ความคิดเห็นที่ 1 ขันโตก หรือโตก เป็นภาษาดั้งเดิม ที่เรียกภาชนะที่ทำด้วยไม้มาช้านานแล้วขันโตกโดยมากทำจากไม้สัก นำมากลึงโดยเครื่องกลึง คนล้านนาไทยเรียกว่า เคี่ยนไม้ จึงมีหมู่บ้านช่างกลึงว่า "บ้านช่างเคี่ยน" , "วัดช่างเคียน" เป็นต้น พวกช่างจะนำเอาไม้สักท่อนใหญ่ๆมาตัดให้พอเหมาะและนำมากลึงกับเครื่องกลึง หรือเครื่องเคี่ยน เมื่อกลึงหรือเคี่ยนได้รูปแล้ว จะทำเชิงหรือตีนเชิงเข้าไปลงลักหรือทาหาง ซึ่งภาคกลางเรียกว่า ลงชาด เมื่อหางหรือรักแห้งแล้ว ก็นำมาใส่อาหารได้ การเรียกขันโตกมักเรียกไม่เหมือนกันตามภาษาของถิ่น เช่นขันโตก โตก สะโตก ซึ่งก็เป็นภาชนะที่ใช้สำหรับใส่อาหารเหมือนกัน ขันโตกมี ๓ ชนิด - ขันโตกหลวง (สะโตกหลวง) - ขันโตกฮาม (สะโตกทะราม) - ขันโตกหน้อย (สะโตกหน้อย) ขันโตกหลวงหรือสะโตกหลวง ทำด้วยไม้ขนาดใหญ่ตัดท่อน มา กลึง หรือเคี่ยนเป็นขันโตก มีความกว้างตั้งแต่ ๒๕ นิ้ว ถึง ๔๐ นิ้ว ตามขนาดของไม้ที่หามาได้ และเมื่อทำแล้วก็นิยมใช้กันในราชสำนัก ในคุ้ม ในวังของเจ้านายฝ่ายเหนือทั่วไป รวมทั้งใช้ในวัดวาอารามทั่วไป ในภาคเหนือ เพื่อให้เหมาะกับยศศักดิ์ของผู้อาศัยอยู่ในวัง ความยิ่งใหญ่ของชนชั้นผู้ปกครอง จึงเหมาะที่จะใช้เลี้ยงแขกบ้านแขกเมืองด้วย ตามวังต่างๆ ขันโตกหลวงจะใส่อาหารสำหรับเจ้านายเพื่อให้เสวยกันเป็นส่วนพระองค์ก็มี เช่น พ่อเจ้า แม่เจ้า ผู้ครองนคร ก็จะเสวยกัน ๒ พระองค์ เป็นต้น ส่วนวัดนั้นถือว่าพระสงฆ์เป็นผู้ควรแก่การเคารพนบนอบ ยกไว้เป็นส่วนหนึ่งของพระรัตนตรัย ดังนั้นศรัทธาประชาชนจึงนิยมเอาขันโตก หรือสะโตกไปถวายไว้ที่วัดด้วย ถือว่าวัดเป็นเนื้อนาบุญ ที่มีของดีมีค่ามาก เมื่อนำไปถวายจึงถือว่าได้บุญกุศลส่วนหนึ่ง และอีกประการหนึ่ง วัดแต่ละแห่งมีศรัทธานำข้าวปลาอาหารมาทำบุญมาก ภาชนะเล็กๆ ย่อมไม่เพียงพอที่จะใส่จึงนิยมใช้ขันโตกหลวง ใส่อาหารหวานคาว หลายสิบสะโตกนำไปถวาย ทำให้สะดวกในการทำบุญของศรัทธายิ่งขึ้น จากคุณ : อีกาสีขาว - [ 5 ส.ค. 46 11:23:52 ]

