ความคิดเห็นที่ 1 ดำน้ำมาตอบครับ...เป็นความเห็นส่วนตัวนะครับว่า ๑. เสื่อมได้ครับเว้นแต่เป็นกรณีสมุทเฉทปหานตอนได้ลุ มรรค ผล ๒. ผมว่าไม่ต่างกันในเรื่องของผล แต่ต่างกันที่ ช้า เร็ว จากคุณ : sinnerman เขียนเมื่อ : 7 เม.ย. 55 18:03:12

ความคิดเห็นที่ 2 ญาณ คือ ปัญญา ซึ่งแบ่งออกเป็น 1. โลกียญาณ เป็นญาณที่สามารถเสื่อมได้เหมือนฌาน เพราะยังอยู่ในขั้นโลกียะ 2. โลกุตรญาณ เป็นญาณขั้นโลกุตระ คือ อยู่เหนือ หรือพ้นจากทางโลก จะไม่เสื่อมสลายไปแบบโลกียญาณ ญานสามารถแบ่งได้เป็น ญาณ 3 และ ญาณ 16 คำว่า ญาณ ในความหมายเฉพาะ หมายถึง พระปรีชาหยั่งรู้ของพระพุทธเจ้า ความรู้แจ้งที่พระพุทธเจ้าตรัสรู้ เรียกเต็มว่า โพธิญาณ หรือ สัมมาสัมโพธิญาณ มี 3 อย่าง หรือที่เรียกว่าวิชชา3 วิชชาญาณ 3  คือ 1. บุพเพนิวาสานุสสติญาณ ความรู้เป็นเหตุให้ระลึกถึงขันธ์ที่เกิดในอดีตได้ คือ ระลึกชาติได้ 2. จุตูปปาญาณ ความรู้ในจุติและอุบัติของสัตว์โลกได้ เรียกว่า ทิพพจักขุญาณ หรือ ทิพยจักษุญาณ บ้าง 3. อาสวักขยญาณ ความรู้ในการกำจัดอาสวกิเลสให้สิ้นไป ญาณที่1-2 จัดเป็นโลกียญาณสามารถเสื่อมไปได้ ส่วนญานที่3 คือ อาสวักขยญาณไม่เสื่อมไป เพราะเป็นโลกุตรญาณ ญาณ3 ในส่วนอดีต-อนาคต-ปัจจุบัน ได้แก่ 1. อตีตังสญาณ หมายถึง ญาณในส่วนอดีต รู้เหตุการณ์ในอดีต 2. อนาคตังสญาณ หมายถึง ญาณในส่วนอนาคต รู้เหตุการณ์ในอนาคต 3. ปัจจุปปันญาณ หมายถึง ญาณในส่วนปัจจุบัน รู้เหตุการณ์ปัจจุบันว่่าใครทำอะไรอยู่ 1,2,3 เสื่อมได้ ญาณ3 ในการหยั่งรู้อริยสัจจ์ (รอบสามอาการสิบสอง คือ การพิจารณาอริยสัจ4 สามรอบ) ได้แก่ สัจจญาณ หมายถึง ญาณในการหยั่งรู้อริยสัจจ์แต่ละอย่าง กิจจญาณ หมายถึง ญาณในการหยั่งรู้กิจในอริยสัจจ์ กตญาณ หมายถึง ญาณในการหยั่งรู้กิจอันได้ทำแล้วในอริยสัจจ์ ทั้ง3ญาณนี้ไม่เสื่อม เพราะเป็นโลกุตรญาณ ญาณ16 และ วิปัสสนาญาณ 9 ในคัมภีร์ปฏิสัมภิทามรรค และคัมภีร์วิสุทธิมรรค มีการบรรยายขั้นต่างของการวิปัสสนา เป็น 16 ขั้น หรือเรียกว่า ญาณ16 (โสฬสญาณ) เป็นญาณที่เกิดแก่ผู้บำเพ็ญวิปัสสนา โดยลำดับตั้งแต่ต้น จนถึงจุดหมายคือมรรคผลนิพพาน คือ 1. นามรูปปริจเฉทญาณ หมายถึง ญาณกำหนดแยกนามรูป 2. นามรูปปัจจัยปริคคหญาณ หมายถึง ญาณจับปัจจัยแห่งนามรูป 3. สัมมสนญาณ หมายถึง ญาณพิจารณานามรูปโดยไตรลักษณ์ 4. อุทยัพพยานุปัสสนาญาณ หมายถึง ญาณตามเห็นความเกิดและความดับแห่งนามรูป