2 ก.ย. 48 15:35:49 ]

ความคิดเห็นที่ 8 ชาณุมานมณฑล  ผมว่าชื่อนี้เพราะกว่า ชานุมานนะครับ รู้หรือเปล่าครับ ว่าแปลว่าอะไร จากคุณ : กริชครับผม - [ 7 ก.ย. 48 00:57:54 ]

ความคิดเห็นที่ 9 แปลพจนานุกรมแล้วเขาว่า ชานุ ชันนุ ชันนุกะ  - หัวเข่า   ชานุมณฑล - ลูกสะบ้าหัวเข่า เหลว!!! อีกคำหนึ่งอยู่ใกล้ๆกัน ชานบท (ชาน-นะ-บท)  แปลว่า ชาวชนบท ดูเข้าท่ากว่านะครับ ชาน + อุมา อุมา - แสงสว่าง ชื่อ เสียง ราบคาบ หรือ + มาน  (แปลว่า มี) จากคุณ : กัมม์ - [ 7 ก.ย. 48 19:30:36 ]

ความคิดเห็นที่ 10 ผมขอตอบคคห7นะครับ เมืองที่ตั้งใน ร.๑ เมืองรัตนบุรี เป็น อ.รัตนบุรี จ.สุรินทร์ เมืองขุขันธ์ เป็น จ.ศรีสะเกษ เมืองเขมราฐ เป็น อ.เขมราฐ จ.อุบลราชธานี ส่วนเมืองสุวรรณภูมิ คิดว่าน่าจะเป็น จ.ร้อยเอ็ด ครับ ขอบคุณคุณกัมม์ สำหรับข้อมูลดี ๆ เป็นความรู้นะครับ จากคุณ : ผ่านมา - [ 7 ก.ย. 48 21:46:06 A:61.90.10.15 X: ]

ความคิดเห็นที่ 11 ๑๓. เมืองเมืองกุดฉิมนารายณ์ แปลงเป็น อ.กุสินารายณ์ จ.กาฬสินธุ์ (ไม่เหลือเค้าความหมายเดิมเลย) เป็น อ. กุฉินารายณ์ รึเปล่าครับ จากคุณ : จำปูน - [ 8 ก.ย. 48 12:35:48 A:203.144.198.246 X: TicketID:033075 ]

ความคิดเห็นที่ 12 ขอบคุณครับ ผ่านมาแล้วอย่าเพิ่งไปนะครับ อยู่ช่วยกันอีกสักหน่อย ใช่ครับท่าน จำปูน บางที่ ก็ว่า กุสินารายณ์ บางที่ ก็ว่า กุฉินารายณ์ ไม่รู้ว่าทางราชการเข้าใช้คำไหนครับ  ช่วยที จากคุณ : กัมม์ - [ 8 ก.ย. 48 13:50:39 ]

ความคิดเห็นที่ 13 เสริม คุณ ผ่านมา นะครับ -เมืองขุขันธ์ เป็น จังหวัดศรีษะเกษ   ในพงศาวดารหัวเมืองมณฑลอีสาน  กล่าวว่า "...ในปีนี้ พระยาขุขันธ์(ตากะจะ)ถึงแก่กรรม  โปรดฯให้หลวงปราบ(เชียงขัน) เป็นพระยาไกรภักดีศรีลำดวน เจ้าเมืองขุขันธ์  เลื่อนมาตั้งบ้านแตระเป็นเมืองขุขันธ์..." แสดงว่ามีเมืองขุขันธ์เก่า(ที่ตากะจะครอง) และขุขันธ์ใหม่(ที่พระยาไกรฯครอง) ต่อมา พระยาขุขันธ์ต้องหากบฏ โปรดฯให้เรียกไปพิจารณาความตามหา  ต้องจำคุกอยู่ ณ กรุงเทพฯ "...ท้าวอุ่นผู้เป็นที่พระภักดีภูธรสงคราม ปลัดเมืองขุขันธ์ลงมา ณ กรุงเทพฯ  กราบบังคมทูลขอเป็นเจ้าเมืองๆหนึ่งแยกออกจากเมืองขุขันธ์ ไปตั้งอยู่ ณ บ้านโนนสามขาสระกำแพงใหญ่  จึงทรงพระกรุณาโปรดฯให้ยกบ้านโนนสามขาสระกำแพงใหญ่ขึ้นเป็นเมืองศรีสระเกศ  ตั้งให้พระภักดีภูธรสงครามปลัดเมืองขุขันธ์เป็นพระยารัตนวงษา เจ้าเมืองศรีสระเกศ..." ต่อมา จ.ศ. ๑๑๔๗ เมืองขุขันธ์ กับเมืองศรีสระเกศวิวาทกันด้วยเรื่องดินแดน "... จึงโปรดฯเกล้าให้ปันเขตแดนเมืองศรีสระเกศกับเมืองขุขันธ์ดังนี้  ทิศใต้ตั้งแต่เขาบรรทัด ช่องจันหอมมาบ้านหัวดอย ถึงทุ่งประทายมาบ้านขามมาบ้านคันร่ม  ถึงบ้านลาวเดิมไปตามลำห้วยทาดไปบ้านเก่าศาลาบ้านสำโรง บ้านดอยกองไปวังขี้นาค ไปบ้านแก่งเก่าไปกุดสมอ ไปบ้านด่านบ้านหมากเยา  ถึงบ่อพันขันธ์ไปถึงท่าหัวลำพาชี  ลงไปข้างใต้เป็นพรมแดนเมืองขุขันธ์  ข้างเหนือเป็นเขตแดนเมืองศรีสระเกศ..." ชื่อ "ขุขันธ์" น่าจะยังอยู่นะครับ ใครอยู่แถวนั้น  ลองค้นดูที่ครับว่ามี ต.ขุขันธ์ หรือ บ้านขุขันธ์ หรือเปล่าครับ -ส่วนเมืองสุวรรณภูมิ เป็นจ.ร้อยเอ็ด นั้น ในหนังสือ(ฉบับเดิม)ว่า ปีวอกฉศก พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศนภาลัยสวรรคต  พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวได้เสด็จขึ้นเถลิงถวัลยราชสมบัติ "...จึงทรงพระกรุณาโปรดฯให้ข้าหลวงขึ้นไปแยกย้ายกันตรวจสำมะโนครัว  และตั่งกองสักอยู่ตามหัวเมืองมณฑลอีสานบางเมือง  มีเมืองกาฬสินธุ์ สุวรรณภูมิ  ร้อยเอ็ด เป็นต้น  และให้เรียกส่วยผลเร่วเป็นธรรมเนียมแต่นั้นมา..." กล่าวถึงทั้ง เมืองสุวรรณภูมิ และเมืองร้อยเอ็ด น่าจะเป็นคนละเมืองนะครับ  แต่ยังไม่ได้ค้นว่าเป็นเมืองไหน โพสลงมาคุยกันนะครับ  จะลองค้นดู แก้ไขเมื่อ 08 ก.ย. 48 14:30:52 จากคุณ : กัมม์ - [ 8 ก.ย. 48 14:29:14 ]

