PANTIP.COM : K3765922 พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก และพระราชสกุล [ประวัติศาสตร์]

ความคิดเห็นที่ 5

...................นมัต์ถุ สุคตัส์ส....................
เย วุฑ์ฒํ อปจายัน์ติ.............นรา ธัม์มัส์สโกวิทา
ทิฏ์เฐ ธัม์เม เจ ปาสํสา.........สัม์ปราโย จ สุค์คติ
ยัม์หา ธัม์มํ วิชาเนย์ย...........สัม์มาสัม์พุท์ธเทสิตํ
สัก์กัจ์จัน์ตํ นมัส์เสย์ย............อัค์คิหุต์ตํว พ์ราห์มโณติ

บัดนี้จะรับพระราชทานถวายวิสัชนา ในอปจายนกถา ฉลองพระเดชพระคุณ ประดับพระปัญญาบารมี อนุโมทนาในพระราชกุศลบุญนฤธี ทักขิณานุปปทานกิจ ซึ่งสมเด็จบรมบพิตรพระราชสมภารเจ้า ทรงบำเพ็ญในอภิลักขิตสมัย ทรงพระราชอุทิศถวายในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก พระปฐมบรมมหาราชาธิราช ซึ่งมีพระเดชพระคุณเป็นอเนกนัยวิจิตรพ้นที่จะพรรณนานั้น สมเด็จบรมบพิตรพระราชสมภารเจ้าทรงพระดำริว่า จำเดิมแต่วันพฤหัสบดี เดือน ๘ ขึ้น ๔ ค่ำ จุลศักราช ๑๑๔๔ ปีขาลจัตวาศก ชีพ่อพราหมณ์ตั้งพระราชพิธีปราบดาภิเษกนั้น มาบรรจบครบรอบ ๑๐๐ ปี ณ วันอังคาร เดือน ๗ แรม ๑๒ ค่ำ จุลศักราช ๑๒๔๔ ปีมะเมียจัตวาศกนี้ เป็นอภิลักขิตสมัยกาลพิเศษ ควรจะฉลองพระเดชพระคุณเป็นการใหญ่ มีมหรสพคล้ายกับการสมโภชพระนคร และฉลองวัดพระศรีรัตนศาสดารามนั้น ลดแต่ลครรอบพระนคร และลครเรือแต่หน้าป้อมพระสุเมรุถึงหน้าป้อมจักรเพชรเสีย เหลือนั้นคงมีตั้งแต่วันอังคาร เดือน ๗ แรม ๑๒ ค่ำ ไปจนถึงวันเสาร์ เดือน ๘ ขึ้น ๒ ค่ำ ๕ วัน ๕ คืน เป็นการฉลองพระเดชพระคุณในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทั้ง ๔ พระองค์ เป็นที่ยินดีแห่งพระบาทสมเด็จพระเจ้าแผ่นดิน และพระบรมวงศานุวงศ์ทั้งปวงฉะนี้ ครั้นถึงสมัยเป็นที่กำหนด ดำรัสสั่งให้เจ้าพนักงานเชิญพระบรมอัฐิ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทั้ง ๔ พระองค์ โดยกระบวนแห่แต่พระที่นั่งดุสิดาภิรมย์ มาประดิษฐานพระที่นั่งอนันตสมาคม เชิญขึ้นประดิษฐาน ณ พระบุษบกเหนือพระแท่นแว่นฟ้าทองคำ มีพระสงฆ์สดัปกรณ์ตามควรแก่อารัมภสมัย ครั้นรุ่นขึ้น ณ วันอังคาร เดือน ๗ แรม ๑๒ ค่ำ เวลาเช้า พระราชาคณะ ฐานานุกรม ๘๕ รูป รับพระราชทานฉันสดัปกรณ์ เวลาบ่ายสวดมนต์ทั้ง ๘๕ รูป เจ้าพนักงานทหารบกทหารเรือได้ยิงปืนสลุต ๓ เวลา เวลาเช้า ๓๔ นัด เวลาเที่ยง ๓๓ นัด เวลาบ่าย ๓๔ นัด รวม ๓ เวลา ๑๐๑ นัด ครั้น ณ วันพุธ เดือน ๗ แรม ๑๓ ค่ำ เช้า พระสงฆ์ราชาคณะเป็นประธาน ๗๔ รูป รับพระราชทานฉันแล้วสดัปกรณ์ เวลาบ่ายสวดมนต์ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระปวเรศวริยาลงกรณ์ ถวายพระธรรมเทศนาเป็นส่วนพระราชกุศลฉลองพระเดชพระคุณพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก เครื่องกัณฑ์กระจาดเจ้าพระยาภาณุวงศ์มหาโกษาธิบดี เป็นส่วนทักขิณานุปปทานธรรมิกพลีบรรณาการ ทรงพระราชอุทิศถวายในพระบาทสมเด็จพระปฐมบรมราชวงศ์ สมเด็จพระบรมไปยกาธิราชสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก นั้น โดยบัณฑิตธรรมจริยากัลยา ณ ปฏิบัติ ด้วยประการฉะนี้