วิปัสสนูปกิเลสเกิดขึ้นได้ในช่วงนี้(ระหว่างเกิดถึงดับ เห็นเป็นดุจกระแสน้ำที่ไหล) 5. ภังคานุปัสสนาญาณ หมายถึง ญาณตามเห็นจำเพาะความดับเด่นขึ้นมา(ระหว่างดับถึงเกิด) 6. ภยตูปัฏฐานญาณ หมายถึง ญาณอันมองเห็นสังขารปรากฏเป็นของน่ากลัว ไม่แน่นอน ดุจกลัวต่อมรณะที่จะเกิด 7. อาทีนวานุปัสสนาญาณ หมายถึง ญาณคำนึงเห็นโทษภัยของสิ่งทั้งปวง ผันผวนแปรปรวน พึ่งพิงมิได้ 8. นิพพิทานุปัสสนาญาณ หมายถึง ญาณคำนึงเห็นด้วยความเบื่อหน่าย 9. มุจจิตุกัมยตาญาณ หมายถึง ญาณหยั่งรู้อันใคร่จะพ้นไปเสีย 10. ปฏิสังขานุปัสสนาญาณ หมายถึง ญาณอันพิจารณาทบทวนเพื่อจะหาทางหนี 11. สังขารุเบกขาญาณ หมายถึง ญาณอันเป็นไปโดยความเป็นกลางวางเฉยต่อสังขาร 12. สัจจานุโลมิกญาณ หมายถึง ญาณเป็นไปโดยควรแก่การหยั่งรู้อริยสัจจ์(พิจารณาวิปัสสนาญาณทั้ง๘ที่ผ่านมา ว่าเป็นทุกข์ เมื่อเห็นทุกข์ก็เห็น สมุทัย นิโรธ มรรค โดยแต่ละญาณเป็นเหตุเกิดมรรค ทั้ง๘ ตามลำดับ ) 13. โคตรภูญาณ หมายถึง ญาณครอบโคตร คือ หัวต่อที่ข้ามพ้นภาวะปุถุชน (ถ้าเป็นอริยบุคคลแล้ว จะเรียกว่าวิทานะญาณ)เห็นความทุกข์จนไม่กลัวต่อความว่าง ดุจบุคคลกล้าโดดจากหน้าผาสู่ความว่างเพราะรังเกียจในหน้าผานั้นอย่างสุดจิตสุดใจ 14. มัคคญาณ หมายถึง ญาณในอริยมรรค 15. ผลญาณ หมายถึง ญาณอริยผล 16. ปัจจเวกขณญาณ หมายถึง ญาณที่พิจารณาทบทวน แต่เมื่อกล่าวถึงวิปัสสนาญาณโดยเฉพาะ อันหมายถึงญาณที่นับเข้าในวิปัสสนา หรือญาณที่จัดเป็นวิปัสสนา จะมีเพียง 9 ขั้น คือ ตั้งแต่ อุทยัพพยานุปัสสนาญาณ ถึง สัจจานุโลมิกญาณ (ตามปฏิปทาญาณทัสสนวิสุทธิ (ขั้นหนึ่งใน วิสุทธิ7) ที่บรรยายในคัมภีร์วิสุทธิมรรค แต่ในคัมภีร์อภิธัมมัตถสังคหะ นับรวม สัมมสนญาณ ด้วยเป็น10ขั้น) วิปัสสนาญาณคืออุทยัพพยานุปัสสนาญาณ ภังคานุปัสสนาญาณ นั้นเห็นอนิจจัง วิปัสสนาญาณคือภยตูปัฏฐานญาณ อาทีนวานุปัสสนาญาณ นิพพิทานุปัสสนาญาณ นั้นเห็นทุกขัง วิปัสสนาญาณคือมุจจิตุกัมยตาญาณ ปฏิสังขานุปัสสนาญาณ สังขารุเบกขาญาณ นั้นเห็นอนัตตา ตอบข้อ1. ในญาณทั้ง16 นี้ มีเพียงมรรคญาณ และผลญาณเท่านั้น(ญาณที่14-15) ที่เป็นญาณขั้นโลกุตระ  คือ เหนือหรือพ้นจากทางโลก จึงหลุดพ้นหรือจางคลายจากทุกข์ตามมรรค,ตามผลนั้นๆ จึงไม่เสื่อมสลายไป  ส่วนที่เหลือยังจัดเป็นขั้นโลกียะทั้งสิ้น จึงเสื่อมสลายไปได้ ตอบข้อ2. ญาณที่เกิดในอัปปนาสมาธิไม่ต่างจากญาณที่เกิดในอุปจารสมาธิและขณิกสมาธิ แต่องค์ธรรมที่ใช้พิจารณาต่างกัน