PANTIP.COM : Y11845497 ทาสของพระพุทธเจ้า พระองค์นี้ เป็นอย่างไร? []

ความคิดเห็นที่ 5

เรียนท่านเซนฯ

จาก
พระไตรปิฎก เล่มที่ ๓๑ พระสุตตันตปิฎก เล่มที่ ๒๓
ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค

http://www.84000.org/tipitaka/pitaka_item/v.php?B=31&A=1912&Z=2028&pagebreak=0

[๑๖๖] คำว่า วิญญาณจริยา ความว่า ชื่อว่าวิญญาณจริยา เพราะ
อรรถว่ากระไร ฯ
ชื่อว่าวิญญาณจริยา เพราะอรรถว่า ประพฤติไม่มีราคะประพฤติไม่มี
โทสะ ประพฤติไม่มีโมหะ ประพฤติไม่มีมานะ ประพฤติไม่มีทิฐิ ประพฤติไม่
มีอุทธัจจะ ประพฤติไม่มีวิจิกิจฉา ประพฤติไม่มีอนุสัย ประพฤติไม่ประกอบ
ด้วยราคะ ประพฤติไม่ประกอบด้วยโทสะ ประพฤติไม่ประกอบด้วยโมหะ
ประพฤติไม่ประกอบด้วยมานะ ประพฤติไม่ประกอบด้วยทิฐิ ประพฤติไม่ประกอบ
ด้วยอุทธัจจะ ประพฤติไม่ประกอบด้วยวิจิกิจฉา ประพฤติไม่ประกอบด้วยอนุสัย
ประพฤติไม่ประกอบด้วยกุศลกรรม ประพฤติไม่ประกอบด้วยอกุศลกรรม ประ-
*พฤติไม่ประกอบด้วยกรรมมีโทษ ประพฤติไม่ประกอบด้วยกรรมไม่มีโทษ ประ-
*พฤติไม่ประกอบด้วยกรรมดำ ประพฤติไม่ประกอบด้วยกรรมขาว ประพฤติไม่
ประกอบด้วยกรรมที่มีสุขเป็นกำไร ประพฤติไม่ประกอบด้วยกรรมที่มีทุกข์เป็น
กำไร ประพฤติไม่ประกอบด้วยกรรมที่มีสุขเป็นวิบาก ประพฤติไม่ประกอบด้วย
กรรมที่มีทุกข์เป็นวิบาก ประพฤติในอารมณ์ที่รู้แจ้งแล้ว วิญญาณมีความประพฤติ
เห็นปานนี้ เหตุนั้นจึงชื่อว่า วิญญาณจริยา จิตนี้บริสุทธิ์โดยปกติ เพราะอรรถ
ว่าไม่มีกิเลส เหตุนั้นจึงชื่อว่า วิญญาณจริยานี้ชื่อว่าวิญญาณจริยา ฯ

ฉบับบาลี ใช้คำว่า

จริยา โหตีติ วิญฺญาณจริยา ปกติปริสุทฺธมิททํ
จิตฺตํ นิกฺกิเลสฏฺเฐนาติ วิญญานจริยา อยํ วิญฺญาณจริยา ฯ

