ความคิดเห็นที่ 1 พระราชประวัติพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อเสวยราชแล้ว  พ.ศ. ๒๓๙๔ - ๒๔๑๑ เมื่อพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จเถลิงถวัลยราชสมบัติ  พระชันษาได้ ๔๗ ปี  การที่ทรงสร้างสมบารมีมาในเวลาก่อนเสวยราชย์  ถ้าเอาระยะพระชันษาตั้งเป็นวินิจฉัยประกอบรายการที่ปรากฏ  ตอนพระชันษาก่อน ๒๐ ปี  คงได้ทรงรับความอบรมพระจริยาและศึกษาวิชาความรู้ต่างๆเช่น อักษรศาสตร์ ราชประเพณี และประวัติศาสตร์ เป็นต้น  สำหรับพระราชกุมารชั้นสูงศักดิ์ตามแบบโบราณครบทุกอย่าง  แต่พระปรีชาญาณอันปรากฏในหนังสือต่างๆ  ซึ่งทรงพระราชนิพนธ์เมื่อเสวยราชย์แล้ว  ลึกซึ้งเกินกว่าหลักสูตรการศึกษาของพระราชกุมารมาก  จึงเข้าใจว่าคงทรงศึกษาต่อมาในสมัยเมื่อทรงผนวชจนสามารถรอบรู้ถึงปานนั้น  ถึงตอนพระชันษาระหว่าง ๒๐ จน ๓๐ ปี  ทรงศึกษาภาษามคธจนเชี่ยวชาญ  เป็นเหตุให้ทรงรอบรู้พระไตรปิกหาผู้เสมอเหมือนมิได้   ข้อนี้ถ้าหาตัวอย่างในพงศาวดารมาเปรียบเทียบ  เคยมีพระเจ้าแผ่นดินในราชวงศ์พระร่วงพระองค์ ๑ พระนามเดิมว่า "พญาลิไทย"  เมื่อเสวยราชย์ ณ กรุงสุโขทัยใช้พระนามว่า "พระมหาธรรมราชา"(ที่ ๑)  ในพงศาวดารเหนือเรียกว่า "พระเจ้าศรีธรรมไตรปิฎก"(๑)  เพราะปรากฎพระเกียรติว่าทรงเชี่ยวชาญพระไตรปิฎกหาผู้เสมอมิได้ในสมัยนั้น  ได้ทรงแต่งหนังสือ "ไตรภูมิ" ไว้เรื่อง ๑ ยังมีฉบับที่พิสูจน์ได้  ในประเทศอื่นที่ใกล้เคียงมีพระเจ้าแผ่นดินมอญอีกพระองค์ ๑  เมื่อครองกรุงหงสาวดีใช้พระนามว่า "พระเจ้ารามาธิบดี" แต่ในหนังสือพงศาวดารเรียกว่า "พระเจ้าธรรมเจดีย์"  เพราะปรากฎพระเกียรติว่าเชี่ยวชาญพระไตรปิฎกไม่มีผู้อื่นเสมอเหมือน และมีหนังสือซึ่งพระเจ้าธรรมเจดีย์ทรงแต่ง เรื่องประวัติพระพุทธศาสนาในเมืองมอญจารึกไว้  เรียกกันว่า "จารึกกัลยาณี" ยังปรากฎเป็นข้อพิสูจน์ได้เหมือนกัน  พิเคราะห์ความในหนังสือไตรภูมิ(พระร่วง)และจารึกกัลยาณี  ส่อให้เห็นว่าพพระเจ้าแผ่นดินทั้ง ๒ พระองค์นั้น  แม่ทรงทราบพระไตรปิฎกมากก็จริง  แต่ไม่ถึงสามารถจะชี้วินิจฉัยผิดชอบในคัมภีร์อัตถกถาฎีกาได้เหมือนพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  สุดแต่โบราณาจารย์ว่าไว้อย่างไรก็ทรงถือแต่อย่างนั้น  จึงผิดกัน ถึงตอนพระชันษาระหว่าง ๓๐ ถึง ๔๐ ปีทรงจัดการฟื้นพระพุทธศาสนา  และบางทีจะเป็นในตอนนี้ที่ทรงศึกษาวิชาความรู้ต่างๆของไทยเพิ่มเติมจนรอบรู้ลึกซึ้งถึงขั้นสูงสุด  โบราณคดีก็เห็นจะทรงศึกษาในตอนนี้  เพราะเสด็จไปเที่ยวธุดงค์ตามหัวเมือง  ได้พบศิลาจารึกและทอดพระเนตรโบราณวัตถุสถานต่างๆเนืองๆ  ถึงตอนพระชันษาระหว่าง ๔๐ ถึง ๔๗ ปีเริ่มทรงศึกษาภาษาอังกฤษกับวิชาความรู้ต่างๆ ของฝรั่ง  เลยเป็นปัจจัยให้เอาพระหฤทัยใส่สอดส่องการบ้านเมืองที่เกี่ยวข้องกับต่างประเทศในตอนนี้   ถ้าว่าโดยย่อพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงสร้างสมพระบารมีสมบูรณ์มาแล้วตั้งแต่ก่อนเสวยราชย์  ขาดอย่างเดียวแต่ที่มิได้เคยทรงบัญชาการทัพศึกเหมือนอย่างสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวใน ๒ รัชกาลแต่ก่อนมา  เพราะไม่มีโอกาส ถึงกระนั้นเมื่อเสด็จเสวยราชย์ก็ได้รับความนิยมนับถือของคนทั้งหลาย  ว่าเป็นนักปราชญ์ทรงพระปรีชาญาณผิดกับพระเจ้าแผ่นดินมี่ปรากฏมาในพงศาวดารโดยมาก  ข้อนี้ถึงบุคคลชั้นหลังที่ไม่ทันได้เห็นพระองค์ ใครได้อ่านหนังสือพระราชนิพนธืของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  เช่นพระบรมราชาธิบาย  และบรมราชวินิจฉัยที่รวบรวมพิมพ์ไว้  ก็จะเห็นได้ว่าในบรรดากิจการและเรื่องต่างๆซึ่งทรงพระราชนิพนธืนั้น  ทรงรอบรู้ลึกซึ้งเชื่อได้ว่าในสมัยนั้นไม่มีผู้อื่นเสมอเหมือน  นอกจากนั้น  ถ้าสังเกตในพระราชนิพนธ์ของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  จะเห็นได้ต่อไปถึงพระราชอัธยาศัยว่าไม่มีความประมาท  เช่นจะทรงพระราชดำริกิจการอันใดย่อมอาศัยหลักฐานและคิดถึงผู้อื่นเสมอ  ข้อนี้พึงเห็นได้ในพระราชบัญญัติและประกาศสั่งการต่างๆ  ทรงชี้แจงให้คนทั้งหลายเข้าใจพระราชดำริและพระราชวินิจฉัยจ่มแจ้งเป็นนิจ  จึงเป็นเหตุให้คนทั้งหลาไว่วางใจในพระคุณธรรม  มาตั้งแต่แรกเสวยราชย์จนตลอดรัชกาล เวลาเมื่อพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จผ่านพิภพนั้น  ภายในประเทศสยามบ้านเมืองเป็นปกติเรียบร้อยกว่าเมื่อปลายรัชกาลก่อนๆในกรุงรัตนโกสินทร์นี้  เพราะคนทั้งหลายนิยมเป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกันหมด  แต่ทางภายนอกมีเหตุเป็นข้อวิตกอยู่  ด้วยเมื่อใกล้จะสิ้นรัชกาลที่ ๓รัฐบาลอังกฤษ๋ให้มาทำหนังสือสัญญาใหม่  แต่ข้างฝ่ายไทยไม่ยอมทำ  เพราะเห็นว่าถ้าทำหนังสือสัญญาตามข้อความที่อังกฤษปรารถนา จะเกิดความเสียหายในบ้านเมือง  ทูตอังกฤษขัดใจกลับไป  จึงระแวงกันอยู่ว่าอังกฤษจะกลับมาอีก  ในคราวนี้จะมาดีหือมาร้ายก็เป็นได้ทั้ง ๒ สถาน  ก็ในเวลานั้นผู้ใหญ่ในราชการ มีสมเด็จเจ้าพระยาฯทั้ง ๒ องค์เป็นต้น  ยังนิยมในทางรัฏฐาภิปาลโนบายอย่างครั้งรัชกาลที่ ๓ อยู่โดยมาก  ผู้ที่มีความเห็นเป็นชั้นสมัยใหม่เหมือนอย่างพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวมีน้อยตัว  ที่ชื่อเสียงปรากฏมีแต่พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัวพระองค์ ๑  แต่เมื่อบวรราชาภิเษกแล้วก็เอาพระองค์ออกห่าง  ไม่เกี่ยวข้องกับการเมื่อ  ด้วยเกรงว่าจะแข่งพระบารมีพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  คงมีแต่กรมหลวงวงศาธิราชสนิทพระองค์ ๑  สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ เมื่อเป็เจ้าพระยาว่าที่สมุหพระกลาโหมองค์ ๑  กับเจ้าพระทิพากรวงศ์เป็นผู้ช่วยในการต่างประเทศ ๑  ความเห็นในเรื่องทำหนังสือสัญญาจึงต่างกันเป็น ๒ ฝ่าย  ข้างพวกสมัยเก่าเห็นว่าถ้าอังกฤษลดหย่อนผ่อนผันความปรารถนาลง  อย่าให้ขัดกับประเพณีบ้านเมืองก็ควรทำ  มิฉะนั้นก็ไม่ควรยอมทำหนังสือสัญญา  เพราะยังเชื่อตามคำพวกจีนอยู่ว่าอังกฤษมีฤทธิ์เดชแต่ในท้องทะเล  ฝ่ายพวกชั้นสมัยใหม่เห็นว่าโลกวิสัยทางตะวันออกนี้  ถึงเวลาเปลี่ยนแปลงด้วยฝรั่งมามีอำนาจขึ้น  จีนเป็นประเทศใหญ่อังกฤษยังบังคับได้  ไทยเป็นประเทศน้อยที่ไหนจะยอมตามใจไทย อย่างไรๆไทยก็คงต้องทำหนังสือสัญญาใหม่กับอังกฤษ  ผิดกันแต่เวลาช้าหรือเร็ว  ถ้าไม่ยอมทำก็คงเกิดภัยอันตรายแก่บ้านเมือง  ในพวกสมัยใหม่คิดเห็นกันอย่างนี้ทั้งนั้น   แต่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงเห็นการไกลกว่าผู้อื่น  ทรงพระราชดำริว่างที่จะให้ปลอดภัยมีทางเดียว  แต่ต้องรับทำหนังสือสัญญาโดยดีให้เกิดมีไมตรีจิตต่อกัน  แล้วจึงชี้แจงกันฉันท์มิตรให้ลดหย่อนผ่อนผันข้อสัญญา  อย่าให้เกิดยุคเข็ญแก่บ้านเมือง  ใช่แต่เท่านั้น ทรงพระราชดำริต่อไปว่า  ประเทศทั้งหลายทางตะวันออกนี้  ต่อไปภายหน้าคงจะมีการเกี่ยวข้องกับฝรั่งมากขึ้นทุกที  ถ้าไม่เปลี่ยนรัฎฐาภิปาลโนบายของประเทศสยามให้ฝรั่งนิยมว่าไทยพยายามบำรุงบ้านเมืองให้เจริญตามอริยธรรม  ก็อาจจะไม่ปลอดภัยไปได้มั่นคง   คงทรงพระราชดำริเช่นว่ามาแต่ยังทรงผนวชอยู่ เพราะฉะนั้นพอเสด็จผ่านพิภพตั้งแต่ก่อนทำพิธีราชาภิเษก  ก็ทรงแก้ไขขนบธรรมเนียมเก่า  เริ่มด้วยดำรัสสั่งให้เลิกประเพณีเข้าเฝ้าตัวเปล่าไม่ใส่เสื้อ  ให้เจ้านายและข้าราชการใส่เสื้อเข้าเฝ้าต่อไปเป็นนิจ  การที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวดำรัสให้ใส่เสื้อดังว่ามา  คนในสมัยนี้ได้ฟังเล่าอาจจะเห็นขัน  ด้วยเข้าใจว่าเป็นเรื่องเล็กๆน้อยๆขี้ประติ๋วไม่น่าจะยกขึ้นกล่าว(๒)  ต่อไปได้อ่านหนังสือจดหมายเหตุเก่าจึงเห็นว่าเป็นแม้เป็นการเพียงเท่านั้น  ก็ไม่สำเร็จได้โดยง่ายข้อนี้ปรากฏอยู่ในหนังสือเวอรจอน เบาริง ราชทูตอังกฤษแต่งเล่าเรื่องที่เข้ามากรุงเทพฯ  ภายหลังอีก ๓ ปี  ว่าเมื่อไปหาสมเด็จเจ้าพระยาฯองค์ใหญ่  ครั้งแรกจัดรับอย่างเต็มยศ  เห็นสมเด็จเจ้าพระยาฯองค์ใหญ่แต่งตัวนุ้งจีบคาดเข็มขัดเพชร  แต่ตัวเปล่าไม่ใส่เสื้อ  ความที่กล่าวส่อให้เห็นต่อไปว่า  ขุนนางผู้น้อยซึ่งเป็นบริวารอยู่ในที่นั้นก็คงไม่ใส่เสื้อเหมือนกันทั้งนั้น  เพราะถือกันว่าต้องใส่เสื้อในเวลาเข้าเฝ้า  เวลาอื่นยังมีเสรีภาพที่จะรับแขกหรือไปไหนตัวเปล่าได้เหมือนอย่างเดิม  เพราะประเทศตะวันออกนี้ไม่ใช่แต่ในประเทศสยามประเทศเดียว  ถือกันมาแต่โบราว่าต้องรักษาประเพณีที่มีมาก่อนมิให้เสื่อมทราม  บ้านเมืองจึงอยู่เย็นเป็นสุข  ข้อนี้พึงเห็นได้ในหนังสือเก่า  คำสรรเสริญของพระเจ้าแผ่นดินมักกล่าวว่า "รักษาโบราณราชประเพณีมั่นคง" หรือ "ทรงประพฤติตามโบราณราชประเพณี"  แม้จนในกลอนคำเทียบเรื่องพระชัยสุริยาของสุนทรภู่ก็ยกเหตุว่า  เพราะพวกข้าเฝ้าเจ้าเมืองสาวัตถี "ดัดจริตผิดโบราณ" บ้านเมืองจึงเป็นอันตราย  เมื่อคนทั้งหลายเชื่อถือกันมาเช่นนั้นโดยมาก  การเปลี่ยนแปลงขนบธรรมเนียมที่เคยนิยมกันมาช้านานจึงเป็นการยาก  เพราะฉะนั้นพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงค่อยทรงแก้ไขขนบธรรมเนียมเก่า แต่เพียงที่จะทำให้สำเร็จได้เป็นอย่างๆโดยลำดับ  แม้เรื่องที่โปรดฯให้ใส่เสื้อก็ยังใส่กันแต่ในเวลาเข้าเฝ้ามาจนคนสมัยเก่าหมดตัวไป  พวกชั้นสมัยใหม่ชอบใส่เสื้อก็มีมากขึ้น  จึงได้ใส่เสื้อกันแพร่หลาย .................................................................................................................................................... (๑) ผู้แต่งหนังสือพงศาวดารเหนือ  สำคัญผิดไปว่าเดิมครองเมืองเชียงแสนเมื่อ พ.ศ. ๑๕๐๐  ที่ถูกนั้นเดิมครองเมืองศรีสัชนาลัยเมื่อราว พ.ศ. ๑๙๐๐ (๒) ข้อนี้เป็นเรื่องแปลกประหลาดในสมัยนั้น จนถึงต้องบันทึกลงในพระราชพงศาวดาร  ดำรัสสั่งเป็นเรื่องแรกสุดในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  ดำรัสสั่งไว้ก่อนพระราชพิธีบรมราชาภิเษก(วันศุกรเดือนหกขึ้นสองค่ำปีกุนตรีศก - ๒ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๓๙๔)* จากคุณ : กัมม์ - [ 4 พ.ย. 48 12:46:20 ]