ก็และพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ซึ่งเป็นพระปฐมบรมราชวงศ์พระองค์นั้น ทรงพระนามตามจารึกในพระสุพรรณบัฏว่า พระบาทสมเด็จพระบรมราชาธิราชมาธิบดี ศรีสินทรบรมมหาจักรพรรดิราชาธิบดินทร์ ธรณินทราธิราช รัตนสังกาศภาสกรวงศ์ องค์ปรมาธิเบศร ตรีภูวเนตรวรนารถนายก ดิลกรัตนราชชาติอาชาวศรัย สมุทัยดโรมนต์ สกลจักรวาฬาธิเบนทร์ สุริเยนทราธิบดินทร์ หริหรินทรธาดาธิบดี ศรีวิบุลยคุณอขนิษฐ์ ฤทธิราเมศวรมหันต์ บรมธรรมิกราชาธิราชเดโชไชย พรหมเทพาดิเทพนฤบดินทร์ ภูมินทรปรมาธิเบศร โลกเชฏฐวิสุทธิ์ รัตนมงกุฎประเทศคตามหาพุทธางกูร บรมบพิตรพระเจ้าอยู่หัว ณ กรุงเทพมหานครบวรทวาราวดี ศรีอยุธยา มหาดิลกภพ นพรัตนราชธานี บุรีรมย์ อุดมพระราชนิเวศน์มหาสถาน ซึ่งมีพระนามเนื่องต้องกันกับพระเจ้าแผ่นดินกรุงทวาราวดีศรีอยุธยาโบราณ นับเป็นที่ ๔ และถ้าจะนับพระนามถ้าจะนับพระนามพระเจ้าอยู่หัวในกรุงรัตนโกสินทร์เป็นต้น ก็นับพระนามนี้เป็นที่ ๑ ภายหลังปรากฏพระนามว่า พระบาทสมเด็จพระปรโมรุราชา มหาจักรีบรมนารถ นเรศวรราชวิวัฒวงศ์ ปฐมพงศาธิราชรามาธิบดินทร สยามพิชิตินทรวโรดม บรมนารถบิพิตร พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก ซึ่งเป็นพระเจ้าแผ่นดินปฐมในพระบรมราชวงศ์อันนี้

แต่เมื่อครั้งแผ่นดินกรุงเทพทวาราวดีศรีอยุธยา กรุงเก่ายังดำรงเป็นปรกติอยู่ พระองค์ได้เสด็จมายังโลกนี้ อุบัติในมหามาตยคฤหบดีตระกูลอันมั่งคั่งพร้อมมูลด้วยไอศุริยสมบัติ และวงศ์ญาติ เป็นตระกูลสูงศักดิ์สืบมาหลายชั่วบรรพบุรุษ ถ้าจะกล่าวโดยมัธยมประเทศก็ควรจะนับว่าเป็นตระกูลมหาศาล เพราะเป็นตระกูลใหญ่มีนิเวศสถานตั้งมั่นมานาน ภายในกำแพงพระมหานคร ตำบลเหนือป้อมเพ็ชร กรุงเทพทวาราวดีศรีอยุธยา พระองค์เป็นโอรสที่ ๔ ของสมเด็จพระบรมมหาไปยกาธิบดี และสมเด็จพระบรมมหาไปยิกา ซึ่งเป็นเจ้าของสร้างวัดสุวรรณดาราราม พระองค์ประสูติ ณ วันพุธ เดือน ๔ แรม ๕ ค่ำ ปีมะโรงอัฐศก พระพุทธศาสนยุกาล ๒๒๗๙ พรรษา จุลศักราช ๑๐๙๘ เป็นปีที่ ๕ ในรัชกาลสมเด็จพระบรมราชาธิราช ที่ซึ่งมีพระนามตามสามัญเมื่อเสด็จสวรรคตแล้วว่า พระเจ้าอยู่หัวในพระบรมโกศ ซึ่งเป็นพระเจ้าแผ่นดินที่ ๓๒ ในกรุงเทพทวาราวดีศรีอยุธยา เมื่อทรงเจริญวัยขึ้นแล้ว ได้ถวายตัวเป็นมหาดเล็กในสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าอุทุมพร กรมขุนพรพินิตร ครั้นปีฉลูนพศก จุลศักราช ๑๑๑๙ พระชนมายุครบ ๒๑ พรรษา เสด็จออกทรงผนวชเป็นพระภิกษุ ณ วัดมหาทลาย ทรงบำเพ็ญพรตพรหมจรรย์พรรษาหนึ่ง เสด็จลาผนวชแล้วกลับเข้าทำราชการเป็นมหาดเล็กหลวง ในเวลานั้น เจ้าฟ้าฯกรมขุนพรพินิตได้เถลิงถวัลยราชสมบัติ เป็นพระเจ้าแผ่นดินที่ ๓๓ และโปรดฯให้เป็นพระพี่เลี้ยงพระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าอาทิตย์ด้วย ครั้นเมื่อพระองค์มีพระชนมายุ ๒๕ พรรษาได้รับตำแหน่งยศเป็นหลวงยกกระบัตรเมืองราชบุรี ในแผ่นดินสมเด็จพระบรมราชาธิราช ที่ซึ่งปรากฎพระนามว่า พระเจ้าอยู่หัวพระที่นั่งสุริยามรินทร์ พระเจ้าแผ่นดินที่ ๓๔ กรุงเก่า เสด็จออกไปตั้งพระวงศ์นิเวศน์สถานอยู่ที่บ้านอัมพวาแขวงเมืองราชบุรี ต่อกันกับแขวงเมืองสมุทรสงคราม