กล่าวคือ ในอัปปนาสมาธิ หรือสมาธิขั้นฌาน จะใช้องค์ฌานในการพิจารณาไตรลักษณ์ จากฌาน1 ทำไปๆ เกิดเข้าฌาน2 เกิดปีติสุข แล้วปีติสุขดับไป ก็เข้าฌาน4 เกิดเป็นอุเบกขา ทำให้เห็นความไม่เที่ยงของปีติสุข หรืออยู่ฌาน4 นิ่งสงบในเอกัคคตารมณ์อยู่ดีๆก็หลุดออกมาอยู่อุปจารสมาธิ(เฉียดฌาน) กลับมาอยู่กับบริกรรม(คำบริกรรมหรือลมหายใจ หรือเกิดความคิดวิ่งเข้ามาใหม่) ก็เห็นความไม่เที่ยงของเอกัคคตาเช่นกัน ส่วนอุปจารสมาธิและขณิกสมาธิ ยังคงมีความคิดและยังรู้สึก(มีเวทนา)ทางกายอยู่ จึงใช้กาย เวทนา จิต ธรรม (สติปัฏฐาน4) ในการพิจารณาองค์ธรรมในขั้นวิปัสสนาได้ โดยใช้สติพิจารณาองค์ธรรมที่ปรากฏ เช่น ลมหายใจ(กาย) มีเข้าก็ต้องออก เวทนา พิจารณาทุกข์จากเหน็บกินที่ขา จิต ก็ดูว่่า จิตมีราคะ ไม่มีราคะ ฯลฯ ดูธรรม คือ ไตรลักษณ์ (ไม่เที่ยง จางคลาย ดับหาย ปล่อยวาง) อ้างอิง http://nkgen.com/715.htm http://th.wikipedia.org/wiki/ญาณ http://guru.google.co.th/guru/fhistory?fid=13024b5877538bff0004b4f38bccf688 แก้ไขเมื่อ 07 เม.ย. 55 20:06:36 แก้ไขเมื่อ 07 เม.ย. 55 20:03:03 แก้ไขเมื่อ 07 เม.ย. 55 18:12:09 จากคุณ : หมาชายหาด เขียนเมื่อ : 7 เม.ย. 55 18:04:27

ความคิดเห็นที่ 3 ได้ความรู้ดีมากเลยค่ะ เราก็เคยคิดว่าญาณไม่เสื่อมเหมือนฌานนะ  แบบว่าได้แล้วได้เลย เคยถามหลวงพี่ที่วัดอัมพวันเหมือนกัน ท่านบอกว่าเสื่อมได้ เหมือนขึ้นเขาแล้วปล่อยเบรค มันก็ไหลลงมา เพราะงั้นจึงควรปฏิบัติทุกวัน เพื่อรักษาญาณไว้ ปล. เห็น จขกท ถามถึงญาณ 3 พอดีเราเพิ่งกลับจากวัดมหาธาตุมา พระอ.ท่านเทสน์เรื่องนี้พอดี ท่านว่า ญาณ 1-3 ต้องกำหนดรูปนามเป็นอารมณ์ซึ่งการจะทำให้เห็นญาณนี้บางครั้งอาจทำได้ยาก แต่กลับพบว่าญาณ 4 (เห็นรูปนาม เกิด ดับ) กลับมาสามารถเกิดได้ง่ายกว่า พระอ.ท่านสอนว่า ให้มีสติระลึกรู้ที่กาย หรือ เวทนา ให้มาก เพราะ 2 ฐานนี้เป็นของหยาบสามารถกำหนดได้ง่ายกว่า ส่วนใหญ่การเกิดดับที่จะเห็นกันชัดๆๆ จะเป็นเวทนาค่ะ ถ้าสติเริ่มดีจะเห็นการเกิดดับของเวทนาย่อย เยอะมาก แก้ไขเมื่อ 07 เม.ย. 55 18:56:27 จากคุณ : I know who am i เขียนเมื่อ : 7 เม.ย. 55 18:42:19

ความคิดเห็นที่ 4 ก็เป็นสังขารอย่างหนึ่ง  ก็ย่อมเสื่อมได้  เพราะต้องตกอยู่ในอำนาจของไตรลักษณ์เหมือนสังขารอื่นๆ .... ที่ไม่เสื่อมก็มี นิพพาน อย่างเดียว เท่านั้น จากคุณ : โขตาน เขียนเมื่อ : 7 เม.ย. 55 20:44:46

