PANTIP.COM : P7746443 คำว่า "ประชาธิปไตยแบบอำมาตย์" เป็นอย่างไร [การเมือง]

ความคิดเห็นที่ 17

“อำมาตยธิปไตย” คือ อะไร ?

“อำมาตยาธิปไตย หรือ Bureaucratic Polity” ซึ่งอาจเรียกเรียงอย่างหนึ่งว่า "รัฐราชการ" ที่อำนาจในการปกครองบริหาร ประเทศผูกขาดโดย "อำมาตนิขุนชน" ซึ่งได้แก่ข้าราชการที่ยังยึดติดกับระบบศักดินา (Feudalism) โดยเฉพาะข้าราชการผ่านความมั่นคง

ระบบอำมาตยาธิปไตยฝังรากลึกในสังคมไทยมาอย่างต่อเนื่องยาวนาน เพราะสังคมไทยเป็นสังคมที่ให้ความสำคัญกับระบบศักดินา ระบบอุปถัมภ์ อำนาจนิยม

(สันติพงษ์ มูลฟอง : ศูนย์พัฒนาเครือข่ายเด็กและชุมชน)

ศ.ดร.ลิขิต ธีรเวคิน ได้เขียนถึงอำมาตยธิปไตยไว้น่าสนใจหลายประการ ดังนี้

อำมาตยาธิปไตย มีบทบาทในทางการเมืองก็เนื่องจากเหตุผลหลายประการ คือ ประวัติความเป็นมาและขนบธรรมเนียมประเพณี อำมาตยาธิปัตย์คือผู้ใช้อำนาจรัฐและปกครองแผ่นดิน บางครั้งก็ท้าทายอำนาจพระมหากษัตริย์โดยทำการยึดอำนาจ และสถาปนาตนเองเป็นกษัตริย์แทน เช่น พระเจ้าปราสาททอง ซึ่งเป็นสมุหพระกลาโหมมาก่อน หลังจาก 24 มิถุนายน 2475 เมืองไทยก็อยู่ภายใต้อำมาตยาธิปัตย์ ซึ่งเห็นได้ชัดว่าตั้งแต่ พ.ศ. 2475-2500 เป็นเวลา 25 ปี จอมพล ป.พิบูลสงคราม เป็นนายกรัฐมนตรี 14 ปีครึ่ง พระยาพหลพลพยุหเสนา ประมาณ 5 ปี หลวงธำรงนาวาสวัสดิ์ ประมาณ 1 ปี ใน 25 ปีนี้ 21 ปีมีนายกรัฐมนตรีที่มีภูมิหลังเป็นทหาร ส่วนที่เหลือก็มาจากข้าราชการพลเรือน

หลังการปฏิวัติของจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ เมื่อวันที่ 16 กันยายน 2500 และ 20 ตุลาคม 2501 มาจนถึง 14 ตุลาคม 2516 เป็นการปกครองโดยรัฐบาลทหาร จะมีข้อยกเว้นอยู่บ้างเป็นช่วงสั้นๆ แต่ก็มีทหารเป็นผู้กุมอำนาจสูงสุด สรุปแล้วตั้งแต่ พ.ศ. 2475 ถึง 14 ตุลาคม 2516 สี่ศตวรรษเต็มการเมืองไทยอยู่ภายใต้อำมาตยาธิปัตย์มาตลอด โดยอำนาจทางการเมืองอยู่ภายใต้ทหาร ส่วนการบริหารอยู่ภายใต้ข้าราชการพลเรือนในกระทรวงต่างๆ ซึ่งยังมีความคิดแบบเดิมคือเจ้าขุนมูลนาย

วันที่ 14 ตุลาคม 2516 เป็นการบ่งบอกถึงการสูญเสียอำนาจของอำมาตยาธิปัตย์ เพราะสังคมไทยเริ่มเปลี่ยนไปสู่สังคมกึ่งเกษตรกึ่งอุตสาหกรรม ความพยายามจะดึงอำนาจกลับมาโดยกลุ่มอำมาตยาธิปัตย์ก็คือเหตุการณ์ 6 ตุลาคม 2519 และก็เกิดการปฏิวัติขึ้นอีกเมื่อวันที่ 20 ตุลาคม 2520 จากสภาพการเปลี่ยนแปลงของสังคมทำให้ต้องมีการปรับตัว อำมาตยาธิปัตย์ซึ่งเป็นกลุ่มพลังอำนาจกลุ่มเดิมจึงต้องร่วมกับกลุ่มพลังกลุ่ มใหม่อันเกิดจากการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจและสังคม โดยกลุ่มพลังกลุ่มใหม่มีสิทธิลงสมัครรับเลือกตั้งเป็น ส.ส. และดำรงตำแหน่งเป็นรัฐมนตรี ส่วนตำแหน่งนายกรัฐมนตรีและวุฒิสมาชิกยังผูกขาดโดยกลุ่มอำมาตยาธิปัตย์ ระบบดังกล่าวคือ “ประชาธิปไตยครึ่งใบ”