ครั้น ณ วันอังคาร เดือน ๕ ขึ้น ๙ ค่ำ ปีกุนนพศก จุลศักราช ๑๑๒๙ กรุงทวาราวดีศีอยุธยาเสียแก่พม่าข้าศึกแล้ว เจ้าตากสินบำรุงแผ่นดินขึ้นใหม่ ได้เป็นเจ้าแผ่นดินกรุงธนบุรี รับตำแหน่งยศเป็นพระราชวรินทร์ เจ้ากรมพระตำรวจนอกขวา ในปีชวดสัมฤทธิศก จุลศักราช ๑๑๓๐ พระองค์ได้ตั้งนิเวศสถานอยู่ในวัดบางหว้าใหญ่ คือวัดระฆังโฆสิตาราม ใกล้พระราชวัง ในปีชวดสัมฤทธิศกนั้น พระองค์ได้เป็นแม่ทัพถืออาญาสิทธิขึ้นไปปราบปรามเมืองนครราชสีมา^(๑) ซึ่งตั้งเป็นเอกราชอยู่ในขณะเมื่อเสียกรุงแล้วนั้น ให้สงบราบคาบดีมีความชอบได้เลื่อนตำแหน่งยศเป็นพระยาอภัยรณฤทธิ จางวางพระตำรวจซ้าย ครั้นพระชนมายุ ๓๔ ปีขาลโทศก จุลศักราช ๑๑๓๒ พระองค์ได้จัดนายทัพนายกองให้เร่งติดตามช้างเผือกพัง ที่พระฝางซึ่งตั้งเป็นเอกราช พาไปเมืองสวางคบุรี^(๒)นั้น มาถวายมีความชอบ ได้เลื่อนตำแหน่งยศเป็นเจ้าพระยายมราชเสนาธิบดีกรมพระนครบาล ในปีขาลโทศก จุลศักราช ๑๑๓๒ ครั้งนั้นพระเจ้าแผ่นดินดำรัสเริ่มการจะยกไปปราบปรามกัมพุชประเทศ ขณะนั้นเจ้าพระยาจักรีแขกซึ่งเป็นหลวงสิทธินายเวรมหาดเล็กครั้งกรุงเก่าถึงอสัญกรรมลง จึงโปรดฯให้ตั้งเจ้าพระยายมราชเป็น เจ้าพระยาจักรี อัครมหาเสนากรมมหาดไทย พระองค์ได้รับอิสริยศตำแหน่งนี้ ในปีเถาะตรีศก จุลศักราช ๑๑๓๓ พระชนมายุ ๓๕ พรรษา

ครั้น ณ ปีมะแมสัปตศก จุลศักราช ๑๑๓๗ พระเจ้าอังวะให้เสนาบดีอะแซหวุ่นกี้เสนาบดี เป็นแม่ทัพยกมาล้อมเมืองพระพิษณุโลก เจ้าพระยาจักรีกับเจ้าพระยาสุรสีหพิษณุวาธิราช อยู่รับข้าศึกในเมืองพระพิษณุโลก ได้รบกันหลายครั้งยั้งไม่ถึงแพ้ชนัแก่กัน อะแซหวุ่นกี้ขอดูตัวแม่ทัพไทย^(๓) ครั้นได้เห็นรูปศิริลักษณะเจ้าพระยาจักรี อะแซหวุ่นกี้จึงทำนายว่า ท่านอุตส่าห์รักษาตัวไว้ให้จงดีเถิด ท่านจะได้เป็นกษัตริย์ใหญ่ในสยามประเทศ ทำนายดังนี้แล้ว จึงให้ขุนนางพม่านำเครื่องม้าทองคำ^(๔)สำรับ ๑ ผ้าสักหลาดพับ ๑ ดินสอแก้ว ๒ ก้อน น้ำมันดิน ๒ หม้อ มาให้แก่เจ้าพระยาจักรี

....................................................................................................................................................