ความคิดเห็นที่ 2 เมื่อถึงงานพระราชพิธีพระบรมราชาภิเษก  พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงแก้ประเพณีเก่าอีกอย่างหนึ่งในวันเสด็จออกมหาสมาคมในพระที่นั่งอมรินทรวินิจฉัย  ด้วยพระราชทานพระบรมราชานุญาตให้พวกฝรั่งที่อยู่ในกรุงเทพฯเข้าเฝ้าด้วย  เรื่องนี้ในเวลานั้นก็ไม่มีใครเห็นเป็นการแปลกประหลาดนัก  เพราะเป็นแต่มีฝรั่งสัก ๑๐ คนเข้าไปยืนเฝ้าอยู่ข้างหลังแถวที่ขุนนางหมอบ  แต่การนั้นมีผลมาก (ถึงมาเป็นประโยชน์ในการเมืองภายหลัง  คังจะเล่าในที่อื่นต่อไป)  เพราะฝรั่งเหล่านั้นพากันเขียนบอกข่าวออกไปถึงนานาประเทศ  ว่าพระเจ้าแผ่นดินสยามพระองค์ใหม่ทรงเปลี่ยนขนบธรรมเนียมหันเข้าหาอริยธรรมอย่างฝรั่ง  ผิดกับพระเจ้าแผ่นดินพระองค์อื่นๆทางตะวันออก  ฝรั่งตามต่างประเทศพากันพิศวง  เริ่มเกิดไมตรีจิตต่อประเทศสยามผิดกว่าแต่ก่อน  แม้ด้วยทรงเปลี่ยนแปลงประเพณีเดิมเพียงเล็กน้อยเท่านั้น พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  ทรงเปลี่ยนแปลงประเพณีเดิมตั้งแต่แรกเสวยราชย์อีกเรื่องหนึ่ง  ด้วยทรงทราบแต่ยังทรงผนวชว่า  ในสมัยนั้นราษฎรถูกผู้มีอำนาจกดขี่ข่มเหงชุกชุม  เรื่องนี้ที่ตริงราชประเพณีก็มีมาแต่โบราณ  อนุญาตให้บรรดาผู้มีความทุกข์ร้อนถวายฎีกาต่อพระเจ้าแผ่นดินได้ทั่วหน้าเสมอกันหมด  แต่วิธีที่ถวายฎีกาตามแบบเก่า ต้องเข้สไปตีกลองที่ทิมดาบกรมวัง  ให้พระเจ้าแผ่นดินทรงได้ยินเสียงกลอง ก็โปรดฯให้มารับฎีกา  จึงเรียกกันว่า "ตีกลองร้องฎีกา"  ครั้นนานมาผู้มีอำนาจกีดกันมิให้ราษฎรเข้าถึงกลอง ก็ถวายฎีกายากขึ้น  พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเคยทรงปรารภในพระราชนิพนธ์แห่งหนึ่งว่า  พระเจ้าแผ่นดินเหมือนเป็นพระประธานอยู่ในโบสถ์  ลืมพระเนตรอยู่ก็ไม่เห็นอะไร  พอทรงเสด็จเสวยราชย์บรมราชภิเษกแล้ว  ก็ทรงตั้งประเพณีเสด็จออกรับฎีการาษฎรด้วยพระองค์เองทุกวันโกนเดือนละ ๔ ครั้ง(๑) เวลาเสด็จออกให้เจ้าพนักงานตีกลองวินิจฉัยเภรี  เป็นสัญญาให้ราษฎรเข้าถวายฎีกาได้เป็นนิจ ก็มีผลเห็นประจักษ์ทันที  ด้วยผู้มีอำนาจกดขี่ข่มเหงราษฎร เช่นฉุดลูกสาว หรือ จับผู้คนจองจำตามอำเภอใจ  ไม่มีใครกล้าทำดังแต่ก่อน  พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเผ็นเป็นประโยชน์  จึงโปรดฯให้ประกาศถวายฎีกาได้เอง  เช่นถูกกังขังเป็นต้น  ให้ฝากฎีกาให้ญาติพี่น้องหรือมูลนายถวายต่างตัวได้  แต่ในการรับฎีกาของราษฎรนั้น  ถ้าปรากฏว่าใครเอาความเท็จมากราบทูลเพื่อจะให้ผู้อื่นเสียหายโดยไม่มีมูล  ก็ให้ลงพระราชอาญาแก่ผู้ถวายตามประเพณีเดิม ป้องกันผู้ไม่มีผิดมิให้เดือดร้อน   นอกจากเสด็จออกรับฎีกา พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงเปลี่ยนประเพณีที่พระเจ้าแผ่นดินทรงติดต่อกับตัวราษฎรอีกอย่างหนึ่ง  ด้วยดำรัสสั่งให้เลิกประเพณีโบราณ(อย่างเมืองจีน)  ที่ห้ามมิให้ราษฎรเข้าใกล้ชิดหนทางเมื่อเวลาเสด็จประพาส  และบังคับให้ปิดประตูหน้าต่างบ้านเรือนที่อยู่ทั้ง ๒ ข้างทาง  โปรดฯพระราชทานอนุญาตให้ราษฎรเข้ามาเฝ้าได้ใกล้หนทาง  และให้เปิดประตูหน้าต่างได้ตามชอบใจ  หากเจ้าของบ้านเรือนมีประสงค์จะแสดงความเคารพก็ให้แต่งเครื่องบูชาที่หน้าบ้าน  แล้วคอยเฝ้าอยู่ที่เครื่องบูชานั้น จึงเกิดประเพณีตั้งเครื่องบูชารับเสด็จแต่นั้นมา(๒)  ที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงเปลี่ยนประเพณีเดิมในการรับฎีการาษฎร  และโปรดฯอนุญาตให้ราษฎรเฝ้าแหนได้สะดวกกว่าแต่ก่อนดังกล่าวมา  ก็เป็นเหตุให้ราษฎรพากันนิยมในพระคุณของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวแพร่หลายอีกอย่างหนึ่ง นอกจากเรื่องที่เล่ามาเป็นอุทธาหรณ์  พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงเปลี่ยนแปลงขนบธรรมเนียมเดิม  และทรงสถาปนาการต่างๆขึ้นเป็นแบบแผนในชกาลที่ ๔ อีกหลายอย่าง  ถ้าพรรณาเป็นราบเรื่องหนังสือนี้จะยืดยาวนัก  จึงจะรวมความกล่าวตามประเภทของการที่ทรงจัด  โดยประสงค์จะให้เห็นเหตุและผลของการที่ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงจัดนั้นเป็นสำคัญ  ถ้าตั้งเป็นปัญหาอย่างที่เรียกในสำนวนแปลในหนังสือจีนว่าเป็น "คำกลาง"  ถามว่าเพราะเหตุใดพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงโปรดฯเปลี่ยนขนบธรรมเนียมต่างๆ  อธิบายข้อนี้เมื่อพิจารณาดูเห็นว่าเป็นด้วยเหตุ ๒ อย่าง  อย่าง ๑ ดังได้กล่าวมาแล้วว่าเพราะทรงตระหนักพระราชหฤทัยว่า  รัชกาลของพระองค์ประจวบเวลาโลกวิสัยทางตะวันออกนี้เปลี่ยนแปลงด้วยฝรั่งมามีอำนาจขึ้น  จะต้องเปล่ยนรัฏฐาภิปาลโนบายหันเข้าหาอริยธรรมอย่างฝรั่ง  บ้านเมืองจึงจะพ้นภยันตราย  แต่การต่างๆที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงจัดนั้น ที่ไม่เกี่ยวกับอริยธรรมของฝรั่ง  แต่เป็นการสำคัญฝนขนบธรรมเนียมไทยก็มีมาก  เห็นได้ว่ามีเหตุอื่นอีก  และเหตุนั้นเกิดแต่พระอุปนิสัยของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดฯทำการให้ถูกต้องเป็นแก่นสาร  ไม่ทรงนิยมทำตามคติที่ถือกันมาว่าเคยมาแต่โบราณอย่างไร ต้องทำอย่างนั้นจึงจะเป็นการ "รักษาราชประเพณี"  เพราะเมื่อพระองค์ทรงผนวชได้มีโอกาสพิจารณาตำรับตำราต่างๆมาก  ทั้งทางฝ่ายพุทธศาสตร์และราชศาสตร์  เห็นประเพณีต่างๆที่ทำกันมาผิดหลักเดิมหรือยังบกพร่องมีอยู่มาก  จึงทรงพยายามแก้ไขให้เป็นแก่นสาร  ใช่จะโปผรดเปลี่ยนอะไรๆให้เป็นอย่างใหม่ไปทั้งนั้นหามิได้  พระอุปนิสัยเช่นว่านี้พึงเห็นได้แต่ในพระราชประวัติตอนทรงผนวช  พอทรงสอบสวนพระไตรปิฎก  ทราบว่าพระสงฆ์ไทยปฏิบัติพระวินัยเคลื่อนคลาดจากพระพุทธบัญญัติมากนัก  ก็ทรงพยายามแก้ไขให้เป็นแก่นสารดังเล่าเรื่องมาแล้วในตอยนก่อน  ครั้นเสด็จเสวยราชย์ทรงพิจารณาเห็นขนบธรรมเนียมอันใดเคลื่อนคลาดเค้ามูลหรือว่าอย่างบกพร่อง  ก็ทรงพระราชดำริแก้ให้ดีขึ้นเป็นลำดับมาจนตลอดรัชกาล  สมัยเปลี่ยนแปลงธรรมเนียมของประเทศสยาม  จึงกำหนดในทางพงศาวดารว่าเกิดแต่ในรัชกาลที่ ๔ เป็นต้นมา แต่นี้จะกล่าวอธิบายที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงแก้ไขขนบธรรมเนียมตามประเภทต่างๆต่อไป การศาสนา ในตอน ๒ ของหนังสือเล่มนี้  ได้เล่ามาแล้วถึงเรื่องที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงฟื้นพระศาสนา  และทรงตั้งนิกายพระสงฆ์ธรรมยุติกา  และที่สุดเมื่อพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวประชวร  ทรงทักท้วงเนื่องต่อการเมือง  พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงดำรัสสั่ง  ให้พระสงฆ์ธรรมยุติกากลับห่มคลุมอย่าง พระมหานิกายมาจนสิ้นรัชกาลที่ ๓  ได้ยินว่าในครั้งนั้นพระเถระธรรมยุติกาบางรูป  มีสมเด็จพระวันรัต(ทับ) เมื่อยังเป็ที่พระอริยมุนีเป็นต้น  ไม่ทำตามรับสั่งก็มี  ครั้นถึงรัชกาลที่ ๔ พระเถระธรรมยุติกาทั้งปวงเข้าชื่อกันยื่ฎีกาต่อเสนาบดี  ขอให้นำความกราบทูลว่า  ที่ต้องถูกบังคับขืนใจให้ครองผ้าตามแบบอย่าง  ซึ่งเลื่อมใสมีความเดือดร้อน  ขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตให้พระสงฆ์ธรรมยุติกากลับครองแหวกเหมือนอย่างเดิม  ก็เกิดความลำบากพระราชหฤทัยแก่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  เพราะจะดำรัสให้ห่มผ้าอย่างพระมหานิกายต่อไป  ก็ผิดกับคติซึ่งพระองค์เองได้ทรงตั้ง  ทั้งจะทำให้พระสงฆ์ธรรมยุติกายิ่งรู้สึกเดือดร้อนหนักขึ้น  ถ้าหากกลับไปครองแหวกตามอำเภอใจ  จะทรงทำอย่างไรก็ยากอยู่  แต่จะพระราชาทานพระบรมราชานุญาตเล่า  ก็ผิดกับที่ได้ทูลรับไว้ต่อพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว  เฉพาะมีทางจะระงับความลำบากนั้นได้ ด้วยฐานะของพระองค์เมื่อก่อนเสวราชย์ เป็นสมณคณาจารย์  เมื่อทรงรับฎีกาของพระมหาเถระ  ฐานะของพระองค์เป็นพระมหากษัตริย์  จึงพระราชทานพระบรมราชวินิจฉัยว่า  การปฏิบัติธรรมวินัยเป็นกิจของพระสงฆ์ผู้ปฏิบัติ  มิใช่ราชกิจของพระเจ้าแผ่นดินที่จะทรงสั่งให้ทำประการใด  เมื่อมีพระบรมราชวินิจฉัยเช่นนั้น  พระสงฆ์ธรรมยุติกาก็พากันกลับห่มแหวกตามเดิม   แต่เรื่องที่เกี่ยวกับพระสงฆ์ธรรมยุติกายังมมีข้ออื่นต่อมาอีก  ด้วยเมื่อในรัชกาลที่ ๓  คนที่เลื่อมใสต่อคติธรรมยุติกาอย่างเปิดเผยก็มี  ที่เลื่อมใสแต่ไม่กล้าแสดงโดยเปิดเผย เพราะเกรงจะไม่พอพระราชหฤทัยในพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวก็มี  ที่ไม่เลื่อมใสก็มีตั้งแต่เปลี่ยนรัชกาลใหม่  ทรงสังเกตเห็นมีคนแสดงความเลื่อมใสในคติธรรมยุติกามากขึ้นรวกเร็ว  เป็นเหตุให้ทรงพระราชวิจารณ์กว้างขวางออกไป ทรงพระราชดำริว่าถ้าทรงขวนขวายเผยแพร่นิกายสงฆ์ธรรมยุติกาให้แพร่หลายด้วยพระราชานุภาพ  จะเกิดโทษแก่บ้านเมืองมากกว่าเป็นคุณ  เพราะจะมำให้พุทธบริษัททั้งพระสงฆ์และคฤหัสถ์ที่นับถือคติเกิดรังเกียจกัน  และพระมหานิกายก็จะพากันหวาดหวั่นว่าจะถูกบังคับให้แปลงเป็นธรรมยุติ  เหมือนเช่นพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระวิตก  และที่สุดพระธรรมยุติกาเองถ้ามีจำนวนมากนัก  การปฏิบัติพระธรรมวินัยก็อาจจะเสื่อมทรามลงเพราะเหตุที่กล่าวมา  จึงโปรดฯให้พระวสงฆ์ธรรมยุติกาคงขึ้นอยู่ในคณะกลางตามเดิม  มิได้แยกย้ายเป็นคณะหนึ่งต่างหาก และดำรัสสั่งในราชการให้ถือว่าพระสงฆ์ ๒ นิกายนั้นเป็นอย่างเดียวกัน  เป็นต้นว่าในการพิธีพระสงฆ์ก็ให้นิมนต์รวมกันทั้ง ๒ นิกาย  การที่ทรงตั้งพระราชคณะก็เลือกแต่ด้วยพรรษาอายุและคุณธรรม  ไม่ถือว่าจะเป็นนิกายไหนเป็นประมาณ ใช่แต่เท่านั้น  ทางฝ่ายฆารวาส สกุลไหนแม้ไม่ใช่พระราชวงศ์  เคยบวชเรียนในนิกายไหนก็ตรัสขอให้คงอย่างเดิม  แต่การฟื้นพระศาสนาก็ไม่ทรงทอดทิ้ง  เป็นแต่เปลี่ยนพระบรมราธชบายมาเป็นทางสมาคมกับพระราชาคณะมหานิกาย  เป็นต้นว่าพระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ทูลถามอธิบายพระธรรมวินัยที่ใคร่จะทราหรือที่ยังสงสัยได้ตามประสงค์  และทรงชี้แจงพระบรมวินิจฉัยพระราชทานโดยมิได้รังเกียจ พระบรมราโชบายเช่นว่ามีผลทำให้พระสงฆ์มหานิการแก้ไขข้อวัตรปฏิบัติดีขึ้นเป็นลำดับมา  และการสงฆมณฑลก็ไม่แตกร้าวตลอดรัชกาลที่ ๔ ด้วยพระสงฆ์พากันเลื่อมใสในพระปรีชาญาณทั่วไปทั้ง ๒ นิกาย พระราชปฏิบัติของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  เนื่องด้วยศาสนายังมีต่อไปถึงศาสนาอื่นๆอีก  แต่ก่อนนอกจากพระสงฆ์กับพราหมณ์  นักบวชในศาสนาอื่นเช่นศาสนาคริสตังก็ดี  หรือศาสนาอิสลามก็ดี  แม้จนพระญวนที่ถือพระพุทธศาสนาฝ่ายมหายานก็ดี  หาได้รับความยกย่องอย่างใดไม่ เมื่อพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงผนวช  ได้ทรงสมาคมกับพวกบาทหลวงและมิชชันนารีอเมริกัน  เนื่องในการศึกษาภาษาฝรั่ง และทรงสมคมกับพระญวนด้วยใคร่จะทรงทราบคติมหายาน  คุ้นเคยอยู่แล้ว  เมื่อทรงเสวยราชย์แล้วก็ทรงรักษามิตรภาพสืบต่อมา  ด้วยทรงยกย่องและพระราชทานพระบรมราชานุเคราะห์ต่างๆ ยกเป็นอุทธาหรณ์ดังเช่น เมื่อสังฆราชปาลกัวต์ถึงมรณภาพ  โปรดฯพระราชทานเครื่องแห่ศพเหมือนขุนนาง  และพระราชทานที่ดินให้สร้างวัดโปรเตสตันต์  กับทั้งทรงสร้างวัดญวนด้วย(๓)  การที่ทรงอุปการะดังกล่าวมานี้เป็นเหตุให้พวกบาทหลวงและมิชชันนารีอเมริกัน  เข้ารับช่วยราชการตางๆตามพระราชประสงค์ และยังยกย่องพระเดชพระคุณพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวกันอยู่จนทุกวันนี้  พระญวนก็เริ่มได้ทำพิธีกงเต็กในงานหลวงเมื่อรัชกาลที่ ๔ เป็นต้นมา  ส่วนพวกถือศาสนาอิสลามนั้น  พวกถือลัทธิเวียะ(พวกเจ้าเซน) ได้รับพระบรมราชานุเคราะห์เป็นประเพณีมาแต่รัชกาลก่อนๆแล้ว  ก็โปรดฯพระราชทานตามเคย  แต่พวกลัทธิสุหนี่เป็นคนหลายชาติหลายภาษา  แยกย้ายอยู่ตามตำบลต่างๆ  มีสุเหร่าและนักบวชชาติของตนเอง  เข้ากับพลเมืองเป็นปกติอยู่แล้ว  จึงไม่มีกิจที่จะต้องพระราชทานพระบรมราชานุเคราะห์ผิดกับแต่ก่อนประการใด จากคุณ : กัมม์ - [ 4 พ.ย. 48 12:50:19 ]

ความคิดเห็นที่ 3 (๑) เรื่องรับฎีการาษฎรนี้  ทรงรับเอาเป็นพระราชธุระจนนาทีสุดท้ายแห่งพระชนมายุ  สังเกตได้จากพระราชดำรัสเมื่อใกล้สิ้นแผ่นดินที่ ๔  ทรงขอต่อพระเจ้าแผ่นดินพระองค์ใหม่ว่า  ขอให้เอาเป็นพระราชธุระรับฎีการาษฎรด้วย* (๒) นอกจากนี้ยังทรงพระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ชาวต่างชาติ และ คนที่นับถือต่างลัทธิความเชื่อ  โปรดฯให้รับเสด็จโดยธรรมเนียมของแต่ละคนแต่ละลัทธิความเชื่อด้วย  มีปรากฏในชุมนุมประกาศรัชกาลที่ ๔ * (๓) ที่วัดโปรเตสตันต์ซึ่งพระราชทาน อยู่ริมอู่บางกอก  ถึงรัชกาลที่ ๕ วัดนั้นเล็กไป  พระราชทานที่ใหม่ให้สร้างวัด Christ Church ที่ยังปรากฎอยู่บัดนี้  วัดญวนนั้นสร้างค้างมาสำเร็จในรัชกาลที่ ๕ จึงพระราชทานนามว่า วัดอุภัยราชบำรุง  อยู่ริมถนนเจริญกรุงที่ตลาดน้อย แก้ไขเมื่อ 05 พ.ย. 48 09:56:55 จากคุณ : กัมม์ - [ 4 พ.ย. 48 12:58:04 ]

ความคิดเห็นที่ 4 ผิดพลาดโดยมิได้ตั้งใจ มิมีใครว่าดอกครับ ทำดีมาก็ตั้งเยอะแล้ว จากคุณ : จำปูน (อ่างหยก) - [ 4 พ.ย. 48 22:33:37 ]

ความคิดเห็นที่ 5 ขอบคุณครับ คุณจำปูน น่ารักเสมอนะครับ ขอไปทำธุระเดี๋ยวนะ เย็นจะกลับมานั่งพิมพ์ต่อครับ จากคุณ : กัมม์ - [ 5 พ.ย. 48 09:54:53 ]

ความคิดเห็นที่ 6 ตามมาแล้วค่ะ กว่าจะตามอ่านทัน ตาลายยย แก้ไขเมื่อ 05 พ.ย. 48 10:13:03 จากคุณ : little kitty - [ 5 พ.ย. 48 10:12:29 ]

ความคิดเห็นที่ 7 สวัสดีครับ little kitty ต้องรบกวน ตาลายยย ต่อนะครับ อยากจะเร่งให้จบไวๆ ครับ จากคุณ : กัมม์ - [ 5 พ.ย. 48 15:41:38 ]

ความคิดเห็นที่ 8 ขอแทรกถามหน่อยครับ เรื่องวัดประจำรัชกาล จาก manager ****************************** วัดประจำรัชกาล เท่าที่ถือปฏิบัติกันมาได้แก่ วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม ราชวรมหาวิหาร วัดประจำรัชกาลที่ ๑ วัดอรุณราชวราราม ราชวรมหาวิหาร วัดประจำรัชกาลที่ ๒ วัดราชโอรสาราม ราชวรวิหาร วัดประจำรัชกาลที่ ๓ วัดราชประดิษฐ์สถิตมหาสีมารามราชวรวิหาร วัดประจำรัชกาลที่ ๔ วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนาราม ราชวรวิหาร วัดประจำรัชกาลที่ ๕ วัดบวรนิเวศน์วิหาร ราชวรวิหาร วัดประจำรัชกาลที่ ๖ วัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม ราชวรวิหาร วัดประจำรัชกาลที่ ๗ วัดสุทัศนเทพวราราม ราชวรมหาวิหาร วัดประจำรัชกาลที่ ๘ ความจริงการสร้างวัดประจำรัชกาล ไม่เคยมีราชประเพณีที่ถือปฏิบัติกันมาแต่โบราณ พระมหากษัตริย์ทรงสร้างวัดก็เพื่อ เป็นการบูชาพระพุทธศาสนา และเพื่อเป็นอนุสรถึงเหตุการณ์สำคัญๆ ด้วยก็ได้ เช่น เป็นสถานที่พระบรมราชสมภพ เป็นนิวาสสถานเดิมของพระราชบรรพบุรุษ เป็นอนุสรแห่งชัยชนะในสงคราม ฯลฯ การถือเป็นวัดประจำรัชกาลนั้น เป็นพระราชนิยมในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้อัญเชิญส่วนหนึ่งของพระบรมอัฐิพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๑ ที่ ๒ และที่ ๓ ไปประดิษฐานไว้ที่ฐานพุทธบัลลังก์ พระพุทธปฏิมาประธานในพระอุโบสถวัดพระเชตุพนฯ วัดอรุณราชวรามราม และวัดราชโอรสาราม ตามลำดับ ดังนั้น จึงเป็นราชประเพณีที่ถือปฏิบัติสืบกันมาว่า เมื่อพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวพระองค์ใดเสด็จสวรรคต ก็จะอัญเชิญพระบรมราชสรีรังคารไปประดิษฐานไว้ที่วัดใดวัดหนึ่ง อันทรงสร้างหรือทรงเกี่ยวข้อง และถือเป็นวัดประจำรัชกาล อย่างใดก็ตามในทางนิตินัย วัดประจำรัชกาลได้สิ้นสุดในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้มีพระราชดำริว่าพระอารามหลวงในกรุงเทพมหานครมีเป็นจำนวนมากแล้ว และการสร้างวัดนั้นก็เพื่อประโยชน์ในทางศึกษาของเยาวชนด้วย เพราะการศึกษาของไทยแต่โบราณกาลมาก็เริ่มที่วัด ดังนั้น จึงทรงสถาปนาโรงเรียนมหาดเล็กหลวงขึ้น เพื่อแทนการสร้างวัดประจำรัชกาล และให้ถือว่าเป็นวัดประจำรัชกาลของพระองค์ การกำหนดว่าวัดใดเป็นวัดประจำรัชกาลที่ ๖ ที่ ๗ และที่ ๘ เพื่ออาราธนาเจ้าอาวาสวัดนั้นมาในงานพระราชพิธีบำเพ็ญพระราชกุศลทักษิณานุประทานเนื่องในเทศกาลสงกรานต์ จึงเป็นการกำหนดโดยทางพฤตินัยเท่านั้น นอกจากนั้นในทางปฏิบัติยังมีความเข้าใจไม่ตรงกันในเรื่องวัดประจำรัชกาลที่ ๕ กล่าวคือ เมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จดำรงสิริราชสมบัติเพื่อพุทธศักราช ๒๔๑๑ ปีต่อมาคือพุทธศักราช ๒๔๑๒ ก็ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เริ่มสถาปนาวัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามทันที เพื่อเป็นวัดประจำรัชกาลตามราชประเพณี ต่อมาในปลายรัชกาลได้ทรงสร้างพระราชวังสวนดุสิตขึ้นเป็นที่ประทับสำราญพระราชอิริยาบถ จนกระทั่งแปรพระราชฐานมาประทับเกือบเป็นการถาวร จึงทรงบูรณปฏิสังขรณ์วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนาราม อันเป็นวัดโบราณขึ้นอย่างวิจิตรงดงามยิ่ง เพื่อเป็นการทำผาติกรรมที่ใช้ที่ดินบางส่วนของวัดมาเป็นที่หลวงและ ทรงถือว่าวัดนี้เป็นวัดประจำพระราชวังดุสิต ดังปรากฏในสร้อยชื่อของวัด และมีลายพระราชหัตถเลขาโปรดเกล้าฯ ไว้ว่า เมื่อเสด็จสวรรคตแล้วให้อัญเชิญพระบรมราชสรีรังคารมาประดิษฐานไว้ที่วัดนี้ แต่ก็ไม่มีพระราชกระแสยืนยันว่าโปรดให้เป็นวัดประจำรัชกาล จึงถือในทางปฏิบัติว่าวัดเบญจมบพิตรดุสิตวนารามเป็นวัดประจำรัชกาลที่ ๕ ต่อมาในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้ทรงปฏิบัติตามพระราชนิยมพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ในการที่จะไม่สร้างวัดประจำรัชกาลขึ้นอีก ประกอบกับได้ทรงปฏิสังขรณ์ วัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามเป็นงานใหญ่ เมื่อมีการอัญเชิญพระบรมอัฐิจากประเทศอังกฤษกลับมายังเมืองไทยแล้ว จึงได้แบ่งพระบรมอัฐิส่วนหนึ่ง อัญเชิญมาประดิษฐานที่แท่นชุกชีฐานพุทธบัลลังก์พระพุทธอังคีรส พระประธานในพระวิหารที่เรียกกันว่าพระอุโบสถ วัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม จึงถือกันในทางปฏิบัติว่าวัดนี้เป็นวัดประจำรัชกาลที่ ๗ โดยมิได้ไปลบล้างข้อเท็จจริงทางประวัติศาสตร์ที่กล่าวถึงแต่ประการใด พระอารามหลวงจึงเป็นการยืนยันถึงพระราชศรัทธาในพระมหากษัตริย์ที่ทรงมีต่อพระพุทธศาสนา อันเป็นแบบฉบับให้บรรดาพุทธศาสนิกชนชาวไทย ได้ทะนุบำรุงพระพุทธศาสนาในการสร้างและ อุปถัมภ์ ศาสนสถานให้เจริญรุ่งเรือง เป็นศูนย์กลางของประชาคมแทบทุกด้าน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในการอบรมบ่มนิสัยชาวไทย ให้เป็นคนดีมีศีลธรรม เป็นกำลังสำคัญของบ้านเมืองสืบไป (ศ.พิเศษ ทองต่อ กล้วยไม้ ณ อยุธยา เรียบเรียง) น้ำอบ (khunnamob สมาชิก) ******************************** สงสัยจังว่า ทำไม อ.ทองต่อถึงได้กล่าวอย่างนั้น เท่าที่รู้ วัด ร๕ คือ วัดราชบพิธ มิใช่หรือครับ จากคุณ : จำปูน (อ่างหยก) - [ 5 พ.ย. 48 15:52:25 ]

