ขอบคุณห้องราชดำเนินที่ทำให้ดิฉันได้สติ และเกิดปัญญา
เข้าใจในความลำเอียง (Bias) ของคน และ การวิธีรับรู้ (Perception) ของคนในสังคมไทย
มีบทความน่าสนใจเกี่ยวกับเรื่องนี้ที่เข้ากับสถานการณ์ปัจจุบันมาก
เผื่อใครอ่านแล้วจะมีสติ และเกิดปัญญา บ้างค่ะ
เครดิตจากที่นี่นะคะ ขอบคุณผู้เขียนบทความนี้มากค่ะ
http://www.oknation.net/blog/print.php?id=55730
***************************************
รู้จักกับตัวตนของความลำเอียง
บ้านเมืองที่วุ่นวายอยู่ทุกวันนี้ ส่วนหนึ่งเกิดจากความลำเอียง แบ่งพรรคแบ่งพวกของคนไทย
ความลำเอียง หรืออคติ หรือ Bias นั้น มีมาคู่กับสังคมมนุษย์ตั้งแต่สมัยพุทธกาลแล้ว พระพุทธองค์ทรงแบ่งแยกความลำเอียงออกเป็น 4 ชนิดตามสาเหตุ ได้แก่
- ฉันทาคติ ลำเอียงเพราะรักใคร่ คนพิศวาสกัน ทำอะไรก็ถูกใจไปหมด
- โทสาคติ ลำเอียงเพราะโกรธ ไม่ชอบขี้หน้าลูกน้อง ทำดีแค่ไหนก็ไม่ขึ้น
- โมหาคติ ลำเอียงเพราะหลง อันนี้น่าจะรวมอคติเพราะความโง่ไว้ด้วยแล้ว
- ภยาคติ ลำเอียงเพราะกลัวภัยจะมาถึงตน
สี่ข้อนี้ชัดเจนมากเลยครับ แทบไม่ต้องอธิบายอะไร เชื่อว่าในบางเวลา เกือบทุกคนก็มีบางข้อ อย่างผมนี่สองข้อแรกจะมาบ่อยมาก
ในเชิงการจัดการ วิชาพฤติกรรมองค์กร (Organization Behavior) จะมีคำแนะนำเพิ่มเติมเกี่ยวกับเรื่องความลำเอียงนี้ เริ่มต้นด้วยการที่คนมักจะใช้ทางลัด (shortcut) ในการตัดสินผู้อื่น ทางลัดที่พบบ่อย เช่น
- Selective Perception ความสามารถในการประมวลผลของมนุษย์มีจำกัด เราจึงเลือกที่จะรับรู้ และไม่รับรู้อะไร พวกนักลงทุนสาย Technical Analysis เป็นตัวอย่างที่ดี เวลา signal ที่ออกมาไม่ตรงกับความเป็นจริง ยังมีหน้ามาตะแบง ว่าเป็น fault signal ใครชอบอะไร ก็จะเชื่อตามนั้น
- Halo Effect คุณสมบัติบางอย่างของคนเรามักจะล้ำหน้าคุณสมบัติข้ออื่นๆ เวลาคนมองคนนี้ก็จะถูกเจ้ารัศมีทั้งทางดีและไม่ดีนี้กลบหมด ตัวอย่างที่ใกล้ที่สุดคือ กรณีของอดีตนายกรัฐมนตรีที่แกทำอะไรมาบ้างตลอด 5 ปี ก็ไม่มีใครจำได้แล้วล่ะ ตอนนี้ Halo เรื่องทุจริตบดบังคุณสมบัติอื่นๆของเค้าจนหมด
- Contrast Effect เราไม่ได้ตัดสินคนอย่างเป็นอิสระ แต่มักจะเปรียบเทียบกับคนอื่นๆ ที่คุ้นเคยหรือเพิ่งจะผ่านมา เช่นในการสัมภาษณ์งาน คนที่ถูกสัมภาษณ์ถัดจากคนบุคลิกดี หน้าตาดี พูดจาแคล่วคล่อง นับว่าซวยมาก เพราะคะแนนจะออกมาแย่กว่าที่ควรจะเป็น
- Projection คนมักจะเอาคุณสมบัติของตนเองไปประเมินผู้อื่น ผมเองก็เป็นข้อนี้บ่อย เช่น เวลามีน้องๆทำงานผิดพลาด ไม่ตั้งใจทำ ผมก็มักจะพูดทำนองว่า ถ้าเป็นผมจะทำอย่างนั้นอย่างนี้ หากเราไม่สามารถสลัดเจ้า projection นี้ออกไปจากหัวได้ ก็จะทำให้ขาดความเข้าใจในความแตกต่างของคน
