คัดจากประชุมพงศาวดารภาค ๑๓ มีคำนำประจำภาคดังนี้
หนังสือที่รวบรวมพิมพ์เป็นประชุมพงศาวดารภาคที่ ๑๓ นี้มีตำนานวังหน้าเรื่อง ๑ เทศนาบวรราชประวัติเรื่อง ๑ พระนามเจ้านายในพระราชวังบวรฯเรื่อง ๑ รวม ๓ เรื่องด้วยกัน เป็นเรื่องข้างฝ่ายวังหน้าทั้งนั้น ที่รวบรวมพิมพ์ไว้ในภาคเดียวกันเพื่อจะให้เรื่องอยู่ในหมวดหมู่สะดวกแก่ผู้อ่าน และหนังสือทั้ง ๓ เรื่องนั้น มีอธิบายเฉพาะเรื่องดังจะกล่าวต่อไปนี้
เรื่องตำนานวังหน้าข้าพเจ้าแต่งใหม่ ประสงค์จะอธิบายเรื่องประวัติและแผนที่วังหน้า เวลาเป็นพระราชวังของพระมหาอุปราชว่าเป็นอย่างไร เหตุที่จะแต่หนังสือเรื่องนี้ เพราะได้ยินผู้ศึกษาโบราณคดีปรารถกันถึงวัตถุสถานของโบราณ ซึ่งคนภายหลังรู้ไม่ได้ว่าเป็นอย่างไร เช่นวังหลังเป็นต้น เพราะไม่มีผู้ใดได้จดเรื่องราวเล่าแถลงไว้ และปรารภต่อไปถึงวังหน้า ว่าแม้ตัวผู้ที่เคยเห็นเมื่อบริบูรณ์ยังมีอยู่มากในบัดนี้ ถ้าไม่มีใครแต่งเรื่องตำนานไว้ ยิ่งนานไปก็ยิ่งรู้ยากเข้าทุกทีว่าของเดิมเป็นอย่างไร ความข้อนี้เตือนใจข้าพเจ้าเวลาผ่านวังหน้ามาหอพระสมุดฯเนืองๆ ครั้นเมื่อหาหนังสือสำหรับพิมพ์แจกในงานศพหม่อมเทวาธิราช(ม.ร.วแดง อิศรเสนา ณ อยุธยา) อยากจะให้เป็นเรื่องเนื่องด้วยสกุลอิศรเสนา ข้าพเจ้าจึงได้แต่งเรื่องตำนานวังหน้าตามที่ปรารภไว้ ให้พิมพ์เป็นครั้งแรก
เรื่องเทศนาบวรราชประวัตินั้น เป็นเทศนาถวายในรัชกาลที่ ๕ ในงานสมโภชพระนคร อมรรัตนโกสินทร์ เมื่อสร้างมาได้ถึง ๑๐๐ ปี เมื่อปีมะเมีย พ.ศ. ๒๔๒๕ ในงานพระราชกุศลส่วนบุพเปตะพลีครั้งนั้น โปรดฯให้ขอแรงข้าราชการผู้ใหญ่ทำกระจาดใหญ่ ตั้งที่ท้องสนามชัยบูชากัณฑ์เทศน์ ถวายที่ในพระที่นั่งอนันตสมาคมองค์เก่า ๔ กระจาด....(กล่าวถึงข้าราชการชทำกระจาดบูชากัณฑ์เทศน์ถวาย เทศนาพระราชประวัติ ซึ่งพิมพ์ไว้แล้วครับ)....
ในข้างขึ้นเดือน ๘ ปีมะเมียนั้น โปรดฯให้ข้าราชการผู้ใหญ่ฝ่ายฝ่ายพระราชวังบวรสถานมงคลเข้ากันทำกระจาดใหญ่บูชากัณฑ์เทศน์กระจาด ๑ ตั้งที่หน้าพระที่นั่งพุทไธสวรรย์ในพระราชวังบวรฯ แล้วพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จขึ้นไปทรงบำเพ็ญพระราชกุศลบุพเปตะพลี ณ พระที่นั่งพุทไธสวรรย์ พร้อมด้วยกรมพระราชวังบวรวิไชยชาญ และพระบรมวงศานุวงศ์ทั้งปวง สมเด็จพระวันรัต(ทับ) วัดโสมนัสวิหารถวายเทศนา พระราชประวัติพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัวและกรมพระราชวังบวรที่ล่วงมาแล้วทั้ง ๓ พระองค์ เนื่องด้วยกตัญญูกตเวทีกถากัณฑ์ ๑ เทศนากัณฑ์หลังที่พิมพ์ไว้ในสมุดเล่มนี้ เพราะเทศนาพระราชประวัติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทั้ง ๔ รัชกาลที่กล่าวมาได้พิมพ์แล้วทั้ง ๔ กัณฑ์ แต่เทศนากัณฑ์บวรราชประวัติยังหาได้พิมพ์ไม่ แม้แต่ต้นฉบับเขียนหอพระสมุดฯก็พึ่งไปได้มาจากสมเด็จพระมหาวีรวงศ์ วัดโสมนัสในไม่ช้านัก จึงเห็นสมควรจะพิมพ์รักษาไว้อย่าให้สูญไปเสีย
พระนามเจ้านายในพระราชวังบวรฯนั้น คือบัญชีพระโอรสธิดาพระมหาอุปราชทั้ง ๕ รัชกาล เป็นหนังสือหาฉบับยาก ไม่เคยพิมพ์มาแต่ก่อน ได้รวบรวมฉบับที่มีในหอพระสมุดฯมาสอบกัน แล้วคัดเรียบเรียงตามที่เข้าใจว่าถูกต้อง พิมพ์ให้ปรากฏเป็นครั้งแรก
...............................................................(เซ็นพระนาม) ดำรงราชานุภาพ สภานายกหอสมุดวชิรญาณ
...............................................................วันที่ ๓๐เมษายน พ.ศ. ๒๔๖๒
ในที่นี้ขอคัดออกเป็นตอนๆนะครับ ตอนหนึ่งๆประกอบด้วย ตำนานวังหน้า เทศนาบวรราชประวัติ และราชสกุล ของแต่ละพระองค์ครับ
สำหรับปฐมบท กล่าวถึงตำนานวังหน้าเมื่อจะเกิดตำแหน่งนี้ขึ้นในประเทศไทย เรื่องราวของวังหน้าครั้งกรุงศรีอยุธยา เหตุที่เกิดชื่อ "พระราชบวรสถานมงคล" และจะหาเรื่องที่เนื่องกับวังหน้าในหน้าสืออื่นๆมาพิมพ์รวมไว้ในที่เดียวกันครับ
เชิญครับ......
จากคุณ :
กัมม์
- [
8 ธ.ค. 48 09:28:25
]