ความคิดเห็นที่ 14 ขอผ่านมาอีกครั้งครับผม อ.ขุขันธ์ มีครับเป็นอำเภอหนึ่งของ จ.ศรีสะเกษ (ขออภัยครับ สะกด ษ ไม่ไช่เหรอครับไม่ไช่ ศ ) และตรงพระยา...นั้นก็น่าจะเป็น "พระยาไกรภักดีศรีนครลำดวน" ครับ คือน่าจะมีคำว่า นคร ด้วยเนื่องจากรู้มาว่าเป็นจังหวัดที่มี ดงลำดวนเป็นสวนสมเด็จฯ แห่งแรกของไทยครับ ส่วน อ.สุวรรณภูมิ ก็มีอยุ่ที่ จ.ร้อยเอ็ด ครับผม จากคุณ : ผ่านมา (อีก) - [ 8 ก.ย. 48 15:17:14 A:61.90.9.11 X: ]

ความคิดเห็นที่ 15 ทางการเป็นจะใดก็บ่ฮู้ แต่ดูจากนี่ อะครับ http://www.thaitambon.com/tambon/tamplist.asp?ID จากคุณ : จำปูน - [ 8 ก.ย. 48 16:15:36 A:203.144.198.246 X: TicketID:033075 ]

ความคิดเห็นที่ 16 สะกดตามอักขระวิธีเก่า ตามต้นฉบับน่ะครับ ยังมีคนสนใจอยู่  ก็จะเอาข้อมูลมาลงไว้นะครับ ขอบพระคุณครับ ท่านจำปูน ได้ข้อมูลความรู้เพียบเลย มาต๊อนกาดใกล๊วอดเลยน่ะท่าน ขออนุญาตแก้ลิงค์ให้นะครับ http://www.thaitambon.com/tambon แก้ไขเมื่อ 08 ก.ย. 48 17:40:17 แก้ไขเมื่อ 08 ก.ย. 48 16:30:29 จากคุณ : กัมม์ - [ 8 ก.ย. 48 16:26:34 ]