ความคิดเห็นที่ 5 เรื่องของญาณและฌานนั้นต้องสารภาพว่าผมชมชอบต่อคำสอนดั่งเดิม ในสมัยพุทธกาลมากกว่าคำสอนที่ได้รวบรวมแล้วแบบคำภีย์ชั้นหลัง คำสอนในสมัยพุทธกาลที่พระพุทธองค์ทรงสั่งสอนสาวกและคำสนทนาธรรม ระหว่างภิกษุด้วยกันบางท่อนบางตอนนี้ใกล้เคียงกับประสบการณ์ของเรา ในสมัยพุทธกาลนั้นพระพระพุทธองค์หรือพระอุปชาย์ท่านแนะนำกัมฐานให้แล้ว สาวกหรือลูกศิษย์ก็ต้องปลีกตัวไปให้ที่วิเวกพิจารณากัมฐานที่ตนเองได้มา ถ้าถูกกับวาสนาบารมีแต่ปางก่อนท่านผู้นั้นก็จะเจริญกัมฐานได้สำเร็จอย่างรวดเร็ว แต่ก็มีบางครั้งที่บางท่านเจริญกัมฐานไม่ได้ตามที่อุปชาจารย์มอบให้ บางทีพระพุทธองค์ก้ทรงตำหนิอุปชาจารย์ผู้นั้นว่าให้กัมฐานไม่เหมาะกับศิษย์ มันไม่ใช่อะไรที่ห่างอาจารย์ไม่ได้เลยธรรมะของพระพุทธองค์ไม่ได้น่ากลัวอะไร อย่างนั้นเลยสมัยพุทธกาลการเจริญกัมฐานต้องอยู่ในที่วิเวกเพื่อพิจารณากัมฐาน ในจูฬสุญญตสูตรท่านบอกว่าต้องเอาวิเวกเอาป่่าเป็นที่พึ่งก่อนพอจิตสงบด้วยป่า ด้วยวิเวกแล้วก็พิจารณากสินดิน พิจารณาแล้วจะเห็นว่าธรรมะของพระพุทธองค์ จะมีลักษณะแบบค่อยเป็นค่อยไปไม่บีบบังคับจิตมากเกินไป พุทธธรรมมีความเป็น ปัจจะตังเมื่อเข้าถึงแล้วก็จะรู้ด้วยตนเองถ้าติดตรงไหนจึงค่อยเข้าหาอาจารย์ จากคุณ : คนกรุงธน เขียนเมื่อ : 7 เม.ย. 55 20:50:08

ความคิดเห็นที่ 6 ท่านโขตาน ข้าน้อยมิบังอาจ แต่มีปัญหาสงสัยในคำตอบของท่าน ถ้าญาณทั้งหมดเสื่อมไปได้หมดยกเว้นนิพพาน แสดงว่าผู้บรรลุโสดาบันสามารถกลับมาเป็นปุถุชนได้อีก พระสกทาคามีสามารถกลับมาเป็นปุถุชนและพระโสดาบันได้อีก พระอนาคามีสามารถกลับมาเป็นปุถุชน พระโสดาบัน และพระสกทาคามีได้อีก มีเพียงพระอรหันต์(ได้นิพพาน)เท่านั้นที่ไม่กลับเป็นปุถุชน พระสกทาคามี และพระโสดาบันได้อีก เพราะญาณท่านไม่เสื่อม จริงๆแล้วพระอริยบุคคลย่อมรู้ว่าตนยังละกิเลสตัวใดไม่หมด ตรงนี้เป็นญาณอันหนึ่งอันเรียกว่่า อาสวักขยญาณ คือ ความรู้ในการกำจัดอาสวกิเลสให้สิ้นไป เพราะเมื่อเจริญสติย่อมพบกิเลสที่ตนยังเหลืออยู่เพื่อที่จะประหาร เมื่อญาณนี้เสื่อมได้ก็แสดงว่าพระอริยบุคคลขั้นต่ำกว่าอรหันต์ถ้าอาสวักขยญาณเสื่อมไปก็จะไม่มีปัญญาหยั่งรู้กิเลสที่ตนมีและวิธีกำจัดกิเลสเหล่านั้นหรือเปล่าคะ? จากคุณ : หมาชายหาด เขียนเมื่อ : 7 เม.ย. 55 21:27:52

