PANTIP.COM : Y11623005 สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ กับ สมเด็จพระญาณสังวร สองชื่อนี้มีความหมายต่างกันอย่างไรครับ []

ความคิดเห็นที่ 2

นวาระวันคล้ายวันประสูติในสมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก วัดบวรนิเวศฯ ครบ 96 พรรษา ในวันที่ 3 ตุลาคม ศกนี้ ข้าพเจ้าขอนอบน้อมบูชาพระอริยสงฆ์พระองค์นี้ ผู้ทรงภูมิธรรมอันประเสริฐ และเป็นประจักษ์พยานหลักฐานแห่งการตรัสรู้ของสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าที่ยังมีตัวตนอยู่ในปัจจุบันนี้

ในมงคลสมัยนี้ จักได้พรรณนาพระคุณอันประเสริฐแห่งสมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก เพื่อเป็นที่ตั้งแห่งความศรัทธา และเพื่อน้อมนำรำลึกถึงพระคุณอันประเสริฐนั้นมาประพฤติปฏิบัติ เพื่อความสุข ความเจริญในธรรม ของเพื่อนมนุษย์ทั้งผอง

พระนามของสมเด็จพระสังฆราชในยุครัตนโกสินทร์นี้ จะใช้คำนำหน้าสี่ลักษณะคือ

ลักษณะแรก ใช้คำนำหน้าว่าสมเด็จพระสังฆราช ดังเช่นพระนามสมเด็จพระสังฆราช (สี) วัดระฆังโฆสิตาราม ในยุคสมัยรัชกาลที่ 1

ลักษณะที่สอง ใช้คำนำหน้าว่าสมเด็จพระมหาสมณเจ้า ดังเช่นสมเด็จพระมหาสมณเจ้ากรมพระวชิรญาณวงศ์ องค์พระอุปัชฌาย์ในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

ลักษณะที่สาม ใช้คำนำหน้าว่าสมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ ดังเช่นสมเด็จพระอริยวงศาคตญาณสมเด็จพระสังฆราช (ปลด) วัดราชบพิธ

ลักษณะที่สี่ ใช้คำนำหน้าว่าสมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช ดังเช่น สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช (เจริญ) วัดบวรนิเวศฯ ซึ่งเป็นที่สมเด็จพระสังฆราชองค์ปัจจุบัน

การใช้คำนำหน้าพระนามสมเด็จพระสังฆราชนั้น น่าจะมีการคำนึงถึงภูมิธรรมและพระคุณของสมเด็จพระสังฆราชแต่ละพระองค์ จึงเป็นที่มาของการพระราชทานนามตามพระสุพรรณบัตรในการสถาปนาสมเด็จพระสังฆราชแต่ละพระองค์

ในยุครัตนโกสินทร์นี้ แม้ว่ามีสมเด็จพระสังฆราชมาแล้วหลายพระองค์ แต่ที่ได้รับพระราชทานนามตามพระสุพรรณบัตรว่า “ญาณสังวร” นั้นมีอยู่เพียง 2 พระองค์เท่านั้น

พระองค์แรกคือสมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช (สุก ไก่เถื่อน) ซึ่งเป็นที่รู้กันโดยทั่วไปว่าทรงเป็นพระมหาเถระที่ทรงภูมิธรรมอันประเสริฐยิ่งในพระพุทธศาสนา ทรงอภิญญา และอิทธิปาฏิหาริย์ เป็นที่เลื่องชื่อลือชาแห่งยุครัตนโกสินทร์

พระองค์ที่สองคือสมเด็จพระสังฆราชองค์ปัจจุบัน ได้รับพระราชทานนามตามที่จารึกในพระสุพรรณบัตรว่าสมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก

และถ้าจะนับเนื่องในเรื่องทรงอภิญญา ทรงอิทธิปาฏิหาริย์ อันเป็นที่ประจักษ์แล้ว ก็กล่าวได้ว่าในยุครัตนโกสินทร์นี้มีพระสมเด็จพระสังฆราชและสมเด็จพระราชาคณะเพียง 3 รูปเท่านั้น