อรรถกถา แก้ว่า

[๑๖๖] บัดนี้ พระสารีบุตรเถระเพื่อจะแสดงว่า ที่ชื่อว่าวิญญาณจริยา เพราะอรรถว่าเพียงรู้แจ้งอารมณ์ จึงกล่าวบทมีอาทิว่า นีราคา จรติ - ประพฤติไม่มีราคะ.
ความว่า วิญญาณย่อมถึงระหว่างการตั้งลงในการประกอบด้วยราคะเป็นต้น และการประกอบด้วยศรัทธาเป็นต้น. เมื่อไม่มีการประกอบเหล่านั้น วิญญาณย่อมตั้งอยู่ในที่ตั้งของตน. เพราะฉะนั้น พระสารีบุตรเถระย่อมแสดงเพียงกิจของวิญญาณแห่งวิญญาณที่ท่านกล่าวแล้วนั้น ด้วยคำมี นีราคา เป็นต้น.
ชื่อว่า นีราคา เพราะอรรถว่าประพฤติไม่มีราคะ. อาจารย์บางพวกกล่าวทำเป็นรัสสะว่า นิราคา.
อนึ่ง คนมีราคะด้วยความกำหนัด. มีโทสะด้วยการประทุษร้าย. มีโมหะด้วยการหลง. มีมานะด้วยการถือตัว. มีทิฏฐิด้วยความเห็นวิปริต. ความเป็นผู้ฟุ้งซ่านหรือความเป็นผู้ไม่สงบ ชื่อว่าอุทธัจจะ. วิจิกิจฉามีอรรถดังได้กล่าวแล้ว.
ชื่อว่าอนุสัย เพราะอรรถว่านอนเนื่องในสันดาน. กล่าวว่า นิรนุสยา ท่านกล่าวว่า นานุสยา. มีความอย่างเดียวกันว่าไม่มีอนุสัย.
ในบทนี้ พึงทราบว่าไม่มีกิเลสอย่างกลางที่ถึงความครอบงำ.
จริงอยู่ วิญญาณจริยา ท่านมิได้กล่าวถึงอนุสัยที่ละได้แล้ว. พระสารีบุตรเถระเพื่อแสดงถึงทัสนะในระหว่างโดยปริยายว่า วิญญาณจริยาใดมีชื่อว่า นีราคา เป็นต้น. วิญญาณจริยานั้นเป็นอันชื่อว่าพ้นแล้วจากราคะเป็นต้น จึงกล่าวบทมีอาทิว่า ราควิปฺปยุตฺตา - พ้นแล้วจากราคะ.
อนึ่ง เพื่อเห็นความที่จิตพ้นจากกิเลสเหล่าอื่นอีก จึงกล่าวว่า กุสเลหิ กมฺเมหิ เป็นอาทิ. กุศลนั่นแหละเป็นกรรมไม่มีโทษ เพราะไม่มีโทษมีราคะเป็นต้น.
ชื่อว่า สุกฺกานิ - กรรมขาว เพราะประกอบด้วยหิริโอตตัปปะอันทำความเป็นผู้บริสุทธิ์.
ชื่อว่า สุขุทฺรยานิ เพราะอรรถว่ามีสุขเกิดขึ้น เพราะมีสุขเป็นไป.
อีกอย่างหนึ่ง ชื่อว่า สุขุทฺรยานิ เพราะอรรถว่ามีสุขเกิดขึ้นเป็นกำไร เพราะมีสุขเป็นวิบาก. พึงประกอบอกุสลโดยตรงกันข้ามกับที่กล่าวแล้ว.
บทว่า วิญฺญาเต จรติ - ประพฤติในอารมณ์ที่รู้แจ้งแล้ว.
ความว่า อารมณ์ที่รู้แจ้งด้วยความรู้ชัด ชื่อว่าวิญญาตะ ในอารมณ์ที่รู้แจ้งแล้วนั้น.
ท่านอธิบายไว้อย่างไร.
ท่านอธิบายไว้ว่า ชื่อว่าวิญญาณจริยา เพราะประพฤติในความรู้แจ้งอารมณ์ที่รู้แจ้ง เพราะประกอบด้วยความรู้ชัดดุจผ้าสีเขียว เพราะประกอบด้วยสีเขียว.
บทว่า วิญฺญาณสฺส เอวรูปา จริยา โหติ - วิญญาณมีความประพฤติเห็นปานนี้.
ความว่า วิญญาณมีประการดังกล่าวแล้ว เป็นวิญญาณมีความประพฤติดังได้กล่าวแล้ว.
อนึ่ง ท่านกล่าวโดยโวหารว่า ความประพฤติของวิญญาณ. แต่ไม่มีความประพฤติต่างหากจากวิญญาณ.
บทว่า ปกติปริสุทฺธมิทํ จิตฺตํ นิกฺกิเลสฏฺเฐน - จิตนี้บริสุทธิ์โดยปรกติ เพราะอรรถว่าไม่มีกิเลส.
ความว่า จิตมีประการดังกล่าวแล้วนี้ บริสุทธิ์โดยปรกติ เพราะไม่มีกิเลสมีราคะเป็นต้น. เพราะฉะนั้น ท่านจึงกล่าวไว้ว่า ชื่อว่าวิญญาณจริยา เพราะอรรถว่าประพฤติเพียงรู้เท่านั้น.
ปาฐะว่า นิเกฺลสฏฺเฐน ก็มี.

http://www.84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=165&p=1#

จากคุณ : บุญเรือง

เขียนเมื่อ : 19 มี.ค. 55 20:22:35