ความคิดเห็นที่ 9 การพิธีสำหรับบ้านเมือง การพิธีต่างๆที่ทำเป็นประเพณีของประเทศสยามนี้  แต่เดิมมาถ้าเป็นพิธีในทางธรรมปฏิบัติ  ทำตามคติพระพุทธศาสนา ถ้าเป็นพิธีในทางโลกทำตามคติไสยศาสตร์ของพราหมณ์  จึงเกิดคำพูดว่า "พุทธกับไสยอาศัยกัน" มาแต่โบราณ  ถ้าทำพิธีตามพระพุทธศาสนา เช่นบวชนาคเป็นต้น  เรียกว่าพิธีสงฆ์  พราหมณ์ไม่เข้าไปเกี่ยวข้อง  ถ้าทำพิธีไสยศาสตร์ เช่นยกทัพจับศึกเป็นต้น  เรียกว่าพิธีพราหมณ์ พระสงฆ์ก็ไม่เข้าไปเกี่ยวข้อง  จำเนียรกาลนานมาเมื่อความเลื่อมใสในพระพุทธศาสนาเจริญขึ้น  ผู้ทำพิธีปรารถนาสวัสดิมงคลตามคติพระพุทธศาสนายิ่งขึ้น  ก็มักคิดอ่านให้ทำพิธีสงฆ์ด้วยกันกับพิธีพราหมณ์  จะยกตัวอย่างเช่นพิธีบรมราชาภิเษกพระเจ้าแผ่นดิน  เดิมเป็นแต่พิธีพราหมณ์ภายหลังมาให้มีพิธีสงฆ์เพิ่มเข้าในส่วยการ "เฉลิม(คือเสด็จขึ้นอยู่)พระราชมณเทียร"  จึงเกิดการพิธีซึ่งทำทั้งพิธีสงฆ์และพิธีพราหมณ์ด้วยกันหลายพิธี(๑)  แต่ที่แยกทำกันอย่างเดิมยังมีมาก   ถึงรัชกาลที่ ๔ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชดำริว่า  ในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์นี้หมดตัวพราหมณ์ที่ทรงพระเวทเสียแล้ว  ยังเหลือแต่เชื้อสายที่สืบสกุลมาโดยกำเนิด  แม้จะหาผู้ใดเข้าใจความในคัมภีร์พระเวทก็ไม่ได้  ด้วยไม่ใคร่ได้เรียนภาษาสันสกฤต  การทำพิธีพราหมณ์เป็นแต่ทำตามเคย ไม่เป็นแก่นสารเหมือนเช่นเดิม  แต่จะเลิกเสียก็ไม่ควร เพราะเป็นพิธีสำหรับบ้านเมืองและราชประเพณีมาช้านาน  จึงทรงแก้ไขระเบียบพิธีพราหมณ์ซึ่งเคยทำมาแต่โดยลำพัง  เช่นพิธีแรกนาเป็นต้น  ให้พิธีสงฆ์ด้วยทุกพิธี  ที่สำคัญนั้นคือทรงแก้ระเบียบพิธีถือน้ำพิพัฒนสัตยา ซึ่งเป็นพิธีสงฆ์กับพราหมณ์ทำด้วยกันมาแต่ครั้งกรุงศรีอยุธยา  พิธีสงฆ์มีสวดมนต์เลี้ยงพระให้เป็นสวัสดิมงคลก่อน  แล้วทำพิธีอ่านโองการแช่งน้ำสาบานและชุบพระแสงต่อไป  ข้าราชการกระทำสัตย์ถือน้ำต่อหน้าพระสงฆ์ที่ในวัดพระศรีรัตนศาสดาราม  แล้วเข้าไปถวายบังคมพระเจ้าอยู่หัวที่ในท้องพระโรง  พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงแก้ประเพณีเดิม  เสด็จออกไปประทับเป็นประธานให้ข้าราชการถือน้ำกระทำสัตย์  และถวายบังคมที่พระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม  และพระองค์เองก็เสวยน้ำพิพัฒนสัตยา ทรงปฏิญวณความซื่อตรงของข้าราชการทั้งปวงด้วย(๒)  ระเบียบการพระราชพิธีบรมราชาภิเษก ก็ทรงแก้ไขให้เป็นพิธีสงฆ์เป็นพื้น  คงทำตามพิธีพราหมณ์แต่สรงมุรธาภิเษก  ทรงรับพระราชอาณาจักรและรับเครื่องราชกกุธภัณฑ์เป็นสำคัญ  การพิธีสำหรับบ้านเมืองจึงเป็นการที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงแก้ไขให้เป็นแก่นสารขึ้นอีกประเภทหนึ่ง  ดังพรรณนามา ระเบียบยศศักดิ์ พอทำพิธีพระบรมราชาภิเษกแล้ว  พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เริ่มทรงแก้ไขระเบียบยศศักดิ์  ด้วยมีเหตุที่จะต้องพระราชดำริในการนั้น  เบื้องต้นแทรงตั้งแบบเรียกพระนามพระเจ้าแผ่นดินในรัชกาลก่อน  อธิบายข้อนี้ ตามประเพณีโบราณ  พระนามพระเจ้าแผ่นดินที่จารึกสุพรรณบัฏถวายเมื่อราชาภิเษกมักใช้พระนามเดียวกันต่อๆมาด้วยถือว่าเป็นสวัสดิมงคล(๓)  คนทั้งหลายจึงไม่เรียกพระนามตามจารึกนั้น  เรียกพระเจ้าแผ่นดินที่เสวยราชย์อยู่แต่ว่า "ขุนหลวง" หรือ "พระพุทธเจ้าอยู่หัว"  หรือ "พระเจ้าอยู่หัวในพระบรมโกศ" แต่เมื่อมีจำนวนพระเจ้าแผ่นดินที่ล่วงไปแล้วมากขึ้น  ก็เรียกพระนามตามพอใจสมมตกันต่างๆ  เอาพระนามเมื่อก่อนเสวยราชย์มาเรียก เช่น "สมเด็จพระเพทราชา" บ้าง  เรียกตามพระอัธยาศัยเช่น "พระเจ้าเสือ" หมายความว่าดุร้ายบ้าง  เรียกตามที่ประทับเช่นว่า "พระเจ้าท้ายสระ" เพราะประทับอยู่พระราชมณเฑียรที่ท้ายสระบ้าง  เป็นอย่างนี้มาแต่ครั้งกรุงศรีอยุธยา   ถึงรัตนโกสินทร์นี้  ตั้งแต่รัชกาลที่ ๑ มาจนตลอดรัชกาลที่ ๓ จารึกพระนามในพระสุพรรณบัฏว่า "สมเด็จพระบรมราชาธิราชรามาธิบดี.."เหมือนกันทุกพระองค์  เมื่อรัชกาลที่ ๒ คนทั้งหลายเรียกรัชกาลที่ ๑ ว่า "แผ่นดินสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวง"  ครั้นมาถึงรัชกาลที่ ๓ มีพระเจ้าแผ่นดินที่ล่วงไปแล้วเป็น ๒ พระองค์  คนทั้งหลายจึงมักเรียกรัชกาลที่ ๑ ว่า "แผ่นดินต้น"  เรียกรัชกาลที่ ๒ ว่า "แผ่นดินกลาง"  พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงรังเกียจว่าเป็นอัปมงคล  เพราะมีต้นมีกลางก็ต้องมีปลาย  รัชกาลของพระองค์จะเหมือนเป็นสุดท้าย  จึงทรงบัญญัติให้เรียก ๒ รัชกาลก่อน ตามพระพุทธรูปซึ่งทรงสร้างอุทิศถวายสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทั้ง ๒ พระองค์นั้น  ให้เรียกรัชกาลที่ ๑ ว่า "แผ่นดินพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก"  และเรียกรัชกาลที่ ๒ ว่า "แผ่นดินพระพุทธเลิศหล้านภาลัย"(๔)  ครั้นถึงรัชกาลที่ ๔ มีปัญหาเกิดขึ้นอีกว่าจะเรียกรัชกาลที่ ๓ อย่างไร  พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระดำริเห็นว่า  ควรจะวางระเบียบการเรีกนามพระเจ้าแผ่นดินเสียให้เป็นยุติ  อย่าให้เกิดปัญหาต่อไป  เมื่อทำพิธีบรมราชาภิเษกจึงโปรดฯให้เปลี่ยนแบบคำจารึกพระสุพรรณบัฏ  เอาพระนามเดิมขึ้นตั้งต้นว่า "สมเด็จพระปรเมนทรมหามงกุฏ" แทนที่เคยขึ้นต้นว่า "สมเด็จพระบรมราชาธิราชรามาธิบดี" และให้เพิ่มคำว่าสำหรับเรียกพระเจ้าแผ่นดินว่า "พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว" ลงข้างท้ายสร้อยพระนาม แล้วทรงบัญญัติให้เรียกนามรัชกาลที่ ๓ ว่า "แผ่นดินพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว"(คำว่าพระนั่งเกล้าและพระจอมเกล้านั้น  ทรงอนุโลมตามพระนามเดิมว่า "ทับ" และว่า "มงกุฎ")  แล้วทรงบัญญัติให้เรียกพระนามพระเจ้าแผ่นดินในกรุงรัตนโกสินทร์ตามนามแผ่นดินว่า พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก  พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย  พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว  และพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  เพื่อป้องกันมิให้คนภายหลังเรียกกันตามสมมตเหมือนอย่างครั้งกรุงศรีอยุธยา ระเบียบยศเจ้านายและข้าราชการ  พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวก็ทรงตั้งแบบแผนขึ้นใหม่  เนื่องในงานบรมราชาภิเษกนั้นหลายอย่าง  คือทรงสถาปนายศ "กรมสมเด็จ" ขึ้นใหม่ให้เป็นชั้นสูงสุดของเจ้านายต่างกรมอย่าง ๑  ทรงสถาปนายศ "สมเด็จเจ้าพระยา" เข้าในทำเนียบให้เป็นชั้นสูงสุดในขุนนางอย่าง ๑  ทรงสถาปนายศเจ้าประเทศราชอย่าง ๑  และทรงสถาปนายศสตรีมีบรรดาศักดิ์ชั้น "เจ้าคุณ" เข้าในทำเนียบอย่าง ๑   การทรงสถาปนายศต่างๆที่กล่าวมานี้  จะอธิบายยศสมเด็จเจ้าพระยาก่อน แต่โบราณยศขุนนางชั้นสูงสุดเป็นเพียงเจ้าพระยา  ตามทำเนียบศักดินาข้าราชการในกรุงมีเจ้าพระยาแต่ ๓ คน คือ เจ้าพระยามหาอุปราชเป็นชั้นพิเศษคน ๑  รองลงมาถึงอัครมหาเสนาบดี ๒ คน คือ เจ้าพระยาจักรี ที่สมุหนายกเป็นหัวหน้าฝ่ายพลเรือนคน ๑  กับเจ้าพระยามหาเสนา ที่สมุหพระกลาโหมเป็นหัวหน้าฝ่ายทหารคน ๑  ยศสมเด็จเจ้าพระยาหามีในกฎหมายไม่  มีแต่เรียกในหนังสือพงศาวดารเช่น "สมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก"  และในพงศาวดารรัชกาลที่ ๑ มีว่า พระอุปราชตรัสตั้งพระยาพลเทพเดิมให้เป็น "สมเด็จเจ้าพระยา"(วังหน้า)  ในพงศาวดารรัชกาลที่ ๒ ว่า พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกทรงตั้งเจ้าพระยามหาเสนา(ปิ่น)ที่สมุหพระกลาโหมเป็นเจ้าพระยาอภัยราชา ไปรับราชการวังหน้า  ดูก็เป็นทำนองเดียวกับที่ว่าตั้งพระยาพลเทพเป็นเจ้าพระยาในรัชกาลที่ ๑  และมีปรากฏในพงศาวดารกรุงศรีอยุธยาอีกอย่างหนึ่งว่า  เมื่อเจ้าพระยาชำนาญบริรักษ์ถึงแก่อสัญกรรม  พระเจ้าบรมโกศโปรดฯให้เรียกว่า "พระศพ" อย่างเจ้า(๕)  พิจารณาความที่กล่าวมาเห็นว่าสมเด็จเจ้าพระยานั้น  เดิมจะเป็นแต่คำที่เรียกกัน  คือเจ้าพระยาคนใดมีความชอบพิเศษ  ได้เลื่อนยศสูงขึ้นกว่าเจ้าพระยาอัครมหาเสนาบดี  เทียบเท่าเจ้าพระยามหาอุปราชในกฎหมายอันมียศบางอย่างเหมือนกับเจ้า  ก็เรียกกันว่าสมเด็จเจ้าพระยา  สมเด็จเจ้าพระยาหาใช่ยศในกฎหมายไม่  ถึงรัชกาลที่ ๔ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจะทรงพูนบำเหน็จเจ้าพระยาพระคลัง ซึ่งเป็นอัครมหาเสนาบดีอยู่แล้ว  จึงโปรดฯให้เป็นสมทเด็จเจ้าพระยา  และทรงบัญญัติยศสมเด็จเจ้าพระยาเข้าในกฏหมาย  เป็นขั้นสูงสุดในยศขุนนางแต่นั้นมา .................................................................................................................................................... (๑) ขอแทรกพิธีราษฎร์ตรงนี้นิดหนึ่งครับ  การนิมนต์พระมาในงานแต่งงานนั้น  แท้จริงเป็นสองพิธี พิธีการแต่งงาน ๑  ซึ่งไม่ใช้กิจของสงฆ์กับเรื่องที่คนจะแต่งงานกัน  แล้วพระสงฆ์มาเกี่ยวข้องได้อย่างไร  การนิมนต์พระสงฆ์มาในงานนั้น คือ การทำบุญบ้าน อีก ๑ พิธีครับ  เดี๋ยวนี้เราไม่ค่อยเข้าใจคติเดิม คิดว่าแต่งงานเมื่อไรต้องนิมนต์พระมาทำพิธี(แต่งงาน)* (๒) ในสารคดีเฉลิมพระเกียรติเมื่อเร็วนี้  มีเนื้อความว่า "...พระองค์ทรงตรัสว่าการสาบานที่จะมีผลยิ่ง ต้องกระทำด้วยกันทั้งสองฝ่าย..."  ในภาพได้เห็นสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวองค์ปัจจุบันเสวยน้ำพิพัฒนสัตยาด้วย  ก็เป็นพระราชประเพณีสืบต่อกันมาจากในรัชกาลที่ ๔ * (๓) จำเนื้อความในตอนพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกได้หรือเปล่าครับ  ว่าพระนามที่ใช้จารึกในพระสุพรรณบัฏนั้น  พระนามของพระองค์ท่านนับเป็นที่ ๔ ที่ใช้ต่อเนื่องกันมาแต่กรุงศรีอยุธยา  พระนามที่ใช้จารึกพระสุพรรณบัฏในรัชกาลที่ ๓ จึงเป็นลำดับที่ ๖ ต่อเนื่องกันมา* (๔) เดี๋ยวนี้เราหมายเอา "รัชกาลที่.." เป็น "องค์สมเด็จพระเจ้าอยู่หัว"  เช่น "รัชกาลที่ ๕" ก็หมายเอา "พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว" เลย  ซึ่งไม่ถูกนะครับ  สังเกตในหนังสือที่ทรงพระนิพนธ์ หากจะทรงอย่างนั้นก็ทรงว่า "พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวในรัชกาลที่ ๕ " หมายถึง "องค์พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว" *   คำว่า "รัชกาล" เกิดขึ้นในรัชกาลที่ ๕  ใช้แทนคำว่า "แผ่นดิน" ซึ่งหมายถึง ระยะเวลาการครองราชย์ * (๕) ตามคำพวกผู้ใหญ่ในสกุล "สิงหเสนี" ก็เล่าว่า  ศพเจ้าพระยาอภัยราชา(ปิ่น)ได้พระราชทานเกียรติยศอย่างเจ้า เจ้าพระยาอภัยราชา(ปิ่น) เป็นบิดา เจ้าพระยาบดินทรเดชา(สิงห์) ขัดกันอยู่ว่า เจ้าพระยาบดินทร์เดชา(สิงห์) เกิดเมื่อปีระกา พ.ศ. ๒๓๒๐ เป็นปีที่ ๑๐ ในแผ่นดินพระเจ้ากรุงธนบุรี  หมายความว่าเจ้าพระยาอภัยราชา(ปิ่น)ถึงอสัญกรรมในแผ่นดินพระเจ้าบรมโกศไม่ได้  หรือ "สิงหเสนี" จะมีเจ้าพระยาอภัยราชาที่ชื่อ "ปิ่น" ๒ คน  โปรดพิจารณาด้วยครับ* http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/K3435860/K3435860.html แก้ไขเมื่อ 05 พ.ย. 48 17:38:27 จากคุณ : กัมม์ - [ 5 พ.ย. 48 17:29:57 ]

ความคิดเห็นที่ 10 ขอบพระคุณครับ คุณ จำปูน ช่วยมาเพิ่มมูลค่ากระทู้ เห็นด้วยครับ วัดประจำรัชกาลที่ ๕ คือ วัดราชบพิธฯ ส่วนวัดเบญจมบพิตร ทรงร่วมกันเจ้านายพี่น้อง ๕ พระองค์ปฏิสังขรณ์ใหม่   คำว่า "เบญจ" แปลว่า "๕" ชวนให้เข้าใจผิดอยู่หลายครั้ง เอ...ผมพิมพ์ไว้หรือได้อ่านที่ไหนนะ   ส่วนธรรมเนียมการสร้างวัด  ผมมีความเห็นว่า น่าจะมีธรรมเนียมทำกันมานานแล้วนะครับ จนชั้นราษฎร เมื่อตั้งตัวได้มีเงินทองก็นิยมสร้างวัดกัน อย่างตำนานวัดสุวรรณาดาราราม  ที่ "ทองดี" กับ "ดาวเรือง" ปฐมวงศ์ทรงสร้างในกรุงศรีอยุธยา แก้ไขเมื่อ 05 พ.ย. 48 18:03:10 แก้ไขเมื่อ 05 พ.ย. 48 18:01:39 จากคุณ : กัมม์ - [ 5 พ.ย. 48 17:59:04 ]

ความคิดเห็นที่ 11 ขออนุญาตร่วมด้วยนิดหนึ่งนะค่ะท่านทั้งสอง จากเรื่องวัดประจำรัชกาลนั้น ทราบมาอย่างนี้นะค่ะ วัดประจำรัชกาลจริง ๆ นั้นมีแค่ ร.๑ - ร.๕ เท่านั้นคือ ร.๑ วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม ร.๒ วัดอรุณราชวราราม ร.๓ วัดราชโอรสาราม ร.๔ วัดราชประดิษฐ์สถิตมหาสีมาราม (ธรรมยุต) ร.๕ วัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม (ธรรมยุต) ส่วนวัดเบญจมบพิตรนั้นเป็นแต่เพียงวัดทรงสถาปนาและโปรดเท่านั้นค่ะ สังเกตได้ว่าเป็นวัดที่ทรงสถาปนาสร้างขึ้นทั้งนั้น ส่วนวัดที่มีพระบรมอัฐิบรรจุ (ส่วนใหญ่ก็คือวัดตามที่คุณจำปูนกรุณากล่าวไว้ล่ะค่ะ) และได้ทราบว่าตั้งแต่ ร.๖ มาทรงเห็นว่าวัดเยอะแล้วจึงทรงสร้างโรงเรียนบ้าง ประมาณนี้อ่ะค่ะ จากคุณ : ร่วมด้วย - [ 5 พ.ย. 48 20:35:06 A:58.8.44.47 X: ]

ความคิดเห็นที่ 12 ผมก้เห็นเช่นนั้นนะครับ ขอบคุณท่านๆที่ช่วย ยืนยัน จากคุณ : จำปูน (อ่างหยก) - [ 5 พ.ย. 48 21:03:33 ]

ความคิดเห็นที่ 13 ไม่ผิดหวังจริงๆ เข้ามาอ่านในกระทู้นี้ได้ความรู้เพิ่มขึ้นมากเลยค่ะ คุณกัมม์คะ ค่อยๆอ่านทุกวัน ตาไม่ลายแล้วค่ะ เดี๋ยวจะมาหาว่าเราแก่ อิอิ อิอิ จากคุณ : little kitty - [ 6 พ.ย. 48 16:44:08 ]

ความคิดเห็นที่ 14 ดีครับ...ค่อยๆอ่านไปเรื่อยๆ   กระทู้นี้  อีก ๒-๓ วันคงจบครับ จากคุณ : กัมม์ - [ 7 พ.ย. 48 08:29:06 ]