นั่นคือสมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช (สุก ไก่เถื่อน) สมเด็จพระพุฒาจารย์ (โต พรหมรังสี) และสมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช (เจริญ) องค์ปัจจุบัน

พระคุณของสมเด็จพระสังฆราช (สุก ไก่เถื่อน) และสมเด็จพระพุฒาจารย์ (โต พรหมรังสี) นั้นเป็นที่รู้ประจักษ์โดยทั่วไป ไม่จำเป็นต้องกล่าวซ้ำอีก และในโอกาสนี้ย่อมสมควรกล่าวถึงพระคุณประการนี้ในสมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช องค์ปัจจุบันเป็นสำคัญ

ที่มาของคำว่า “ญาณสังวร” นั้นมาจากความสำรวมหรือความสังวรใน 3 ระดับ ตามภูมิธรรมในพระพุทธศาสนา คือ ศีลสังวร อินทรีย์สังวร และญาณสังวร

ศีลสังวร ได้แก่การสำรวมหรือสังวรในศีล โดยศีลที่ว่านี้หมายถึงศีล 2 ชนิด คือ ศีลซึ่งมีลักษณะเป็นพระวินัย ตามพระปาติโมกข์ชนิดหนึ่ง และศีลจากพระโอษฐ์ ซึ่งเป็นศีลที่พระพุทธองค์ทรงตรัสสอนเพื่อการศึกษาและปฏิบัติในการประพฤติพรหมจรรย์ในพระธรรมวินัยแห่งพระบรมศาสดาโดยตรง ได้แก่ จุลศีล มัชฌิมศีล และมหาศีล เมื่อศีลสมบูรณ์บริสุทธิ์แล้ว ย่อมเป็นบาทฐานแห่งสมาธิและปัญญา เพื่อถึงซึ่งความหลุดพ้นหรือนิพพานในที่สุด

อินทรีย์สังวร ได้แก่การสำรวมหรือสังวรในอินทรีย์ทั้งปวงโดยเฉพาะ ในที่นี้หมายถึงตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ ให้มีความเป็นปกติ ไม่วอกแวกหวั่นไหว เมื่อกระทบกับอายตนะภายนอก ได้แก่ รูป รส กลิ่น เสียง สัมผัส และธรรมารมณ์ต่างๆ ถึงซึ่งความเป็นอุเบกขา

ญาณสังวร ได้แก่การสำรวมหรือสังวรในญาณ ซึ่งครอบคลุมถึงรูปฌาน และอรูปฌาน ขึ้นไปจนถึงญาณทั้งสาม อันเป็นสุดยอดสามวิชชาในพระพุทธศาสนา คือบุพเพนิวาสานุสติญาณ จุตูปปาตถญาณ และอาสวัคขยญาณ

พระนามญาณสังวรของสมเด็จพระสังฆราช ทั้งสองพระองค์แห่งกรุงรัตนโกสินทร์จึงมีที่มาจากคำว่าญาณสังวรและความหมายของญาณสังวรอันเป็นภูมิธรรมขั้นสูงและสูงที่สุดในพระพุทธศาสนานั่นเอง

ศีลสังวร อินทรีย์สังวร และญาณสังวร เมื่อบริบูรณ์แล้วพระตถาคตเจ้าทรงตรัสรับรองว่าสามารถกระทำอิทธิปาฏิหาริย์ได้นานาประการ

อันสมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช พระองค์ปัจจุบันนี้ ทรงอิทธิปาฏิหาริย์หลายประการ ทั้งอนุศาสนีย์ปาฏิหาริย์ และอิทธิปาฏิหาริย์

อนุศาสนีย์ปาฏิหาริย์ คือปาฏิหาริย์ในการเทศนาอบรมสั่งสอนเวไนยสัตว์ให้รู้ ให้เข้าใจ และสามารถน้อมนำพระธรรมคำสอนไปประพฤติปฏิบัติเพื่อประโยชน์ตนและประโยชน์ท่านให้ถึงพร้อมได้

