ที่จริงคำว่า "ภาวนา" นี่ ชาวพุทธไทยยังเข้าใจความหมายคลาดเคลื่อน นึกว่า ภาวนา คือการนั่งสมาธิ แล้วก็มีคำว่า "เจริญภาวนา"
ความจริง คำว่าภาวนา คือ การทำให้มีขึ้น, เป็นขึ้น, ทำให้เกิดขึ้น, ทำให้เจริญขึ้น เป็นต้น
(ถ้าใช้คำว่า "เจริญภาวนา" ก็จะเท่ากับบอกว่า กำลัง "เจริญ การเจริญ"... ไม่รู้อะไร)
ภาวนา หมายถึงการปฏิบัติที่เป็นการฝึกอบรม หรือพัฒนากุศลธรรมให้เจริญมากขึ้น มีได้หลายนัย เช่น
๑. หมายถึงการฝึกอบรมพัฒนา ใน สมถ และวิปัสสนา ก็เรียกว่า สมถภาวนา, วิปัสสนาภาวนา หรือ ฝึกอบรมพัฒนาจิต ก็เรียกว่า จิตตภาวนา, ฝึกอบรมพัฒนาปัญญา ก็เรียกว่า ปัญญาภาวนา เป็นต้น
๒.หมายถึงการเจริญสมถกรรมฐานโดยเฉพาะ ซึ่งแบ่งเป็น ๓ ระดับ คือ บริกรรมภาวนา - ขั้นตระเตรียม โดยเริ่มกำหนดอารมณ์กรรมฐาน อุปจารภาวนา - ขั้นจวนเจียน ทำให้เกิดอุปจารสมาธิ อัปปนาภาวนา - ทำให้เกิดสมาธิในระดับอัปปนา ซึ่งก็คือ ฌาน เป็นต้น
โดยสรุปก็คือ ภาวนา มีความหมายว่า การฝึกฝนอบรม การทำให้เจริญ ทำให้เกิดขึ้น ดังนั้นอะไรก็ตามที่ทำให้เจริญขึ้น ทำให้มาก ทำให้พัฒนา เช่นทำให้จิตสงบ (จากการนั่งสมาธิ เดินจงกรม สวดมนต์ เป็นต้น) หรือตั้งใจ เพ่งพิจารณาในข้อธรรมต่างๆ ทำให้ก้าวหน้าในกุศลธรรมมากขึ้น อย่างนี้ก็เรียกว่า ภาวนา
แต่เนื่องจากคำว่า ภาวนา นี้ มักนำมาใช้เรียกการฝึกจิต อบรมสมาธิ หรือการปฏิบัติกรรมฐานมากกว่า ก็เลยทำให้เข้าใจกันในความหมายของการปฏิบัติกรรมฐาน พอบอกว่า "ภาวนา" ก็เลยนึกถึงการนั่งสมาธิขึ้นมาก่อนเลย
บางทีความหมายของคำนี้ก็กลายไป จนมีความหมายถึงการท่องบ่น กล่าวว่าอะไรซ้ำๆให้เกิดความขลังขึ้นมา (หรือในแง่ดีก็คือ ท่องบ่นอะไรซักคำที่ทำให้เกิดสมาธิ) ก็มี เช่น "ภาวนาพุทโธ" , "ให้ัตั้งใจ ภาวนาว่า สัมมาอรหัง" อะไรทำนองนี้
-------------------
ที่ตอบไปนี้ ไม่ได้เขียนจากความรู้ของผมเองทั้งหมด แต่ใช้ข้อมูลพื้นฐาน จากหนังสือ พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์ เรียบเรียงโดยพระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ. ปยุตฺโต) แล้วก็นำมาสรุป
แก้ไขเมื่อ 11 ธ.ค. 54 01:24:09
ขอถามเรื่องการภาวนาครับ