การปฏิวัติโดย รสช. เมื่อวันที่ 23 กุมภาพันธ์ 2534 คือความพยายามของกลุ่มอำมาตยาธิปัตย์ที่จะเข้ามาครองอำนาจการเมืองโดยวิธีการแบบเดิมแต่ก็เกิดการต่อต้านในปี 2535 ในเหตุการณ์พฤษภาทมิฬ อันนำไปสู่การเปลี่ยนแปลงที่สำคัญยิ่งคือ การแก้ไขรัฐธรรมนูญให้นายกรัฐมนตรีต้องมาจากสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร และประธานรัฐสภาต้องมาจากประธานสภาผู้แทนราษฎร

เมื้อถึงตรงนี้เพื่อนสมาชิกคงพอจับใจความได้แล้วว่า ระบอบอำมาตยธิปไตยเป็นระบอบที่ทำให้ข้าราชการระดับสูงมีอำนาจในการควบคุมการเมืองการปกครอง การเศรษฐกิจ และสังคม

ระบอบอำมาตยธิปไตยจะดำรงอยู่ได้ต้องอาศัยกลไกของรัฐธรรมนูญเพื่อเปิดช่องให้อำนาจนอกระบบสามารถเข้าแทรกแซงต่อระบบรัฐสภา โดยอาศัย “การแต่งตั้ง”(ปัจจุบันเลี่ยงไปใช้คำว่า “สรรหา”) ในขณะเดียวกันสิ่งที่ขาดไม่ได้คือรัฐธรรมนูญของขุนศึกอำมาตย์จะต้องลดทอนความเป็นเอกภาพและความเข้มแข็งของฝ่ายการเมือง โดยนักการเมืองจำพวกที่สมยอมต่ออำนาจนอกระบบจะมีอยู่ทุกยุคทุกสมัย

เมื่อเป็นเช่นนี้แล้วอำนาจทางการเมืองก็จะจำกัดอยู่ในกลุ่มข้าราชการระดับสูงและนักการเมืองที่สมยอมต่อระบอบอำมาตยธิปไตย ซึ่งทำให้ประชาธิปไตยคืออำนาจอยู่ที่ประชาชนไม่มีทางจะเกิดขึ้นได้

เมื่ออำนาจมิได้อยู่ที่ประชาชน ก็ทำให้ การเมือง การปกครอง เศรษฐกิจ สังคม มิอาจเป็นไปตามเจตจำนงของประชาชน

พรรคการเมืองตกอยู่ภายใต้อาณัติของขุนศึกอำมาตย์ มิได้อยู่ใต้อาณัติของประชาชน นโยบายสาธารณะของพรรคการเมืองต้องเป็นไปตามความประสงค์ของกลุ่มอภิสิทธิ์ชน มิได้เป็นไปตามความมุ่งหมายของประชาชน

รัฐบาลพลเรือนที่มาจากสิทธิเลือกตั้งของประชาชนไม่มีวันมีอำนาจควบคุมกลไกของรัฐ แต่กลไกของรัฐโดยเฉพาะในส่วนของกองทัพกลับมีอำนาจที่จะชี้เป็นชี้ตายรัฐบาล

ระบอบอำมาตยาธิปไตยฝังรากลึกในสังคมไทยมาอย่างต่อเนื่องยาวนาน เพราะสังคมไทยเป็นสังคมที่ให้ความสำคัญกับระบบศักดินา ระบบอุปถัมภ์ อำนาจนิยม เครือข่ายของอำมาตยธิปไตยจึงมีอยู่อย่างกว้างขวางทุกวงการไม่เว้นแม้แต่แวดวงการศึกษา วงการสื่อสารมวลชน จึงเป็นเรื่องยากมากที่ฝ่ายประชาธิปไตยจะได้รับชัยชนะในเร็ววัน เพราะคนไทยจำนวนมากยังขาดความตื่นตัวทางการเมือง ขาดความตระหนักในความสำคัญของการปกครองในระบอบประชาธิปไตย

แต่กระนั้น ศ.ดร. ลิขิต ธีรเวคิน ก็ได้ให้ความเห็นในบทความข้างต้นของท่านไว้ในตอนท้ายอย่างน่าสนใจว่า