สมเด็จพระสังฆราชพระองค์ปัจจุบันนี้ทรงพระคุณอันประเสริฐในด้านอนุศาสนีย์ปาฏิหาริย์ เป็นที่ไว้วางพระราชหฤทัยมาแต่ครั้งสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี ที่โปรดให้ทรงนิพนธ์คำสอนหลากหลายเรื่อง เพื่อเป็นคู่มือการศึกษาและปฏิบัติของชาวพุทธ อันมีประจักษ์พยานหลักฐานอยู่ในปัจจุบัน

อิทธิปาฏิหาริย์คือการกระทำความมหัศจรรย์เหนือกว่าความสามารถของมนุษย์ธรรมดา ซึ่งในประการนี้คนจำนวนมากอาจไม่รู้หรือไม่ทราบ กระทั่งเข้าใจว่าทรงเป็นแค่พระสงฆ์ธรรมดา ที่ปฏิบัติธรรมวินัยไปตามปกติ แต่ความจริงหาเป็นเช่นนั้นไม่

สมเด็จพระสังฆราชพระองค์ปัจจุบันทรงอิทธิปาฏิหาริย์ตามภูมิธรรมอันประเสริฐสูงที่พระองค์ทรงบรรลุแล้ว และเคยมีผู้เห็นประจักษ์หลายครั้ง ดังที่จะยกมาเป็นตัวอย่างดังต่อไปนี้

เรื่องที่หนึ่ง เมื่อครั้งที่ยังมีสงครามระหว่างรัฐบาลกับพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทย พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรับสั่งให้นิมนต์พระมหาเถระทางภาคอีสานหลายรูป ซึ่งเป็นพระป่า ไม่อยู่เป็นที่เป็นทาง แต่มีภูมิธรรมขั้นสูง ด้วยการคมนาคมและการสื่อสารในสมัยนั้น ตลอดจนอุปสรรคในด้านความปลอดภัย เจ้าหน้าที่ไม่สามารถติดต่อนิมนต์พระมหาเถระเหล่านั้นได้

พลตรีอมรรัตน์ จินตกานนท์ นายทหารราชองครักษ์ได้รับมอบหมายให้ไปทูลสมเด็จพระญาณสังวร ซึ่งขณะนั้นยังคงมีสมณศักดิ์ที่พระศาสนโสภณ ขอให้ช่วยนิมนต์แทน หลังจากรออยู่ครู่หนึ่งก็ได้รับคำตอบว่าได้นิมนต์เรียบร้อยแล้ว ให้ทางสำนักพระราชวังจัดรถไปรับ ณ ที่นัดหมายตามวันเวลาที่กำหนด

ปรากฏว่าการติดต่อนิมนต์ครั้งนั้นไม่ได้ใช้เครื่องมือสื่อสารใดๆ เลย แต่เป็นการติดต่อนิมนต์ด้วยโทรจิต ซึ่งเป็นการกระทำอิทธิปาฏิหาริย์อย่างหนึ่งในพระพุทธศาสนา

เรื่องที่สอง เมื่อร่วม 20 ปีที่ผ่านมา ครั้งหนึ่งพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงประชวร สมเด็จพระสังฆราชพร้อมด้วยสมเด็จพระราชาคณะที่ทรงภูมิธรรมขั้นสูงรวม 4 รูป ได้เข้าไปเฝ้าและเจริญสมาธิจิต กระทำสัตยาธิษฐานให้ทรงหายประชวร ก็ทรงหายประชวรในพลัน เป็นที่อัศจรรย์ยิ่ง

เรื่องที่สาม เมื่อ 3 ปีก่อน สมเด็จพระสังฆราชทรงประชวร มีพระอาการมาก จนเป็นที่คาดหมายว่าอาจถึงสิ้นพระชนม์ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ได้เสด็จไปเยี่ยมที่โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ ครั้งนั้นพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงตรัสอาราธนาสมเด็จพระสังฆราชว่าอย่าเพิ่งดับขันธ์ ขอให้ทรงพระชนม์ต่อไปเพื่อช่วยพระองค์ท่าน ขณะนั้นสมเด็จพระสังฆราชแม้ทรงประชวรหนักแต่ยังทรงมีพระสติมั่น ได้ยินกระแสพระราชดำรัสแล้ว ทรงพยักหน้ารับอาราธนา