(๑) ยังปรากฏร่องรอยที่เจ้าพิมายตั้งรับทัพเจ้าพระยาจักรี(ทองด้วง)ที่ประสาทหินพิมาย (จากสาส์นสมเด็จ)

(๒) จากสาส์นสมเด็จ
"...ที่เรียก "เจ้าพระฝางนั้น" นั้น เดิมเป็นพระพากุลเถร ราชาคณะอยู่ในพระนครศรีอยุธยา ได้เลื่อนเป็นที่พระสังฆราชเจ้าคณะใหญ่ไปอยู่เมืองฝาง เมื่อตั้งตัวเป็นพระเจ้าแผ่นดิน คนจึงเรียกกันว่า "เจ้าพระฝาง"...."

จดหมายเหตุเจ้าครอกวัดโพธิ์ กล่าวว่า
"....ปีขาลโทศก ไปตีเมืองสวางคบุรี พระฝางมีช้างเผือกลูกบ้านออกยังไม่จับหญ้า รู้ว่าทัพเมืองได้ยกขึ้นไปจะรบเอาช้างเผือก จึงเสี่ยงหญ้าว่า ช้างนี้คู่บุญเมืองเหนือ ให้รับหญ้าเมืองเหนือ คู่บุญเมืองใต้ ให้รับหญ้าเมืองใต้ (ช้าง)รับหญ้าเมืองใต้ พอทัพถึงเข้าตีได้เมือง พระฝางพาช้างหนี ติดตามไปพบช้างอยู่ชายป่าแม่น้ำมืดได้มาถวาย รับสั่งให้สมโภชนางพญาแล้ว ให้รับลครผู้หญิงขึ้นไปสมโภชพระฝาง ๗ วัน แล้วเสด็จเหยียบเมืองพิษณุโลก สมโภชพระชินราชพระชินศรี ๗ วัน มีลครผู้หญิงเสร็จแล้ว..."

(๓) จากพระราชพิจารณ์ ใน "จดหมายเหตุเจ้าครอกวัดโพธิ์"

"...เมื่อจุลศักราช ๑๑๓๗ ปีมะแมสัปตศก อะแซหวุ่นกี้ยกเข้าตีเมืองพิษณุโลก เมื่อแรกถึงยกกำลังเข้าติดเมืองสวรรคโลกจับได้กรมการ ๒ คน ให้ถามว่า "พระยาเสือ" เจ้าเมืองพิษณุโลกอยู่หรือไม่ พระยาเสือนี้ได้แก่เจ้าพระยาสุรสีห์สมกับชื่อปรากฏพระนามกรมพระราชวังนั้นว่าพระยาเสือทั่วไปในฝ่ายข้างเหนือ ส่วนพระพุทธยอดฟ้านั้น เมื่อตั้งล้อมเมืองพิษณุโลกอยู่อะแซวุ่นกี้ก็ขึ้นม้ากั้นร่มระย้ามีพลทหารถือปืนแห่หน้า ๓๐๐๐ ถือทวนตามหลัง ๑๐๐๐ เจ้าพระยาสุรสีห์ยกออกโจมตีได้รบกันถึงตะลุมบอน ไทยต้านทานไม่อยู่กลับเข้าเมือง แต่ออกโจมตีแตกกลับเข้ามาเช่นนี้ ๒ ครั้ง เจ้าพระยาจักรีจึงได้ว่ากับเจ้าพระยาสุรสีห์ ว่าทัพเจ้าเป็นหัวเมืองสู้ไม่ได้ ข้าจะออกตีเอง เจ้าพระยาจักรีออกโจมตี ชนะบ้างแพ้บ้างถึง ๙ วัน ๑๐ วัน อะแซวุ่นกี้ก็ให้มาบอกว่า "พรุ่งนี้เราอย่ารบกันเลย ให้เจ้าพระยากษัตริย์ศึกแม่ทัพออกมาเราจะขอดูตัว" เจ้าพระยาจักรีขึ้นม้ากั้นสัปทนออกไปให้อะแซวุ่นกี้ดูตัว อะแซวุ่นกี้จึงให้ล่ามถามว่าอายุเท่าใด ตอบว่า อายุ ๓๐ เศษ แล้วถามอะแซวุ่นกี้ๆตอบว่า อายุ ๗๒ อะแซวุ่นกี้ชมว่า "รูปร่างก็งามฝีมือก็เข้มแข็ง สู้รบกับเราผู้เฒ่าได้ จงอุตส่าห์รักษาตัวไว้ ภายหน้าจะได้เป็นกษัตริย์...."

