PANTIP.COM : Y11456895 กรรมผลกรรมเป็นอย่างไร ในนิทานสูตร และ นิพเพธิกสูตร ยกมาให้พิจารณาดูกันครับ []

ความคิดเห็นที่ 8

พระสูตรนี้ยาว แต่ผมยกมาทั้งหมดเพื่อได้อ่านกันอย่างครบสมบูรณ์ และดูที่ผมขีดเส้นใต้ไว้นะครับ ซึ่งเป็นการแก้ข้อกังขาใน นิทานสูตร ได้ดี

นิพเพธิกสูตร จากพระไตรปิฎกเล่มที่ 22
-----------------------------------------------------
๙. นิพเพธิกสูตร
[๓๓๔] ดูกรภิกษุทั้งหลาย เราจักแสดงธรรมปริยายที่เป็นปริยายเป็นไปในส่วนแห่ง
การชำแรกกิเลส แก่เธอทั้งหลาย เธอทั้งหลายจงฟัง จงใส่ใจให้ดีเราจักกล่าว ภิกษุเหล่านั้นทูล
รับพระผู้มีพระภาคแล้ว พระผู้มีพระภาคตรัสว่าดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็ธรรมปริยายที่เป็นปริยาย
เป็นไปในส่วนแห่งการชำแรกกิเลสนั้นเป็นไฉน ดูกรภิกษุทั้งหลาย เธอทั้งหลายพึงทราบกาม
เหตุเกิดแห่งกามความต่างแห่งกาม วิบากแห่งกาม ความดับแห่งกาม ปฏิปทาที่ให้ถึงความ
ดับกามเธอทั้งหลายพึงทราบเวทนา เหตุเกิดแห่งเวทนา ความต่างแห่งเวทนา วิบากแห่ง
เวทนา ความดับแห่งเวทนา ปฏิปทาที่ให้ถึงความดับเวทนา เธอทั้งหลายพึงทราบสัญญา เหตุ
เกิดแห่งสัญญา ความต่างแห่งสัญญา วิบากแห่งสัญญา ความดับแห่งสัญญา ปฏิปทาที่ให้ถึง
ความดับสัญญา เธอทั้งหลายพึงทราบอาสวะ เหตุเกิดแห่งอาสวะ ความต่างแห่งอาสวะ วิบาก
แห่งอาสวะ ความดับแห่งอาสวะปฏิปทาที่ให้ถึงความดับอาสวะ เธอทั้งหลายพึงทราบกรรม
เหตุเกิดแห่งกรรมความต่างแห่งกรรม วิบากแห่งกรรม ความดับแห่งกรรม ปฏิปทาที่ให้ถึง
ความดับกรรม เธอทั้งหลายพึงทราบทุกข์ เหตุแห่งทุกข์ ความต่างแห่งทุกข์ วิบากแห่งทุกข์
ความดับแห่งทุกข์ ปฏิปทาที่ให้ถึงความดับทุกข์ ฯ
ดูกรภิกษุทั้งหลาย ข้อที่เรากล่าวนี้ว่า เธอทั้งหลายพึงทราบกาม เหตุเกิดแห่งกาม
ความต่างแห่งกาม วิบากแห่งกาม ความดับแห่งกาม ปฏิปทาที่ให้ถึงความดับกาม นั้น เรา
อาศัยอะไรกล่าว ดูกรภิกษุทั้งหลาย กามคุณ ๕ ประการนี้คือ รูปที่พึงรู้แจ้งด้วยจักษุ อันน่า
ปรารถนา น่าใคร่ น่าพอใจ เป็นที่รัก ยั่วยวนชวนให้กำหนัด เสียงที่พึงรู้แจ้งด้วยหู ... กลิ่น
ที่พึงรู้แจ้งด้วยจมูก ... รสที่พึงรู้แจ้งด้วยลิ้น ... โผฏฐัพพะที่พึงรู้แจ้งด้วยกาย อันน่าปรารถนา
น่าใคร่ น่าพอใจเป็นที่รัก ยั่วยวน ชวนให้กำหนัด ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็แต่ว่าสิ่งเหล่านี้ไม่ชื่อ
ว่ากาม สิ่งเหล่านี้เรียกว่ากามคุณในวินัยของพระอริยะเจ้า ฯ
พระผู้มีพระภาคผู้สุคตศาสดา ครั้นได้ตรัสไวยากรณภาษิตนี้จบลงแล้วจึงได้ตรัส
คาถาประพันธ์นี้ต่อไปอีกว่า
ความกำหนัดที่เกิดด้วยสามารถแห่งความดำริของบุรุษ ชื่อว่ากาม
อารมณ์อันวิจิตรทั้งหลายในโลกไม่ชื่อว่ากาม ความกำหนัดที่เกิดขึ้นด้วย
สามารถแห่งความดำริของบุรุษ ชื่อว่ากาม อารมณ์อันวิจิตรทั้งหลายในโลก
ย่อมตั้งอยู่ตามสภาพของตน ส่วนว่า ธีรชนทั้งหลายย่อมกำจัดความ
พอใจ ในอารมณ์อันวิจิตรเหล่านั้น ฯ
ดูกรภิกษุทั้งหลาย เหตุเกิดแห่งกามเป็นไฉน คือ ผัสสะเป็นเหตุเกิดแห่งกาม
ทั้งหลาย ก็ความต่างกันแห่งกามเป็นไฉน คือกามในรูปเป็นอย่างหนึ่งกามในเสียงเป็น
อย่างหนึ่ง กามในกลิ่นเป็นอย่างหนึ่ง กามในรสเป็นอย่างหนึ่งกามในโผฏฐัพพะเป็นอย่างหนึ่ง
นี้เรียกว่าความต่างกันแห่งกาม วิบากแห่งกามเป็นไฉน คือ การที่บุคคลผู้ใคร่อยู่ ย่อมยัง
อัตภาพที่เกิดขึ้นจากความใคร่นั้นๆให้เกิดขึ้น เป็นส่วนบุญหรือเป็นส่วนมิใช่บุญ นี้เรียกว่า
วิบากแห่งกาม ความดับแห่งกามเป็นไฉน คือ ความดับแห่งกามเพราะผัสสะดับ อริยมรรค
อันประกอบด้วยองค์ ๘ ประการนี้แล คือ สัมมาทิฐิ สัมมาสังกัปปะ สัมมาวาจา สัมมา
กัมมันตะ สัมมาอาชีวะ สัมมาวายามะ สัมมาสติ สัมมาสมาธิ เป็นปฏิปทาให้ถึงความดับ
แห่งกาม ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็เมื่อใด อริยสาวกย่อมทราบชัดกามเหตุเกิดแห่งกาม ความ
ต่างแห่งกาม วิบากแห่งกาม ความดับแห่งกาม ปฏิปทาให้ถึงความดับแห่งกาม อย่างนี้ๆ
เมื่อนั้น อริยสาวกนั้น ย่อมทราบชัดพรหมจรรย์อันเป็นไปในส่วนแห่งการชำแรกกิเลส เป็น
ที่ดับแห่งกาม ข้อที่เรากล่าวว่า ดูกรภิกษุทั้งหลาย เธอทั้งหลายพึงทราบกาม ฯลฯ ปฏิปทาให้