หลังจากนั้นทรงเจริญอิทธิบาทตามที่พระบรมศาสดาทรงตรัสสอน พระอาการประชวรหนักก็คลายลง จนกระทั่งถึงทุกวันนี้ เป็นที่อัศจรรย์ เป็นเหตุการณ์อย่างเดียวกันกับเมื่อครั้งที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงให้แพทย์หลวงไปอาราธนาเจ้าคุณพุทธทาสเมื่อครั้งที่ป่วยหนัก มีอาการหัวใจวาย เส้นเลือดหัวใจตีบ ความดันสูงถึง 300 และน้ำท่วมปอด ท่านเจ้าคุณพุทธทาสรับอาราธนาแล้วก็เจริญอิทธิบาท กำจัดอาการป่วยจนหายเป็นปกติมาหลายปี กระทั่งประกาศปลงอายุสังขาร และดับขันธ์ในวันที่ 27 พฤษภาคม ปีถัดมา (ดับขันธ์ในวันที่ 27 พฤษภาคม แต่ด้วยอุปกรณ์เครื่องมือทางการแพทย์จึงยังทำให้หัวใจเต้นได้ต่อมาอีกหลายวัน)

ขอสาธุชนทั้งหลายที่ได้ทราบพระคุณอันประเสริฐของพระองค์ท่าน จงพร้อมเพรียงกันน้อมนำเอาพระคุณนั้นมาประพฤติปฏิบัติ ดังที่เห็นประจักษ์ชัดในพยานหลักฐานที่มีตัวตนแห่งการตรัสรู้ของพระบรมศาสดาเพื่อความสุข ความเจริญ ถ้วนทั่วกันเทอญ.

อ้างอิง http://www.manager.co.th/Daily/ViewNews.aspx?NewsID=9520000115576

จากคุณ : OnceWakeUp

เขียนเมื่อ : 25 ม.ค. 55 19:31:43

ความคิดเห็นที่ 5

คำว่า "สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ", "สมเด็จพระอริยวงศญาณ" เป็นคำนำหน้าพระนามของสมเด็จพระสังฆราชที่เป็นบุคคลธรรมดา ไม่ใช่เชื้อพระวงศ์ (ข้อนี้เป็นไปตามที่คุณโขตานกล่าวไปแล้ว)

และผมมีข้อที่ขอเสริมความเข้าใจเพิ่มเติมอีก ดังนี้

เท่าที่ผมสังเกตจากพระนามของสมเด็จพระสังฆราชแต่ละพระองค์ ตั้งแต่ต้นกรุงรัตนโกสินทร์เป็นต้นมา มีข้อที่น่าจะพอสรุปได้ดังนี้

สมเด็จพระสังฆราชที่ทรงมีราชทินนามนำหน้าว่า "สมเด็จพระอริยวงษญาณ" มี ๖ พระองค์ (คือ สมเด็จพระสังฆราช สี, สมเด็จพระสังฆราชศุข, สมเด็จพระสังฆราชมี, สมเด็จพระสังฆราช สุก (ญาณสังวร), สมเด็จพระสังฆราช -ด่อน, สมเด็จพระสังฆราช-นาค)

ถัดจากนั้นมา สมเด็จพระสังฆราชที่มีราชทินนามว่า สมเด็จพระมหาสมณเจ้า คือ สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส (พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าวาสุกรี), กรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์ (พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าฤกษ์), กรมพระยาวชิรญาณวโรรส (พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้ามนุษย์นาคมานพ)

ส่วนสมเด็จพระสังฆราชที่ทรงมีราชทินนามว่า สมเด็จพระสังฆราช"เจ้า" มีสองพระองค์ คือ พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหลวงชินวรสิริวัฒน์ สมเด็จพระสังฆราชเจ้า (หม่อมเจ้าภุชงค์ ชมพูนุท) และสมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์( มรว. ชื่น นภวงศ์)

สาเหตุที่บางพระองค์ซึ่งเป็นเชื้อพระวงศ์เหมือนกัน แต่ได้รับการสถาปนาเป็นสมเด็จพระมหาสมณเจ้าบ้าง สมเด็จพระสังฆราชเจ้าบ้าง น่าจะเป็นเพราะ