ความคิดเห็นที่ 15 บางทีจะเนื่องมาจากที่ทรงตั้งสมเด็จเจ้าพระยานั้นเอง  ทรงพระราชดำริต่อไปถึงยศเจ้านายต่างกรม  ซึ่งตามแบบโบราณมียศ "กรมพระ" เป็นชั้นสูงสุด  จึงทรงเพิ่มยศ "กรมสมเด็จ" ขึ้นอีกชั้นหนึ่ง  สำหรับทรงตั้งพระบรมวงศ์ซึ่งมีความชอบเป็นพิเศษ  นับเป็นชั้นสูงสุดในยศเจ้านายต่างกรมแต่นั้นมา ที่ทรงแก้ไขระเบียบยศเจ้าประเทศราชนั้น  แต่เดิมมารัฐบาลในกรุงเทพฯยกยศประเทศราชเป็นเจ้าแต่เมืองเวียงจันทน์กับเมืองหลวงพระบาง  เพราะสืบสายมาแต่พระเจ้ากรุงศรีสัตนาคนหุตแต่โบราณ  ส่วนประเทศราชในมณฑลพายัพยังให้มียศแต่เป็น "พระยา" เพราะเพิ่งตั้งเป็นประเทศราชขึ้นใหม่ในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์นี้  ต่อเจ้าเมืองคนใดมีความชอบมากจึงทรงตั้งให้เป็น "พระเจ้า" เฉพาะตัว  เช่นพระเจ้าเชียงใหม่กาวิละในรัชกาลที่ ๒  แต่ชาวประเทศราชเหล่านั้นเองตลอดไปจนประเทศราชที่ขึ้นกับพม่า เช่นเมืองเชียงตุงเป็นต้น  นับถือว่าเป็นเจ้า  พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชดำริว่า  สกุลเจ้าเจ็ดนที่ได้ครองเมืองเชียงใหม่ เมืองนครลำปาง เมืองนครลำพูน กับที่งสกุลเจ้าเมืองน่านได้มีความสวามิภักดิ์ยั้งยืนมาที่ให้ยศเป็นแต่เพียงพระยา  ต่ำกว่าพวกที่ครองเมืองหลวงพระบางและประเทศราชที่ขึ้นพม่าหาสมควรไม่  จึงทรงสภาปนาให้มียศ โดยปกติเป็น "เจ้า"  ถ้ามีความชอบพิเศษเลื่อนขึ้นเป็น "พระเจ้า"เป็นระเบียบสืบมา การตั้งกรมเจ้านายและตั้งขุนนาง  ที่ทรงแก้ไขระเบียบใหม่นั้น  ประเพณีเดิมการตั้งกรมหรือเลื่อนกรมเจ้านายนอกจากอุปราชาภิเษกมหาอุปราช  พระเจ้าแผ่นดินเป็นแต่มีพระราชดำรัสสั่งแล้วก็แล้วกัน  ไม่ได้ทรงเกี่ยวข้องกับการพิธี  พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จไปในการพิธีถึงวังเจ้านายที่รับกรม  ทรงรดน้ำพระมหาสังข์พระราชทานอย่างอภิเษก  และทรงเจิมจุณให้เป็นสิริมงคล  แล้วพระราชทานพระสุพรรณบัฏเอง  และเมื่อก่อนพระราชทานสุพรรณบัฏให้อาลักษณ์อ่านประกาศพระเกียรติคุณของเจ้านายพระองค์นั้นอันเป็นเหตุให้ได้รับกรมให้ปรากฏด้วย การตั้งขุนนางผู้ใหญ่  ถ้าเป็นชั้นสูงถึงสมเด็จเจ้าพระยาก็เสด็จไปพระราชทานสุพรรณบัฏทำนองเดียวกับตั้งกรมเจ้านาย  ถ้าชั้นรองลงมาเพียงชั้นเจ้าพระยาก็พระราชทานในท้องพระโรง  และมีการอ่านประกาศเกียรติคุณเพิ่มขึ้นด้วย  การตั้งขุนนางชั้นสามัญแต่ก่อนมาเป็นเพียงแต่กรมวังผู้รับสั่งมีหมายบอกตัวเองและบอกไปตามกระทรวงทะบวงการต่างๆ  ว่าทรตั้งคนนั้นเป็นที่นั้นแล้วก็แล้วกัน  พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชดำริให้มีสัญญาบัตรลงพระราชหัตถเลขาปรมาภิไธย  และประทับพระราชลัญจกรเป็นสำคัญ  และให้รับสัญญาบัตรต่อพระหัตถ์เป็นประเพณีสืบมา อนึ่งยศสตรีบรรดาศักดิ์ชั้น "เจ้าคุณ"  แต่ก่อนก็เป็นคำเรียกกัน  มักเรียกท่านผู้ใหญ่ในราชินิกุลหรือท้าวนางที่เป็นตัวหัวหน้า  และเรียกเจ้าจอมมารดาของเจ้านาย  แล้วแต่ใครจะเรียกๆกันฟั่นเฝือไม่เป็นแบบแผน  พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงทรงบัญญัติให้ยศ "เจ้าคุณ" เป็นยศในกฎหมาย  สำหรับพระเจ้าแผ่นดินทรงตั้งเป็นแบบแผนสืบมา แก้พระราชานุกิจ การที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงแก้ไขขนบธรรมเนียมในประเภทซึ่งเรียกในกฎหมายว่า "พระราชานุกิจ" คือระเบียบเวลาที่พระเจ้าแผ่นดินทรงปฏิบัติพระราชกิจต่างๆ  ก็เป็นการสำคัญอีกอย่างหนึ่งซึ่งเป็นประโชยน์แก่บ้านเมืองมาก  ตามราชประเพณีมีแต่โบราณมา  พระเจ้าแผ่นดินย่อมทรงประพฤติพระราชกิจต่างๆเป็นระเบียบและตามกำหนดเวลาแน่นอนเสมอ  เช่นเสด็จออกขุนนางวันละ ๓ ครั้ง  คือเวลาเช้า ๑๐ นาฬิกา เสด็จออกพิพากษาคดี  เวลาบ่าย ๑๔ นาฬิกา เสด็จออกที่เฝ้ารโหฐาน  เลาค่ำ ๒๐ นาฬิกา เสด็จออกว่าราชการแผ่นดินเป็นต้น  พระราชกิจอย่างอื่นก็จัดเข้าระเบียบทรงประพฤติ  โดยมีกำหนดเวลาเป็นทำนองเดียวกัน  ข้าราชการผู้มีหน้าที่ในราชกิจอย่างใด ก็เฝ้าแหนตามกำหนดเวลาทรงปฏิบัติราชกิจอบย่างนั้นเสมอไม่ต้องนัดหมาย  เห็นสะดวกแก่การงานจึงใช้เป็นตำราราชประเพณีสืบมาช้านาน   แต่ระเบียบพระราชานุกิจนั้นสำหรับแต่เวลาเสด็จประทับอยู่พระนครราชธานี  การที่จะเสด็จไปยังหัวเมืองไม่มีในตำรา  แต่ก่อนมาการเสด็จไปหัวเมืองจึงแล้วแต่พระราชอัธยาศัยส่วนพระองค์ของพระเจ้าแผ่นดิน  ในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ตั้งแต่รัชกาลที่ ๑  ไม่มีกิจที่ต้องเสด็จไปทำศึกสงคราม  พระเจ้าอยู่หัวทั้ง ๒ รัชกาลต่อมา ก็ประทับอยู่ในพระราชวังเป็นพื้น  เป็นเหตุให้ทรงเหินห่างกับราษฎร  และมิได้ทอดพระเนตรเห็นการเป็นไปตามหัวเมือง  พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชดำริเห็นว่า  พระราชานุกิจอย่างรัชกาลก่อนยังบกพร่องเป็นข้อสำคัญ  พอเสวยราชย์ก็ทรงแก้ไข  คงไว้แต่ที่เป็นแก่นสาร  เช่นเสด็จออกวันละ ๓ ครั้งเป็นต้น  พระราชกิจที่ไม่เป็นการสำคัญ เช่นเสด็จลงทรงบาตร และทรงประเคนเลี้ยงพระทุกวันดังเคยมีมาในรัชกาลก่อน  โปรดฯให้เจ้านายทำแทนพระองค์  เอาเวลาไปใช้ในราชกิจที่เพิ่มขึ้นใหม่  เช่นเสด็จออกรับฎีการาษฎร  และเสด็จประพาสพระนครให้ราษฎรได้เฝ้าเป็นต้นดังกล่าวมาแล้ว  นอกจากนั้นทรงฟื้นประเพณีเสด็จประพาสหัวเมืองขึ้น  เหมือนอย่างพระเจ้าแผ่นดินครั้งกรุงศรีอยุธยาบางพระองค์เคยประพฤติมาแต่ก่อน   มีโอกาสเมื่อใดก็ทรงพระราชอุตสาหะเสด็จไปยังหัวเมืองต่างๆทางฝ่ายเหนือ  ได้เสด็จไปถึงเมืองพิษณุโลก  ทางตะวันออกเสด็จไปถึงเมืองปราจีน กับทั้งหัวเมืองชายทะเล  ตลอดจนเมืองจันทบุรีและเมืองตราด  ทางฝ่ายใต้เสด็จไปถึงเมืองนครศรีธรรมราชและเมืองสงขลา  ทางฝ่ายตะวันตกเสด็จไปถึงเมืองนครชัยศรี เมืองกาญจนบุรี เมืองราชบุรี และเมืองเพชรบุรี  ได้ทอดพระเนตรเห็นภูมิลำเนาพระราชอาณาเขต  และทรงทราบการหัวเมืองยิ่งกว่าพระเจ้าแผ่นดินแต่ปางก่อน   โดยมากตามหัวเมืองที่เสด็จประพาสนั้น  โปรดฯให้สร้างที่ประทับขึ้นใหม่ในวังพระเจ้าแผ่นดินครั้งกรุงศรีอยุธยาเคยประทับก็หลายแห่ง  เช่นวังบางปะอินของพระเจ้าปราสาททอง  วันจันทรเกษมของสมเด็จพระนเรศวรมหาราช  วังเชิงเขาพระพุทธบาทของพระเจ้าทรงธรรม  และวัง ณ เมืองลพบุรีของสมเด็จพระนารายณ์มหาราช  ที่เมืองเพชรบุรีและเมืองนครปฐมก็มีที่พระราชวังโบราณทั้ง ๒ แห่ง  แต่โปรดฯให้สร้างวังใหม่ในที่อื่น  การที่พระเจ้าแผ่นดินเสด็จประพาสตรวจการหัวเมือง  จึงเกิดเป็นประเพณีอันมีประโยชน์แก่บ้านเมืองเป็นอันมากแต่ในรัชกาลที่ ๔ สืบมา แม้พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวมทรงแก้ไขพระราชานุกิจดังกล่าวมา  เมื่อภายหลังก็เกิดความลำบากแก่พระองค์ในการที่ต้องทรงประพฤติพระราชานุกิจ  เพราะในรัชกาลที่ ๔   มีกิจการต่างๆ  ซึ่งพระพระเจ้าแผ่นดินแต่ก่อนๆไม่ต้องทรงทำ เกิดเพิ่มขึ้นใหม่หลายอย่าง  เป็นต้นแต่เหตุที่เคยทรงสมาคม  และมีหนังสือไปมากับฝรั่งเมื่อยังทรงผนวช  ครั้นเสวบราชย์ พวกฝรั่งต่างประเทศได้ทราบพระเกียรติคุณ พากันเขียนหนังสือมาถวายเพิ่มขึ้น  เกิดพระราชกิจที่ต้องมีพระราชหัตถเลขาเป็นภาษาอังกฤษถึงชาวต่างประเทศเพิ่มขึ้นอันต้องทรงแต่งเองเขียนเอง  เพราะยังไม่มีใครอื่นที่รอบรู้พอจะช่วยพระราชกิจนั้นได้   ต่อมาถึงสมัยเมื่อทำหนังสือสัญญาทรงพระราชไมตรีกับฝรั่งต่างประเทศแล้ว  เกิดกิจซึ่งโต้ตอบกับพวกกงสุลในการต่างๆเพิ่มขึ้นอีก  บางทีเป็นการสำคัญอันจะกราบทูลหรือปรึกษาโดยเปิดเผยในเวลาเสด็จออกขุนนางเหมือนอย่างเก่าไม่ได้(๑)  ก็ต้องส่งหนังสือที่มีมากับทั้งร่างตอบเข้าไปถวายทรงพระราชวินิจฉัย  นอกจากนั้นการที่ทรงรับฎีกาของราษฎรก็เพิ่มพระราชกิจที่ต้องทรงพิจารณาฎีกาด้วยอีกอย่างหนึ่ง  หรือถ้าว่าโดยย่อ คือเกิดการที่ต้องทรงพระอักษรเป็นส่วนใหญ่  เพิ่มขึ้นใหม่ในรัชกาลที่ ๔   พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวต้องทรงปฏิบัติการนั้นแทรกเข้าในระเบียบพระราชานุกิจประจำวัน  วันไหนมีหนังสือที่เร่งร้อนต้องทรงมาก  เวลาเสด็จออกว่าราชการบ้านเมืองเวลาค่ำก็มักเคลื่อนคลาดช้าไปเนืองๆ  เป็นเหตุให้ข้าราชการผู้ใหญ่ติเตียนว่า  เวลาพระราชานุกิจไม่แน่นอนเหมือนในรัชกาลที่ ๓  บางคนก็เลยขาดเฝ้าด้วยอ้างว่าสูงอายุแล้วอยู่ดึกทนไม่ไหว  แม้ผู้ที่ยังไม่สูงอายุก็พลอยเอาอย่าง  ประเพณีที่เสนาบดีต้องเข้าเฝ้าทุกวันก็เสื่อมมา  ถ้ามีราชการสลักสำคัญมักเข้าเฝ้าเวลาเสด็จออกที่รโหฐาน  ราชการสามัญที่เคยกราบทูลในเวลาเสด็จออกขุนนาง  มักให้แต่ปลัดทูลฉลองกราบทูลแทน (๒) .................................................................................................................................................... (๑) ทรงพระนิพนธ์ในหนังสือ "เทศาภิบาล" ว่า ...แต่ต่อมาข้าพเจ้าเข้าใจว่าในรัชกาลที่   เมื่อมีกิจเกี่ยวข้องกับรัฐบาลฝรั่งต่างประเทศมากขึ้น  จึงเริ่มกำหนดราชการเป็น ๒ ประเภทต่างกัน คือ ราชการอันควรเปิดเผย ประเภท ๑   ราชการอันไม่ควรเปิดเผย ประเภท ๑   อ่านใบบอกเวลาเสด็จออกขุนนางแต่ราชการประเภทเปิดเผย  ถ้าเป็นราชการประเภทที่ไม่เปิดเผให้ทำเป็นจดหมายบันทึกทูลเกล้าฯถวาย  ถ้าจะทรงปรึกษาหารือเสนาบดีคนไหน  ก็มีรับสั่งให้หาเข้าไปเฝ้าในที่รโหฐาน  เมื่อข้าพเจ้ายังเป็นเด็ก เคยเห็นสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ เมื่อยังเป็นสมุหพระกลาโหมเข้าเฝ้าอย่างนั้นเนืองๆ  จดหมายบันทึกที่คัดเขียนในสมุดดำเหมือนอย่างใบบอกที่อ่านในท้องพระโรง  แต่มีดินสอขาวเหน็บไปกับใบปกสมุดสำหรับทรงเขียนลายพระราชหัตถ์  ตรัสสั่งแล้วส่งกลับออกมา... * (๒) เมื่อเริ่มรัชกาลที่ ๕ ปรึกษากันให้กลับใช้แบบพระราชานุกิจอย่างรัชกาลที่ ๓ ดังจะปรากฏอธิบายในตอนอื่นต่อไปข้างหน้า ขออนุญาตแทรกเกร็ดโบราณคดีนิดหนึ่งครับ การปรึกษากันนี้เกิดความไม่เข้าใจกัน  ฝ่ายในเข้าใจว่าให้กลับไปใช้ระเบียบแบบแผนในรัชกาลที่ ๓ ทั้งหมด  ในต้นรัชกาลที่ ๕ ฝ่ายในก็กลับไป "นุ่งจีบ" เหมือนครั้งรัชกาลที่ ๓ ทั้งหมด(ในรัชกาลที่ ๔ โปรดฯให้เปลี่ยนจาก "นุ่งจีบ" ในรัชกาลที่ ๓ เป็น "นุ่งโจง") มีเจ้าคุณพระประวงศ์(แพ) ท่านเดียวที่ได้รับพระราชทานพรพิเศษ* http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/K3401095/K3401095.html แก้ไขเมื่อ 07 พ.ย. 48 11:29:45 จากคุณ : กัมม์ - [ 7 พ.ย. 48 11:16:07 ]

ความคิดเห็นที่ 16 อันเนื่องมาจาก "ทรงบัญญัติพระนามพระเจ้าแผ่นดินแต่ก่อนมา" การเรื่องที่เกี่ยวเนื่องต่อมาอีก  สมควรที่จะแทรกไว้ด้วย ได้เคยหารือกับ คุณ natthaset  และ  คุณ รอยใบลาน ในเรื่องพระนามกรมพระราชวังบวรสถานมงคล พระองค์ที่ ๒ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์  ซึ่งก็คือ พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย  ว่าทรงมีพระนามตามจารึกในพระสุพรรณบัฏว่าอย่างไร  เพราะไม่เคยปรากฎในหนังสือใดเลย  คุณ natthaset สันนิษฐานโดยหลัก ว่า ๑. เจ้าฟ้า กรมหลวงเสนานุรักษ์  เป็น กรมพระราชวังบวรมหาเสนานุรักษ์ ๒. กรมหมื่นศักดิ์พลเสพ  เป็น  กรมพระราชวังบวรมหาศักดิ์พลเสพ ๓. กรมหมื่นบวรวิไชยชาญ  เป็น  กรมพระราชวังบวรวิไชยชาญ พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย  เมื่อเป็นกรมพระราชวังบวรก็ควรจะทรงพระนามว่า "กรมพระราชวังบวรมหาอิศรสุนทร" ผมค้นต่อไปใน "ตำนานวังหน้า" (สมเด็จฯกรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงพระนิพนธ์) เจอว่า ในสมัยพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ โปรดฯให้ตั้งกรมเจ้าฟ้าธรรมธิเบศร์(เจ้าฟ้ากุ้ง)  เป็นกรมขุนเสนาพิทักษ์  ต่อมาก็ได้เป็น กรมพระราชวังบวรมหาเสนาพิทักษ์  เมื่อทิวงคตในระหว่างโทษ  สมเด็จพระเจ้าบรมโกศ โปรดฯให้ตั้งเจ้าฟ้า กรมขุนพรพินิต(สมเด็จพระเจ้าอุทุมพร)เป็นกรมพระราชวังบวรฯต่อมา   ลองนึกถึงพระนาม "กรมพระราชวังบวรมหาสุรสีหนาท"  ก็ได้เค้าว่า  แต่เดิมข้าศึกและชาวต่างชาติก็ออกพระนามว่า "พญาเสือ" เห็นด้วยกับคุณ natthaset ว่า  พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย  ควรจะใช้พระนามเมื่อยังเป็นกรมพระราชวังบวรฯว่า "กรมพระราชวังบวรมหาอิศรสุนทร" ไม่มีข้อขัดข้องอย่างใด คุณ รอยใบลาน  ทักท้วงว่า น่าจะจารึกในพระสุพรรณบัฏว่า "สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ กรมพระราชวังบวรสถานมงคล" เพราะทรงเมื่อสวรรคตและงานพระเมรุยังใช้ว่า "กรมพระราชวังบวรสถานมงคล" อยู่ เข้าที เพราะ ตามคติโปราณเรื่องพระนามพระเจ้าแผ่นดินที่จารึกในพระสุพรรณบัฏ  ก็ใช้พระนามเดียวกันมาโดยตลอด  กรมพระราชวังบวรสถานมงคลก็น่าจะใช้พระนามเดียวกัน  ถ้าจะมีพระนามเฉพาะก็น่าจะเป็นคราวเดียวกับที่ทรงบัญญัติพระนามเฉพาะพระเจ้าแผ่นดิน ผมก็เลยติด คุณรอยใบลาน ไว้ว่าจะลองค้นหา  ว่าที่เรียกพระนามเฉพาะอย่างนี้มาตั้งแต่เมื่อไร   ใน "ตำนานวังหน้าที่ทรงกล่าวถึง "กรมพระราชวังบวรมหาเสนาพิทักษ์" ที่เสด็จในกรมฯทรงพระนิพนธ์  ก็เป็นหนังสือที่ทรงพระนิพนธ์ชั้นหลังแล้ว  ใช้อ้างอิงขึ้นไปไม่ได้ ตอนนี้เนื้อหาในกระทู้ก็เกี่ยวข้องกัน  จะขออนุญาตแทรกไว้ด้วยครับ   และเป็นเครดิตของทั้งสองท่านจริงๆ ในพระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ ๔  ของเจ้าพระยาทิพากรวงศ์  มีความว่า(อักขรวิธีตามต้นฉบับ) ...ครั้นถึง ณ วัน พุฒเดือนสี่แรมห้าค่ำ  มีพระราชหฤไทยกตัญญูกัตเวทีคิดฉลองพระเดชพรคุณพระบาทสมเด็จพระบรมอัยกาธิราชเจ้า  และพระบาทสมเด็จพระบรมชนะกาธิบดี  แลพระบาทสมเด็จพระบรมราชชนนีทั้งสามพระองค์  แลกรมพระราชวังทั้งสามแผ่นดิน  ถวายเพิ่มพระนามขึ้นใหม่  อีกจึงตั้งการพระราชพิธีสรงจาฤกพระนามพระบาทสมเด็จพระอัยกาธิราชเจ้า  ในแผ่นสุพรรณบัตรเนื้อเก้าโดยวิเสศออกไปว่า  พระบาทสมเด็จพระปรโมรุราชา มหาจักรีบรมนารถนเรศรราชวิวัฒนวงษ์ ประถมพงษาธิรามาธิบดีนทร พิชิตินทร์วโรดมบรมบพิตร พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกย์  แล้วประดิษฐานไว้ในกล่องสินลาหยก  แล้วจาฤกพระนามพระบาทสมเด็จพระบรมชนกนารถธรรมิกราชบพิตร  เป็นพระนามอันวิเศษเหมือนกันในแผ่นสุพรรณบัตรเก้าน้ำ  ถวายพระนามว่า พระบาทสมเด็จพระราชพงษเชษฐมเหศวรสุนทร ไตรเศวตรคชาดิศรมหาสวามินทร์ สยามรัษฎินทร์วโรดมบรมจักรพรรดิราช พิลาสธาดาราชาธิราชบรมนารถบพิตร พระพุทธเลิศหล้านภาไลย  แล้วประดิษฐานไว้ในกล่องสินลาหยก  แล้วทรงตั้งพระอัฐิสมเด็จพระบรมราชชนนี  คือสมเด็จพระพรรษาเปนกรมสมเด็จศรีสุริเยนทรามาย์  แล้วทรงตั้งพระนามพระบาทสมเด็จพระบรมเชษฐาธิราชเจ้าว่า  พระบาทสมเด็จพระประมาทิวรเสรฐมหาเจษฎาบดินทร์ สยามินทร์วโรดม บรมธรรมิกมหาราชาธิราช บรมนารถบพิตร พระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว   แล้วถวายพระนามกรมพรราชวังแผ่นดินเป็นประถมว่า กรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาท  กรมพระราชวังแผ่นดินที่สองว่า กรมพระราชวังบวรมหาเสนานุรักษ  กรมพระราชวังแผ่นดินที่สามว่า กรมพระราชวังบวรมหาศักดิ์พลเสพ  แล้วทรงตั้งพระอัฐิพระองค์เจ้ากุซึ่งเป็นขนิษฐภคินีในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกย์  ขึ้นเปนกรมหลวงนรินทรเทวี  ทรงบำเพญทานบริจาคพระราชทรัพย์ถวายพระสงฆ์ราชาคณะ  แลราษฎรเป็นอันมากเป็นการฉลองพระเดชพรคุณครั้งหนึ่ง... ***ขอขอบพระคุณทั้งสองท่านไว้ ณ ที่นี่ด้วยครับ*** แก้ไขเมื่อ 08 พ.ย. 48 12:58:53 แก้ไขเมื่อ 07 พ.ย. 48 11:26:12 แก้ไขเมื่อ 07 พ.ย. 48 11:25:29 จากคุณ : กัมม์ - [ 7 พ.ย. 48 11:16:25 ]

ความคิดเห็นที่ 17 "เจ้าคุณ"  แต่ก่อนก็เป็นคำเรียกกัน  มักเรียกท่านผู้ใหญ่ในราชินิกุลหรือท้าวนางที่เป็นตัวหัวหน้า ************************************* ใน ร๕ เห็นมีท่านนึงเรียกกัน เจ้าคุณคลี่ บอกกันว่าเพราะ เป็นชื่อที่พ่อตั้งให้ มิใช่เรียกขานกันเอง จริงเท็จเป็นอย่างไรเอ่ย จากคุณ : จำปูน (อ่างหยก) - [ 7 พ.ย. 48 11:54:40 ]

ความคิดเห็นที่ 18 อีกอย่างครับ ทำตัวเอนก็พอทน แต่ทั้งเอนทั้งหนา อ่านยากมาก ไม่ทราบท่านอื่นเป็นอย่างไร สงสัยจะชราภาพเสียแล้ว จากคุณ : จำปูน (อ่างหยก) - [ 7 พ.ย. 48 11:58:41 ]

ความคิดเห็นที่ 19 ขอบคุณ  "คุณกัมม์"  มากๆครับ  ที่มาให้คตวามรู้เพิ่มเติม  เป็นกำลังใจสำหรับงานเขียนของคุณต่อไปครับ > < จากคุณ : รอยใบลาน - [ 7 พ.ย. 48 12:14:14 ]

ความคิดเห็นที่ 20 ขอบคุณครับ คุณ รอยใบลาน รับทราบรับปฏิบัติครับ คุณ จำปูน สำหรับ "เจ้าคุณคลี่" คือ เจ้าพระยาวิชิตวงศ์วุฒิไกร  หรือมิใช่ครับ ใน "ประวัติบุคคลสำคัญ" พระนิพนธ์ของสมเด็จในกรมฯดำรงฯ  ว่า ...เจ้าพระยาวิชิตวงศ์วุฒิไกร  เดิมชื่อหม่อมราชวงศ์พรรณราย  แล้วจึงเปลี่ยนชื่อ คลี่  เหตุใดจึงเปลี่ยนข้าพเจ้าไม่ทราบ ท่านจดไว้ในหัวข้อประวัติของท่านแต่เท่านั้น  เมื่ออุปสมบท กรมสมเด็จพระปวเรศวริยาลงกรณ์ เป็นพระอุปัชฌาจารย์  แต่บวชอยู่วัดสระเกษ  ด้วยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวรับสั่งว่า  ในวงศ์ของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นไกรสรวิชิต  เคยบวชในมหานิกายมาแต่เดิม  แม้กรมหมื่นไกรสรวิชิตเมื่อทรงผนวชก็เสด็จอยู่วัดสระเกษ  เชื้อวงศ์ควรจะบวชให้ตรงตามลัทธิของเลือกเถาที่มีมา  ไม่จำเป็นจะต้องเปลี่ยนมาบวชเป็นธรรมยุติ... เจ้าพระยาวิชิตวงศ์วุฒิไกร  เกิดเมื่อวันจันทร์ แรม ๑๐ ค่ำ เดือน ๙ ปีเถาะเบญจศก จ.ศ. ๑๒๐๕  เป็นบุตรหม่อมเจ้าจินดา  ในพระเจ้าบรมวงศ์เธอชั้น ๑ พระองค์เจ้าสุทัศน์  ซึ่งได้รับพระสุพรณบัตรเป็นกรมหมื่นไกรสรวิชิต  เจ้าจอมมารดาของกรมหมื่นไกรสรวิชิต ชื่อ เจ้าจอมมารดากลิ่น  เป็นธิดาพระยาพัทลุง(ขุน)  หรืออีกนัยหนึ่งว่า พระยาพัทลุงคางเหล็ก ข้าหลวงเดิมในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก  ญาติวงศ์ของเจ้าจอมมารดากลิ่นในรัชกาลที่ ๑  ได้รับราชการทั้งฝ่ายหน้าฝ่ายในหลายคน  เช่นพระยาพัทลุง(ทองขาว)บุตรพระยาพัทลุง(ขุน)  และพระยาพัทลุง(ทับ)บุตรพระยาพัทลุง(ทองขาว)  สำหรับพระยาพัทลุง(ทองขาว) เมื่อถวายตัวรับราชการอยู่ในกรุงเทพฯได้ภรรยาเนื่องในราชินิกุลของสมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินีนาถ  ด้วยเหตุนี้ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัจึงทรงนับว่าตระกูลของเจ้าพระยาวิชิตวงศ์วุฒิไกร  เป็นพระประยูรญาติข้างฝ่ายสมเด็จพระบรมราชชนนีด้วยอีกส่วนหนึ่ง สำหรับเจ้าพระยาวิชิตวงศ์วุฒิไกร  ท่านเจ้าคุณได้รับพระราชทานเกียรติยศอย่างวิเศษเหนือกว่าข้าราชการคนใด ในรัชกาลที่ ๕ เมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงบำเพ็ญพระราชกุศลในเวลาพระชนมพรรษาเสมอด้วยสมเด็จพระไอยกาธิราช พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย  พระบรมวงศานุวงศ์ได้มาประชุมพร้อมกัน  พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวก็ได้พระราชทานดอกไม้ธูปเทียนเครื่องสักการะแก่พระบรมวงศ์ที่นับชั้นและชันษาสูงกว่าพระองค์  ครั้นเสร็จการแล้วก็ทรงรับสั่งให้หาเจ้าพระยาวิชิตวงศ์วุฒิไกรเข้าไปหน้าพระที่นั่งแล้วรับสั่งว่า  "พี่คลี่อายุแก่กว่าฉัน ควรจะได้รับดอกไม้ธูปเทียน".... จากคุณ : กัมม์ - [ 8 พ.ย. 48 12:57:10 ]