- Stereotyping บ่อยครั้งที่คนเราชอบจัดกลุ่มคนอื่น พยายามจะมองว่า คนนั้นคล้ายๆคนนี้ หรืออยู่ในกลุ่มนั้นกลุ่มนี้ ดังนั้นต้องเป็นอย่างนั้นอย่างนี้แน่นอน เช่น เรามักจะมองว่านักร้องผู้หญิงตามร้านอาหารกลางคืนเป็นคนไม่ดี แต่ก็คงไม่ใช่ทั้งหมด หรือคนเกิดเดือนสิงหาเป็นคนเย่อหยิ่งจองหอง
สำหรับ Common Bias และ Error หรือความลำเอียงโดยทั่วไป ในเชิงการจัดการสามารถแบ่งออกได้เป็น
- Overconfidence Bias มั่นใจเกินไป จนขาดความรอบคอบ
- Anchoring Bias ความโน้มเอียงที่จะใช้ข้อมูลเริ่มต้นในการตัดสินใจ บางทีคนเราชอบยึดติด ไม่ศึกษาข้อมูลทั้งหมดให้ละเอียดเสียก่อน ไปดูรถคันแรกก็ชอบเสียแล้ว ไม่ยอมเก็บข้อมูลเอาไปเปรียบเทียบกับคันอื่นๆ
- Confirmation Bias เราเลือกใช้ข้อมูลที่สนับสนุนการตัดสินใจที่ทำไปแล้ว ซื้อ CR-V มาคันนึงกินน้ำมันมาก บอกว่านั่งสบายดี บรรทุกของได้เยอะ (ใครล่ะเนี่ย คุ้นๆ)
- Availability Bias การตัดสินใจโดยใช้ข้อมูลเท่าที่มีอยู่ เป็นความมักง่าย ข้อมูลไม่พอก็ไม่ไปขวนขวายหามา
- Representative Bias บางทีเราก็ตัดสินใจโดยดูจากตัวอย่าง เช่น การที่เด็กๆอยากจะเป็นนักร้อง เป็นดารา เพราะเห็นว่าเท่และได้เงิน หรือรับสมัครนักศึกษาจากมหาวิทยาลัยสิงขรมาทำงาน ไม่ถูกใจเลย คราวหน้าจะไม่รับอีกแล้ว
- Escalation of Commitment Error หรือการยืนกระต่ายขาเดียว ยันอยู่กับสิ่งผิดๆจนกว่า หลักฐานจะชัดจนโต้แย้งไม่ได้แล้ว ศัพท์วัยรุ่นก็เค้าว่า เกรียน คงจะคุ้นกันดีนะครับ
- Randomness Error ในโลกแห่งความเป็นจริงมีเหตุการณ์เยอะแยะที่เกิดขึ้นแบบสุ่ม มันเกิดขึ้นของมันอย่างนั้นเอง ไม่ได้มีรูปแบบที่จะอธิบายเป็นตรรกะได้ หากเราพยายามจะให้เหตุผลกับสิ่งเหล่านี้ นั่นก็จะกลายเป็นความผิดพลาด ตัวอย่างของ bias ประเภทนี้ที่ผมพอจะนึกออกคือ พวกมองน้ำตาเทียน เปลือกไม้ หรือปลีกล้วยเป็นตัวเลข
- Hindsight Bias เคยเห็นคนพูดว่า ว่าแล้วเชียว หรือ ชั้นนึกแล้ว มั้ยครับ นี่เป็นสัญญาณของพวกที่ชอบคิดว่าตัวเองทำนายถูกต่อเมื่อเหตุการณ์ได้ผ่านไปแล้ว ลองถ้าเกิดอะไรที่ตรงข้ามพวกนี้ก็จะเงียบกริบเลย เมื่อก่อนมีคนแก่ๆ ใส่แว่น หน้ากลมๆ ชอบชี้นิ้ว ออกทีวีช่องหนึ่งตอนดึกๆ แกชอบพูดประโยคประมาณนี้ มีสำนวนไทยที่คล้ายๆแต่ไม่ตรงซะทีเดียวสำหรับ Hindsight Bias คือ เห่าข้างกระดาน
ลองไปซักไซ้ไล่เลียงพฤติกรรมของพวกเราดูนะครับ ว่าเคยมีความลำเอียงชนิดไหนเกินหน้าออกมาบ้างหรือเปล่า ขึ้นชื่อว่า มนุษย์ ล่ะนะ ก็คงจะต้องมีบ้าง แต่อย่าให้มันมีบ่อยนัก ที่สำคัญคือเมื่อมันเกิดขึ้น ต้องระบุได้ว่า เรากำลังมีอคติชนิดไหน เมื่อรู้แล้วการกำจัดมันก็จะทำได้ง่ายครับ
มาช่วยกันกำจัดความลำเอียงกันเถอะ บ้านเราจะได้น่าอยู่
******************************************
จากคุณ :
Health 
- [
23 เม.ย. 52 15:20:21
A:10.13.105.245 X:202.28.179.13
]
ห้องราชดำเนินที่เต็มไปด้วย Bias และ Selective Perception