“การรัฐประหารเมื่อวันที่ 19 กันยายน 2549 กระทำในลักษณะที่ฝืนต่อแนวโน้มโลก ขณะเดียวกันอำมาตยาธิปัตย์ก็เริ่มมีช่องห่างจากความเป็นจริงทางการเมือง สังคมและเศรษฐกิจ อันได้แก่ยุคโลกาภิวัตน์ทำให้การปฏิบัติการ การวางตัว ไม่สอดคล้องกับสังคมยุคใหม่

และนี่คือปัญหาที่เกิดขึ้นในปัจจุบัน ขณะที่อำมาตยาธิปัตย์สูญเสียสมรรถนะในทางการเมืองและการบริหาร ในทางการเมืองเองก็ไม่สามารถจะพัฒนาระบอบการปกครองแบบประชาธิปไตย โดยเฉพาะอย่างยิ่งการเข้าถึงข่าวสารข้อมูลและเข้าใจข่าวสารข้อมูลอย่างถ่องแท้ จึงทำให้เกิดความแตกต่างกันอย่างมากระหว่างกลุ่มคนที่เป็นกลุ่มประกอบการทาง ธุรกิจ และกลุ่มอาชีพที่มีความรู้แบบสมัยใหม่ กับกลุ่มคนที่เรียกว่ากลุ่มรากหญ้า ความแตกต่างและช่องว่างนี้นำไปสู่ความไม่ราบเรียบของระบอบการปกครองแบบประชาธิปไตย เกิดความขัดแย้งอย่างหนักระหว่างสองกลุ่ม ทำให้เกิดความแตกแยกในสังคม แต่มีจุดดีก็คือ จุดยืนที่ต่างกันนี้มิได้อยู่บนฐานของศาสนา เชื้อชาติหรือเผ่าพันธุ์ แต่อยู่ที่จุดยืนทางการเมือง นโยบายการบริหารประเทศ ขณะเดียวกันก็บ่งบอกถึงความตื่นตัวในการเรียกร้องสิทธิอันเป็นผลมาจากการปลุกเร้าโดยผู้นำทางการเมืองทั้งสองฝ่าย และเครื่องไม้เครื่องมือของการสื่อสารสมัยใหม่”

“อำมาตยาธิปไตยไม่สามารถดำรงอยู่ได้ถาวร แต่ระบอบการปกครองแบบประชาธิปไตยซึ่งเป็นส่วนของการเมืองนั้นไม่สามารถจะดำเนินการได้ถ้าไม่มีการบริหารประเทศจากข้าราชการประจำ ประเด็นสำคัญก็คือ ทำอย่างไรจึงจะทำให้ระบบการบริหารประกอบด้วยบุคคลที่เป็นมืออาชีพ เป็นกลางทางการเมือง ปฏิบัติตามอย่างเคร่งครัด ขณะเดียวกันทางฝ่ายการเมืองก็ต้องไม่แทรกแซงทางฝ่ายข้าราชการประจำจนเกิดควา มปั่นป่วนขององค์กรและกระบวนการบริหาร ดังนั้น การพัฒนาระบอบการปกครองแบบประชาธิปไตยจึงต้องไปพร้อมๆ กับการกำหนดขอบเขตหน้าที่ความรับผิดชอบของฝ่ายบริหารซึ่งเป็นข้าราชการประจำ

ขณะเดียวกันภาคเอกชนอันได้แก่สื่อมวลชนและประชาชนก็ต้องมีส่วนร่วมในลักษณะที ่เดินตามกติกาของระบบ มีใจนักกีฬา และคำนึงถึงผลประโยชน์ของประชาชนและประเทศชาติเป็นหลัก มากกว่าผลประโยชน์ของกลุ่มหรือของพรรคการเมือง หรือของภูมิภาค เพราะประชาธิปไตยคือการปกครองเพื่อคนทั้งประเทศ นายกรัฐมนตรีคือนายกรัฐมนตรีของคนทั้งประเทศไม่ใช่พรรคใดพรรคหนึ่ง หรือภาคใดภาคหนึ่ง หรือกลุ่มใดกลุ่มหนึ่ง ชาติและสังคมต้องมาก่อน ผู้ใช้อำนาจรัฐคือนักการเมืองและข้าราชการต้องทำเพื่อชาติและสังคมเท่านั้น”

หวังว่าเพื่อนสมาชิกที่ไม่รู้จัก “อำมาตยธิปไตย” คงเข้าใจระบอบนี้มากขึ้น และขอเชิญท่านมาร่วมกันสร้างสรรค์ให้ประเทศไทยได้ก้าวสู่การปกครองระบอบประชาธิปไตยที่แท้จริง

จากคุณ : นกเดินทาง - [ วันเนา (14) 14:10:15 A:124.120.73.207 X: ]