ถึงความดับแห่งกาม ดังนี้นั้น เราอาศัยข้อนี้กล่าว ฯ
ข้อที่เรากล่าวว่า ดูกรภิกษุทั้งหลาย เธอทั้งหลาย พึงทราบเวทนา ฯลฯ ปฏิปทาให้
ถึงความดับแห่งเวทนา ดังนี้นั้น เราอาศัยอะไรกล่าว ดูกรภิกษุทั้งหลายเวทนา ๓ ประการนี้ คือ
สุขเวทนา ทุกขเวทนา อทุกขมสุขเวทนา ก็เหตุเกิดแห่งเวทนาเป็นไฉน คือ ผัสสะเป็นเหตุ
เกิดแห่งเวทนา ก็ความต่างกันแห่งเวทนาเป็นไฉน คือ สุขเวทนาที่เจือด้วยอามิสมีอยู่ สุขเวทนา
ที่ไม่เจือด้วยอามิสมีอยู่ทุกขเวทนาที่เจือด้วยอามิสมีอยู่ ทุกขเวทนาที่ไม่เจือด้วยอามิสมีอยู่ อทุก
ขมสุขเวทนาที่เจือด้วยอามิสมีอยู่ อทุกขมสุขเวทนาที่ไม่เจือด้วยอามิสมีอยู่ นี้เรียกว่าความต่างแห่ง
เวทนา วิบากแห่งเวทนาเป็นไฉน คือ การที่บุคคลผู้เสวยเวทนาอยู่ย่อมยังอัตภาพที่เกิดขึ้นจาก
เวทนานั้นๆ ให้เกิดขึ้น เป็นส่วนบุญหรือเป็นส่วนมิใช่บุญ นี้เรียกว่าวิบากแห่งเวทนา ก็ความ
ดับแห่งเวทนาเป็นไฉน คือ ความดับแห่งเวทนาย่อมเกิดขึ้นเพราะความดับแห่งผัสสะ อริย
มรรคอันประกอบด้วยองค์ ๘ ประการนี้แล คือ สัมมาทิฐิ ฯลฯ สัมมาสมาธิ เป็นข้อปฏิบัติ
ที่ให้ถึงความดับแห่งเวทนา ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็เมื่อใดอริยสาวกย่อมทราบชัดเวทนา เหตุเกิด
แห่งเวทนา ความต่างกันแห่งเวทนา วิบากแห่งเวทนา ความดับแห่งเวทนาปฏิปทาที่ให้ถึง
ความดับแห่งเวทนา ปฏิปทาที่ให้ถึงความดับแห่งเวทนาอย่างนี้ๆ เมื่อนั้น อริยสาวกนั้นย่อม
ทราบชัด พรหมจรรย์อันเป็นไปในส่วนแห่งการชำแรกกิเลส เป็นที่ดับเวทนานี้ข้อที่เรากล่าว
ว่า ดูกรภิกษุทั้งหลาย เธอทั้งหลายพึงทราบเวทนา ฯลฯ ปฏิปทาที่ให้ถึงความดับเวทนา ดังนี้
นั้น เราอาศัยข้อนี้กล่าว ฯ
ข้อที่เรากล่าวว่า ดูกรภิกษุทั้งหลาย เธอทั้งหลายพึงทราบสัญญา ฯลฯปฏิปทาที่ให้
ถึงความดับแห่งสัญญา ดังนี้นั้น เราอาศัยอะไรกล่าว ดูกรภิกษุทั้งหลาย สัญญา ๖ ประการนี้ คือ
รูปสัญญา สัททสัญญา คันธสัญญารสสัญญา โผฏฐัพพสัญญา ธรรมสัญญา เหตุเกิดแห่ง
สัญญาเป็นไฉน คือผัสสะเป็นเหตุเกิดแห่งสัญญา ก็ความต่างแห่งสัญญาเป็นไฉน คือ
สัญญาในรูปเป็นอย่างหนึ่ง สัญญาในเสียงเป็นอย่างหนึ่ง สัญญาในกลิ่นเป็นอย่างหนึ่งสัญญา
ในรสเป็นอย่างหนึ่ง สัญญาในโผฏฐัพพะเป็นอย่างหนึ่ง สัญญาในธรรมารมณ์เป็นอย่างหนึ่ง นี้เรียกว่า
ความต่างแห่งสัญญา ก็วิบากแห่งสัญญาเป็นไฉน คือ เราย่อมกล่าวสัญญาว่ามีคำพูดเป็นผล
(เพราะว่า) บุคคลย่อมรู้สึกโดยประการใดๆ ก็ย่อมพูดโดยประการนั้นๆ ว่า เราเป็นผู้มีความ
รู้สึกอย่างนั้นนี้เรียกว่าวิบากแห่งสัญญา ก็ความดับแห่งสัญญาเป็นไฉน คือ ความดับแห่ง
สัญญาย่อมเกิดขึ้นเพราะความดับแห่งผัสสะ อริยมรรคอันประกอบด้วยองค์ ๘ ประการนี้แล
คือ สัมมาทิฐิ ฯลฯ สัมมาสมาธิ เป็นปฏิปทาที่ให้ถึงความดับแห่งสัญญาดูกรภิกษุทั้งหลาย
ก็เมื่อใด อริยสาวกย่อมทราบชัดสัญญา เหตุเกิดแห่งสัญญาความต่างแห่งสัญญา วิบากแห่ง
สัญญา ความดับแห่งสัญญา ปฏิปทาที่ให้ถึงความดับแห่งสัญญาอย่างนี้ๆ เมื่อนั้น อริยสาวกนั้น
ย่อมทราบชัดพรหมจรรย์อันเป็นไปในส่วนแห่งการชำแรกกิเลส ข้อที่เรากล่าวว่า ดูกรภิกษุทั้งหลาย
เธอทั้งหลายพึงทราบสัญญา ฯลฯ ปฏิปทาที่ให้ถึงความดับสัญญา ดังนี้นั้น เราอาศัยข้อนี้กล่าว ฯ
ข้อที่เรากล่าวว่า ดูกรภิกษุทั้งหลาย เธอทั้งหลายพึงทราบอาสวะ ฯลฯ ปฏิปทาที่ให้ถึง
ความดับแห่งอาสวะ ดังนี้นั้น เราอาศัยอะไรกล่าว ดูกรภิกษุทั้งหลายอาสวะ ๓ ประการ คือ
กามาสวะ ภวาสวะ อวิชชาสวะ ก็เหตุเกิดแห่งอาสวะเป็นไฉน คือ อวิชชาเป็นเหตุเกิดอาสวะ
ก็ความต่างแห่งอาสวะเป็นไฉน คืออาสวะที่เป็นเหตุให้ไปสู่นรกก็มี ที่เป็นเหตุให้ไปสู่กำเนิด
สัตวดิรัจฉานก็มี ที่เป็นเหตุให้ไปสู่เปรตวิสัยก็มี ที่เป็นเหตุให้ไปสู่มนุษยโลกก็มี ที่เป็นเหตุให้
ไปสู่เทวโลกก็มี นี้เรียกว่าความต่างแห่งอาสวะ ก็วิบากแห่งอาสวะเป็นไฉน คือ การที่บุคคล
มีอวิชชา ย่อมยังอัตภาพที่เกิดจากอวิชชานั้นๆ ให้เกิดขึ้น เป็นส่วนบุญหรือเป็นส่วนมิใช่บุญ
นี้เรียกว่าวิบากแห่งอาสวะ ก็ความดับแห่งอาสวะเป็นไฉน คือความดับแห่งอาสวะย่อมเกิด
เพราะความดับแห่งอวิชชา อริยมรรคอันประกอบด้วยองค์ ๘ ประการนี้แล คือ สัมมาทิฐิ ฯลฯ