(๔) เครื่องม้าทองคำอะแซหวุ่นกี้ ทั้งสองสมเด็จและพระองค์อื่นๆและข้าราชการผู้ใหญ่อื่นๆ ได้ช่วยกันตามหา มีปรากฏเป็นพระวินิจฉัยใน "สาส์นสมเด็จ" จะเอามาลงตรงนี้ก็ยาวมาก ขอยกไว้นะครับ

"_หวุ่นกี้" เจ้าของภาษาออกเสียงว่า "หวุ่นคยี" แปลว่า เสนาบดี ("พม่าเสียเมือง" ของ ม.ร.ว.คึกฤทธิ์)
แก้ไขเมื่อ 27 ก.ย. 48 14:43:06
แก้ไขเมื่อ 27 ก.ย. 48 14:41:31

จากคุณ : กัมม์ - [ 27 ก.ย. 48 14:40:00 ]

ความคิดเห็นที่ 13

(ว่ากันต่อนะครับ)

ครั้นเมื่อพระชนมายุล่วงมาถึง ๔๑ พรรษา ปีระกานพศก จุลศักราช ๑๑๓๙ พระองค์ได้เป็นแม่ทัพถืออาญาสิทธิ์ไปปราบปัจจามิตรเมืองนครจำปาศักดิ์ได้ชัยชนะมีความชอบ ได้เลื่อนยศเป็นสมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก พิลึกมหิมา ทุกนครระอาเดช นเรศรวรราชสุริยวงษ์ องค์อรรคมุลิกากร บวรรัตนปรินายก เอกอุอรรคมหาเสนาธิบดี ครั้น ณ ปีกุนเอกศก จุลศักราช ๑๑๔๑ พระองค์ได้เป็นแม่ทัพถืออาญาสิทธิ์ยกพยุหโยธาทัพขึ้นไปปราบเมืองศรีสัตนาคนหุตเวียงจันทร์ เจ้าแผ่นดินกรุงศรีสัตนาคคนหุต^(๑)ทานกำลังอำนาจบารมีเดชานุภาพของพระองค์มิได้ ก็พาบุตรนัดดาอพยพหนีไปพระองค์ก็ได้เมืองเวียงจันทร์โดยสะดวก แล้วได้เชิญพระพุทธรัตนปฏิมากรแก้วมรกฏ พระบางมาถวายเจ้ากรุงธนบุรีด้วย พระเจ้าแผ่นดินกรุงธนบุรีให้สร้างโรงพระแก้วที่หลังพระอุโบสถวัดแจ้งในพระราชวัง เชิญปฏิมากรทั้งสองพระองค์ประดิษฐานไว้ในโรงนั้น ครั้นปีชวดโทศก จุลศักราช ๑๑๔๒ พระชนมายุ ๔๔ พรรษา พระองค์ยกโยธาพลากรออกไปปราบประเทศกัมพุชา แผ่นดินเมืองเขมรซึ่งเป็นจลาจล ครั้นพระเจ้าแผ่นดินกรุงธนบุรีเสียพระสติประพฤติวิปริตต่างๆ ทำให้สมณพราหมณาจารย์และขุนนาง ข้าราชการ ราษฎรได้ความเดือดร้อนด้วยราชทัณฑ์อันมิควรต่างๆ(๒) จนราษฎรละทิ้งเหย้าเรือนภูมิลำเนาหนีเข้าป่าไปเป็นหลายตำบล แผ่นดินเกิดเข็ญเป็นทรยุค จนขุนนางหัวเมืองยกไพร่พลเข้าล้อมกรุงธนบุรีไว้(๓)จับพระเจ้าแผ่นดินให้ออกเสียจากอำนาจ แล้วมีหนังสือออกไปเชิญเสด็จพระองค์เข้ามาให้ชำระเสี่ยนศึกศัตรูในกรุงธนบุรีให้ราบคาบเป็นปรกติ^(๔) แล้วมุขมนตรีปรึกษาพร้อมกันกราบทูลวิงวอนอัญเชิญพระองค์ให้เสด็จดำรงศิริราชสมบัติ จึงทรงพระราชดำริว่า เวลานี้แผ่นดินเกิดทรยุคจลาจล ถ้าไม่ทรงรับบำรุงแผ่นดิน พระพุทธศาสนาก็จะเสื่อมทรุดเศร้าหมอง ทั้งสมณาพราหมณาจารย์ อาณาประชาราษฎรทั้งปวงก็จะได้ความเดือดร้อนคับแค้นยุกเข็ญด้วยไม่มีที่พึ่ง จึงได้ทรงรับการที่จะบำรุงแผ่นดินต่อไป ชีพ่อพราหมณ์ตั้งพระราชพิธีปราบดาภิเษกโดยสังเขป

ณ วันพฤหัสบดี เดือน ๘ ขึ้น ๔ ค่ำ ปีขาลจัตวาศก จุลศักราช ๑๑๔๔ พระชนมายุได้ ๔๗ พรรษา พระองค์ทรงพระราชดำริเห็นว่าฝั่งฟากตะวันออกของกรุงธนบุรี เป็นที่ชัยภูมิมงคลอันประเสริฐ สมควรจะตั้งเป็นพระมหานครใหญ่ได้ จึงให้สถาปนาพระราชวังตรงปลายแหลมในคุ้งน้ำนี้ ตั้งพระราชพิธีฝังหลักพระนคร