ความคิดเห็นที่ 7 สมถวิปัสสนา เมื่อยังไม่ถึงมรรค เกิดขึ้นแล้วก็เสื่อมได้ ดังเรื่องของ สามเณรผู้มีฤทธิ์มาก ภายหลังเสื่อมจากฤทธิ์ เพราะความหลงไหลในสตรี  (ดู อรรถกถา วิภังค์ปกรณ์ หน้า 179) ด้วยเหตุนี้ สัมมัปธาน ๔ จึงมีความสำคัญมาก คือ เพียรระวังอกุศลธรรมที่ยังไม่เกิด ไม่ให้เกิดขึ้น และเพียรระวัง กุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ไม่ให้เสื่อมไป ____________________________________________ ในเรื่องการเกิดขึ้นของวิปัสสนาญาณนั้น ถ้าเป็น สมถยานิกบุคคล คือพระโยคาวจรที่ได้อัปปนาสมาธิมาก่อน ก็ต้องถอยออกจากอัปปนาสมาธิ พิจารณาองค์ฌาน เพื่อยกขึ้นสู่ไตรลักษณ์ ให้เห็นถึง อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา สมถยานิกบุคคล นี้ถือว่าเป็นผู้ได้สั่งสมบารมีทางสมาธินทรีย์มามาก จึง เจริญฌานสมาบัติได้สำเร็จ เมื่อมาเจริญวิปัสสนาต่อ ย่อมมีสมาธินทรีย์ที่แก่กล้า ถ้าอินทรีย์ห้าที่เหลือ มีสติทรีย์ ปัญญินทรีย์ เป็นต้น ได้ถูกบ่มให้เจริญปรับ มาสมดุลย์กัน ก็ย่อมพิจารณาเห็นสภาวธรรมต่างๆได้ชัดแจ้ง ส่วน สุทธวิปัสสนายานิกบุคคล คือพระโยคาวจรผู้ที่ไม่เคยได้อัปปนาสมาธิมาก่อน ก็พิจารณากำหนดรูปนาม จนอินทรีย์ห้ามีความเจริญพร้อมเสมอกัน ขณิกสมาธิที่มีความต่อเนื่องไม่ขาดสายนั้น จึงมีกำลังเทียบเท่าอุปจารสมาธิโดยอนุโลม และขณิกสมาธิที่ต่อเนื่องที่มีกำลังประกอบด้วยองค์ฌานนี้ เป็นสมาธิที่ใช้ในการเจริญ วิปัสสนากรรมฐาน ดังนั้น ในทั้งสองกรณีนี้ ในขณะเกิดวิปัสสนาญาณ มีไตรลักษณ์เป็นอารมณ์  ก็จะไม่ได้ใช้อัปปนาสมาธิ แต่จะใช้ขณิกสมาธิที่ต่อเนื่องไม่ขาดสาย และมี ความสมดุลย์กับอินทรีย์ทั้ง ๕ คือ สติ สมาธิ วิริยะ ศรัทธา ปัญญา อนึ่ง ที่ควรทราบก็คือ ในขณะที่เกิดวิปัสสนาญาณนี้ เนื่องจาก อารมณ์รูปนามและไตรลักษณ์ มีการแปรเปลี่ยนไปตลอดเวลาด้วยความรวดเร็ว อารมณ์ปรมัตถ์เหล่านี้ จึงไม่ใช่อารมณ์ของอัปปนาสมาธิ  (อัปปนาสมาธิย่อมมี บัญญัติสมถกรรมฐาน เช่นปฏิภาคนิมิต เป็นอารมณ์   เว้นแต่ โลกุตตรอัปปนาสมาธิเท่านั้น ที่มีนิพพานเป็นอารมณ์) ส่วนวิปัสสนาสมาธิ หรือ อนิมิตตสมาธินั้น ย่อมเป็นขณะที่สั้นรวดเร็วไปตาม อารมณ์ที่เกิดดับไปอยู่ทุกขณะ จึงเป็นขณิกสมาธิ แต่ก็มีความต่อเนื่องเป็นสาย ต่อๆกันไปจนนิวรณ์เกิดขึ้นแทรกไม่ได้ จึงมีกำลังมากเช่นกัน  เปรียบเหมือนเมล็ดงาที่มีน้ำมันน้อย แต่เมื่อรวมกันเข้าก็มีน้ำได้มาก ฉันใด  วิปัสสนาขณิกสมาธิ เมื่อกำหนดติดต่อกันไปก็มีกำลังเปรียบเหมือนอุปจารสมาธิ ในกรณี สุทธวิปัสสนายานิกะ นั้นเมื่อถึง อุททยัพพยญาณ และภังคญาณ วิปัสสนาขณิกสมาธิแก่กล้ายิ่งขึ้น  จะมีกำลังมากคล้าย  ๆ  กับอัปปนาสมาธิ   เพราะปราศจากปฏิปักษ์คือกิเลสนิวรณ์ นี้ก็เรียกว่าเป็นจิตตวิสุทธิได้ แก้ไขเมื่อ 07 เม.ย. 55 22:07:17 จากคุณ : ชาวมหาวิหาร เขียนเมื่อ : 7 เม.ย. 55 21:37:31