สัมมาสมาธิ เป็นปฏิปทาที่ให้ถึงความดับแห่งอาสวะ ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็เมื่อใดอริยสาวกย่อม
ทราบชัดอาสวะเหตุเกิดแห่งอาสวะ ความต่างแห่งอาสวะ วิบากแห่งอาสวะ ความดับแห่งอาสวะ
ปฏิปทาที่ให้ถึงความดับแห่งอาสวะอย่างนี้ๆ เมื่อนั้น อริยสาวกนั้นย่อมทราบชัด พรหมจรรย์
อันเป็นไปในส่วนแห่งการชำแรกกิเลส เป็นที่ดับอาสวะนี้ ข้อที่เรากล่าวว่า ดูกรภิกษุทั้งหลาย เธอ
ทั้งหลายพึงทราบอาสวะ ฯลฯ ปฏิปทาที่ให้ถึงความดับแห่งอาสวะ ดังนี้นั้น เราอาศัยข้อนี้กล่าว ฯ
ข้อที่เรากล่าวว่า ดูกรภิกษุทั้งหลาย เธอทั้งหลายพึงทราบกรรม ฯลฯ ปฏิปทาที่ให้ถึง
ความดับแห่งกรรม ดังนี้นั้น เราอาศัยอะไรกล่าว ดูกรภิกษุทั้งหลายเรากล่าวเจตนาว่าเป็นกรรม
บุคคลคิดแล้วจึงกระทำกรรมด้วยกาย ด้วยวาจาด้วยใจ ก็เหตุเกิดแห่งกรรมเป็นไฉน คือ
ผัสสะเป็นเหตุเกิดแห่งกรรม ก็ความต่างแห่งกรรมเป็นไฉน คือ กรรมที่ให้วิบากในนรกก็มี
ที่ให้วิบากในกำเนิดสัตว์ดิรัจฉานก็มี ที่ให้วิบากในเปรตวิสัยก็มี ที่ให้วิบากในมนุษยโลกก็มี
ที่ให้วิบากในเทวโลกก็มี นี้เรียกว่าความต่างแห่งกรรม ก็วิบากแห่งกรรมเป็นไฉน คือ เรา
ย่อมกล่าววิบากแห่งกรรมว่ามี ๓ ประการ คือ กรรมที่ให้ผลในปัจจุบัน ๑ กรรมที่ให้ผลในภพที่
เกิด ๑ กรรมที่ให้ผลในภพต่อๆ ไป ๑ นี้เรียกว่าวิบากแห่งกรรม ความดับแห่งกรรมเป็นไฉน
คือ ความดับแห่งกรรมย่อมเกิดขึ้นเพราะความดับแห่งผัสสะ อริยมรรคอันประกอบด้วยองค์ ๘
ประการนี้แล คือ สัมมาทิฐิ ฯลฯสัมมาสมาธิ เป็นปฏิปทาให้ถึงความดับแห่งกรรม ดูกร
ภิกษุทั้งหลาย ก็เมื่อใดอริยสาวกย่อมทราบชัดกรรม เหตุเกิดแห่งกรรม ความต่างแห่งกรรม
วิบากแห่งกรรม ความดับแห่งกรรม ปฏิปทาที่ให้ถึงความดับแห่งกรรมอย่างนี้ๆ เมื่อนั้น อริยสาวก
นั้นย่อมทราบชัดพรหมจรรย์อันเป็นไปในส่วนแห่งความชำแรกกิเลสเป็นที่ดับกรรมนี้ ข้อที่เรา
กล่าวว่า ดูกรภิกษุทั้งหลาย เธอทั้งหลายพึงทราบกรรม ฯลฯ ปฏิปทาที่ให้ถึงความดับแห่งกรรม
ดังนี้นั้น เราอาศัยข้อนี้กล่าว ฯ
ข้อที่เรากล่าวว่า ดูกรภิกษุทั้งหลาย เธอทั้งหลายพึงทราบทุกข์ เหตุเกิดแห่งทุกข์ ความ
ต่างแห่งทุกข์ วิบากแห่งทุกข์ ความดับแห่งทุกข์ ปฏิปทาที่ให้ถึงความดับแห่งทุกข์ ดังนี้นั้น
เราอาศัยอะไรกล่าว แม้ชาติก็เป็นทุกข์ แม้ชราก็เป็นทุกข์ แม้พยาธิก็เป็นทุกข์ แม้มรณะก็เป็นทุกข์
แม้โสกะ ปริเทวะ ทุกข์โทมนัส อุปายาสก็เป็นทุกข์ ปรารถนาสิ่งใดไม่ได้สิ่งนั้นก็เป็นทุกข์
โดยย่ออุปาทานขันธ์ ๕ เป็นทุกข์ ก็เหตุเกิดแห่งทุกข์เป็นไฉน คือ ตัณหาเป็นเหตุเกิด
แห่งทุกข์ ก็ความต่างแห่งทุกข์เป็นไฉน คือ ทุกข์มากก็มี ทุกข์น้อยก็มี ทุกข์ที่คลายช้าก็มี
ทุกข์ที่คลายเร็วก็มี นี้เรียกว่าความต่างแห่งทุกข์ ก็วิบากแห่งทุกข์เป็นไฉน คือ บุคคลบางคน
ในโลกนี้ถูกทุกข์อย่างใดครอบงำ มีจิตอันทุกข์อย่างใดกลุ้มรุม ย่อมเศร้าโศก ลำบาก รำพัน
ทุบอก คร่ำครวญ ถึงความหลง ก็หรือบางคนถูกทุกข์ใดครอบงำแล้ว มีจิตอันทุกข์ใดกลุ้มรุมแล้ว
ย่อมแสวงหาเหตุปลดเปลื้องทุกข์ในภายนอกว่าใครจะรู้ทางเดียวหรือสองทางเพื่อดับทุกข์นี้ได้
ดูกรภิกษุทั้งหลาย เรากล่าวทุกข์ว่ามีความหลงใหลเป็นผล หรือว่ามีการแสวงหาเหตุปลดเปลื้อง
ทุกข์ภายนอกเป็นผล นี้เรียกว่าวิบากแห่งทุกข์ ก็ความดับแห่งทุกข์เป็นไฉน คือ ความดับแห่ง
ทุกข์ย่อมเกิดขึ้นเพราะความดับแห่งตัณหา อริยมรรคอันประกอบด้วยองค์ ๘ ประการนี้แล คือ
สัมมาทิฐิ ฯลฯ สัมมาสมาธิ เป็นปฏิปทาให้ถึงความดับแห่งทุกข์ ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็เมื่อใด
อริยสาวกย่อมทราบชัดทุกข์ เหตุเกิดแห่งทุกข์ ความต่างแห่งทุกข์ วิบากแห่งทุกข์ ความดับ
แห่งทุกข์ปฏิปทาที่ให้ถึงความดับแห่งทุกข์ อย่างนี้ๆ เมื่อนั้น อริยสาวกนั้นย่อมทราบชัด
พรหมจรรย์อันเป็นไปในส่วนแห่งการชำแรกกิเลส เป็นที่ดับทุกข์ ข้อที่เรากล่าวว่า ดูกรภิกษุ
ทั้งหลาย เธอทั้งหลายพึงทราบทุกข์ เหตุเกิดแห่งทุกข์ ความต่างแห่งทุกข์ วิบากแห่งทุกข์
ความดับแห่งทุกข์ ปฏิปทาให้ถึงความดับแห่งทุกข์ ดังนี้นั้น เราอาศัยข้อนี้กล่าว ดูกรภิกษุทั้งหลาย
นี้แลเป็นธรรมปริยายที่เป็นปริยายเป็นไปในส่วนแห่งการชำแรกกิเลส ฯ
จบสูตรที่ ๙
-----------------------------------------------