ความคิดเห็นที่ 17 (คัดจาก ประชุมพงศาวดารภาค ๔  พงศาวดารหัวเมืองมณฑลอีสาน  ของ ม.ร.ว.ปฐม  คเนจร) ใช้อักขรวิธีตามต้นฉบับนะครับ -เมืองสุวรรณภูมิ "...ลุจุลศักราช ๑๑๓๘ ปีมะโรงจัตวาศก  เมื่อเจ้าตากสินเสวยราชย์อยู่ ณ กรุงธนบุรี   พระยาพรหม พระยากรมท่าเห็นว่าตำบลเมืองทงเป็นชัยภูมิไม่สมควรจะตั้งเป็นเมือง  เพราะเป็นที่โนนลำเซน้ำไหลแทงแรงอยู่อันจะไม่ถาวรต่อไป  จึงปรึกษาท้าวเชียง ท้าวสูน เห็นพร้อมกันว่า  ที่ตำบลดงท้าวสารห่างไกลจากเมืองทงประมาณ ๑๐๐ เสนเศษ  เป็นที่ตำบลภูมิ์เมืองเก่าชัยภูมิดี  จึงได้อพยพย้ายจากเมืองทงไปตั้งอยู่ยังดงเท้าสาร  แล้วมีใบบอกมายังกรุงธนบุรี  ขอตั้งดงเท้าสารเป็นเมือง  จึงโปรดฯให้ตั้งดงเท้าสารขึ้นเป็นเมือง  ขนานนามว่าเมืองสุวรรณภูมิมาแต่ครั้งนั้น  ท้าวเชียงได้สร้างวัดขึ้นสองวัด  ชื่อวัดกลาง ๑  วัดใต้ ๑  สร้างวิหารกว้างห้าวา ยาวแปดวา สูงหกวา  สร้างพระพุทธรูปด้วยอิฐและปูนลงรักปิดทอง  หน้าตักกว้าง สี่ศอกคืบ  สูงแปดศอกคืบ  เหมือนกันทั้งสองวัด..." วัดทั้งสองที่ผมลงไว้เพื่อเป็นลายแทงครับ "...ตั้งแต่ปากลำพาชีตกลำน้ำมูล  ขึ้นมาตามลำน้ำพาชีถึงปากห้วยดางเดีย ขึ้นไปทุ่งลาดไถ ไปบ้านข้อเหล็ก บ้านแก่งทรายหิน  ตั้งแต่ถ้าเต่าเหวฮวดดวงสวนอ้อย บึงกุยศาลา อีเก้งภูเมง หนองม่วงคลุ้ม กุ่มปักศาลาหักมูลเดง  ประจบปากลำน้ำพาชี  ตกลำน้ำมูลนี้เป็นเขตเมืองสุวรรณภูมิ  ตั้งแต่ลำน้ำยางตกลำน้ำพาชี  ขึ้นไปภูดอกซ้อน หินทอด ยอดยาง ดู่สามต้น อ้นสามขวาย สนามหมาดหญ้า ผ้าขาวพันนา ฝายพระยานาคภูเมง  มาประจบหนองแก้วศาลาอีเก้งมาบึงกุยนี้เป็นอาณาเขตเมืองร้อยเอ็ด ชื่อลำน้ำ ชื่อบ้าน ต่างๆก็น่าจะยังมีอยู่บ้างนะครับ แต่ประดู่สามต้น  กับอ้นสามขุ่ย(รัง) นั่นยังอยู่หรือเปล่าหนอ .................................................................................................................................................... -เมืองเซลำเภา "...ลุจุลศักราช ๑๑๗๒ ปีมะเมียโทศก พระยาเดโช(เมง)เจ้าเมืองกำพงสวาย(เขมร)  กับนักปรังซึ่งเป็นน้องชายมีความอริวิวาทกันกับนักพระอุไทยราชา(นักองค์จันทร์)เจ้ากรุงกัมพูชา  พระยาเดโชกับนักปรังจึงอพยพครอบครัวเข้ามาขอพึ่งพระบรมโพธิสมภารอยู่ ณ แขวงเมืองโขง   เมืองนครจำปาศักดิ์จึงมีใบบอกเข้ามา  กรุงเทพฯ  ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้พระยากลาโหมราชเสนาเกณฑ์กำลังตามหัวเมืองตะวันออก  ยกออกไปขัดตาทัพรับครัวเขมรอยู่ ณ ท่าม่อออมใต้ปากน้ำเซลำเภาลงไปถึงปากคลองเสียมโบก  รับครัวพระยาเดโชมาตั้งอยู่บ้านลงปลา  ครัวนักปรังตั้งอยู่เวินฆ้อง(เมืองเซลำเภา)  จึงมีเขมรแทรกลงปนอยู่ในแขวงเมืองโขงตั้งแต่นั้นมา..." ในสาส์นสมเด็จ สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระนริศรานุวัดติวงศ์  ทรงแปลคำว่า "เซ" คือ "ลำแม่น้ำ" นั้นเอง เมืองเซลำเภาก็น่าจะอยู่ใกล้ๆเมืองโขง ในบริเวณนั้นมีเมืองที่ใช้คำว่าโขง ได้แก่ ๑.  อ.โขงเจียม จ.อุบลราชธานี ๒.  เมืองโขงสะดอน  ในสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว(ในปัจจุบัน) พระยากลาโหมลงไปขัดทัพที่ ท่าม่อออม ใต้ปากน้ำเซลำเภา "ปากน้ำเซลำเภา" คำว่า น้ำ = เซ เอาออกเสียตัวหนึ่ง  "ปากเซลำเภา" ถ้าเดาไปตามเรื่องว่าคือ "เมืองปากเซ"  ทุกท่านคิดเห็นว่าอย่างไรครับ เมืองปากเซก็ใกล้กับเมืองโขงเจียม  และเมืองโขงสะดอน เมืองอื่นๆขอพักยกก่อนนะครับ  มึนแล้ว แก้ไขเมื่อ 08 ก.ย. 48 17:46:02 จากคุณ : กัมม์ - [ 8 ก.ย. 48 17:24:08 ]