ความคิดเห็นที่ 8 #6  ขอช่วยอธิบายดังนี้นะครับ    ผู้บรรลุโสดาบัน ในขณะเกิดโสดาปัตติมรรค ก็มีนิพพานเป็นอารมณ์แก่จิตนั้น     พระโสดาบันจึงเป็นผู้มีดวงตาเห็นธรรม เห็นพระนิพพานเป็นครั้งแรก     อริยมรรค ๓ เบื้องล่าง เปรียบประดุจดัง ฟ้าแลบ (วิชฺชูปมา ธมฺมา)     อรหัตตมรรค เปรียบประดุจดัง ฟ้าผ่า  (วชิรูปมา ธมฺมา) ดังนั้น พระโสดาบัน จึงเป็นผู้ไม่มีวันตกต่ำอีก เพราะเห็นพระนิพพานแล้ว กิเลสใดที่พระโสดาบันประหารแล้ว มีมิจฉาทิฏฐิ สักกายทิฏฐิ วิจิกิจฉา เป็นต้นนั้น ย่อมถูกประหารเป็นสมุทเฉท คือโดยสิ้นเชิงและจะไม่หวนกลับมาเกิดขึ้นได้อีกแล้ว จากคุณ : ชาวมหาวิหาร เขียนเมื่อ : 7 เม.ย. 55 21:47:16

ความคิดเห็นที่ 9 วิปัสนาญาน16ไม่มีเสื่อมเพราะเป็นสิ่งที่มีอยู่แล้วเพียงแต่เข้าไปเห็น ไม่มีสภาวะรองรับอย่างกับฌาน แต่มีความชำนาญในการวางจิตรู้อย่างไร1 กับอารมณ์ขณะปัจจุบัน1 เป็นปัจจัยทำให้เห็นได้อย่างไรขั้นไหน วิปัสนาในสมาธิแต่ละระดับก็ต่างกันในเรื่องของความหยาบละเอียด การจะได้มรรคผล สติต้องตามรู้ได้ในความละเอียดระดับฌาน แม้ในขณะจิตเดียวเท่านั้นก็สามารถบรรลุธรรมได้ ถ้าองค์มรรคสามัคคี ข้อ 1 และ ข้อ 2 สัมพันธ์กัน เป็นการเจริญวิปัสนาควบคู่กับสมถะ คือ กำหนดรู้อาการจากหยาบไปละเอียดด้วยความเป็นกลาง วางเฉย จาก ขณิกะ อุปจาระ และเข้าสู่อัปปนาได้ เคยเดินผ่านพระอาจารย์นั่งอยู่เก้าอี้ในศาลา อาจารย์ผมบอกผมว่า เมื่อกี้นั่งอยู่ดูความคิดเกิดดับไปเรื่อย ๆ เข้าอัปนาแล้วก็ออกไป 3 รอบใน 10 นาที... แต่ผมก็ยังทำไม่ได้สักที... จากคุณ : ไฟไฟ เขียนเมื่อ : 7 เม.ย. 55 21:57:22

ความคิดเห็นที่ 10 ความรู้น้อยอาจจะตอบผิดได้นะครับ จากคุณ : ไฟไฟ เขียนเมื่อ : 7 เม.ย. 55 22:00:10

ความคิดเห็นที่ 11 "ถ้าเป็น สมถยานิกบุคคล คือพระโยคาวจรที่ได้อัปปนาสมาธิมาก่อน ก็ต้องถอยออกจากอัปปนาสมาธิ พิจารณาองค์ฌาน เพื่อยกขึ้นสู่ไตรลักษณ์ ให้เห็นถึง อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา"==> ท่านชาวมหาวิหาร อัปปนาสมาธิ คือ สมาธิขั้นฌาน อาจเป็นรูปฌาน หรือ อรูปฌานก็ได้ การจะพิจารณาองค์ฌานจะต้องมีองค์ของฌานให้พิจารณาก่อน คือ วิตก วิจาร ปีติ สุข เอกัคคตา ซึ่งอยู่ในรูปฌาน หากการวิปัสสนาต้องถอยออกจากอัปปนาสมาธิ ก็จะไม่เกิดองค์ฌาน คือ วิตก วิจาร ปีติ สุข เอกัคคตาให้พิจารณา(ไม่ได้รูปฌาน) แล้วจะเอาองค์ฌานที่ไหนมาพิจารณาหรือคะ? แต่อัปปนาสมาธิระดับอรูปฌานต่างหากที่ใช้พิจารณาองค์ฌานไม่ได้ เพราะเป็นความว่าง ไม่มีสัญญาแล้ว ต้องถอยจากอรูปฌานเข้ามารูปฌานจึงทำวิปัสสนาพิจารณาองค์ฌานที่เสื่อมไปได้ต่างหาก หรือเปล่าคะ??? คห.8 ท่านชาวมหาวิหารยังไม่ได้ให้คำตอบเรื่องญาณของพระโสดาบัน สกทาคามี อนาคามี ว่าเสื่อมไปได้ไหมค่ะ หรือว่าท่านไม่มีญาณ ท่านเห็นแต่นิพพานหรือคะ เจริญในธรรมค่ะ จากคุณ : หมาชายหาด เขียนเมื่อ : 7 เม.ย. 55 22:13:12

ความคิดเห็นที่ 12 ท่านชาวมหาวิหาร ถามอีกได้ไหมคะ แบบ อย่าหาว่าถามมากนะคะ เพื่อก่อเกิดปัญญา นะคะ ได้โปรดเมตตา เห็นท่านเชี่ยวชาญในพระอภิธรรม ถ้าใช้อัปปนาสมาธิทำวิปัสสนาไม่ได้แล้ว รูปพรหมที่เป็นพระอนาคามีในพรหมโลกชั้นสุทธาวาสท่านบรรลุอรหันต์บนนั้นได้อย่างไร ท่านไม่ได้ไปทำวิปัสสนาต่อบนนั้นจนบรรลุอรหันต์ แล้วท่านใช้วิธีอื่นหรือคะ เช่น ท่านถอยจากอัปปนาสมาธิในพรหมโลกชั้นสุทธาวาสออกมาสู่ขณิกสมาธิ อุปจารสมาธิแล้วทำวิปัสสนา? จากคุณ : หมาชายหาด เขียนเมื่อ : 7 เม.ย. 55 22:40:17

ความคิดเห็นที่ 13 ตอบ คุณหมาชายหาด #11 นะครับ หากต้องการเจริญวิปัสสนาต่อ พระโยคาวจร ก็ต้องออกจากฌาน แล้วกำหนดรู้ องค์ฌานในอัปปนาสมาธิ "ที่พึ่งดับไป" เห็นอยู่ว่าเป็นนามธรรม (อนึ่งอันที่ที่จริง แม้อัปปนาสมาธิและองค์ฌาน นี้ก็มีความดับไปทุกขณะในตัวของมันเองอยู่แล้ว  แต่ในฌานนั้นจะไม่มีการพิจารณาใน จิต เจตสิกเหล่านี้ เพราะมี อารมณ์ของจิต   คือ บัญญัติสมถะกรรมฐาน เช่น ปฏิภาคนิมิต เป็นอารมณ์) การพิจารณา รูปนาม ขันธ์ ๕ นั้นมีทั้งที่ เป็น อดีตอารมณ์ ปัจจุบันอารมณ์ อนาคตอารมณ์ก็มี องค์ฌานที่พึ่งดับไปขณะถอยออกจากอัปปนาสมาธินั้น ก็เป็นอดีตอารมณ์ ที่เป็นสันตติขณะ ในลำดับใกล้ๆกันกับจิตที่พิจารณากำหนดรู้ นั่นเอง _______________________________________________________ ถามว่า เริ่มตั้งวิปัสสนาอย่างไร?               