ความคิดเห็นที่ 2 ขันโตกฮามหรือสะโตกทะราม ได้แก่ ขันโตกขนาดกลางประมาณ ๑๗-๒๕ นิ้ว (คำว่าฮามหรือทะรามนี้เป็นคำไทยโบราณปรากฎอยู่ในศิลาจารึกของพ่อขุนรามคำแหงที่กล่าวถึงพระพุทธรูปใหญ่ว่าพระพุทธรูปฮาม หรือทะรามคือขนาดกลาง)  ใช้ไม้ขนาดกลางมาตัด   และเคี่ยนหรือกลึงเหมือนขันโตกหลวง   ลงรักทาหาง หรือชาดอย่างเดียวกัน  ผู้ที่จะใช ้คือครอบครัวใหญ่ๆ   เช่น  คหบดี เศรษฐีผู้มีอันจะกิน ก็ใช้ขันโตกแบบนี้   ทางพระภิกษุ  รองสมภาร  หรือบาลก๋าวัด จะฉันอาหารที่ใส่ขันโตกทะรามทั้งนี้    รองสมภารเป็นใหญ ่มีคนนับถือรองจากสมภารลงมา       ต้องใช้ภาชนะที่ใหญ่พอควร   เวลาทายกทายิกามาถวายอาหารมากๆ จะได้ใส่อาหารสะดวกขึ้นบางวัดเจ้าอาวาสที่อยู่อารามเล็กๆ ก็ใช้เหมือนกัน       รวมความแล้วขันโตกทะรามนิยมใช้ในครอบครัวขนาดกลางและพระภิกษุรองสมภาร ขันโตกหน้อย นิยมใช้ไม้สักขนาด๑๐-๑๕ นิ้วมาทำการกลึงหรือเคี่ยนแล้วฉาบทาด้วยรักหรือชาดอย่างเดียวกันกับขันโตกหลวง   และขันโตกฮาม  แต่ใช้สำหรับครอบครัวเล็กๆเช่นหญิง      และชายที่แต่งงานใหม่ๆ  หรือผู้ที่รับประทานคนเดียว อาหารที่ใส่ก็เป็นจำนวนน้อยจึงนิยมใช้ขันโตกหน้อย เคยพบวัดใหญ่ๆที่มีพระมากๆ ผู้ศรัทธานำอาหารไปถวายทางวัดจะตั้งขันโตกไว้เท่าจำนวนพระภิกษุในวัดนั้นแยกกันฉันไม่ฉันพร้อมกัน   น่าจะประพฤติตามพระวินัยที่ว่า       พระภิกษุที่จำพรรษาครบ๓เดือน     หรือพระภิกษุที่ได้รับกฐินแล้ว มีอานิสงส์ที่ฉันอาหารเป็นคณะโภชนะ(ฉันรวมกัน) หรือฉันอาหารปรัมปรโภชนะ  ( ฉันต่อกันไป หรือฉันอาหารของศรัทธาผู้ถวายหลายคน )ได้ในระยะเวลารับกฐินไปถึงกลางเดือน ๔ นับแต่ออกพรรษาแล้ว    เลยจากนั้นถ้าฉันรวมกันจะต้องอาบัติปาจิตตีย์   เพื่อเป็นการป้องกัน  ที่จะไม่ให้ภิกษุสงฆ์ต้องอาบัติ ประชาชนในภาคเหนือจึงถวายอาหารใส่ขันโตกหน้อย เรียงรายไว้ตามจำนวนพระภิกษุ  และถวายแต่ละรูปไป     ตามวัดต่างๆ  ในภาคเหนือจึงมีขันโตกเป็นจำนวนมากโดยมากจะเป็นขันโตกหน้อยเพราะหาง่ายและราคาไม่แพงจนเกินไป ภาพประกอบจากสินค้าหนึ่งผลิตภัณฑ์หนึ่งตำบล ดูลิ้งค์ได้ที่นี่ครับ คงเหมาะกับคนมองหาของฝากจากหางดง http://www.thaitambon.com/tambon/tsmepdesc.asp?Prod=0326105644&ID=501505&SME=0075135945 แก้ไขเมื่อ 05 ส.ค. 46 11:35:18 จากคุณ : อีกาสีขาว - [ 5 ส.ค. 46 11:32:29 ]

ความคิดเห็นที่ 3 ฝาจี หรือฝาชี เป็นคู่กับฝาเจิบ หรือ ฝาจี ใช้กลึงจากไม้สักบ้าง ใช้สานทำจากไม้ไผ่บ้าง คลุมขันโตกไว้เพื่อกันแมลงวัน และฝุ่นละออง โบราณนิยมทำกันทุกครอบครัว ส่วนฝาจิบ ได้แก่ ฝาชีขนาดเล็กกลึงจากไม้สักหรือสานจากไม้ไผ่ เอาปกคลุมไหข้าว หรือภาชนะขนาดเล็กที่ใช้นึ่งข้าวเหนียวของชาวล้านนาไทยภาชนะที่ใช้ครอบใช้เรียกว่า ฝาเจิบ กัวะข้าว เป็นภาชนะคล้ายขันโตก ทำด้วยไม้สักอย่างเดียวกัน แต่ไม่มีเชิงหรือตีนอย่างขันโตก โดยมากเวลากลึง หรือเคี่ยน แล้วจะใช้ได้เลย คือใช้เป็นที่รองข้าวเหนียว เวลายกลงจากไห-นึ่ง ทางล้านนาเรียกว่า"ปลงไหข้าว" หรือ "ปลดไหข้าว" จะต้องเทลงไปในกัวะนั้น ดังปรากฎในค่าว "พระยาพรหมดโวหาร* ตอนหนึ่งว่า จักบอกนายแพง เจ้าแป้งกลิ่นกู๊ เจ้าแต่งต้อนหลายอัน มีพร่ำพร้อม โต๊ะโตกกัวะขัน ของจื๋นจ่าวมัน หอมหวนใส่ด้วย คันจักจาก็กลัวคำยาวค่าวนัก ฯลฯ ( จักบอกน้องผู้เป็นที่รัก ผู้มีกลิ่นหอมประดุจกระแจะจันทน์ว่า เขาได้ตบแต่งต้อนรับหลายสิ่งอันพรักพร้อมด้วย โต๊ะ , โตก , กัวะ และ ขัน ทั้งของทอด ( จื๋น ) , ผัด( จ่าว ) , มันหอมหวน อร่อยด้วย ถ้าจะพูดจาว่ากล่าว ว่ามีอะไรบ้าง ก็กลัวจะยืดยาวไป) จากคุณ : อีกาสีขาว - [ 5 ส.ค. 46 11:43:47 ]