ณ วันอาทิตย์ เดือน ๖ ขึ้น ๑๐ ค่ำ ปีขาลจัตวาศก จุลศักราช ๑๑๔๔ ก่อกำแพงป้อมประตูเทิงเชินหอรบและขุดคูเขตคันพระนครเสร็จแล้ว จึงสถาปนาสร้างพระอุโบสถในพระราชวังนี้มีแถวระเบียงรอบพระอาราม ประดับด้วยเครื่องตกแต่งต่างๆงามวิจิตรยิ่งนัก

ครั้น ณ วันจันทร์ เดือน ๔ แรม ๑๔ ค่ำ ปีมะโรงฉศก จุลศักราช ๑๑๔๖ จึงให้เชิญพระพุทธรัตนปฏิมากรออกจากหอพระแก้วในพระราชวังเก่า แห่ข้ามมายังพระราชวังนี้ อัญเชิญประดิษฐานในพระอุโบสถพระอารามใหม่ พระราชทานนามพระอารามว่าวัดพระศรีรัตนศาสดาราม สำหรับเป็นท่ประชุมข้าทูลละอองธุลีพระบาท ถือน้ำพระพิพัฒน์สัตยาเป็นมงคลการพระราชพิธีปีละสองครั้ง

ครั้น ณ วันค่ำ..... ปีมะเส็งสัปตศก จุลศักราช ๑๑๔๗ พระชนมายุได้ ๕๐ พรรษา มุขมนตรีพ่อพราหมณ์ตั้งพระราชพิธีราชาภิเษก เฉลิมพระราชมณเทียรอีกครั้งหนึ่ง ทั้งมีการฉลองพระอารามสมโภชพระนครถ้วนกำหนด ๓ วัน จึงพระราชทานนามพระนครใหม่ให้ต้องกับนามพระพุทธรัตนปฏิมากรว่า กรุงเทพมหานคร อมรรัตนโกสินทร์ มหินทรายุธยามหาดิลกภพ นพรัตนราชธานีบุรีรมย์ อุดมราชนอเวศน์มหาสถาน อมรพิมานอวตารสถิต สักะทัตตอยวิษณุกรรมประสิทธิ์ พระองค์โปรดฯให้สมเด็จพระอนุชาธิราชรับอุปราชาภิเษกเป็นกรมพระราชวังบวรสถานมงคล ตั้งสมเด็จพระเจ้าหลานเธอ เจ้าฟ้า กรมพระอนุรักษ์เทเวศร์ เป็นกรมพระราชวังหลัง และทรงยกย่องพระประยูรวงศานุวงศ์ให้ดำรงพระยศเป็นเจ้าฟ้าต่างกรมและพระองค์เจ้า ตั้งดำรงวงศ์ขัตติยราชตระกูลเป็นปฐมเค้ามูล สืบสันตติวงศ์มาจนกาลทุกวันนี้ และทรงทำนุบำรุงชุบเลี้ยงตั้งตำแหน่งยศเสนาบดีและข้าทูลละอองธุลีพระบาทราช้สวกามาตย์ผู้ใหญ่ผู้น้อยครบทุกหมู่ทุกกรมทุกกระทรวง ฝ่ายตำแหน่งสมณศักดิ์ก็ทรงยกย่องสถาปนาสมเด็จพระสังฆราช และพระราชาคณะผู้ใหญ่ผู้น้อย คณะเหนือใต้ ฝ่ายคามวาสี อรัญวาสี ให้ช่วยทำนุบำรุงรักษาพระพุทธจักรทุกตำแหน่งครบบริบูรณ์

และทรงสร้างพระที่นั่งอมรินทราภิเษกมหาปราสาท^(๕) ครั้นต้องอสนีบาตเพลิงไหม้ ทรงสถาปนาขึ้นใหม่เปลี่ยนนามว่า พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท และประดิบานพระมหามณเฑียรและพระที่นั่งน้อยใหญ่ ทั้งพระคลังหลวงและหอเครื่องสรรพยุทธอาวุธภัณฑ์ และเครื่องสูงเครื่องกระบวนแห่และเครื่องเบญจราชกกุธภัณฑ์สรรพราชูปโภคพระเครื่องต้นต่างๆ ต้องตามขัตติยราชประเพณีครบถ้วนทุกสิ่งสื้น และได้ทรงหล่อปืนใหญ่ขึ้นไว้สำหรับพระนคร ชื่อ นารายณ์สังหาร คู่กับพระยาตานีที่ได้เชลยมาแต่เมืองตานี ๑ ปืนมารประลัย ๑ ไวอรรณพ ๑ พิรุณแสนห่า ๑ พลิกพสุธาหงาย ๑ อิศวรปราบจักวาล ๑ พระกาลผลาญโลก ๑ ยังปืนน้อยๆก็เป็นอันมาก