ผมขอคัดลอกข้อความส่วนนั้น และจัดให้เห็นได้ง่าย เพื่อให้ทำความเข้าใจชัดอีกครั้งนะครับ

*************************************
ก็เหตุเกิดแห่งกรรมเป็นไฉน คือ ผัสสะเป็นเหตุเกิดแห่งกรรม

ก็ความต่างแห่งกรรมเป็นไฉน คือ กรรมที่ให้วิบากในนรกก็มี ที่ให้วิบากในกำเนิดสัตว์ดิรัจฉานก็มี ที่ให้วิบากในเปรตวิสัยก็มี ที่ให้วิบากในมนุษยโลกก็มี
ที่ให้วิบากในเทวโลกก็มี นี้เรียกว่าความต่างแห่งกรรม

ก็วิบากแห่งกรรมเป็นไฉน คือ เราย่อมกล่าววิบากแห่งกรรมว่ามี ๓ ประการ คือ
กรรมที่ให้ผลในปัจจุบัน ๑
กรรมที่ให้ผลในภพที่เกิด ๑
กรรมที่ให้ผลในภพต่อๆ ไป ๑
นี้เรียกว่าวิบากแห่งกรรม
******************************************

หวังว่าคงคลายข้อติดใจของคุณ a235 ได้ในระดับหนึ่ง เมื่อเอาพระสูตรอีกพระสูตรหนึ่งในพระไตรปิฎก มาเทียบเคียงกันครับ.