ความคิดเห็นที่ 21 ตีเมืองเชียงตุง ในรัชกาลที่ ๔ ต้องทำสงครามครั้งเดียว  และไม่เหมือนกับสงครามใน ๓ รัชกาลที่ล่วงแล้ว  ด้วยแต่ก่อนพอเปลี่ยนรัชกาลใหม่  ทั้งรัชกาลที่ ๑ และที่ ๒ พม่าข้าศึกก็เข้ามารบรุก  เมื่อครั้งรัชกาลที่ ๓ เจ้าอนุเวียงจันทน์เป็นขบถก็ยกกองทัพมารบรุก  ไทยเป็นฝ่ายข้างต่อสู้รักษาอาณาเขตทั้ง ๓ คราว   แต่คราวนี้ไทยไปตีเมืองเชียงตุงเป็นการรบรุกอาณาเขตของพม่า  จึงผิดกัน ที่จริงเรื่องตีเมืองเชียงตุงเริ่มมาในรัชกาลที่ ๓  ด้วยเหตุเกิดจลาจลในอาณาเขตลื้อ(๑) สิบสองปันนาอันเป็นประเทศราชของพม่า  แต่ภูมิลำเนาอยู่ต่อแดนทั้งประเทศจีนและประเทศสยาม  และเคยยอมขึ้นต่อจีนหรือไทยในเวลาได้ความลำบากมาแต่ก่อน  เมื่อก่อนเกิดจลาจลครั้งนี้ มีพวกเจ้านายราชวงศ์เมืองเชียงรุ้ง  ซึ่งครอบครองเมืองสิบสองปันนา  พากันอพยพครอบครัวหนีภัยมาอาศัยอยู่ในแดนเมืองน่าน(๒)และหลวงพระบาง(เมื่อยังเป็นอาณาเขตสยาม)หลายพวก  เจ้าเมืองหลวงพระบางและเมืองน่านส่งตัวนายที่เป็นหัวหน้าลงมายังกรุงเทพฯ  เพื่อขอพระบารมีเป็นที่พึ่งและจะทิ้งพม่ามาไทย   ก็ในเวลานั้นทางประเทศพม่าเสื่อมกำลังตั้งแต่รบแพ้อังกฤษ(ครั้งแรก)  พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชดำริว่าเป็นโอกาสที่จะแผ่พระราชอาณาเขตไปถึงสิบสองปันนา  แต่จะต้องตีเมืองเชียงตุงซึ่งพม่าให้ความควบคุม ข่มเมืองลื้อให้หมดกำลังเสีย  ไทยจึงจะได้เอาเมืองสิบสองปันนาไว้ได้  ครั้งนั้นพอพวกเจ้าประเทศราชในมณฑลพายัพทราบกระแสพระราชดำริ  ก็พากันยินดีรับอาสาตีเมืองเชียงตุง  ด้วยเห็นแก่ประโยชน์ที่จะได้เชลยกับทรัพย์สิน  เมื่อรบชนะตามประเพณีการสงครามในสมัยนั้น  จึงโปรดฯให้พวกประเทศราชเมืองเชียงใหม่ เมืองนครลำปาง และเมืองนครลำพูน ยกกองทัพขึ้นไปตีเมืองเชียงตุง(ครั้งแรก)เมื่อปีระกา พ.ศ. ๒๓๙๒   แต่กองทัพที่ยกไปไปทำการไม่พรักพร้อมกัน  ลงที่สุดขัดสนสะเบียงอาหารก็ต้องเลิกกลับมา  พอประจวบเวลาพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวประชวร  เรื่องตีเมืองเชียงตุงก็ค้างอยู่เพียงนั้นจนสิ้นรัชกาลที่ ๓ ถึงรัชกาลที่ ๔ มีความจำเป็นจะต้องตกลงเป็นยุติว่าจะทำอย่างไรต่อไป  ทั้งในเรื่องตีเมืองเชียงตุงและเมืองสิบสองปันนา  เพราะพวกเจ้านายเมืองเชียงรุ้งตองคอยฟังอยู่ในกรุงเทพฯถึง ๓ ปี  พรรคพวกครอบครัวที่คอยอยู่ในแขวงเมืองน่านและเมืองหลวงพระบางก็มีมาก   พอประจวบกับได้รับศุภอักษรของเจ้าฟ้าแสนหวี  เจ้าเมืองเชียงรุ้งมากราบบังคมทูลว่าการที่เกิดจลาจลนั้นระงับเรียบร้อยแล้ว  ขอพระราชทานอนุญาต ให้เจ้านายที่มาพึ่งพระบารมีกับพวกบริวารกลับคืนไปบ้านเมือง  และเจ้าเมืองเชียงรุ้งจะถวายเครื่องราชบรรณาการ ๓ ปี ครั้ง ๑  เหมือนอย่างประเทศราชอื่นต่อไป   พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวมีพระราชดำรัสว่า  พวกราชวงศ์เมืองเชียงรุ้งกับพวกบริวารหนีภัยมาพึ่งพระบารมีในเวลาบ้านเมืองเป็นจลาจล  บ้านเมืองเรียบร้อยแล้วใครประสงค์จะกลับไปบ้านเมืองก็พระราชทานอนุญาตให้กลับไปตามใจสมัคร  แต่ส่วนเรื่องการตีเมืองเชียงตุง และเรื่องผูกพันกับเมืองเชียงรุ้งต่อไปนั้น  โปรดฯให้เสนาบดีปรึกษากันนำความเห็นขึ้นกราบบังคมทูล   ที่พระบาทสมเด็จพนระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ไม่ทรงบัญชาหรือตรัสปรึกษาเสนาบดีจะเป็นเพราะเหตุใด  ข้อนี้พิจารณาดูเห็นว่าคงเป็นเพราะพระวินิจฉัยเรื่องเมืองเชียงตุง  เกี่ยวกับการทำศึกสงครามอันเป็นวิชาซึ่งพระองค์มิได้มีโอกาสทรงศึกษา(๓) ส่วนเรื่องเมืองเชียงรุ้งนั้น คงทรงเห็นการเหมือนพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก  เคยทรงพระราชดำริมาแต่ก่อน  ว่าเมืองลื้อสิบสองปันนาเคยขึ้นแก่พม่าและจีน  แม้ไทยรับเป็นที่พึ่ง  ถ้าพม่าหรือจีนมาเบียดเบียนเมืองเชียงรุ้งก็ยากที่ไทยจะไปช่วยป้องกัน  เพราะหนมทางไกลและกันดารนัก  จะไม่เป็นที่พึ่งแก่พวกลื้อสิบสองปันนาได้จริง  แต่จะตรัสปฏิเสธโดยลำพังพระราชดำริก็ยาก  จึงทรงอาศัยเหตุที่เป็นการเก่า  ซึ่งเสนาบดีเหล่านั้นได้เคยพิจารณาบัญชาการมาแล้วในรัชกาลที่ ๓  ให้ปรึกษากันอีกครั้งหนึ่งว่าจะควรทำอย่างไรต่อไปในรัชกาลใหม่   ก็ในปีชวด พ.ศ. ๒๓๙๕ นั้นเผอิญประจวบกับอังกฤษมาตีเมืองพม่าอีก(เป็นครั้งที่ ๒)(๔)  พม่ากำลังติดรบพุ่งกับอังกฤษจะไปช่วยเมืองเชียงรุ้งไม่ได้เป็นโอกาสเกิดเพิ่มขึ้น  เสนาบดีจึงพร้อมกันนำความเหน็นกราบบังคมทูล  เห็นว่าควรจะดำเนินการต่อไปตามพระราชดำริในรัชกาลที่ ๓ คือให้ไปตีเมืองเชียงตุงอีก  เมื่อได้เมืองเชียงตุงแล้วก็คงได้เมืองลื้อสิบสองปันนาเป็นของไทยโดยไม่ลำบาก   แต่การที่จะตีเมืองเชียงตุงคราวนี้  ควรให้มีกองทัพกรุงเทพฯยกขึ้นไปควบคุมกองทัพพวกมณฑลพายัพด้วยจึงจะเป็นการสะดวก  และจะเป็นประโยชน์ฝึกฝนข้าราชการในกรุงให้ชำนิชำนาญการศึกสงครามขึ้นด้วย   เมื่อเสนาบดีลงมติอย่างนั้น  พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวก็ทรงบัญชาตาม  โปรดฯให้เกณฑ์คนในมณฑลพายัพและหัวเมืองเหนือนอกจากมณฑลนั้นรวมจำนวน ๑๐,๐๐๐  จัดเป็น ๒ กองทัพ  ให้เจ้าพระยายมราช(นุช  บุณยรัตพันธ์  ซึ่งต่อมาได้เป็นเจ้าพระยาภูธราภัย ที่สมุหนายก)  คุมกองทัพหน้ายกไปทางเมืองเชียงใหม่ทาง ๑  ให้กรมหลวงวงศาธิราชสนิทเป็นจอมพล  คุมกองทัพหลวงยกไปทางเมืองน่านอีกทาง ๑  ไปสมทบกันตีเมืองเชียงตุง  กองทัพที่ยกไปครั้งนั้นตีได้เมืองขึ้น  และด่านทางที่พวกเชียงตุงมาตั้งต่อสู้เข้าไปจนถึงตั้งล้อมเมืองเชียงตุง  ยังแต่จะหักเข้าเมือง  เผอิญเสบียงอาหารขาดลงก็ต้องถอยทัพกลับมาตั้งอยู่ที่เมืองเชียงแสน  ในเวลานั้นประจวบกับจัดทหารอย่างยุโรปขึ้นในกรุงเทพฯ  เสนาบดีจึงปรึกษาเห็นกันว่าเมืองเชียงตุงก็อ่อนกำลังมากอยู่แล้วควรจะเพิ่มเติมกำลังกองทัพทั้งเสบียงอาหารและเครื่องศัสตราวุธให้มากขึ้น  อย่าให้มีความขัดข้องเหมือนเมื่อคราวก่อน  แล้วให้ยกขึ้นไปตีเมืองเชียงตุงในฤดูแล้งปีฉลู พ.ศ. ๒๓๙๖ อีกครั้งหนึ่ง  แต่ในเวลาเตรียมทัพอยู่นั้น  ทางเมืองพม่าเสร็จการสงครามกับอังกฤษ  พม่าส่งกำลังมาช่วยรักษาเมืองเชียงตุง  ทางฝ่ายไทยไม่รู้  ยกขึ้นไปคราวหลังก็เกิดลำบากตั้งแต่เข้าแดนเชียงตุง  กองทัพเจ้าพระยายมราชต้องติดขัดไปไม่ทันสมทบกองทัพหลวง  กรมหลวงวงศาฯเสด็จขึ้นไปพบกองทัพพม่ามีกำลังมากกว่า  ก็ต้องถอยทัพกลับมา  การตีเมืองเชียงตุงจึงเป็นอันไม่สำเร็จ คิดดูว่าเพราะเหตุใด  เห็นว่าเพราะไปทำสงครามในดินแดนของข้าศึก  ซึ่งไทยไม่รู้เบาะแสภูมิลำเนา  เสียเปรียบศัตรูอยู่โดยธรรมดาอย่าง ๑  เพราะฝ่ายไทยประมาทไม่ขวนขวายในการสืบสวนให้สมกับกระบวนพิชัยสงครามอย่าง ๑ เป็นข้อสำคัญ  แต่ถึงตีเมืองเชียงตุงได้ก็คงรักษาไว้ไม่ได้  ด้วยอยู่ใกล้แดนพม่ากว่าแดนไทย .................................................................................................................................................... (๑) ลื้อ เป็นไทยจำพวกหนึ่ง  พูดภาษาไทยสำเนียงเหมือนชาวนครศรีธรรมราช (๒) ได้ดูรายการ "จดหมายเหตุกรุงศรี"  เห็นวัดที่สร้างด้วยศิปละไทยลื้องดงามมาก  ไม่ทราบว่าจะสร้างในสมัยที่เจ้านายในราชวงศ์เชียงรุ้งอพยพครัวมาตั้งอยู่ครั้งนี้หรือเปล่า* (๓) ถ้าใครสังเกตดูรูปฉายาลักษณ์ในรัชกาลที่ ๔  จะเห็นได้ว่าพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  ฉายพระบรมรูป ทรงแต่งพลเรือน  แต่พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงแต่งเป็นทหาร  เป็นนิจ (๔) รายละเอียดโดยพิสดารมีอยู่ใน "พม่าเสียเมือง" มรว.คึกฤทธิ์  ปราโมช  ครับ* จากคุณ : กัมม์ - [ 8 พ.ย. 48 15:45:09 ]

ความคิดเห็นที่ 22 จัดทหารบกทหารเรือ ทหารบกทหารเรือที่ฝึกหัดจัดระเบียบการบังคับบัญชาตามแบบฝรั่ง  ก็เกิดขึ้นในรัชกาลที่ ๔ แต่นั้นมา  เมื่อไทยรบกับญวนและระแวงว่าอังกฤษจะย่ำยีเหมือนอย่างเมืองจีน  พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดฯให้สร้างสมเครื่องอาวุธยุทธภัณฑ์  และสร้างป้อมรักษาปากน้ำที่สำคัญทุกแห่ง  ครั้งนั้นให้เกณฑ์พวกญวนอาสา(เข้ารีต)(๑)หัดเป็นทหารปืนใหญ่  ขึ้นอยู่ในพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อยังดำรงพระยศเป็นเจ้าฟ้ากรมขุนอิศเรศรังสรรค์พวก ๑  เกณฑ์พวกอาสามอญหัดเป็นพวกทหารปืนเล็กขึ้นอยู่ในกระทรวงกลาโหม  สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ เมื่อยังเป็นที่พระยาศรีสุริยวงศ์เป็นผู้บังคับบัญชาพวก ๑  สำหรับรักษาป้อมปากที่เมืองสมุทรปราการ  ทหารทั้ง ๒ พวกนี้แต่งตัวตามแบบทหารฝรั่ง  และปรากฎว่าได้ให้มาตั้งแถวเป็นกองเกียรติยศ  เมื่อพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จออกพระที่นั่งอมรินทรวินิจฉัยในวันบรมราชาภิเษก   แต่ยังไม่ได้จัดระเบียบการบังคับบัญชา   ในปีกุน พ.ศ. ๒๓๙๔ ที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสวยราชย์นั้น  มีนายร้องเอกทหารอังกฤษคน ๑ ชื่อ อิมเป(Impey)  ทราบว่า พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้เสวยราชย์และโปรดขนบธรรมเนียมฝรั่ง  จึงเข้ารับอาสาเป็นครูฝึกหัด จัดระเบียบทหารบก  ก็โปรดฯให้จ้างไว้แล้วเกณฑ์คนกรมอาสาลาวและเขมรเป็นทหาร  ให้นายร้อยเอกอิมเปฝึกหัดเรียกว่า "ทหารเกณฑ์หัดอย่างยุโรป"  จัดเป็นกองร้อยและหมวด หมู่  มีนายร้อย นายสิบ ควบคุมตามแบบฝรั่ง  และโปรดฯให้สร้างโรงทหารขึ้นสำหรับพวกทหารผลัดเวรกันอยู่ประจำราชการ   การฝึกหัดแลละจัดระเบียบทหารครั้งนั้นเพราะทำตามแบบฝรั่ง  และครูก็ไม่รู้ภาษาไทย  จึงใช้คำบอกทหารและชื่อตำแหน่งยศทหารมาตลอดรัชกาลที่ ๔  พอข่าวระบือไปว่านายร้อยเอกอิมเปได้เป็นครูทหารไทย  ในไม่ช้าก็มีนายร้อยเอกทหารอังกฤษชื่อ น็อกส์(Knox) เข้ามาขออาสาอีกคน ๑  พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชขดำริว่า  ทหารวังหลวงมีนายร้อยเอกอิมเปเป็นครูอยู่แล้ว  จึงโปรดฯให้พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัวรับนายร้อยเอกน็อกส์ไปเป็นครูวังหน้า  และให้โอนทหารญวน(เข้ารีต)ซึ่งพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงบังคับบัญชาอยู่แต่ก่อนไปเป็นทหารวังหน้า  ส่วนทหารมอญที่เคยขึ้นอยู่ในกระทรวงกลาโหมนั้น  ก็โปรดฯให้คงอยู่ในบังคับบัญชาของเจ้าพระยาศรีสุริยวงศ์ ซึ่งเป็นผู้จัดการทหารเรือ  ทหารพวกนั้นจึงเปลี่ยนไปเป็นทหารมรีนสำหรับเรือรบ   ต่อมาโปรดฯให้จัดกรมรักษาพระองค์เป็นทหารอย่างยุโรปขึ้นอีกกรม ๑  และจัดพวกกรมอาสาญวน(๒)  เป็นทหารปืนใหญ่แทนพวกญวนเข้ารีตที่โอนไปวังหน้าอีกกรม ๑  กรมทหารบกต่างๆที่กว่ามาชเป็นต้นเดิมของทหารบกที่มีต่อมาจนทุกวันนี้(๓) ทหารบกที่เริ่มจัดขึ้นเมื่อปีชวด พ.ศ. ๒๓๙๕ นั้น  ทันได้ส่งขึ้นไปเข้าในกองทัพกรมหลวงวงศาธิราชสนิท  เมื่อยกขึ้นไปตีเมืองเชียงตุงครั้งหลังในปีฉลู พ.ศ. ๒๓๙๖  จะเป็นจำนวนคนเท่าใดหาทราบไม่  ทราบแต่ว่านายร้อยเอกน็อกส์คุมไป  และได้ช่วยรบครั้งหลังเมื่อกองทัพกรมหลวงวงศาฯถอยลงมา(๔) ส่วนทหารเรือนั้น  เมื่อรัชกาลที่ ๓ มีเรือรบเป็นกำปั่นใบหลายลำ  เกณฑ์พวกแขก(เขมร) กรมอาสาจามลงประจำ  ขึ้นอยู่ในกระทรวงกลาโหม  สำหรับลาดตระเวนในอ่าวสยาม  บางทีก็มีราชการก็ให้ไปถึงเมืองต่างประเทศที่ใกล้เคียง  ถึงรัชกาลที่ ๔ เมื่อเจ้าพระยาศรีสุริยวงศ์เป็นอัครมหาเสนาบดีกระทรวงกลาโหม  ท่านชำนาญการต่อเรือกำปั่นมาตั้งแต่ยังเป็นหลวงนายสิทธิในรัชกาลที่ ๓  พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงโปรดฯให้จัดทหารเรือและต่อเรือกลไฟเป็นเรือรบและเรือใช้เป็นพาหนะ   ฝ่ายพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัวก็โปรดการทหารเรือ  ทรงต่อเรือรบและจัดทหารเรือวังหน้าขึ้นด้วย  จึงเริ่มมีเรือไฟใช้เป็นเรือรบและเรือพาหนะตั้งแต่ปีมะเมีย พ.ศ. ๒๔๑๐ เป็นต้นมา(๕)  คงใช้พวกอาสาจามเป็นพนักงานเดินเรืออยู่อย่างเดิม  เพิ่มพวกมอญเป็นทหารมรีนสำหรับเรือรบ  แต่พวกต้นกลนั้นฝึกหัดไทยใช้มาแต่แรก  ส่วนการบังคับบัญชาในเรือรบ  ในสมัยนั้นยังไม่มีไทยใครชำนาญจึงต้องจ้างฝรั่งเป็นกัปตันและต้นหนเรือรบมาช้านาน(๖) .................................................................................................................................................... (๑) คือเชลยศึกที่ได้มาเมื่อครั้งเจ้าพระยาบดินทรเดชา(สิงห์)ทำศึกกับญวนในแดนเมืองเขมร*   (๒) ถือพระพุทธศาสนา  ที่ตั้งบ้านเรือนอยู่ริมคลองผดุงกรุงเกษม (๓) ความเป็นมาและวิวัฒนาการของทหารบก  พิมพ์ไว้แล้วใน พระประวัติกรมหลวงนครชัยศรีสุรเดช* http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/K3513046/K3513046.html (๔) เรื่องนี้ พระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์ ในกรมหลวงวงศาฯ  ซึ่งได้ตามเสด็จพระบิดาไปด้วยในครั้งนั้นเล่าให้ฟัง (๕) บัญชีเรือกลไฟในรัชกาลที่ ๔ มีอยู่ในหนังสือบางกอกคาเลนดาร์ของหมอบรัดเล เล่ม ค.ศ. ๑๘๖๘ (๖) เรื่องของทหารเรือก็พิมพ์ไว้แล้วใน พระประวัติกรมหลวงชุมพรเขตรอุดมศักดิ์  * http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/K3465778/K3465778.html จากคุณ : กัมม์ - [ 8 พ.ย. 48 15:45:26 ]

ความคิดเห็นที่ 23 ทรงพระนิพนธ์พระราชประวัติพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวไว้เพียงนี้ครับ ในหนังสือ "ความทรงจำ" ตอนที่ทรงพระนิพนธ์ต่อจากนี้  คือลิงค์นี่ครับ http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/K3583866/K3583866.html จดหมายเหตุเรื่องเสด็จสวรรคต  จะปรากฎอยู่ในตอน พระราชประวัติพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จะแทรกไว้เป็นระยะๆ ครับ สำหรับพระราชประวัติเราก็ได้รู้กันมาพอสมควรแล้ว พรุ่งนี้จะมาพิมพ์ต่อ ตอนพระราชสกุล ครับ แก้ไขเมื่อ 08 พ.ย. 48 16:20:36 แก้ไขเมื่อ 08 พ.ย. 48 16:12:35 จากคุณ : กัมม์ - [ 8 พ.ย. 48 16:05:50 ]

ความคิดเห็นที่ 24 บ่ ช่ายครับ เจ้าคุณคลี่ ลูกสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิชัยญาติ อีกคนเจ้าคุณกลาง ลูกสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์ ลูกที่เกิดจากท่านผู้หญิง ตั้งชื่อเจ้าคุณหมด ไหงเป็นงั้น จากคุณ : จำปูน (อ่างหยก) - [ 8 พ.ย. 48 21:55:31 ]

ความคิดเห็นที่ 25 ท่านไม่ได้ตังชื่อลูกว่าเจ้าคุณหรอกครับคุณจำปูน  เดิมลูกของสมเด็จเจ้าพระยาพระองค์ใหญ่  กับองค์น้อย  ที่เกิดจากภรรยาเอก  ต่างก็เป็นคุณชายคุณหญิงกัน  ต่อมาในสมัยรัชกาลที่  4  จึงโปรดให้บุตรธิดาของสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์  ที่ยังมีชีวิตอยู่  5  ท่าน  กับธิดาของสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิชัยญาติที่รับราชการในวังหลวงอีก 3  ท่าน  เป็นเจ้าคุณพระราชพันธ์ชั้น  3  คุณชายช่วง  ก็เลยกลายเป็น  "เจ้าคุณชายช่วง"  คุณชายชุ่ม  ก็กลายเป็น "เจ้าคุณชายชุ่ม"  ครับ จากคุณ : รอยใบลาน - [ 9 พ.ย. 48 09:40:40 ]

ความคิดเห็นที่ 26 อันนี้หาทราบไม่ครับ คุณ จำปูน ไม่มีประวัติของท่านเลย ถ้ากรุณาขยายความรู้ของผมออกไป จะเป็นพระคุณยิ่งครับ ขอบพระคุณ คุณรอยใบลานครับ มาช่วยชีวิตไว้ได้พอดี (เพิ่มเติมวรรคหลัง) แก้ไขเมื่อ 09 พ.ย. 48 10:00:15 จากคุณ : กัมม์ - [ 9 พ.ย. 48 09:55:18 ]

ความคิดเห็นที่ 27 บังเอิญอ่านในจดหมายเหตุรายวันสมเด็จเจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ น่ะครับ เชิงอรรถอธิบายไว้อย่างนั้น เพราะเจ้าคุณคลี่เป็นสตรี ที่มีรายนามได้รับตราทุติยจุลจอมเกล้า ในคราวสถาปนาครั้งแรกด้วย ซึ่งน่าจะเป็นชื่อท่านมากกว่าตำแหน่งนะครับ เพราะตำแหน่งเจ้าคุณน่าจะมีแค่เจ้าจอมมารดาอย่างเดียว ในสมัยนั้นก็ไม่เห็นมีเจ้าคุณท่านอื่นอีกเลย แล้วเจ้าคุณพระราชพันธ์ เนี่ย คืออะไรครับ คงมิใช่พระน้ำพระยากระมัง แก้ไขเมื่อ 09 พ.ย. 48 10:10:57 จากคุณ : จำปูน (อ่างหยก) - [ 9 พ.ย. 48 10:05:08 ]