พระองค์ได้เสด็จพระราชดำเนินกรีธาทัพหลวงไปปราบปรามพม่าข้าศึกอันยกเข้ามาติดขอบขัณฑสีมาเป็นสงครามใหญ่ที่ตำบลลาดหญ้า แขวงเมืองกาญจนบุรีครั้ง ๑ ตำบลแม่กษัตริย์ แขวงเมืองกาญจนบุรีครั้ง ๑ ตำบลปากน้ำพิงค์ แขวงเมืองพระพิษณุโลกครั้ง ๑ ที่เมืองทวาย ๒ ครั้ง ที่ไม่ได้เสด็จพระราชดำเนินเป็นแต่โปรดฯให้กรมพระราชวังบวรฯเสด็จไปบ้าง ให้เสนาบดีถืออาญาสิทธิ์ไปปราบปรามหลายครั้ง ได้ปราบอริราชปัจจามิตรทุกทิศทุกทาง ให้สงบเรียบรายพ่ายแพ้แก่พระบารมี แผ่พระราชอาณาจักร ฝ่ายเหนือตลอดถึงเมืองนครเชียงใหม่ เมืองหลวงพระบาง เมืองเวียงจันทน์ ฝ่านตะวันออก สิ้นเขตเมืองเขมร จนกระทั่งถึงเขตแดนญวน ฝ่ายตะวันตกต่อกับเมืองมอญ ฝ่ายเขตใต้ สิ้นเขตแดนเมืองไทร ซึ่งเป็นมลายูประเทศ ทรงทำนุบำรุงขอบขัณฑสีมาอาณาจักรให้สมบูรณ์ ทั้งพระศาสนาก็รุ่งเรืองชัชวาล พระองค์ได้ช้างพังเผือกเอกขนานนามว่า พระเทพกุญชร ๑ และช้างพังเผือกตรีขนานามว่า พระอินไอยรา ๑ เป็นมงคลราชพาหนะเฉลิมพระเกียรติยศศรีพระนคร

อนึ่ง ทรงพระราชอุตสาหะให้เสวกามาตย์ซึ่งมีสติปัญญาชำระสอบสวนเรียบเรียงพระราชกฤษฎีกาหมายธรรมเนียมยุติธรรม ซึ่งโบราณกษัตริย์บัญญัติแต่งตั้งไว้นั้น ให้ถูกถ้วนตามแบบบทหมวดมาตราบริบูรณ์แล้ว ให้สร้างขึ้นไว้สามฉบับ ประทับตราพระราชสีห์ พระคชสีห์ บัวแก้วทั้งสามฉบับ สำหรับลูกขุนตุลาการตัดสินคดีของราษฎร

ฝ่ายพุทธจักรเล่า ก็ทรงอาราธนาสมเด็จพระสังฆราชให้ประชุมพระสงฆ์ราชาคณะและเปรียญ อันทรงพระปริยัติธรรม ๒๑๘ รูป กับคฤหัตถ์ราชบัณฑิตยาจารย์ ๓๒ นาย ทำสังคายนาสอบพระไตรปิฎก ที่พระอุโบสถวัดมหาธาตุให้ถูกถ้วนบริบูรณ์ ทรงพระอุตส่าหะเสด็จพระราชดำเนินด้วยกระบวนพยุหยาตราไปประทับที่ประชุมสังคายนาทุกวัน ห้าเดือนเสร็จการสังคายนาแล้ว โปรดฯให้สร้างพระคัมภีร์พระปริยัติธรรมครบพระไตรปิฎก ประดิษฐานไว้ ณ หอมณเฑียรธรรม และสร้างแจกไปตามพระอารามหลวง สำหรับภิกษุสามเณรเล่าเรียนสืบอายุพระพุทธศาสนา

อนึ่ง ทรงพระราชศรัทธาสถาปนาและปฏิสังขรณ์พระอารามคือ วัดพระเชตุพน วัดราชบูรณะ วัดสระเกศ วัดสมอราย วัดระฆัง วัดโมลีโลก วัดอรุณ วัดราชสิทธาราม วัดยานนาวา วัดคูหาสวรรค์ วัดกุฏิยาราม วัดสุวรรณดาราราม รวม ๑๓ พระอาราม และเริ่มสร้างวัดสุทัศนเทพวราราม ยังหาสำเร็จไม่ ทรงบริจาคพระราชทรัพย์ถวายนิตยภัตไตรปีแก่พระสงฆ์ พระราชาคณะ เปรียญ ฐานานุกรมตามสมควรแก่สมณศักดิ์ และถวายนิตยภัตค่าจตุปัจจัยแก่พระสงฆ์อนุจรทุกพระอารามหลวง พระองค์เป็นศาสนูปถัมภกบำรุงพระพุทธศาสนาให้เจริญรุ่งเรืองถาวร พระองค์เป็นอัจฉริยมนุษย์บุรุษรัตนอันพิเศษ ตั้งพระราชหฤทัยเพื่อจะทำนุบำรุงพระพุทธศาสนา และบำรุงอาณาประชาราษฎรทั้งปวงให้ได้สุขานุสุข

....................................................................................................................................................