จากคุณ : P_vicha

เขียนเมื่อ : 15 ธ.ค. 54 11:16:09

ความคิดเห็นที่ 22

สวัสดีครับคุณ a235

จาก คคห.๒๕ คุณ a235 เป็นคำถาม ในส่วนของ นิทานสูตร ที่ลึกในเชิงภาษาครับ และผมไม่ได้เรียนบาลีเลยครับ แต่ในเมื่อมีข้อมูลให้เทียบเคียงได้ ก็พอหาข้อมูลมาเทียบเคียงได้ครับ ตามสามารถ ผมขอยก นิทานสูตร ที่เป็นบาลี มาเทียบก่อนนะครับ คัดลอกจากอีกกระทู้หนึ่ง ที่คุณสุทธิธรรม นำมาแปะไว้ (พอดีอยู่ที่บ้าน ใช้โนตบุคของแฟน จึงไม่มีข้อมูลพระไตรปิฎกในเครื่อง)
-----------------------------------------------------------------------------------
[๔๗๓] ตีณีมานิ ภิกฺขเว นิทานานิ กมฺมานํ สมุทยาย
กตมานิ ตีณิ โลโภ นิทานํ กมฺมานํ สมุทยาย โทโส นิทานํ
กมฺมานํ สมุทยาย โมโห นิทานํ กมฺมานํ สมุทยาย ยํ ภิกฺขเว
โลภปกตํ กมฺมํ โลภชํ โลภนิทานํ โลภสมุทยํ ยตฺถสฺส อตฺตภาโว
นิพฺพตฺตติ ตตฺถ ตํ กมฺมํ วิปจฺจติ ยตฺถ ตํ กมมํ วิปจฺจติ
ตตฺถ ตสฺส กมฺมสฺส วิปากํ ปฏิสํเวเทติ ทิฏฺเฐว ธมฺเม อุปปชฺเช ๓
วา อปเร วา ปริยาเย ยํ ภิกฺขเว โทสปกตํ กมฺมํ โทสชํ
โทสนิทานํ โทสสมุทยํ ยตฺถสฺส อตฺตภาโว นิพฺพตฺตติ ตตฺถ ตํ กมฺมํ
วิปจฺจติ ยตฺถ ตํ กมฺมํ วิปจฺจติ ตตฺถ ตสฺส กมฺมสฺส วิปากํ
ปฏิสํเวเทติ ทิฏฺเฐว ธมฺเม อุปปชฺเช วา อปเร วา ปริยาเย ยํ
ภิกฺขเว โมหปกตํ กมฺมํ โมหชํ โมหนิทานํ โมหสมุทยํ ยตฺถสฺส
อตฺตภาโว นิพฺพตฺตติ ตตฺถ ตํ กมฺมํ วิปจฺจติ ยตฺถ ตํ กมฺมํ
วิปจฺจติ ตตฺถ ตสฺส กมฺมสฺส วิปากํ ปฏิสํเวเทติ ทิฏฺเฐว ธมฺเม
อุปปชฺเช วา อปเร วา ปริยาเย เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว พีชานิ
อขณฺฑานิ อปูตีนิ อวาตาตปหตานิ สารทานิ ๑ สุขสยิตานิ สุเขตฺเต
สุปริกมฺมกตาย ภูมิยา นิกฺขิตฺตานิ เทโว จ สมฺมาธารํ
อนุปฺปเวจฺเฉยฺย เอวสฺสุ ตานิ ภิกฺขเว พีชานิ วุฑฺฒึ วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ
อาปชฺเชยฺยย เอวเมว โข ภิกฺขเว ยํ โลภปกตํ กมฺมํ โลภชํ โลภนิทานํ
โลภสมุทยํ ยตฺถสฺส อตฺตภาโว นิพฺพตฺตติ ตตฺถ ตํ กมฺมํ วิปจฺจติ
ยตฺถ ตํ กมฺมํ วิปจฺจติ ตตฺถ ตสฺส กมฺมสฺส วิปากํ ปฏิสํเวเทติ
ทิฏฺเฐว ธมฺเม อุปปชฺเช วา อปเร วา ปริยาเย ยํ โทสปกตํ
กมฺมํ ฯเปฯ ยํ โมหปกตํ กมฺมํ ฯเปฯ อปเร วา ปริยาเย
อิมานิ โข ภิกฺขเว ตีณิ นิทานานิ กมฺมานํ สมุทยาย ฯ ตีณีมานิ
ภิกฺขเว นิทานานิ กมฺมานํ สมุทยาย กตมานิ ตีณิ อโลโภ
นิทานํ กมฺมานํ สมุทยาย อโทโส นิทานํ กมฺมานํ สมุทยาย อโมโห
นิทานํ กมฺมานํ สมุทยาย ยํ ภิกฺขเว อโลภปกตํ กมฺมํ อโลภชํ
อโลภนิทานํ อโลภสมุทยํ โลเภ วิคเต เอวํ ตํ กมฺมํ ปฮี(ต้องใช้ตัว ฮ แทน ห
เพราะถูกตรวจกลายเป็นคำไม่สุภาพไป)นํ โหติ
อุจฺฉินฺนมูลํ ตาลาวตฺถุกตํ อนภาวํ กตํ อายตึอนุปฺปาทธมฺมํ ยํ
ภิกฺขเว อโทสปกตํ กมฺมํ อโทสชํ อโทสนิทานํ อโทสสมุทยํ โทเส
วิคเต เอวํ ตํ กมฺมํ ปฮี(ต้องใช้ตัว ฮ แทน ห เพราะถูกตรวจกลายเป็นคำไม่สุภาพไป)นํ
โหติ อุจฺฉินฺนมูลํ ตาลาวตฺถุกตํ อนภาวํ
กตํ อายตึอนุปฺปาทธมฺมํ ยํ ภิกฺขเว อโมหปกตํ กมฺมํ อโมหชํ
อโมหนิทานํ อโมหสมุทยํ โมเห วิคเต เอวํ ตํ กมฺมํ ปฮี(ต้องใช้ตัว ฮ แทน ห
เพราะถูกตรวจกลายเป็นคำไม่สุภาพไป)นํ โหติ
อุจฺฉินฺนมูลํ ตาลาวตฺถุกตํ อนภาวํ กตํ อายตึอนุปฺปาทธมฺมํ
เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว พีชานิ อขณฺฑานิ อปูตีนิ อวาตาตปหตานิ สารทานิ
สุขสยิตานิ ตานิ ปุริโส อคฺคินา ฑเหยฺย อคฺคินา ฑหิตฺวา
มสึ กเรยฺย มสึ กตฺวา มหาวาเต วา โอผุเนยฺย นทิยา วา
สีฆโสตาย ปวาเหยฺย เอวสฺสุ ตานิ ภิกฺขเว พีชานิ อุจฺฉินฺนมูลานิ
ตาลาวตฺถุกตานิ อนภาวํ กตานิ อายตึอนุปฺปาทธมฺมานิ
เอวเมว โข ภิกฺขเว ยํ อโลภปกตํ กมฺมํ อโลภชํ อโลภนิทานํ อโลภสมุทยํ
โลเภ วิคเต เอวํ ตํ กมฺมํ ปฮี (ต้องใช้ตัว ฮ แทน ห เพราะถูกตรวจ
กลายเป็นคำไม่สุภาพไป) นํ โหติ อุจฺฉินฺนมูลํ
ตาลาวตฺถุกตํ อนภาวํ กตํ อายตึอนุปฺปาทธมฺมํ ยํ อโทสปกตํ
กมฺมํ ฯเปฯ ยํ อโมหปกตํ กมฺมํ ฯเปฯ อนภาวํ กตํ
อายตึอนุปฺปาทธมฺมํ อิมานิ โข ภิกฺขเว ตีณิ นิทานานิ กมฺมานํ
สมุทยายาติ ฯ
โลภชํ โทสช�ฺเจว โมหช�ฺจาปิ ๑ วิทฺทสุ
ยนฺเตน ปกตํ กมฺมํ อปฺปํ วา ยทิ วา พหห
อิเธว ตํ เวทนียํ วตฺถถ อ�ฺ�ํ น วิชฺชติ
ตสฺมา โลภ�ฺจ โทส�ฺจ โมห�ฺจาปิ ๒ วิทฺทสุ
วิชฺชํ อุปฺปาทยํ ภิกฺขุ สพฺพา ทุคฺคติโย ชเหติ ฯ
----------------------------------------------------------------------