ความคิดเห็นที่ 28 เจ้าคุณคลี่  เป็นธิดาของสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิชัยญาติ  กับท่านผู้หญิงน้อย (ธิดาของพระยาสมบัติยาธิบาลกับคุณหญิงม่วง สกุล ชูโต)  ท่านมีพี่น้องร่วมบิดามารดา  ดังนี้ครับ 1.  พระยาสุริยภักดี  (สนิท  บุนนาค)  คุณชายสนิท  เนื่องจากท่านนี้ถูกประหารชีวิตในสมัยรัชกาลที่  3  เมื่อรัชกาลที่  4  โปรดแต่งตั้งเจ้าคุณพระราชพันธ์  ชั้น  3  ท่านจึงไม่ได้รับเลื่อนด้วย 2.  เจ้าคุณนุ่ม  (เจ้าคุณตำหนักเดิม) 3.  เจ้าคุณเป้า 4.  เจ้าคุณคลี่ นอกจากนี้ยังมีพี่น้องน้องร่วมบิดาอีก  3  ท่าน  คือ 1.  เจ้าพระยาศรีพิพัฒน์  (แพ  บุนนาค) 2.  เจ้าคุณจอมมารดาสำลี  ในรัชกาลที่  4 3.  ท้าวศรีสัจจา ส่วน  3  ท่านนี้เป็นลุกที่เกิดจากภรรยารองจึงไม่ได้มีศักดิ์เป็น  เจ้าคุณหญิง  หรือ  เจ้าคุณชาย  ครับ ทราบเพียงเท่านี้ครับผม  ส่วนท่านจะมีหน้าที่ราชการอันใดในวังหลวงผมยังค้นไม่เจอครับ  แต่ก็คงสำคัญทีเดียว  จึงได้ทุติยจุลจอมเกล้าเมื่อมีการพระราชทานครั้งแรกครับ ส่วนเรื่องเจ้าคุณพระราชพันธ์ขออนุญาตอธิบาย  ดังนี้ครับ เมื่อรัชกาลที่  2  เสด็จขึ้นครองราชย์สมบัติ  ท่านผู้หญิงนาค  พระราชชนนี  ได้รับการสถาปนาเป็นกรมสมเด็จพระอมรินทรามาตย์  ในตำแหน่งสมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวงในปี  2352   แต่นั้นมาพระญาติของพระองค์ก็มีฐานะเป็น  "ราชินีกุล"  หรือที่เรารู้จักกันดีว่า  "ราชินีกุลบางช้าง"  และได้โปรดให้ยกย่องพี่น้องของกรมสมเด็จพระอมรินทราฯ  มียศเป็น  "เจ้าคุณพระราชพันธ์  ชั้นที่  1"  หรือเรียกกันว่า  "เจ้าคุณ" และด้วยรัชกาลที่  2  ทรงยกย่องเจ้าคุณนวล  (เจ้าคุณโต)  เป็นพิเศษเนื่องจากเป็นผู้ถวายการอภิบาลมาตั้งแต่ยังทรงพระเยาว์  จึงได้โปรดให้บุตรธิดาของเจ้าพระยาอรรคมหาเสนาบดี  (บุนนาค)  ที่เกิดจากเจ้าคุณนวลทั้ง  10  ท่านเป็น  "เจ้าคุณพระราชพันธ์นวล  ชั้นที่  2"  เช่น  เจ้าคุณชายดิศ  เจ้าคุณชายทัต  เจ้าคุณหญิงคุ้ม (เรียกกันว่าเจ้าคุณวังหน้า) เป็นต้น ต่อมาในสมยรัชกาลที่  4  โปรดเกล้าฯ  ให้บุตรธิดาของสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์  (ดิศ)  กับสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิชัยญาติ  (ทัต)  ที่เกิดจากภรรยาเอก  เป็น  "เจ้าคุณพระราชพันธ์นวล  ชั้นที่  3"  เช่น  เจ้าคุณชายช่วง  เจ้าคุณหญิงนุ่ม  เจ้าคุณหญิงคลี่ จากคุณ : รอยใบลาน - [ 9 พ.ย. 48 11:37:30 ]

ความคิดเห็นที่ 29 พระราชโอรสและพระราชธิดา ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติเมื่อก่อนบรมราชาภิเษก ๑. พระองค์เจ้าชายนพวงศ์ วรองค์อรรคมหามกุฎ ปรมุตมราโชรส ประสูติเมื่อวันพฤหัสบดี เดือน ๔ แรม ๑๐ ค่ำ ปีมะเมียจัตวาศก จ.ศ. ๑๑๘๔ เจ้าจอมมารดาน้อย(ธิดาของพระอินทรอำไพ(คือสมเด็จเจ้าฟ้าทัศไภย พระราชโอรสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีกับกรมบริจาภักดีศรีสุดารักษ์)) ในรัชกาลที่ ๔ โปรดฯให้สภาปนาขึ้นเป็น กรมหมื่นมเหศวรศิวลาส ทรงกำกับกรมล้อมพระราชวัง ต่อมาโปรดฯให้กำกับราชการกรมพระคลังมหาสมบัติด้วย สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๔ เมื่อวันศุกร์ เดือน ๘ แรม ๓ ค่ำปีเถาะนพศก จ.ศ. ๑๒๒๙  พระชันษา ๔๖ ปี ทรงเป็นต้นราชสกุล นพวงศ์ ๒. พระองค์เจ้าชายสุประดิษฐ วรฤทธิราชมกุฎ บุรุษยรัตนราชวโรรส ประสูติเมื่อวันพุธ เดือน ๖ แรม ๑๔ ค่ำ ปีวอกฉศก จ.ศ. ๑๑๘๖ เจ้าจอมมารดาน้อย ในรัชกาลที่ ๔ โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น กรมหมื่นวิษณุนาถนิภาธร ทรงกำกับราชการในกรมพระคลังมหาสมบัติ สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๔ เมื่อวันพฤหัสบดี เดือนอ้าย ขึ้น ๑๓ ค่ำ ปีจอจัตวาศก จ.ศ. ๑๒๒๔  พระชันษา ๓๘ ปี ทรงเป็นต้นราชสกุล สุประดิษฐ ประสูติเมื่อบรมราชาภิเษกแล้ว ๓. พระองค์เจ้าหญิงยิ่งเยาวลักษณ์ อรรควรราชสุดา ประสูติเมื่อวันพุธ เดือนยี่ แรม ๑๕ ค่ำ ปีกุนตรีศก จ.ศ. ๑๒๑๓ เจ้าจอมมารดาแพ(ธิดาพระสำราหฤทัย(อ้าว ธรรมสโรช) สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๕ เมื่อวันศุกร์ เดือน ๑๐ ขึ้น ๑๕ ค่ำ ปีกุนนพศก จ.ศ. ๑๒๔๙  พระชันษา ๓๖ ปี ๔. พระองค์เจ้าชายทักษิณาวัฏ ประสูติเมื่อวันเสาร์ เดือน ๘ แรม๙ ค่ำ ปีชวดจัตวาศก จ.ศ. ๑๒๑๔ เจ้าจอมมารดาพึ่ง(ธิดาพระยาราชสงคราม(อิน  อินทรวิมล) สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๔ เมื่อปีฉลูเบญจศก จ.ศ. ๑๒๑๕ พระชันษา ๑ ปี ๕. สมเด็จเจ้าฟ้าชายโสมนัส ประสูติเมื่อวันเสาร เดือน ๑๐ ขึ้น ๗ ค่ำ ปีชวดจัตวาศก จ.ศ. ๑๒๑๔ ในสมเด็จพระนางโสมนัสวัฒนาวดี(พระธิดาในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าลักขณานุคุณ  พระเจ้าลูกเธอในรัชกาลที่ ๓) สิ้นพระชนม์ในวันประสูติ ๖. พระองค์เจ้าหญิงทักษิณชา นราธิราชบุตรี ประสูติเมื่อวันเสาร์ เดือน ๑๑ ขึ้น ๕ ค่ำ ปีชวดจัตวาศก จ.ศ. ๑๒๑๔ เจ้าจอมมารดาจันทร์(ธิดาพระยาพิพิธสมบัติ(สุข สุขสถิต)) สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๕ เมื่อวันพฤหัสบดี เดือน ๑๐ แรม ๑๑ ค่ำ ปีมะเมียอัฐศก จ.ศ. ๑๒๖๘  พระชันษา ๕๕ ปี ๗. พระองค์เจ้าโสมาวดี ศรีรัตนราชธิดา ประสูติเมื่อวันศุกร์ เดือนอ้าย ขึ้น ๘ ค่ำ ปีชวดจัตวาศก จ.ศ. ๑๒๑๔ เจ้าจอมมารดาเที่ยง(ธิดาพระยาอัพภันตริกามาตย์(ดิศ  โรจนดิศ)) ในรัชกาลที่ ๕ โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น กรมหลวงสมรรัตนสิริเชษฐ ในรัชกาลที่ ๖ โปรดฯให้ดูแลรักษากุญแจพระบรมมหาราชวังชั้นใน สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๗ เมื่อวันอังคาร เดือน ๖ แรม ๔ ค่ำ ปีมะเมียตรีศก จ.ศ. ๑๒๙๓  พระชนมายุ ๗๙ ปี ๘. พระองค์เจ้าหญิง ประสูติเมื่อวันอังคาร เดือน ๕ ขึ้น ๑๓ ค่ำ ปีฉลูจัตวาศก จ.ศ. ๑๒๑๔ เจ้าจอมมารดาตลับ(ธิดาพระยาภูธราภัย(นุช  บุณยรัตพันธุ์)) สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๔ เมื่อวันอังคาร เดือน ๕ แรม ๔ ค่ำ ปีฉลูจัตวาศก จ.ศ. ๑๒๑๔  พระชันษาได้ ๘ วัน ๙. สมเด็จเจ้าฟ้าชายจุฬาลงกรณ์ บดินทรเทพมหามกุฎ บุรุษยรัตนราชรวิวงศ์ วรุตมพงศ์บริพัตร สิริวัฒนาราชกุมาร พระราชสมภพเมื่อวันอังคาร เดือน ๑๐ แรม ๓ ค่ำ ปีฉลูเบญจศก จ.ศ.๑๒๑๕ ในสมเด็จพระเทพศิรินทรามาตย์(พระธิดาในกรมหมื่นมาตยาพิทักษ์) ในรัชกาลที่ ๔ ปีระกาตรีศก โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น กรมหมื่นพิฆเนศวรสุรสังกาศ ในรัชกาลที่ ๔ ปีเถาะนพศก โปรดใหฯเลื่อนขึ้นเป็น กรมขุนพินิตประชานาถ ทรงกำกับราชการกรมทหารมหาดเล็ก กรมพระคลังมหาสมบัติ  เมื่อพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัวสวรรคตแล้ว ได้ทรงกำกับกรมทหารวังหน้าด้วย เมื่อวันพฤหัสบดี เดือน ๑๑ ขึ้น ๑๕ ค่ำ ปีมะโรงสัมฤทธิศก จ.ศ. ๑๒๓๐  เสด็จเถลิงถวัลยราชสมบัติสืยสันตติวงศ์สนองสมเด็จพระบรมราชชนกนาถ  มีพระราชพิธีบรมราชาภิเษกครั้งแรกเมื่อวันพุธเดือน ๑๒ แรม ๑๒ ค่ำ ปีมะโรงสัมฤทธิศก จ.ศ. ๑๒๓๐ ทรงพระปรมาภิไธยว่า พระบาทสมเด็จฯพระจุฬาลงกรณ์เกล้าเจ้าอยู่หัว พระราชพิธีบรมราชาภิเษกครั้งที่ สองเมื่อ วันเสาร์ เดือน ๑๒ แรม ๑๑ ค่ำ ปีระกาเบญจศก จ.ศ. ๑๒๓๕ ทรงพระปรมาภิไธยว่า พระบาทสมเด็จฯพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จสวรรคตเมื่อวันเสาร์ เดือน ๑๑ แรม ๔ ค่ำ ปีจอโทศก จ.ศ. ๑๒๗๒  เสด็จอยู่ในราชสมบัติ ๔๒ ปี  พระชนมพรรษา ๕๘ พรรษา ๑๐. พระองค์เจ้าหญิงศรีพัฒนา ประสูติเมื่อวันพุธ เดือน ๑๒ แรม ๑๕ ค่ำ ปีฉลูเบญจศก จ.ศ. ๑๒๑๕ เจ้าจอมมารดาเอี่ยม(หลานพระยานุชิตชาญไชย(อ้น)) สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่๕ เมื่อปีระกาเบญจศก จ.ศ. ๑๒๓๕  พระชันษา ๒๑ ปี ๑๑. พระองค์เจ้าชายเสวตวรลาภ ประสูติเมื่อวันศุกร์ เดือน ๖ ขึ้น ๙ ค่ำ ปีขาลฉศก จ.ศ. ๑๒๑๖ เจ้าจอมมารดาเที่ยง สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๔ เมื่อวันพฤหัสบดี เดือนอ้าย แรม๖ ค่ำ ปีมะโรงอัฐศก จ.ศ. ๑๒๑๘ พระชันษา ๓ ปี ๑๒. พระองค์เจ้าหญิงประภัศร ประสูติเมื่อวันพฤหัสบดี เดือน ๖ ขึ้น ๑๕ ค่ำ ปีขาลฉศก จ.ศ. ๑๒๑๖ เจ้าจอมมารดาเกศ สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๗ เมื่อวันอังคาร เดือน ๘ แรม ๕ ค่ำ ปีขาลอัฐศก จ.ศ. ๑๒๘๘  พระชันษา ๗๓ ปี ๑๓. พระองค์เจ้าหญิงพักตรพิมลพรรณ ประสูติเมื่อวันพุธเดือน ๑๒ ขึ้น ๕ ค่ำ ปีขาลฉศก จ.ศ. ๑๒๑๖ เจ้าจอมมารดาแพ สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๕ เมื่อพฤหัสบดี เดือน ๑๒ ขึ้น ๒ ค่ำ ปีมะเมียอัฐศก จ.ศ. ๑๒๖๘  พระชันษา ๕๒ ปี ๑๔. พระองค์เจ้าหญิงมัณยาภาธร ประสูติเมื่อวันพุธ เดือนอ้าย ขึ้น ๓ ค่ำ ปีขาลฉศก จ.ศ. ๑๒๑๖ เจ้าจอมมารดาจันทร์ สิ้นพระขนม์ในรัชกาลที่ ๕ เมื่อวันจันทร์ เดือน ๑๑ แรม ๓ ค่ำ ปีระกาสัปตศก จ.ศ. ๑๒๔๗  พระชันษา ๓๒ ปี ๑๕. พระองค์เจ้าชายแดง ประสูติเมื่อวันจันทร์ เดือน๕ ขึ้น ๒ ค่ำ ปีเถาะสัปตศก จ.ศ. ๑๒๑๖ เจ้าจอมมารดาสำลี(ธิดาสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิชัยญาติ(ทัด  บุนนาค)  ในรัชกาลที่ ๕ โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็นเจ้าคุณจอมมารดาสำลี) สิ้นพระชนม์ในรีชกาลที่ ๔ เมื่อวันเสาร์ เดือน ๗ ขึ้น ๔ ค่ำ ปีเถาะสัปตศก จ.ศ. ๑๒๑๗  พระชันษา ๓ เดือน ๑๖. สมเด็จเจ้าฟ้าหญิงจันทรมณฑล โสภณภควดี ประสูติเมื่อวันอังคาร เดือน ๖ ขึ้น ๙ ค่ำ ปีเถาะสัปตศก จ.ศ. ๑๒๑๗ ในสมเด็นพระเทพศิรินทราบรมราชินี ในรัชกาลที่ ๕ โปรดฯให้สถาปนาพระอัฐิขึ้นเป็น สมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟ้าจันทร์มณฑล โสภณภควดี กรมหลวงวิสุทธิกระษัตริย์ ฯ สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๔ เมื่อวันพฤหัสบดี เดือน ๖ แรม ๑๒ ค่ำ ปีกุนเบญจศก จ.ศ. ๑๒๒๕  พระชันษา ๙ ปี ๑๗. พระองค์เจ้ากฤษดาภินิหาร ประสูติเมื่อวันจันทร์ เดือน ๖แรม ๗ ค่ำ ปีเถาะสัปตศก จ.ศ. ๑๒๑๗ เจ้าจอมมารดากลิ่น(ธิดาพระยาดำรงค์ราชพลขันธ์(จุ้ย  คชเสนี)) ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๑๘ โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น กรมหมื่นนเรศร์วรฤทธิ์ ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๔๒ โปรดฯให้เลื่อนขึ้นเป็น กรมหลวงนเรศร์วรฤทธิ์ ในรัชกาลที่ ๖ พ.ศ. ๒๔๕๔ โปรดฯให้เลื่อนขึ้นเป็น กรมพระนเรศร์วรฤทธิ์ ฯ และได้ทรงราชการเป็นสมุหมนตรี และเสนาบดีกระทรวงมุรธาธร สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๖ เมื่อวันจันทร์ เดือน ๙ แรม ๖ ค่ำ ปีฉลูสัปตศก จ.ศ. ๑๒๘๗  พระชันษา ๗๑ ปี ทรงเป็นต้นราชสกุล กฤดากร ๑๘. พระองค์เจ้าชายเฉลิมลักษณเลิศ ประสูติเมื่อวันอังคาร เดือน ๘ บุรพาสาฒ ขึ้น ๑๓ค่ำ ปีเถาะสัปตศก จ.ศ. ๑๒๑๗ เจ้าจอมมารดาบัว(ธิดาเจ้าพระยานคร(น้อย  ณ นคร)) สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๔ เมื่อวันอาทิตย์ เดือน ๘ ขึ้น ๑๑ ค่ำ ปีมะโรงอัฐศก จ.ศ. ๑๒๑๘  พระชันษา ๒ ปี ๑๙. พระองค์เจ้าหญิงศรีนาคสวาดิ ประสูติเมื่อวันเสาร์ เดือน ๘ อุตราสาฒ ขึ้น ๑ ค่ำ ปีเถาะสัปตศก จ.ศ. ๑๒๑๗ เจ้าจอมมารดาเที่ยง สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๖ เมื่อวันพฤหัสบดี เดือน ๙ ขึ้น ๖ ค่ำ ปีฉลูเบญจศก จ.ศ. ๑๒๗๕  พระชันษา ๕๙ ปี ๒๐. พระองค์เจ้าชายคัคณางคยุคล ประสูติเมื่อวันจันทร์ เดือน ๑๑ แรม ๔ ค่ำ ปีเถาะสัปตศก จ.ศ. ๑๒๑๗ เจ้าจอมมารดาพึ่ง ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๑๙ โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น กรมหมื่นพิชิตปรีชากร ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๒๘ โปรดฯให้เลื่อนขึ้นเป็น กรมหลวงพิชิตปรีชากร โปรดฯให้ทรงเป็นอธิบดีศาลรับสั่งชำระความฎีกา  และเป็นข้าหลวงต่างพระองค์ประจำมณฑลอีสาน  แล้วทรงเป็นเสนาบดีกระทรวงยุติธรรม  คดีพระยอดเมืองขวางและคดีบางเบียนแห่งทุ่งเชียงคำ ทำให้พระเกียรติยศของพระองค์ท่านระบือลือเลื่องไปทั่วโลก สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๕ เมื่อวันศุกร์ เดือน ๔ ขึ้น ๑ ค่ำ ปีระกาเอกศก จ.ศ. ๒๗๑  พระชันษา ๕๕ ปี ทรงเป็นต้นราชสกุล  คัคณางค์ ๒๑. พระองค์เจ้าหญิงกรรณิกาแก้ว ประสูติเมื่อวันจันทร์ เดือนอ้าย ขึ้น ๒ ค่ำ ปีเถาะสัปตศก จ.ศ. ๑๒๑๗ ในหม่อมเจ้าพรรณราย (พระธิดากรมหมื่นมาตยาพิทักษ์  ในรัชกาลที่ ๕ ทรงสถาปนาขึ้นเป็นพระองค์เจ้า) ในรัชกาลที่ ๕ โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น เจ้าฟ้าฯ กรมขุนขัตติยกัลยา ภายหลังเมื่อสิ้นพระชนม์แล้ว สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๕ เมื่อวันพุธ เดือน ๗ ขึ้น ๑๕ ค่ำ ปีมะเมียจัตวาศก จ.ศ. ๑๒๔๔  พระชันษา ๒๘ ปี ๒๒. พระองค์เจ้าหญิง ประสูติเมื่อวันอังคาร เดือนยี่ แรม ๑๕ ค่ำ ปีเถาะสัปตศก จ.ศ. ๑๒๑๗ เจ้าจอมมารดามาไลย(หลานพระยาราชรองเมือง) อยู่ได้หนึ่งวันสิ้นพระชนม์ แก้ไขเมื่อ 09 พ.ย. 48 13:58:36 แก้ไขเมื่อ 09 พ.ย. 48 11:45:40 จากคุณ : กัมม์ - [ 9 พ.ย. 48 11:43:36 ]

ความคิดเห็นที่ 30 ขอบคุณครับ  มาช่วยกันเพิ่มเติมความรู้ขึ้นอีกมาก จากคุณ : กัมม์ - [ 9 พ.ย. 48 11:47:07 ]

ความคิดเห็นที่ 31 ได้ความรู้อีกอักโขเลยครับ จากคุณ : จำปูน (อ่างหยก) - [ 9 พ.ย. 48 11:58:37 ]

ความคิดเห็นที่ 32 น่าจะเป็นดังนี้นะครับ ๒๑. พระองค์เจ้าหญิงกรรณิกาแก้ว ในรัชกาลที่ ๕ โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น เจ้าฟ้ากรมขุนขัตติยกัลยา ภายหลังเมื่อสิ้นพระชนม์แล้ว จากคุณ : จำปูน (อ่างหยก) - [ 9 พ.ย. 48 13:09:10 ]

ความคิดเห็นที่ 33 ใช่แล้วครับ  ขออนุญาตเพิ่มเติมนะครับ แก้ไขเมื่อ 09 พ.ย. 48 13:59:27 จากคุณ : กัมม์ - [ 9 พ.ย. 48 13:56:51 ]