(๑) ในพระราชพิจารณ์จดหมายเหตุเจ้าครอกวัดโพธิ์ ว่า"...เจ้าฟ้ากษัตริย์ศึกไปล้อมเมืองเวียงจันทน์ อยู่จนวันจันทร์ เดือน ๑๐ ขึ้น ๓ ค่ำ จึงได้ๆเมือง เจ้าบุญสารเจ้าเมืองล้านช้างหนี ได้พระแก้วพระบาง..."

(๒) กรมหลวงนรินทรเทวี ทรงบันทึกไว้ด้วยสำนวนเก่าที่หาฟังได้ยากว่า
"....เหตุผลกรรมของสัตว์ พื้นแผ่นดินร้อน ราษฎรเหมือนผลไม้ เมื่อต้นแผ่นดินเย็นด้วยพระบารมี ชุ่มพื้นชื่นผลจนมีแก่น ปลายแผ่นดินแสนร้อนรุมสุมรากโคน โค่นล้มถมแผ่นดินด้วยสิ้นพระบารมีแต่เพียงนั้น..."

(๓) จากเล่มเดิมที่อ้าง
คือ ขุนแก้ว (น้องพระยาสรร) คบคิดกับกำนันแขวงเมืองกรุงเก่า เป็นกบฏขึ้นฆ่าพระยาอินทอไภยผู้รักษากรุงเก่าทั้งบุตร ภรรยา ตาย และเผาบ้านเรือนเสีย ปีฉลูตรีศกรับสั่งให้พระยาสรรขึ้นไปจับผู้ร้ายที่กบฏ ณ แขวงกรุงเก่า พระยาสรรกลับเข้าร่วมกับขุนแก้วน้องชายเป็นกบฏยกทัพลงมาจากกรุงเก่าเข้าตีพระนคร

(๔) ความตอนนี้ห้วนไปจนไม่ได้ความ ว่าใคร อย่างไร จริงๆแล้วมีเรื่องราวต่างๆเกิดขึ้นมากมาย เช่นพระยาสรรปล่อยคนโทษออกทำร้ายกรมพระราชวังหลัง(ในร. ๑) เจ้าศรีรจจาพระชายาในสมเด็จกรมพระราชวังบวรฯ(ในร. ๑)ยกไพร่พลข้ามารบพระยาสรร รายละเอียดทุกเม็ด ขอแนะนำหนังสือ "จดหมายเหตุเจ้าครอกวัดโพธิ์ และพระราชพิจารณ์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว" นะครับ

(๕) ใน "ประชุมพงศาวดารภาค ๑๓" สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงกล่าวว่า "...พระราชวังที่สร้างในกรุงรัตนโกสินทร์นี้ ถ่ายแบบอย่างพระราชวังกรุงเก่ามาสร้างทั้งพระราชวังหลวงและวังหน้า มีคำผู้หลักผู้ใหญ่เล่ามาว่า พระราชวังหลวงสร้างหันหน้าวังขึ้นเหนือน้ำเอาพระฉนวนน้ำไว้ข้างซ้ายวัง ตามแผนที่พระราชวังหลวงที่กรุงเก่า.....ถ้าใครเคยได้ไปเดินเที่ยวูในพระราชวังหลวงที่กรุงเก่า ตั้งแต่เมื่อพระยาโบราณราชธานินทร์ได้ขุดที่ตกแต่งมาแล้ว สังเกตดูก็จะเห็นได้ว่า พระบรมมหาราชวังในกรุงเทพฯนี้ ถ่ายแผนที่ข้างตอนหน้ามาสร้างเหมือนกันไม่เพี้ยนผิด คือ วัดพระศรีรัตนศาสดารามอยู่ตรงที่วัดพระศรีสรรเพ็ชญ หมู่พระที่นั่งอมรินทร์วินิจฉัยอยู่ตรงพระวิหารสมเด็จ พระที่นั่งจักรีมหาปราสาทอยู่ตรงพระที่นั่งสรรเพ็ชญ์ปราสาท......พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาทอยู่ตรงพระที่นั่งสุริยาศอมรินทร์ ถึงศาลาลูกขุนและที่ปันเขตกำแพงพระราชวังชั้นกลาง ชั้นในก็ตรงกัน..."

จากคุณ : กัมม์ - [ 28 ก.ย. 48 16:04:35 ]