และคำอธิบายส่วนหนึ่งในพระอรรกถา จาก

http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=20&i=473
----------------------------------------------------------------------
๔. นิทานสูตร

อรรถกถานิทานสูตรที่ ๔
พึงทราบวินิจฉัยในนิทานสูตรที่ ๔ ดังต่อไปนี้ :-
บทว่า นิทานานิ ได้แก่ เหตุทั้งหลาย.
บทว่า กมมานํ ได้แก่ กรรมที่ให้สัตว์ถึงวัฏฏะ.
บทว่า โลโภ นิทานํ กมฺมานํ สมุทยาย ความว่า ความโลภที่มีความอยากได้และความละโมบ เป็นสภาพ เป็นต้นเหตุ คือเป็นเหตุ. อธิบายว่า เป็นปัจจัย เพื่อการเกิดขึ้นแห่งกรรมที่ทำให้ถึงวัฏฏะ คือทำการประมวลกรรม ที่จะให้ถึงวัฏฏะมา. โทสะที่มีความดุร้ายและความประทุษร้ายเป็นสภาพ ชื่อว่าโทสะ. โมหะที่มีความหลงและความงมงายเป็นสภาพ ชื่อว่าโมหะ.
บทว่า โลภปกตํ แปลว่า กรรมที่บุคคลทำแล้วด้วยโลภจิต. อธิบายว่า ได้แก่ กรรมที่บุคคลผู้ถูกความโลภครอบงำ เกิดละโมบแล้วทำ. กรรม ชื่อว่า โลภชํ เพราะเกิดจากความโลภ. กรรม ชื่อว่า โลภนิทานํ เพราะมีความโลภเป็นต้นเหตุ. กรรม ชื่อว่า โลภสมุทยํ เพราะมีความโลภเป็นสมุทัย. ปัจจัย ชื่อว่า สมุทัย อธิบายว่า มีโลภะเป็นปัจจัย.
บทว่า ยตฺถสฺส อตฺตภาโว นิพฺพตฺตติ ความว่า ในที่ใดอัตภาพของบุคคลนั้น ผู้มีกรรมเกิดแต่ความโลภเกิดขึ้น คือขันธ์ทั้งหลายย่อมปรากฏขึ้น.
บทว่า ตตฺถ ตํ กมมํ วิปจฺจติ ความว่า กรรมนั้นย่อมเผล็ดผลในขันธ์ทั้งหลายเหล่านั้น.
บทว่า ทิฏฺเฐ วา ธมฺเม เป็นต้น พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้เพื่อทรงแสดงถึงประเภทกรรมนั้น เพราะกรรมนั้นเป็นทิฏฐธรรมเวทนียกรรม (ให้ผลในชาตินี้) ก็มี เป็นอุปปัชชเวทนียกรรม (ให้ผลในชาติหน้า) ก็มี หรือเป็น อปรปริยายเวทนียกรรม (ให้ผลในภพต่อๆ ไป) ก็มี.
แม้ในบททั้งสองที่เหลือ ก็มีนัยนี้เหมือนกัน.
บทว่า อขณฺฑานิ แปลว่า ไม่ถูกทำลาย.
บทว่า อปูตีนิ ความว่า ไม่ถึงความเป็นของไม่ใช่พืชพันธ์ เพราะเสีย.
บทว่า อวาตาตปหตานิ ความว่า ทั้งไม่ถูกลมโกรกและแดดเผา.
บทว่า สาราทานิ ความว่า มีสาระที่ถือเอาได้ คือมีสาระ ไม่ใช่ไม่มีสาระ.
บทว่า สุขสยิตานิ ความว่า อยู่อย่างปลอดภัย เพราะเก็บไว้ดี.
บทว่า สุกฺเขตเต ได้แก่ ในนาเตียน.
บทว่า สุปริกมฺมกตาย ภูมิยา ได้แก่ พื้นที่นาที่บริกรรมแล้วด้วยดี ด้วยการไถด้วยไถและด้วยคราด.
บทว่า นิกฺขิตฺตานิ ได้แก่ ปลูกไว้แล้ว.
บทว่า อนุปฺปเวจฺเฉยฺย ได้แก่ ตกเนืองๆ.
ในบทว่า วุฑฒึ เป็นต้น มีวินิจฉัยดังต่อไปนี้
ชื่อว่าเจริญ เพราะสูงขึ้นไป. ชื่อว่างอกงาม เพราะมีรากยึดมั่นอยู่เบื้องล่าง. ชื่อว่าไพบูลย์ เพราะขยายออกไปโดยรอบ.
ก็ในสูตรนี้ คำใดที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้มีอาทิว่า ทิฏเฐ วา ธมฺเม เพื่อไม่ให้ฟั่นเฟือนในคำนั้น ในที่นี้ควรกล่าวจำแนกกรรม (ออกไป). อธิบายว่า โดยปริยายแห่งพระสูตร พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงจำแนกกรรมไว้ ๑๑ อย่าง คือ ทิฏฐธรรมเวทนียกรรม ๑ อุปปัชชเวทนียกรรม ๑ อปรปริยายเวทนียกรรม ๑ ครุกกรรม ๑ พหุลกรรม ๑ ยทาสันนกรรม ๑ กฏัตตาวาปนกรรม ๑ ชนกกรรม ๑ อุปัตถัมภกรรม ๑ อุปปีฬกกรรม ๑ อุปฆาตกกรรม ๑.
....
....
....