ความคิดเห็นที่ 34 ๒๓. พระองค์เจ้าชายสุขสวัสดิ์ ประสูติเมื่อวันศุกร์ เดือน ๔ ขึ้น ๙ ค่ำ ปีเถาะสัปตศก จ.ศ.๑๒๑๗ เจ้าจอมมารดาจันทร์ ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๑๙  โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น กรมหมื่นอดิศรอุดมเดช ในรัชกาลที่ ๖  พ.ศ. ๒๔๕๖  โปรดฯให้เลื่อนขึ้นเป็น กรมหลวงอดิศรอุดมเดช ต่อมาได้รับเลื่อนเป็นนายพลโท ราชองครักษ์ผู้บัญชาการกองพล  แล้วเลื่อนขึ้นเป็นจเรพาหนะทหารบก สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๖ เมื่อวันพฤหัสบดี เดือน ๕ แรม๙ ค่ำ ปีฉลูสัปตศก จ.ศ.๑๒๘๗ ทรงเป็นต้ราชสกุล สุขสวัสดิ์ ๒๔. พระองค์เจ้าชายทวีถวัลยลาภ ประสูติเมื่อวันเสาร์ เดือน ๔ ขึ้น ๑๐ ค่ำ ปีเถาะสัปตศก จ.ศ. ๑๒๑๗ เจ้าจอมมารดาตลับ ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๑๙  โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น กรมหมื่นภูธเรศธำรงศักดิ์ ต่อมาโปรดฯให้เป็นเสนาบดีกระทรวงนครบาล สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๕ เมื่อวันพุธ เดือนอ้าย ขึ้น ๑๕ ค่ำ ปีระกานพศก จ.ศ. ๑๒๕๙  พระชันษา ๔๒ ปี ทรงเป็นต้นราชสกุล  ทวีวงศ์ ๒๕. พระองค์เจ้าชายทองกองก้อนใหญ่ ประสูติเมื่อวันเสาร์ เดือน ๕ ขึ้น ๑ ค่ำ ปีมะโรงอัฐศก จ.ศ. ๑๒๑๘ เจ้าจอมมารดาสังวาลย์(ธิดานายศัลยวิชัย(ทองคำ  ณ ราชสีมา)) ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๒๔  โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น กรมหมื่นประจักษ์ศิลปาคม ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๔๒  โปรดฯให้เลื่อนขึ้นเป็นกรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม ต่อมาทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้เป็นผู้บัญชาการทหารเรือ สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๖ เมื่อวันอาทิตย์ เดือน ๓ ขึ้น ๒ ค่ำ ปีชวดฉศก จ.ศ. ๑๒๘๖  พระชันษา ๖๙ ปี   ทรงเป็นต้นราชสกุล  ทองใหญ่ ๒๖. พระองค์เจ้าชายเกษมสัน์โสภาคย์ ประสูติเมื่อวันจันทร์ เดือน ๙ แรม ๒ ค่ำปีมะโรงอัฐศก จ.ศ.๑๒๑๘ เจ้าจอมมารดาแพ ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๒๖  โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น กรมหมื่นพรหมวรานุรักษ์ ในรัชกาลที่ ๖ พ.ศ. ๒๔๕๖  โปรดฯให้เลื่อนขึ้นเป็น กรมหลวงพรหมวรานุรักษ์ ต่อมาทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้ทรงเป็นกรรมการศาลฎีกา สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๖ เมื่อวันอาทิตย์ เดือนยี่ ขึ้น ๑๑ ค่ำ ปีชวดฉศก จ.ศ. ๑๒๘๖  พระชันา ๖๙ ปี ทรงเป็นต้นราชสกุล  เกษมสันต์ ๒๗. พระองค์เจ้าชายกมลาสเลอสรรค์ ประสูติเมื่อวันจันทร์ เดือน ๑๒ ขึ้น ๖ ค่ำ ปีมะโรงอัฐศก จ.ศ. ๑๒๑๘ เจ้าจอมมารดาเที่ยง ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๒๖  โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น กรมหมื่นราชศักดิ์สโมสร ต่อมาได้ทรงกำกับกรมช่างหล่อ สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๗ เมื่อวันศุกร์ เดือน ๑๒ ขึ้น ๔ ค่ำ ปีมะแมตรีศก จ.ศ. ๑๒๙๓  พระชนมายุ ๗๕ พรรษา ทรงเป็นต้นราชสกุล  กมลาสน์ ๒๘. สมเด็จเจ้าฟ้าจาตุรนต์รัศมี ศรีสมมติเทวราชรวิวงศ์ วโรภัยพงศ์พิสุทธ มกุฎราชวรางกูร นไหสูรยารหราชกุมาร ประสูติเมื่อวันอังคาร เดือนยี่ แรม ๓ ค่ำ ปีมะโรงสัปตศก จ.ศ. ๑๒๑๘ ในสมเด็จพระเทพศิรินทรา บรมราชินี ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๑๑  โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าจาตุรนต์รัศมี กรมหมื่นจักรพรรดิพงศ์ ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๒๘  โปรดฯให้เลื่อนขึ้นเป็น เจ้าฟ้ากรมพระจักรพรรดิพงศ์ ฯ ต่อมาได้ทรงบัญชาการกรมพระคลังมหาสมบัติ สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๕ เมื่อวันพุธ เดือน ๕ ขึ้น ๒๑๒ ค่ำ ปีชวดโทศก จ.ศ. ๑๒๖๒  พระชันษา ๔๔ ปี ทรงเป็นต้นราชสกุล  จักรพันธุ์ ๒๙. พระองค์เจ้าชายอุกรรณอนันตนรไชย ประสูติเมื่อวันอาทิตย์ เดือน ๓ แรม ๑๓ค่ำ ปีมะโรงอัฐศก จ.ศ. ๑๒๑๘ เจ้าจอมมารดาเปี่ยม(ธิดาท้าวสุจริตธำรง(นาค  สุจริตกุล)และหลวงอาสาสำแดง(แดง)  ในรัชกาลที่ ๕ โปรดฯสถาปนาขึ้นเป็นเจ้าคุณจอมมารดา  ในรัชกาลที่ ๖ โปรดสถาปนาขึ้นเป็นร สมเด็จพระปิยมาวดี ศรีพัชนินทรมาตา) เมื่อเจริญพระชันษาขึ้นได้ทรงเป็นนายร้อยตรีทหารมหาดเล็ก สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๕ เมื่อวันอาทิตย์ เดือน ๕ ขึ้น ๑๒ ค่ำ ปีระกาเบญจศก จ.ศ. ๑๒๓๕  พระชันษา ๑๘ ปี ๓๐. พระองค์เจ้าชายเกษมศรีศุภโยก ประสูติเมื่อวันจันทร์ เดือน ๙ แรม ๑๒ ค่ำ ปีมะเส็งนพศก จ.ศ. ๑๒๑๙ เจ้าจอมมารดาจันทร์ ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๓๙  โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น กรมหมื่นทิวากรวงศ์ประวัติ อมาโปรดฯให้กำกับกรมช่าง มุก สิ้นพระชนม์ในรัชกาลมที่ ๖ เมื่อวันจันทร์ เดือนอ้าย แรม ๑๓ ค่ำ ปีเถาะสัปตศก จ.ศ. ๑๒๗๗  พระชันษา ๕๙ ปี ทรงเป็นต้นราชสกุล  เกษมศรี ๓๑. พระองค์เจ้าหญิงเขียว ประสูติเมื่อวันศุกร์ เดือน ๑๐ ขึ้น ๒ ค่ำ ปีมะโรงนพศก จ.ศ. ๑๒๑๙ ในเจ้าคุณจอมมารดาสำลี สิ้นพระชนม์หลังวันประสูติได้ ๑ วัน ๓๒. พระองค์เจ้าหญิงเสมอสมัยหรรษา ประสูติเมื่อวันศุกร์ เดือน ๑๑ ขึ้น ๑๔ ค่ำ ปีมะเส็งนพศก จ.ศ. ๑๒๑๙ เจ้าจอมมารดามาไลย สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๕ เมื่อวันอังคาร เดือน ๔ ขึ้น ๙ ค่ำ ปีระกาเบญจศก จ.ศ. ๑๒๓๕  พระชันษา ๑๗ ปี ๓๓. พระองค์เจ้าชายศรีสิทธิธงไชย ประสูติเมื่อวันศุกร์ เดือน ๑๑ แรม ๑๓ ค่ำ ปีมะเส็งนพศก จ.ศ. ๑๒๑๙ เจ้าจอมมารดาบัว ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๒๖  โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น กรมหมื่นสิริธัชสังกาศ ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๔๘  โปรดฯให้เลื่อนขึ้นเป็น กรมขุนสิริธัชสังกาศ ต่อมาโปรดฯให้เป็นเสนาบดีกระทรวงพระคลัง  เป็นอธิบดีศาลฎีกา  และเป็นราชเลขานุการฝ่ายกฎหมาย สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๖ เมื่อวันเสาร์ เดือน ๔ ขึ้น ๑๒ ค่ำ ปีจอโทศก จ.ศ. ๑๒๗๒  พระชันษา ๕๔ ปี ทรงเป็นต้นราชสกุล  ศรีธวัช ๓๔. พระองค์เจ้าชายทองแถมถวัลยวงศ์ ประสูติเมื่อวันเสาร์ เดือน ๑๑ แรม ๑๔ ค่ำ ปีมะเส็งนพศก จ.ศ. ๑๒๑๙ เจ้าจอมมารดาสังวาลย์ ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๓๑  โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น  กรมหมื่นสรรพสาตรศุภกิจ ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๔๘  โปรดฯให้เลื่อนขึ้นเป็น  กรมขุนสรรพสาตรศุภกิจ ในรัชกาลที่ ๖ พ.ศ. ๒๔๕๕  โปรดฯให้เลื่อนขึ้นเป็น  กรมหลวงสรรพสาตรศุภกิจ สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ เมื่อวันพุธ เดือน ๕ แรม ๑ ค่ำ ปีมะเมียเอกศก จ.ศ. ๑๒๘๑  พระชันษา ๖๓ ปี ทรงเป็นต้นราชสกุล  ทองแถม ๓๕. พระองค์เจ้าหญิงอนงค์นพคุณ ประสูติเมื่อวันพุธ เดือนอ้าย ขึ้น ๒ ค่ำ ปีมะเส็งนพศก จ.ศ. ๑๒๑๙ เจ้าจอมมารดาเอม(ธิดาหลวงปราณีประชาชน) สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๕ เมื่อปีมะแมเบญจศก จ.ศ. ๑๒๔๕ พระชันษา ๒๖ ปี ๓๖. พระองค์เจ้าหญิงกนกวรรณเลขา ประสูติเมื่อวันจันทร์ เดือนยี่ ขึ้น ๖ ค่ำ ปีมะเส็งนพศก จ.ศ. ๑๒๑๙ เจ้าจอมมารดาเที่ยง สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๖ เมื่อวันเสาร์ เดือน ๘ แรม ๖ ค่ำ ปีมะเมียสัมฤทธิศก จ.ศ. ๑๒๘๐ พระชันษา ๖๒ ปี ๓๗. พระองค์เจ้าชายชุมพลสมโภช ประสูติเมื่อวันอังคาร เดือนยี่ ขึ้น ๑๔ ค่ำ ปีมะเส็งนพศก จ.ศ. ๑๒๑๙ เจ้าจอมมารดาพึ่ง ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๒๘  โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น  กรมหมื่นสรรพสิทธิประสงค์ ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๔๓  โปรดฯให้เลื่อนขึ้นเป็น  กรมขุนสรรพสิทธิประสงค์ ในรัชกาลที่ ๖ พ.ศ. ๒๔๕๕  โปรดฯให้เลื่อนขึ้นเป็น  กรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์ ต่อมาได้ทรงเป็นสมุหมนตรี  เสนาบดีที่ปรึกษา สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๖ เมื่อวันจันทร์ เดือน ๕ ขึ้น ๗ ค่ำ ปีจอจัตวาศกจ.ศ. ๑๒๘๔  พระชันษา ๖๖ ปี ทรงเป็นต้นราชสกุล  ชุมพล ๓๘. พระองค์เจ้าหญิงอรุณวดี ประสูติเมื่อวันพุธ เดือนยี่ แรม ๑๔ ค่ำ ปีมะเส็งนพศก จ.ศ. ๑๒๑๙ เจ้าจอมมารดาหรุ่น(ธิดาพระยาอภัยพิพิธ(กระต่าย)) สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๗ เมื่อวันเสาร์ เดือน ๑๐ ขึ้น ๖ ค่ำ ปีระกาเบญจศก จ.ศ. ๑๒๙๕  พระชันษา ๗๖ ปี ๓๙. พระองค์เจ้าหญิงวาณีรัตนกัญญา ประสูติเมื่อวันพุธ เดือน ๓ ขึ้น ๑๓ ค่ำปีมะเส็งนพศก จ.ศ. ๑๒๑๙ เจ้าจอมมารดาแก้ว สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๘ เมื่อวันเสาร์ เดือน ๓ ขึ้น ๒ ค่ำ ปีกุนสัปตศก จ.ศ. ๑๒๙๗  พระชันษา ๗๘ ปี ๔๐. พระองค์เจ้าหญิงมณฑานพรัตน์ ประสูติเมื่อวันพุธ เดือน ๖ แรม ๘ ค่ำ ปีมะเมียสัมฤทธิศก จ.ศ. ๑๒๒๐ เจ้าจอมมารดาโหมด(ธิดาพระยาราชสงคราม(อิน  อินทรวิมล) สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๔ เมื่อวันอาทิตย์ เดือน ๗ แรม๙ ค่ำ ปีระกาตรีศก  พระชันษา ๔ ปี จากคุณ : กัมม์ - [ 9 พ.ย. 48 16:19:26 ]

ความคิดเห็นที่ 35 ๔๑. พระองค์เจ้าชายกาพย์กนกรัตน์ ประสูติเมื่อวันจันทร์ เดือน ๖ แรม ๑๓ ค่ำ ปีมะเมียสัมฤทธิศก จ.ศ. ๑๒๒๐ เจ้าจอมมารดาตลับ ในรัชกาลที่ ๕ โปรดฯให้เป็นนายพันตรี ราชองครักษ์  ทรงบังคับการกรมทหารมหาดเล็ก สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๕ เมื่อวันเสาร์ เดือน ๖ แรม ๑๒ ค่ำ ปีเถาะเอกสก  พระชันษา ๒๒ ปี ๔๒. พระองค์เจ้าชายเทวัญอุทัยวงศ์ ประสูติเมื่อวันเสาร์ เดือน ๑๒ แรม ๗ ค่ำ ปีมะเมียสัมฤทธิศก จ.ศ. ๑๒๒๐ ในสมเด็จพระปิยมาวดี ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๒๔  โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น  กรมหมื่นเทวะวงศ์วโรปการ ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๒๙  โปรดให้เลื่อนขึ้นเป็น  กรมหลวงเทวะวงศ์วโรปการ ในรัชกาลที่ ๖ พ.ศ. ๒๔๕๔  โปรดฯให้เลื่อนขึ้นเป็น  กรมพระเทวะวงศ์วโรปการ ฯ ในรัชกาลที่ ๖ พ.ศ. ๒๔๕๙  โปรดฯให้เฉลิมพระยศขึ้นเป็น  สมเด็จฯ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ ฯ ต่อมมาทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้เลื่อนพระยศขึ้นเป็นมหาอำมาตย์นายก  และยังคงดำรงตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงการต่างประเทศ  ตลอดจนได้เป็นสภานากแห่งสภาการคลังอีกตำแหน่งหนึ่งด้วย  จนตลอดพระชนม์ชีพ สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๖ เมื่อวันพฤหัสบดี เดือน ๘ แรม ๑ ค่ำ ปีกุนเบญจศก จ.ศ. ๑๒๘๕  พระชันษา ๖๖ ปี ทรงเป็นตันราชสกุล  เทวกุล ๔๓. พระองค์เจ้าหญิงอรไทยเทพกัญญา ประสูติเมื่อวันอาทิย์ เดือน ๑๐ แรม ๗ ค่ำ ปีมะแมเอกศก จ.ศ. ๑๒๒๑ เจ้าจอมมารดาบัว สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๕ เมื่อวันพุธ เดือน ๕ ขึ้น ๑๑ ค่ำปีมะเมีย อัฐศก จุลศักราช ๑๒๖๘ พระชันษา ๔๗ ปี ๔๔. พระองค์เจ้าหญิง ประสูติเมื่อวันพุธ เดือนอ้าย ขึ้น ๖ ค่ำ ปีมะแมเอกศก จ.ศ. ๑๒๒๑ เจ้าจอมมารดาเที่ยง สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๔ เมื่อวันพุธ เดือนอ้าย ขึ้น ๑๓ ค่ำ ปีมะแมเอกศก จ.ศ. ๑๒๒๑  พระชันษาได้ ๘ วัน ๔๕. สมเด็จเจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ ประสูติเมื่อวันพุธ เดือนยี่ แรม ๔ ค่ำ ปีมะแมเอกศก จ.ศ. ๑๒๒๑ ในสมเด็จพระเทพศิรินทรา บรมราชินี ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๑๓  โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น  กรมหมื่นภาณุพันธุวงศ์วรเดช ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๒๔  โปรดฯให้เลื่อนขึ้นเป็น  กรมหลวงภาณุพันธุวงศ์วรเดช ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๒๘  โปรดฯให้เลื่อนขึ้นเป็น  กรมพระภาณุพันธุวงศ์วรเดช ฯตลอดเวลาในรัชกาลที่ ๕ โปรดฯให้ทรงเป็นนายพลเอกราชองครักษ์  เสนาบดีกระทรวงยุทธนาธิการ  และกระทรวงกลาโหม  ได้ทรงเป็นราชทูตพิเศษเสด็จประเทศญี่ปุ่นครั้งหนึ่ง ยุโรปครั้งหนึ่ง ในรัชกาลที่ ๖ พ.ศ. ๒๔๕๔  โปรดฯให้เฉลิมพระยศเลื่อนขึ้นเป็น  กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช ฯ โปรดฯให้ทรงเป็นจอมพลทหารบก จอมพลทหารเรือ  ราชองครักษ์พิเศษ  และเป็นจเรทหารบก ทหารเรือทั่วไป ในรัชกาลที่ ๗ พ.ศ. ๒๔๖๘  โปรดฯให้เฉลิมพระยศขึ้นเป็น  สมเด็จพระราชปิตุลาบรมพงศาภิมุข เจ้าฟ้าฯ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช ทิวงคตในรัชกาลที่ ๗ เมื่อวันพุธ เดือน ๗ แรม ๑๑ ค่ำ ปีมะโรงสัมฤทธิศก จ.ศ. ๑๒๙๐  พระชันษา ๖๙ ปี ทรงเป็นต้นราชสกุล ภาณุพันธุ์ ๔๖. พระองค์เจ้าหญิงบุษบงเบิกบาน ประสูติเมื่อวันพฤหัสบดี เดือน ๔ ขึ้น ๑๐ ค่ำ ปีมะแมเอกศก จ.ศ. ๑๒๒๑ เจ้าคุณจอมมารดาสำลี สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๕ เมื่อวันอังคาร เดือน ๗ ขึ้น ๑๕ ค่ำ ปีชวดอัฐศก จ.ศ. ๑๒๓๘  พระชันษา ๑๗ ปี ๔๗. พระองค์เจ้าชายมนุษยนาคมานพ ประสูติเมื่อวันพฤหัสบดี เดือน ๕ แรม ๗ ค่ำ ปีวอกโทศก จ.ศ. ๑๒๒๒ เจ้าจอมมารดาแพ ในพ.ศ. ๒๔๒๒ เมื่อพระชนมายุครบ ๒๐ พรรษา ได้ทรงผนวชเป็นพระภิกษุ  ประทับจำพรรษา ณ วัดบวรนิเวศวิหาร ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๒๔  โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น  กรมหมื่นวชิรญาณวโรรส ฯ ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๔๙  โปรดฯให้เลื่อนขึ้นเป็น  กรมหลวงวชิรญาณวโรรส ฯ ในรัชกาลที่ ๖ พ.ศ. ๒๔๕๓  โปรดฯให้เลื่อนขึ้นเป็น  สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาวชิรญาณวโรรส ฯ ในรัชกาลที่ ๖ พ.ศ. ๒๔๖๔  โปรดฯให้เฉลิมพระยศเป็น  สมเด็จพระมหาสมรเจ้า  กรมพระยาวชิรญาณวโรรส ฯ สิ้นพระชนม์ในรีัชกาลที่ ๖ เมื่อวันอังคาร เดือน ๘ แรม ๑๔ ค่ำ ปีระกาตรีศก จ.ศ. ๑๒๘๓  พระชันษา ๖๒ ปี  ครองสมณเพศ ๔๓ พรรษา ๔๘. พระองค์เจ้าชายเจริญรุ่งราษี ประสูติเมื่อวันอังคาร เดือน ๑๐ แรม ๗ ค่ำ ปีวอกโทศก จ.ศ. ๑๒๒๒ เจ้าจอมมารดาสังวาลย์ สิ้นพระชนม์ในรับชกาลที่ ๕ เมื่อปีชวดฉศก จ.ศ.๑๒๒๖  พระชันษา ๕ ปี ๔๙. พระองค์เจ้าชายสวัสดิประวัติ ประสูติเมื่อวันศุกร์ เดือน ๑๐ แรม ๗ ค่ำ ปีวอกโทศก จ.ศ. ๑๒๒๒ เจ้าจอมมารดาหุ่น(ท้าวทรงกันดาร) ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๒๙  โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น  กรมหมื่นสมมตอมรพันธุ์ ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๔๓  โปรดฯให้เลื่อนขึ้นเป็น  กรมขุนสมมตอมรพันธุ์ ในรัชกาลที่ ๖ พ.ศ. ๒๔๕๔  โปรดฯให้เลื่อนขึ้นเป็น  กรมพระสมมตอมรพันธุ์ ฯ สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๖ เมื่อวันพุธ เดือน ๖ ขึ้น ๘ ค่ำ ปีเถาะสัปตศก จ.ศ. ๑๒๙๙  พระชันษา ๕๕ ปี ทรงเป็นต้นราชสกุล  สวัสดิกุล ๕๐. พระองค์เจ้าหญิงสุนันทากุมารีรัตน์ ประสูติเมื่อวันเสาร์ เดือน ๑๒ แรม ๑๒ ค่ำ ปีวอกฏทศก จ.ศ. ๑๒๒๒ ในสมเด็จพระปิยมาวดี ในรัชกาลที่ ๕ ทรงพระกรุาเฉลิมพระยศขึ้นเป็น สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ พระบรมราชเทวี พระอัครมเหสี สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๕  ด้วยเหตุเรือที่นั่งล่มที่บางพูด เมื่อวันจันทร์ เดือน ๗ แรม ๘ ค่ำ ปีมะโรงโทศก  พระชันษา ๒๑ ปี แก้ไขเมื่อ 09 พ.ย. 48 16:22:21 แก้ไขเมื่อ 09 พ.ย. 48 16:21:16 จากคุณ : กัมม์ - [ 9 พ.ย. 48 16:19:46 ]

ความคิดเห็นที่ 36 ก่อนอื่น สวัสดีพี่ๆทุกคนเลยนะคะ ^_^ ตามอ่านแล้ว อ่านรวดเดียว โอ่ย!! มึนนน ขอ ร่วมเป็นกำลังใจให้พี่ๆ(พี่กัมม์,พี่จำปูน,พี่รอยใบลาน) มีกระทู้ดีดีเรื่อยๆนะคะ แล้วหนูจะคอยติดตามค่ะ จากคุณ : hedolism (hedolism) - [ 10 พ.ย. 48 10:34:35 ]

ความคิดเห็นที่ 37 ถ้าจะกรุณาอีกครั้ง ขอให้ปิดท้ายด้วยโคลงรายพระนามพระโอรสธิดา ใน ร ๔ ก็จะเป็นพระคุณนะครับ เนื่องจากไพเราะมากรัชกาลอื่นๆไม่มี ไม่ทราบว่า คัดลอกจากกระทู้เก่าได้หรือไม่ แต่ถ้าต้องพิมพ์ใหม่ก็ไม่อยากรบกวนครับ จากคุณ : จำปูน (อ่างหยก) - [ 10 พ.ย. 48 10:53:33 ]

