เจ็บเข่า+ทานอาหารกับการออกกำลัง คอลัมน์ หมอสนาม นสพ. มติชน โดย น.พ.ธีรวัฒน์ กุลทนันทน์ และคณะ

อาทิตย์นี้ผมขอตอบคำถามเรื่องเกี่ยวกับอาการเจ็บเข่าจากการวิ่ง และการทานอาหารก่อนและหลังการออกกำลังกาย

คำถามแรกจาก คุณกมลอ อายุ 29 ปี มีอาการเจ็บเข่าจากการวิ่งออกกำลัง ซึ่งปกติจะวิ่งสัปดาห์ละประมาณ 6 กิโลเมตร เมื่อไปพบแพทย์และเอกซเรย์กระดูกก็ไม่พบว่ากระดูกแตก แต่แพทย์สันนิษฐานว่าเยื่อหุ้มรองกระดูกเข่าฉีกขาด อยากทราบว่าจะหายเป็นปกติไหม และใช้เวลานานเท่าไหร่ ทำไมอายุก็ไม่มากแต่ก็มีปัญหา และระหว่างนี้ควรออกกำลังกายขาอย่างไรดี

ผมขอตอบคำถามของคุณกมลอดังนี้ครับ

โดยปกติแล้วส่วนใหญ่สามารถรักษาหายได้ โดยทางยาและกายภาพบำบัด ซึ่งใช้เวลาประมาณ 3 เดือน แต่ถ้าเป็นมากหรือระหว่างรักษาอาการไม่ดีขึ้นจึงต้องผ่าตัดรักษาโดยวิธีส่องกล้องแล้วแก้ไขหมอนรองกระดูกที่เข่า ก็สามารถหายเป็นปกติได้ ซึ่งแผลเป็นจะเล็กมาก ยาวประมาณ 0.5 เซนติเมตร ประมาณ 2-3 วันก็เดินได้ หลังจากฟื้นฟูสภาพร่างกายแล้วประมาณ 3 เดือน ก็สามารถเล่นกีฬาได้ตามปกติครับ

คำถามที่สองจาก คุณศักดิ์รพี ถามว่า ควรทานอาหารก่อนและหลังการออกกำลังกายอย่างไร และก่อนหรือหลังกี่ชั่วโมง และทานในปริมาณมากน้อยเพียงใด เนื่องจากที่ทำงานมีการเปิดให้ออกกำลังกาย(ฟิตเนส) ในช่วงเวลากลางวันพอดี คือเวลา 12.00-13.00 น.

สำหรับปัญหานี้ผมขอเชิญอาจารย์ แพทย์หญิงปรียานุช แย้มวงษ์ ผู้เชี่ยวชาญด้านโภชนาการ โรงพยาบาลศิริราช ที่ปรึกษาสาขาเวชศาสตร์การกีฬา เป็นผู้ตอบดังนี้ครับ

เรื่องการรับประทานอาหารกับการออกกำลังนั้น จะขึ้นอยู่กับวัตถุประสงค์ในการออกกำลัง และชนิดของการออกกำลังเป็นหลัก โดยทั่วๆ ไปแนะนำให้ออกกำลังกายก่อนการรับประทานอาหาร เพราะมีรายงานว่าได้ผลดีในการลดน้ำหนักในเด็กอ้วน แต่ถ้าเป็นผู้ป่วยเบาหวานอาจมีปัญหาน้ำตาลในเลือดลดต่ำลงได้

หากออกกำลังกายภายหลังรับประทานอาหาร ถ้าเป็นการทำกายบริหารเบาๆ อาจไม่มีปัญหา แต่หากเป็นการออกกำลังที่ออกแรงมากขึ้น ควรรอให้อาหารผ่านกระเพาะอาหารไปแล้ว ซึ่งจะใช้เวลาประมาณ ครึ่ง-1 ชั่วโมง แต่ถ้าจะให้ดี และต้องการให้กระบวนการย่อยอาหารเสร็จไปเรียบร้อย เพื่อจะได้ไม่มีการแย่งเลือดจากระบบทางเดินอาหารมายังกล้ามเนื้อขณะที่ใช้ออกกำลัง ควรรอนานกว่า 2 ชั่วโมงขึ้นไป

ดังนั้น จะเห็นว่าสำหรับนักกีฬาส่วนใหญ่ หากเป็นการออกกำลังระยะสั้น เช่น วิ่งแข่ง มักจะไม่แนะนำให้กินอาหารก่อนออกกำลัง ควรเว้นระยะประมาณ 3-4 ชั่วโมงก่อน แต่ถ้าเป็นการออกกำลังค่อนข้างแรงและนานเช่นแข่งฟุตบอล บาสเกตบอล วิ่งมาราธอน ฯลฯ กลุ่มนี้มักแนะนำให้กินอาหารก่อนแข่งนาน 4-5 ชั่วโมง แต่อาจเสริมอาหาร/เครื่องดื่มที่มีน้ำตาล เกลือแร่ หรือไบคาร์บอเนตในระหว่างนั้นและระหว่างแข่งขันด้วย

สำหรับกรณีของคุณศักดิ์รพี ถ้ามีเวลาออกกำลังจำกัดในช่วง 12.00-13.00 น. เข้าใจว่าคงเป็นการออกกำลังเบาถึงปานกลาง ถ้าจะรับประทานอาหารก่อนและรอพักก่อนออกกำลัง คงจะไม่มีเวลาเพียงพอ ดังนั้น จึงน่าจะเป็นการออกกำลังก่อนแล้วจึงมารับประทานอาหารน่าจะดีกว่า แต่หากต้องรับประทานอาหารก่อนจริงๆ และการออกกำลังนั้นเป็นการออกกำลังเบาถึงปานกลาง ดังกล่าวมาแล้ว ก็น่าจะอนุโลมให้ทำได้ แต่ควรรับประทานอาหารที่มีปริมาณไม่มากนัก และมีไขมันไม่สูง เนื่องจากอาหารไขมันจะผ่านกระเพาะอาหารไปได้ช้ากว่าอาหารประเภทแป้งและน้ำตาล

หวังว่าคุณกมลอและคุณศักดิ์รพีคงพอทราบรายละเอียดต่างๆ แล้วนะครับ

ถ้ามีปัญหาหรือข้อสงสัยใดๆ เกี่ยวกับสุขภาพจากการกีฬาและการออกกำลังกาย กรุณาส่งคำถามไปที่สาขาเวชศาสตร์การกีฬา ภาควิชาศัลยศาสตร์ออร์โธปิดิคส์ฯ คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล หรือ Email address sisportsmed@hotmail.com สวัสดีครับ