กรรม ๑๒ อย่างเหล่านี้ก็ดี กรรม ๑๖ อย่างข้างต้นก็ดี ที่จำแนกไว้แล้ว ย่อจากฐานะของตนลงมา กล่าวโดยปริยายแห่งสุตตันตะจะมี ๑๑ อย่างเท่านั้น. ถึงกรรมเหล่านั้นย่อจากกรรม ๑๑ อย่างนั้นแล้วจะเหลือเพียง ๓ อย่างเท่านั้น คือ ทิฎฐธรรมเวทนียกรรม ๑ อุปปัชชเวทนียกรรม ๑ อปรปริยายเวทนียกรรม ๑.
กรรมเหล่านี้ไม่มีการก้าวก่ายกัน ย่อมตั้งอยู่ในฐานะของตนอย่างเดียว. เพราะว่า ถ้าหากทิฎฐธรรมเวทนียกรรมกลายเป็นอุปปัชชเวทนียกรรม หรืออปรปริยายเวทนียกรรมไปไซร้ พระศาสดาคงไม่ตรัสว่า ทิฎฺเฐว ธมฺเม (ในปัจจุบันนี้เท่านั้น). แม้ถ้าว่า อุปปัชชเวทนียกรรมจักกลายเป็นทิฎฐธรรมเวทนียกรรม หรืออปรปริยายเวทนียกรรมไปไซร้ พระศาสดาคงไม่ตรัสว่า อุปปชฺเช วา (ในภพที่จะเกิดขึ้น).
อนึ่ง หากอปรปริยายเวทนียกรรมจะกลายเป็นทิฎฐธรรมเวทนียกรรม หรืออุปปัชชเวทนียกรรมไป พระศาสนาก็คงไม่ตรัสว่า อปเร วา ปริยาเย (หรือในปริยายภพต่อไป).
แม้ในสุกปักษ์ (กุศลกรรม) พึงทราบความโดยนัยนี้เหมือนกัน.
และพึงทราบวินิจฉัยในธรรมที่เป็นสุกปักษ์ ดังต่อไปนี้
บทว่า โลเภ วิคเต ความว่า เมื่อความโลภปราศไปแล้ว คือดับแล้ว.
บทว่า ตาลวตฺถุกตํ ความว่า ทำให้เป็นเหมือนต้นตาล. อธิบายว่า ทำให้ไม่งอกขึ้นมาอีก เหมือนต้นตาลที่ถูกตัดยอดแล้ว.
บทว่า อนภาวํ กตํ ความว่า กระทำไม่ให้มีในภายหลัง. อธิบายว่า กระทำโดยไม่ให้เกิดขึ้นอีก.
บทว่า เอวสสุ ความว่า พึงเป็นอย่างนั้น.
พึงทราบข้อเปรียบเทียบ ในบทว่า เอวเมว โข ดังต่อไปนี้
กุศลกรรมและอกุศลกรรมพึงเห็นเหมือนพืช พระโยคาวจรพึงเห็นเหมือนบุรุษเอาไฟเผาพืชเหล่านั้น. มัคคญาณพึงเห็นเหมือนไฟ. เวลาที่กิเลสถูกมัคคญาณเผาไหม้ พึงเห็นเหมือนเวลาที่จุดไฟเผาพืช. เวลาที่พระโยคาวจรทำรากของขันธ์ ๕ ให้ขาดแล้วดำรงอยู่ พึงเห็นเหมือนเวลาที่บุรุษเผาพืชให้เป็นเขม่า. เวลาที่พระขีณาสพไม่ถือปฏิสนธิในภพใหม่ เพราะดับขันธ์โดยที่ขันธ์ ๕ ซึ่งมีรากขาดแล้ว ไม่ปฏิสนธิต่อไป เพราะดับความสืบต่อแห่งอุปาทินนกสังขารได้แล้ว พึงทราบเหมือนเวลาที่พืชถูกเขาโปรยไปที่ลมแรงหรือลอยไปในแม่น้ำ ทำให้ไม่หวนกลับมาได้อีก.
บทว่า โมหชํ วาปิ วิทฺทสุ๑- ความว่า ผู้ไม่รู้ (ทำกรรม) แม้ที่เกิดแต่โมหะ.
____________________________
๑- ปาฐะว่า โมหชํ วาปิ วิทฺทสุ ในบาลีและฉบับพม่าเป็น โมหชญฺจาปิวิทฺทสุ