ความคิดเห็นที่ 38 ๕๑. พระองค์เจ้าชายจันทรทัตจุฑาธาร ประสูติเมื่อวันอังคาร เดือนอ้าย แรม ๑๓ ค่ำ ปีวอกโทศก จ.ศ.๑๒๒๒ เจ้าจอมมารดาโหมด ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๓๙  โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น กรมหมื่นวิวิธวรรณปรีชา ต่อมาทรงเป็นอธิบดีกรมพยาบาล ในรัชกาลที่ ๖ ทรงได้เป็นมหาอำมาตย์ตรี  ในกระทรวงยุติธรรม สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๗ เมื่อวันจันทร์ เดือน ๑๑ ขึ้น ๑๑ ค่ำ ปีวอกจัตวาศก จ.ศ. ๑๒๙๔  พระชันษา ๗๒ ปี ทรงเป็นต้นราชสกุล  จันทรทัต ๕๒. พระองค์เจ้าหญิงสุขุมาลมารศรี ประสูติเมื่อวันพุธ เดือน ๗ ขึ้น ๑ ค่ำ ปีระกาตรีศก จ.ศ. ๑๒๒๓ ในเจ้าคุณจอมมารดาสำลี ในรัชกาลที่ ๕ โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น  พระนางเจ้าสุขุมาลมารศี พระราชเทวี ในรัชกาลที่ ๗ พ.ศ. ๒๔๖๘  โปรดฯให้เฉลิมพระยศขึ้นเป็น  สมเด็จพระปิตุจฉาเจ้าสุขุมาลมารศรี พระอัครราชเทวี สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่๗ เมื่อวันเสาร์ เดือน ๘ ขึ้น ๑๑ ค่ำ ปีเถาะนพศก จ.ศ. ๑๒๘๙  พระชันษา ๖๖ ปี ๕๓. พระองค์เจ้าหญิงนารีรัตนา ประสูติเมื่อวันเสาร์ เดือน ๙ ขึ้น ๑๑ ค่ำ ปีระกาตรีศก จ.ศ. ๑๒๒๓ เจ้าจอมมารดาดวงคำ(ธิดาท้าวคลี่ นครเวียงจันทน์) สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๖ เมื่อวันอังคาร เดือน ๗ แรม ๑๑ ค่ำ ปีฉลูสัปตศก จ.ศ. ๑๒๘๗  พระชันษา ๖๕ ปี ๕๔. พระองค์เจ้าหญิง ประสูติและสิ้นพระชนม์ ยังไม่ปรากฎหลักฐาน  แต่ปรากฏในโคลงพระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เรื่องพระนามพระราชโอรสธิดาในรัชกาลที่ ๔ ว่า   "หญิงหนึ่งนามบ่ปรา.......กฎแท้" ๕๕. พระองค์เจ้าชายไชยานุชิต ประสูติเมื่อวันอังคาร เดือน ๙ แรม ๖ ค่ำ ปีระกาตรีศก จ.ศ. ๑๒๒๓ เจ้าจอมมารดาเที่ยง ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๔๑  โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น   กรมหมื่นพงศาดิศรมหิป สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๘ เมื่อวันอังคาร เดือน๓ ขึ้น ๕ ค่ำ ปีกุนสัปตศก จ.ศ. ๑๒๙๗  พระชันษา ๗๔ ปี ทรงเป็นต้นราชสกุล  ชยางกูร ๕๖. พระองค์เจ้าหญิงบัญจบเบญจมา ประสูติเมื่อวันอังคาร เดือน ๑๒ ขึ้น ๓ ค่ำปีระกาตรีศก จ.ศ. ๑๒๒๓ เจ้าจอมมารดาแพ สิ้นพระชนม์ใรชกาลที่ ๕ เมื่อวันอังคาร เดือน ๑๐ แรม ๗ ค่ำ ปีมะโรงจัตวาศก จ.ศ. ๑๒๕๔  พระชันษา ๓๐ ปี ๑๐ เดือน ๘ วัน ๕๗. พระองค์เจ้าชายวรวรรณากร ประสูติเมื่อวันพุธ เดือน ๑๒ แรม ๓ ค่ำ ปีระกาตรีศก จ.ศ.๑๒๒๓ เจ้าจอมมารดาเขียน(ธิดาท่านอัน  และท่านอิ่ม  สิริวรรณ) ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๓๒  โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น  กรมหมื่นนราธิปประพันธ์พงศ์ ในรัชกาลที่ ๖ พ.ศ. ๒๔๖๔  โปรดฯให้เลื่อนขึ้นเป็น  กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ ฯ สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๗ เมื่อวันอาทิตย์ เดือน ๑๐ แรม ๑๕ ค่ำ ปีมะเมียตรีศก จ.ศ. ๑๒๙๓  พระชันษา ๗๐ ทรงเป็นต้นราชสกุล  วรวรรณ ๕๘. พระองค์เจ้าดิศวรกุมาร ประสูติเมื่อวันเสาร์ เดือน๗ แรม ๙ ค่ำ ปีจอจัตวาศก จ.ศ. ๑๒๒๔ เจ้าจอมมารดาชุ่ม(ธิดาพระยาอัพภันตริกามาตย์(ดิศ  โรจนดิศ) ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๒๙  โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น  กรมหมื่นดำรงราชานุภาพ ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ.๒๔๔๒  โปรดฯให้เลื่อนขึ้นเป็น  กรมหลวงดำรงราชานุภาพ ในรัชกาลที่ ๖ พ.ศ. ๒๔๕๔  โปรดฯให้เลื่อนขึ้นเป็น  กรมพระดำรงราชานุภาพ ฯ ในรัชกาลที่ ๗ พ.ศ. ๒๔๗๒  โปรดฯให้เฉลิมพระยศขึ้นเป็น  สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ฯ สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๘ เมื่อวันพุธ เดือนอ้าย ขึ้น๕ ค่ำ ปีมะแมเบญจศก จ.ศ. ๑๓๐๕  พระชันษา ๘๑ ปี ทรงเป็นต้นราชสกุล  ดิศกุล ๕๙. พระองค์เจ้าหญิงนงคราญอุดมดี ประสูติเมื่อวันเสาร์ เดือน ๘ แรม ๑ ค่ำ ปีจอจัตวาศก จ.ศ.๑๒๒๔ เจ้าจอมมารดาเพ็ง(ธิดาเจ้ากรมเกาเหลาจีน) สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๕ เมื่อวันศุกร์เดือน ๑๒ ขึ้น ๑๒ ค่ำ ปีมะแมตรีศก  พระชันษา ๒๗ ปี ๖๐. พระองค์เจ้าชายศรีเสาวภางค์ ประสูติเมื่อวันศุกร์ เดือน ๘ แรม ๗ ค่ำ ปีจอจัตวาศก จ.ศ. ๑๒๒๔ เจ้าจอมมารดาเหม(ธิดาพระอัคนีสร(พิณ)และขรัวยายแย้ม  ต่อมาเจ้าจอมมารดาเหมได้เป็นท้าวสุภัติการภักดี  แล้วเป็นท้าวอินทรสุริยา  แล้วเลื่อนเป็นท้าวสมศักดิ์  ในรัชกาลที่ ๕) ทรงรับราชกาลในหน้าที่ต่างๆหลายตำแหน่ง เช่น เลขานุการในพระองค์รัชกาลที่ ๕  อธิบดีกรมอักษรพิมพการ(สำนักงานพิมพ์หนังสือราชกิจจานุเษกษา)  และอธิบดีกรมพยาบาล  จัดตั้งศิริราชพยาบาลเป็นผลสำเร็จ  เมื่อประชวรครั้งจะสิ้นพระชนม์นั้น  พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวถึงออกพระโอษฐ์ว่า "ไม่รู้เลยว่าใช้ศรีเกินกำลัง"  เป็นพยานแห่งพระเกียรติยศสูงสุดที่ได้ถวายงานสนองพระเดชพระคุณในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๕ เมื่อวันศุกร์ เดือน ๑๑ แรม ๒ ค่ำ ปีฉลูเอกศก จ.ศ. ๑๒๕๑  พระชันษา ๒๘ ปี ๖๑. พระองค์เจ้าหญิงสว่างวัฒนา ประสูติเมื่อวันพุธ เดือน ๑๐ แรม ๒ ค่ำ ปีจจัตวาศก จ.ศ. ๑๒๒๔ ในสมเด็จพระปิยมาวดี ในรัชกาลที่ ๕  โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น  สมเด็จพระนางเจ้าสว่างวัฒนา พระบรมราชเทวี ในรัชกาลที่ ๖  โปรดฯให้ทรงดำรงตำแหน่งสภานายิกาแห่งสถากาชาดสยาม ในรัชกาลที่ ๗  พ.ศ. ๒๔๖๘  โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น  สมเด็จพระศรีสวรินทิรา บรมราชเทวี พระพันวัสสามาตุจฉาเจ้า ในรัชกาลที่ ๘ พ.ศ. ๒๔๗๗  ให้ออกพระนามว่า  สมเด็จพระศรีสวรินทิรา บรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า สวรรคตในรัชกาลปัจจุบัน เมื่อวันเสาร์ เดือนยี่ ขึ้น ๔ ค่ำ ปีมะแมสัปตศก จ.ศ. ๑๓๑๗  พระชนมายุ ๙๓ พรรษา ๖๒. พระองค์เจ้าชายโสณบัณฑิต ประสูติเมื่อวันพุธ เดือน ๕ ขึ้น ๑๓ ค่ำ ปีกุนเบญจศก จ.ศ. ๑๒๒๕ เจ้าจอมมารดาวาด(ธิดาท่านสมบุญและท่านถ้วย  ในรัชกาลที่ ๕ โปรดฯให้เป็นท้าววรจันทร์) ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๓๔  โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น  กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิธาดา ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๔๓  โปรดฯให้เลื่อนขึ้นเป็น  กรมขุนพิทยลาภพฤฒิธาดา สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๖ เมื่อวันอังคาร เดือน ๑๑ แรม ๑๔ ค่ำ ปีฉลูเบญจศก  พระชันษา ๕๐ ปี ทรงเป็นต้นราชสกุล  โสณกุล ๖๓. พระองค์เจ้าชายจิตรเจริญ ประสูติเมื่อวันอังคารเดือน ๖ ขึ้น ๑๑ ค่ำ ปีกุนเบญจศก จ.ศ. ๑๒๒๕ ในพระองค์เจ้าพรรณราย ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๒๘  โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น  กรมขุนนริศรานุวัดติวงศ์ ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๓๐  โปรดฯให้เฉลิมพระยศขึ้นเป็น  พระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้ากรมขุนนริศรานุวัดติวงศ์ ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๔๘  โปรดฯให้เฉลิมพระยศขึ้นเป็น  สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงนริศรานุวัดติวงศ์ ในรัชกาลที่ ๖ พ.ศ. ๒๔๕๖  โปรดฯให้เฉลิมพระยศขึ้นเป็น  สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าฯกรมพระนริศรานุวัดติวงศ์ ฯ ในรัชกาลที่ ๘ พ.ศ. ๒๔๘๘  โปรดฯให้เฉลิมพระยศขึ้นเป็น  สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าฯกรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ฯ สิ้นพระชนม์ในรัชกาลปัจจุบันเมื่อวันจันทร์ เดือน ๔ แรม ๔ ค่ำ ปีกุนนพศก จ.ศ. ๑๓๐๙  พระชันษา ๘๓ ปี ๑๐ เดิอน ๑๒ วัน ทรงเป็นต้นราชสกุล  จิครพงศ์ ๖๔. พระองค์เจ้าชายวัฒนานุวงศ์ ประสูติเมื่อวันพุธ เดือน ๗ ขึ้น ๑๐ ค่ำปีกุนเบญจศก จ.ศ. ๑๒๒๕ เจ้าจอมมารดาบัว ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๓๘  โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น  กรมหมื่นมรุพงศ์สิริพัฒน์ ในรัชกาลที่ ๖ พ.ศ. ๒๔๕๕ โปรดฯให้เลื่อนขึ้นเป็น  กรมขุนมรุพงศ์สิริพัฒน์ สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๖ เมื่อวันพฤหัสบดี เดือน ๕ แรม ๕ ค่ำ ปีกุนเบญจศก จ.ศ. ๑๒๘๕  พระชันษา ๖๑ ปี ทรงเป็นต้นราชสกุล  วัฒนวงศ์ ๖๕. พระองค์เจ้าหญิงกาญจนากร ประสูติเมื่อวันจันทร์ เดือน ๗ แรม ๗ ค่ำ ปีกุนเบญจศก จ.ศ. ๑๒๒๕ เจ้าจอมมารดาสังวาลย์ สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๗ เมื่อวันพุธ เดือน ๑๐ แรม ๗ ค่ำ ปีวอกจัตวาศก จ.ศ. ๑๒๙๔  พระชันษา ๗๐ ปี ๖๖. พระองค์เจ้าหญิงบุษบันบัวผัน ประสูติเมื่อวันพฤหัสบดี เดือน ๑๑ ขึ้น ๓ ค่ำ ปีกุนเบญจศก จ.ศ. ๑๒๒๕ เจ้าจอมมารดาห่วง(ธิดาขุนเทพและท่านเกษ) สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๘ เมื่อวันพฤหัสบดี เดทือน ๗ ขึ้น ๑๔ ค่ำ ปีเถาะเอกศก จ.ศ. ๑๓๐๑  พระชันษา ๗๖ ปี ๖๗. พระองค์เจ้าหญิงเสวภาผ่องศรี ประสูติเมื่อวันศุกร์ เดือนอ้าย แรม ๗ ค่ำ ปีกุนเบญจศก จ.ศ. ๑๒๒๕ ในสมเด็นพระปิยมาวดี ในรัชกาลที่ ๕  โปรดฯให้สถาปนาพระอิสริยยศขึ้นเป็น  พระนางเธอ เสาวภาผ่องศรี ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๒๔  โปรดฯให้เฉลิมพระเกียรติเป็น  พระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี พระวรราชเทวี ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๓๗  โปรดฯให้เฉลิมพระเกียรติเป็น  สมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี พระวรราชเทวี ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๔๐  โปรดฯให้เฉลิมพระเกียรติเป็น  สมเด็จพระบรมราชินีนาถ  เมื่อทรงสำเร็จราชการแผ่นดินต่างพระองค์ ในรัชกาลที่ ๖ พ.ศ. ๒๔๕๓  โปรดฯให้เฉลิมพระราชอิสริยยศขึ้นเป็น  สมเด็จพระศรีพัชรินทรา บรมราชินินาถ พระบรมราชชนนี สวรรคตเมื่อวันจันทร์ เดือน ๑๑ แรม ๑๑ ค่ำ ปีมะแมเอกศก จ.ศ. ๑๒๘๑  พระชนมายุ ๕๗ พรรษา ๖๘. พระองค์เจ้าหญิงแขไขดวง ประสูติเมื่อวันจันทร์ เดือนยี่ ขึ้น ๓ ค่ำ ปีกุนเบญจศก จ.ศ. ๑๒๒๕ เจ้าจอมมารดาเที่ยง สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๗ เมื่อวันจันทร์ เดือน ๙ ขึ้น ๑๔ ค่ำ ปีมะเส็งเอกศก จ.ศ. ๑๒๙๑  พระชันษา ๖๖ ปี จากคุณ : กัมม์ - [ 10 พ.ย. 48 13:39:22 ]

ความคิดเห็นที่ 39 ๖๙. พระองค์เจ้าหญิงนภาพรประภา ประสูติเมื่อวันศุกร์ เดือน ๖ ขึ้น ๘ ค่ำ ปีชวดฉศก จ.ศ. ๑๒๒๖ เจ้าจอมมารดาสำลี ในรัชกาลที่ ๕ โปรดฯให้ทรงเป็นอธิบดีบัญชาการรักษาฝ่ายในภายในพระบรมมหาราชวัง ในรัชกาลที่ ๗ พ.ศ. ๒๔๗๐  โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น  กรมหลวงทิพยรัตนกิริฏกุลินี สิ้นพระชนม์ในรัชกาลปัจจุบัน  เมื่อวันเสาร์เดือน ๘ อุตราสาฒ ขึ้น ๓ ค่ำ ปีจอสัมฤทธิศก จ.ศ.๑๓๒๐  พระชันษา ๙๔ ปี ๗๐. พระองค์เจ้าชายดำรงฤทธิ์ ประสูติเมื่อวันเสาร์ เดือนยี่ แรม ๓ ค่ำ ปีชวดฉศก จ.ศ. ๑๒๒๖ เจ้าจอมมารดาบัว สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๔ เมื่อวันพฤหัสบดี เดือนยี่ ขึ้น ๕ ค่ำ ปีขาลอัฐศก จ.ศ. ๑๒๒๘  พระชันษา ๓ ปี ๗๑. พระองค์เจ้าหญิงประสานศรีใส ประสูติเมื่อวันศุกร์ เดือน ๔ ขึ้น ๗ ค่ำ ปีชวดฉศก จ.ศ. ๑๒๒๖ เจ้าจอมมารดาหม่อมราชวงศ์แสง  (ธิดาหม่อมเจ้านิ่ม และหม่อมฟัก  ปาลกะวงศ์) สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๕ เมื่อวันพฤหัสบดี เดือน ๘ แรม๑๐ ค่ำ ปีมะแมนพศก จ.ศ. ๑๒๖๙  พระชันษา ๔๔ ปี ๗๒. พระองค์เจ้าหญิงประพาฬรัศมี ประสูติเมื่อวันพฤหัสบดี เดือน ๖ แรม ๒ ค่ำ ปีฉลสัปตศก จ.ศ. ๑๒๒๗ เจ้าจอมมารดาสุ่น(ดาพระยาสุรินทรราชเสนี(จัน  กุสุมลจันทร์) สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๕ เมื่อวันจันทร์ เดือน ๘ แรม ๑๑ ค่ำ ปีเถาะเบญจศก จ.ศ. ๑๒๖๕  พระชันษา ๓๗ ปี ๗๓. พระองค์เจ้าชายจรูญฤทธิเดช ประสูติเมื่อวันอังคาร เดือน ๖ แรม ๑๔ ค่ำ ปีฉลูสัปตศก เจ้าจอมมารดาเที่ยง สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๔ เมื่อวันพุธ เดือน ๗ ขึ้น ๗ ค่ำ ปีฉลูสัปตศก จ.ศ. ๑๒๒๗  พระชันษา ๙ วัน ๗๔. พระองค์เจ้าหญิงเสาวภาคย์พรรณ ประสูติเมื่อวันพฤหัสบดี เดือน ๗ ขึ้น ๑ ค่ำ ปีฉลูสัปตศก จ.ศ. ๑๒๒๗ เจ้าจอมมารดาหว้า(ธิดาปลัดโรงทานอิ่ม) สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๕ เมื่อวันเสาร์ เดือน ๔ ขึ้น ๗ ค่ำ ปีมะเมียฉศก จ.ศ. ๑๒๕๖  พระชันษา ๓๑ ปี ๗๕. พระองค์เจ้าหญิงประดิษฐาสารี ประสูติเมื่อวันพุธ เดือน ๘ แรม ๑๑ ค่ำ ปีฉลูสัปตศก จ.ศ. ๑๒๒๗ เจ้าจอมมารดาดวงคำ สิ้นพระชนม์ในรัชกาลปัจจุบัน เมื่อวันจันทร์ เดือน ๔ แรม ๙ ค่ำ ปีขาลจัตวาศก จ.ศ. ๑๓๒๘  พระชันษา ๙๗ ปี ๗๖. พระองค์เจ้าชายสวัสดิโสภณ ประสูติเมื่อวันศุกร์ เดือนยี่ ขึ้น ๕ ค่ำ ปีฉลูสัปตศก จ.ศ. ๑๒๒๗ ในสมเด็จพระปิยมาวดี ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๔๑  โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น  กรมหมื่นสวัสดิวัดนวิศิษฎ์ ในรัชกาลที่ ๖ พ.ศ. ๒๔๕๖  โปรดฯให้เลื่อนขึ้นเป็น  กรมหลวงสวัสดิวัดนวิศิษฎ์ ในรัชกาลที่ ๖ พ.ศ. ๒๔๖๖  โปรดฯให้เลื่อนขึ้นเป็น  กรมพระสวัสดิวัดนวิศิษฎ์ ฯ ในรัชกาลที่ ๗ พ.ศ. ๒๔๖๘  โปรดฯให้เฉลิมพระยศขึ้นเป็น  สมเด็จฯ กรมพระสวัสดิวัดนวิศิษฎ์ สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๘  ณ เกาะปีนัง เมื่อวันอังคาร เดือนอ้าย ขึ้น ๑๕ ค่ำ ปีกุนสัปตศก จ.ศ. ๑๒๙๗  พระชันษา ๗๐ ปี ทรงเป็นต้นราชสกุล สวัสดิวัดน์ ๗๗. พระองค์เจ้าชายไชยันตมงคล ประสูติเมื่อวันอังคาร เดือน ๓ ขึ้น ๑๔ ค่ำ ปีฉลูสัปตศก จ.ศ. ๑๒๒๗ เจ้าจอมมารดาห่วง ในรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๓๘  โปรดฯให้สถาปนาขึ้นเป็น  กรมหมื่นมหิศรราชหฤทัย ต่อมาทรงรับราชการเป็นนายพันเอก ราชองครักษ์  เป็นเสนาบดีกระทรวงวัง และกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๕ เมื่อวันจันทร์ เดือน ๖ ขึ้น ๔ ค่ำ ปีมะแมนพศก จ.ศ. ๑๒๖๙  พระชันษา ๔๔ ปี ทรงเป็นต้นราชสกุล  ไชยันต์ ๗๘. พระองค์เจ้าหญิงพวงสร้อยสอางค์ ประสูติเมื่อวันอาทิตย์ เดือน ๑๐ แรม ๖ ค่ำ ปีขาลอัฐศก จ.ศ. ๑๒๒๘ เจ้าจอมมารดาเที่ยง สิ้นพระชนม์ในรัชกาลปัจจุบัน เมื่อวันอังคาร เดือน ๓ แรม ๖ ค่ำ ปีขาลโทศก จ.ศ. ๑๓๑๒  พระชันษา ๘๔ ปี ๗๙. พระองค์เจ้าหญิงประไพศรีสอาด ประสูติเมื่อวันศุกร์ เดือน ๖ แรม ๖ ค่ำ ปีเถาะนพศก จ.ศ. ๑๒๒๙ ในเจ้าจอมหม่อมราชวงศ์แสง สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๕ เมื่อวันพุธ เดือน ๗ ขึ้น ๑๐ ค่ำ ปีจอโทศก จ.ศ. ๑๒๗๒  พระชันษา ๔๔ ปี ๘๐. พระองค์เจ้าหญิง ประสูติเมื่อวันอาทิตย์ เดือน ๑๒ แรม ๑๓ ค่ำ ปีเถาะนพศก จ.ศ. ๑๒๒๙ เจ้าจอมมารดาเชย สิ้นพระชนม์ในวันประสูติ ๘๑. พระองค์เจ้าหญิงพุทธประดิษฐา ประสูติเมื่อวันพุธ เดือนยี่ ขึ้น ๗ ค่ำ ปีเถาะนพศก จ.ศ. ๑๒๒๙ เจ้าจอมมารดาพุ่ม(ธิดานายศัลยวิชัย(ทองคำ  ณ นครราชสีมา)) สิ้นพระชนฒ์ในรัชกาลที่ ๕ เมื่อวันอังคาร เดือน ๔ แรม ๒ ค่ำ ปีมะเมียโทศก จ.ศ. ๑๒๓๒  พระชันษา ๔ ปี ๘๒. พระองค์เจ้าหญิง ประสูติเมื่อวันอังคาร เดือน ๑๐ ขึ้น ๑ ค่ำ ปีมะโรงสัมฤทธิศก จ.ศ. ๑๒๓๐ เจ้าจอมมารดาอิ่ม(ในรัชกาลที่ ๕ โปรดฯให้เป็นท้าวโสภานิเวศน์  แล้วเลื่อนเป็นท้าวศรีสัจจา) สิ้นพระชนม์ในวันประสูติ ๘๓. พระองค์เจ้า ไม่ทันประสูติ ตกไปเสียก่อน  แต่ปรากฏในพระราชนิพนธ์พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวว่า "อีกหนึ่งบเป็นตน.........ตกฝ้าย" ๘๔. พระองค์เจ้าหญิงเจริญกมลสุขสวัสดิ์ ประสูติเมื่อวันอังคาร เดือน ๕ ขึ้น ๑๑ ค่ำ ปีมะเส็งสัมฤทธิศก จ.ศ. ๑๒๓๐ เจ้าจอมมารดาห่วง สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๕ เมื่อวันพุธ เดือน ๑๐ แรม ๑๒ ค่ำ ปีจอฉศก จ.ศ. ๑๒๓๖  พระชันษา ๗ ปี ประสูติเมื่อก่อนพระบรมราชาภิเษก   ๒  พระองค์ ประสูติเมื่อบรมราชาภิเษกแล้ว    ๘๒   พระองค์ รวมทั้งสิ้น  ๘๔  พระองค์ แก้ไขเมื่อ 10 พ.ย. 48 16:28:35 จากคุณ : กัมม์ - [ 10 พ.ย. 48 13:39:46 ]

ความคิดเห็นที่ 40 ได้กำลังใจเพิ่มขึ้นอีกแล้ว  ขอบคุณครับ คุณ hedolism สำหรับโคลงพระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ขอทำลิงค์ไว้แล้วกันนะครับ คุณจำปูน  เพราะในกระทู้นั้นมีความรู้อื่นๆอีกมากมายเลย http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/K3758581/K3758581.html แก้ไขเมื่อ 10 พ.ย. 48 16:24:17 แก้ไขเมื่อ 10 พ.ย. 48 13:47:16 จากคุณ : กัมม์ - [ 10 พ.ย. 48 13:46:23 ]

ความคิดเห็นที่ 41 ซาบซึ้งในความอุตสาหะเป็นอย่างยิ่งครับ จากคุณ : จำปูน (อ่างหยก) - [ 10 พ.ย. 48 14:40:41 ]

ความคิดเห็นที่ 42 ขอบคุณคร๊าบบบบบ จากคุณ : TimeSquare : ) - [ 10 พ.ย. 48 14:49:32 ]

ความคิดเห็นที่ 43 ค่อยๆทำไปเรื่อยๆ  ว่างก็พิมพ์ ว่างก็พิมพ์ ที่ละพระองค์  ๒-๓ พระองค์  เดี๋ยวก็เสร็จครับ แก้ไขที่ตรงไหนบ้าง  ทักท้วงด้วยนะครับ ไม่อยากให้ผิดเลย  ช่วยๆกันดูหน่อยครับ แก้ไขเมื่อ 10 พ.ย. 48 16:37:31 จากคุณ : กัมม์ - [ 10 พ.ย. 48 16:31:02 ]

ความคิดเห็นที่ 44 ขอพักพระราชประวัติไว้ก่อนนะครับ  เหนื่อย เปลี่ยนบรรยากาศ  เป็นพระราชนิพนธ์เรื่อง "ธรรมเนียมราชตระกูล ในกรุงสยาม" สักตอนนะครับ http://www.pantip.com/cafe/library/topic/K3871745/K3871745.html แก้ไขเมื่อ 11 พ.ย. 48 13:58:13 จากคุณ : กัมม์ - [ 11 พ.ย. 48 13:57:41 ]

ความคิดเห็นที่ 45 เป็นกำลังใจเหมือนเดิมครับ จากคุณ : คนใกลใกล้ตัว - [ 11 พ.ย. 48 16:07:30 A:61.90.14.10 X: ]

ความคิดเห็นที่ 46 ขอบพระคุณครับ   ใกล้แค่ไหนล่ะครับเนี่ย จากคุณ : กัมม์ - [ 11 พ.ย. 48 16:13:47 ]

ความคิดเห็นที่ 47 ขออภัยเขียนผิดครับ ตัวแรกเอาเป็น ไ ล่ะกันครับ ไกลคือไม่รู้จักกัน แต่ใกล้คือติดตามผลงานอยู่เป็นประจำอ่ะครับผม อิอิ จากคุณ : คนไกลใกล้ตัว - [ 11 พ.ย. 48 20:54:21 A:61.90.14.10 X: ]