- พระองค์ที่ทรงเป็นสมเด็จพระมหาสมณเจ้านั้น ทรงเป็นพระโอรสของพระมหากษัตริย์โดยตรง

- แต่พระองค์ที่ทรงดำรงราชทินนามที่ สมเด็จพระสังฆราช"เจ้า" นั้น เป็นพระโอรส หรือโอรส ของเชื้อพระวงศ์ระดับถัดลงมา (เช่นเป็นโอรสของพระเจ้าลูกยาเธอ, พระเจ้าวรวงศ์เธอฯ, หม่อมเจ้า) เป็นต้น

สมัยต่อมา (ถัดจากยุคที่สมเด็จพระสังฆราช ทรงมีราชทินนามที่ สมเด็จพระอริยวงษญาณ) ก็มีการถวายพระนาม หรือราชทินนามของท่านผู้ได้รับการสถาปนาเป็นสมเด็จพระสังฆราชเสียใหม่ จากเดิมที่เป็น สมเด็จพระอริยวงศญาณ ก็กลายมาเป็น "สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ"

มีข้อที่น่าสังเกตอยู่ว่า ในสมัยก่อนนั้น แม้พระสังฆราชบางพระองค์ จะทรงมีราชทินนามอื่น ในขณะเป็นสมเด็จพระราชาคณะ แต่เมื่อทรงได้รับการสถาปนาเป็นสมเด็จพระสังฆราชแล้ว จะทรงมีราชทินนามใหม่ว่า "สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ... สมเด็จพระสังฆราช" (กรณีทรงเป็นลูกคนธรรมดาสามัญ)

ยกตัวอย่างเช่น สมเด็จพระสังฆราช (-สา ปุสฺสเทโว หรือ สมเด็จฯ สา ๑๘ ประโยค ) เดิมมีราชทินนามขณะเป็นสมเด็จพระราชาคณะที่ "สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์" ต่อเมื่อได้รับการสถาปนาเป็นสมเด็จพระสังฆราช ก็เปลี่ยนราชทินนาม เป็น สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ (สมเด็จพระสังฆราช สา ทรงเป็นพระสังฆราชพระองค์แรก ที่ได้รับการสถาปนาอิสสริยยศเป็น สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ)

ในปัจจุบัน เข้าใจว่าจะมีการเปลี่ยนแปลงลักษณะคำนำหน้าพระนาม คือเมื่อสมเด็จพระราชาคณะรูปใด มีราชทินนามว่าอะไร เมื่อได้รับพระมหากรุณาโปรดเกล้า สถาปนาเป็นสมเด็จพระสังฆราช ก็จะขึ้นต้นพระนามด้วยราชทินนามครั้งเป็นสมเด็จพระราชาคณะ แล้วต่อด้วยคำว่า ".... สมเด็จพระสังฆราช"

ถ้าหากในอนาคตกาลนานไกล มีสมเด็จพระราชาคณะรูปใด มีราชทินนามอื่น ก็คงจะขึ้นราชทินนามนั้น และต่อด้วยคำว่า สมเด็จพระสังฆราช

ดังเช่นสมเด็จพระสังฆราชพระองค์ปัจจุบัน มีราชทินนามเดิม ครั้งเป็นสมเด็จพระราชาคณะ ว่า "สมเด็จพระญาณสังวร...." เมื่อมีพระมหากรุณาโปรดเกล้าสถาปนาให้ืทรงเป็นสมเด็จพระสังฆราช จึงขึ้นราชทินนามก่อน

ธรรมเนียมการใช้คำว่า "สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ" เป็นไปได้ว่า น่าจะเลิกใช้ไปแล้วในปัจจุับันครับ

ป.ล. เนื้อหานี้ ผมอาจสรุปคลาดเคลื่อนไปได้บ้าง หากผู้รู้ท่านอื่นจะมีข้อแย้งค้าน หรือเสริมในจุดคลาดเคลื่อน ก็จะเป็นประโยชน์อย่างยิ่ง
แก้ไขเมื่อ 26 ม.ค. 55 00:00:46
แก้ไขเมื่อ 25 ม.ค. 55 23:51:03

จากคุณ : chohokun

เขียนเมื่อ : 25 ม.ค. 55 23:44:22