ความคิดเห็นที่ 4 ไถลข้าว ได้แก่ ถาดใส่ข้าว โดยมากทำจากทองเหลือง ตีแผ่ออกไปกว้างขนาด ๔๐ นิ้ว(หรือมากน้อยกว่านั้น ตามต้องการ) ถาดหรือไถลข้าวนี้เป็นของมีค่า ต้องซื้อหากันด้วยราคาแพงจึงนิยมใช้กันในคุ้ม ในวังเจ้านายของล้านนาไทยเป็นส่วนมาก ประชาชนจะมีก็น้อย โดยมาก ก็คนที่มีฐานะดี พวกเศรษฐีมีเงินทองเท่านั้น กล่องข้าว อีสานเรียกว่า กระติ๊บข้าว นิยมใช้ไม้ไผ่สานเป็นรูปทรงกะทัดรัด สูงประมาณ ๑๐ นิ้วสำหรับกล่องข้าวเล็ก ถ้าขนาดกลาง ประมาณ ๒๐ นิ้วขนาดใหญ่ประมาณ ๓๐-๔๐ นิ้ว เป็นขนาดความสูง ส่วนความกว้างใหญ่นั้น ขนาดเล็กเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ ๑๐ นิ้ว ขนาดกลางและใหญ่ ก็ขยายส่วนให้พอดีกับความสูงกล่องข้าว นิยมทำฝาสำหรับสวม เพื่อกันแมลงวัน หรือผุ่นละออง ตกลงไป และทำเป็นรูสอดด้าย โยงตั้งแต่ก้นหล่องขึ้นถึงปากสอดฝา ซึ่งทำเป็นรูไว้ทั้งสองข้างผูกเข้าด้วยกันใช้สายยาวพอสะพายได้ แอ๊บข้าว ทำด้วยไม้เป็นขนาดเล็ก ไม่มีเชิงเหมือนกล่องข้าวใช้สำหรับใส่ข้าวเหนียว แล้วสอดเข้าใน ถึงเวลาเดินทาง เอิบข้าว สานด้วยไม้ไผ่เหมือนกัน ทำเป็นขนาดใหญ่ มีฝาปิด ใช้ใส่ข้าวเหนียววางใกล้ๆ ขันโตก ที่นิยมทำแบบนี้ ก็เป็นวิธีหาภาชนะสำหรับบรรจุข้าวในแต่ละท้องถิ่น ซึ่งไม่เหมือนกัน ภาพประกอบภาชนะใส่น้ำเรียก น้ำต้น(คนโทน้ำ) จากคุณ : อีกาสีขาว - [ 5 ส.ค. 46 11:50:40 ]

ความคิดเห็นที่ 5 ขอบคุณค่ะคุณอีกาสีขาว ได้ความรู้มากมายจากวัฒนธรรมล้านนาจากกระทู้คุณอีกา ขยันเอามาแบ่งปันให้เพื่อนๆอ่านตั้งหลายกระทู้ ขอบคุณมากๆนะคะ เห็นแล้วตรีอยากนักกินข้าวขันโตกแล้วล่ะค่ะ จากคุณ : ตรีจิตร - [ 5 ส.ค. 46 13:14:54 ]

ความคิดเห็นที่ 6 ตามมาอ่านแบบขาประจำค่ะ จากคุณ : พิณทองเทียมๆ - [ 5 ส.ค. 46 18:10:34 ]

ความคิดเห็นที่ 7 ชอบๆๆๆๆๆๆขันโตกมากค่ะ ไปเชียงใหม่ทีไร ต้องไปกินให้ได้น่ะนะ ขอบคุณ คุณ อีกาสีขาวค่ะ จากคุณ : Batgirl 2001 - [ 5 ส.ค. 46 20:53:56 ]