มีคำอธิบายที่ท่านกล่าวไว้ดังนี้ว่า
เขาไม่รู้ คือเป็นอันธพาล ทำกรรมที่เกิดแต่โลภะบ้าง เกิดแต่โทสะบ้าง กรรมใดที่เขากระทำอยู่เช่นนี้ กระทำแล้ว น้อยก็ตาม มากก็ตาม.
บทว่า อิเธว ตํ เวทนียํ ความว่า กรรมนี้เป็นกรรมที่คนพาลนั้นจะพึงได้เสวยในโลกนี้ คือในอัตภาพของตนนี้แหละ. อธิบายว่า กรรมนั้นจะให้ผลในอัตภาพของเขานั่นแหละ.๒-
____________________________
๒- ปาฐะว่า ตสฺเสว อตฺตภาเว จ วิปจฺจติ
ฉบับพม่าเป็น ตสฺเสว ตํ อตฺตภาเว วิปจฺจติ แปลตามฉบับพม่า.

บทว่า วตถํ อญญํ น วิชชติ ความว่า ไม่มีสิ่งอื่นเพื่อประโยชน์แก่การรับผลของกรรมนั้น. เพราะกรรมที่คนหนึ่งทำไว้ จะให้ผลในอัตภาพของอีกคนหนึ่งไม่ได้.๓-
____________________________
๓- ปาฐะว่า น หิ อญฺเญน กตํ กมมํ น อญฺญสฺส อตฺตภาเว วิปจฺจติ
ฉบับพม่าเป็น น หิ อญฺเญน กตํ กมฺมํ อญฺญสฺส อตฺตภาเว วิปจฺจติ.

บทว่า ตสฺมา โลภญฺจ โทสญฺจ โมหญฺจาปิ วิทฺทสุ ความว่า เพราะฉะนั้น ภิกษุใดเป็นผู้รู้ คือเป็นผู้มีปัญญาได้แก่เป็นบัณฑิต ย่อมไม่ทำกรรมนั้น แยกประเภทมีกรรมเกิดแต่ความโลภเป็นต้น ภิกษุนั้นผู้ยังวิชชาให้เกิดขึ้นอยู่ พึงละทุคติทุกอย่างได้ คือเมื่อทำวิชชาคือพระอรหัตมรรค ให้เกิดขึ้น จะละทุคติทุกอย่างใด.
นี้เป็นหัวข้อ (ตัวอย่าง) แห่งเทศนาเท่านั้น. ส่วนพระขีณาสพนั้น แม้สุคติก็ละได้ทั้งนั้น.
แม้ในคำที่ตรัสไว้ว่า ตสฺมา โลภญฺจ โทสญฺจ ดังนี้ พึงทราบว่า ทรงแสดงถึงกรรมที่เกิดแต่โลภะ และเกิดแต่โทสะเหมือนกัน โดยหัวข้อคือโลภะและโทสะ.
ทั้งในพระสูตร ทั้งในพระคาถา พระผู้มีพระภาคเจ้าได้ตรัสทั้งวัฎฎะและวิวัฎฎะไว้โดยประการดังกล่าวมาแล้วนี้แล.

จบอรรถกถานิทานสูตรที่ ๔
-----------------------------------------------------

ยกข้อมูล เพื่อให้เข้าใจ
/////////////////////////////////////////////////////////////
บทว่า ยตฺถสฺส อตฺตภาโว นิพฺพตฺตติ ความว่า ในที่ใดอัตภาพของบุคคลนั้น ผู้มีกรรมเกิดแต่ความโลภเกิดขึ้น คือขันธ์ทั้งหลายย่อมปรากฏขึ้น.
บทว่า ตตฺถ ตํ กมมํ วิปจฺจติ ความว่า กรรมนั้นย่อมเผล็ดผลในขันธ์ทั้งหลายเหล่านั้น.
บทว่า ทิฏฺเฐ วา ธมฺเม เป็นต้น พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้เพื่อทรงแสดงถึงประเภทกรรมนั้น เพราะกรรมนั้นเป็นทิฏฐธรรมเวทนียกรรม (ให้ผลในชาตินี้) ก็มี เป็นอุปปัชชเวทนียกรรม (ให้ผลในชาติหน้า) ก็มี หรือเป็น อปรปริยายเวทนียกรรม (ให้ผลในภพต่อๆ ไป) ก็มี.
//////////////////////////////////////////////////////////////////

อธิบาย ตามที่เข้าใจ ตามภาษาของผมเอง ดังนี้

เมื่อเกิดความโกรธ ขันธ์แห่งความโกรธ เกิดขึ้นรับกรรมในทันที ใจอึดอัดแค้นร้อนจะประทุ หน้าแดงตัวแดง มือสั่น ตัวสั่น คือรับกรรมทันควันในอัธภาพนั้นในปัจจุบันนั้นเอง (ถ้าปล่อยให้ไหลไปกระทำตามความโกรธอย่างต่อเนื่อง วิบากกรรมก็ตามมาเป็นกระบวน ในปัจจุบันนั้นๆ ต่อๆ ไป)

ก็เป็นในทำนองเดียวกับ โลภ ขันธ์ที่เกิดความกระสัน ต้องการได้พุ้งปลูด

เช่นเดียวกันกับความหลง(โมหะ) คือขันธ์แห่งความเศร้าหมอง ไม่รู้สับสน เกิดขึ้น

หมายเหตุ ผมยกข้อมูลมามาก เพื่อให้สามารถ ไปค้นหรือตรวจทานได้โดยง่าย ครับ

จากคุณ : P_vicha

เขียนเมื่อ : 16 ธ.ค. 54 21:13:31