แก้ว่า จริงอยู่ พระโยคีนั้น ครั้นออกจากฌานแล้วกำหนดองค์ฌาน ย่อมเห็นหทัยวัตถุซึ่งเป็นที่อาศัยแห่งองค์ฌานเหล่านั้น ย่อมเห็นภูตรูปซึ่งเป็นที่อาศัยแห่งหทัยวัตถุนั้น และย่อมเห็นกรัชกายแม้ทั้งสิ้นซึ่งเป็นที่อาศัยแห่งภูตรูปเหล่านั้น. ในลำดับแห่งการเห็นนั้น เธอย่อมกำหนดรูปและอรูปว่า องค์ฌานจัดเป็นอรูป, (หทัย) วัตถุเป็นต้นจัดเป็นรูป. http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=01.0&i=176&p=2 _______________________________________________________ อีกประการหนึ่ง คำว่าองค์ฌาน หรือฌานังคะ อันได้แก่ วิตก วิจาร ปีติ สุข เอกกัคคตา ซึ่งหมายถึง ธรรมอันที่สำคัญยิ่งในการอุดหนุนให้จิตและเจตสิกเพ่งอยู่ในอารมณ์ได้ ซึ่ง องค์เหล่านี้ มิได้มีแต่ในอัปปนาสมาธิเท่านั้น   แม้ในมหากุศลจิต ในระหว่างที่เกิดขณิกสมาธิหรืออุปจารสมาธิก็ดี อันที่จริง องค์ฌานเหล่านี้ ก็มีเกิดขึ้นอยู่ทุกขณะทีเดียว เพียงแต่ยังไม่ได้มีกำลังแก่กล้าหรือเด่นเป็นใหญ่ในขณะนั้น   ซึ่งในส่วนของวิปัสสนาขณิกสมาธินั้น องค์ฌานทั้ง ๕ นี้ก็ถือว่า มีบทบาทสำคัญที่จะทำให้มีสมาธินทรีย์ที่มีกำลังเช่นกัน _______________________________________________________ สำหรับ เรื่อง ญาณของ พระโสดาบัน สกทาคามี อนาคามี นั้น ในขณะที่เกิด โสดาปัตติมรรค ขึ้น ในขณะนั้นมี พระนิพพานเป็นอารมณ์ เมื่อ มรรคจิตเกิดขึ้น ทำหน้าที่ประหารกิเลสบางส่วนตามควร ก็จะดับลงไป  คือเกิดขึ้นเพียงแค่หนึ่งขณะแล้วก็ดับไป แต่ โสดาปัตติมรรคจิต ที่เกิดและดับไปแล้วนั้น จะเป็นปัจจัย ให้อกุศลต่างๆ เช่น มิจฉาทิฏฐิ วิจิกิจฉา การล่วงศีล ๕ ฯลฯ ไม่สามารถเกิดขึ้นแก่ พระโสดาบันได้อีกเลย วิปัสสนา ญาณ ๙ ที่เกิดขึ้นแก่ท่าน หรือ วิสุทธิ ๗ ก็เปรียบอุปมาเหมือน รถเจ็ดผลัด ส่งต่อเป็นลำดับให้ถึง อริยมรรคจิต ๔ มีโสดาปัตติมรรค จนถึง อรหัตมรรค เมื่อวิปัสสนาญาณแต่ละลำดับเกิดขึ้นแล้วก็ดับไป เมื่อ อริยมรรคเกิดขึ้นแล้วก็ดับไป แต่อริยมรรค ในขณะที่เห็นพระนิพพานนั้น จะกระทำกิจประหารกิเลสต่างๆ เป็นสมุทเฉทะ โดยสิ้นเชิง เป็นขั้นๆ จนถึงอรหัตมรรค ที่ทำลายอวิชชาได้โดยสิ้นเชิง จากคุณ : ชาวมหาวิหาร เขียนเมื่อ : 7 เม.ย. 55 22:52:46

ความคิดเห็นที่ 14 #12  ตอบคุณหมาชายหาด จิตทุกดวง จะต้องมีอารมณ์เสมอ อัปปนาสมาธินั้น จะมีอารมณ์ของจิตแต่ละขณะคือ นิมิตบัญญัติสมถะกรรมฐาน เช่น ปฏิภาคนิมิตของกสิณ เป็นต้น ส่วน วิปัสสนาสมาธินั้น จะมีอารมณ์คือ ขันธ์ ๕ และไตรลักษณ์     คือ         อนิจจะลักษณะ ความเกิดดับ         ทุกขลักษณะ  เป็นทุกข์ ทนอยู่ไม่ได้         อนัตตลักษณะ  ไม่ใช่ตัวตน บังคับบัญชาไม่ได้ ขันธ์ และไตรลักษณ์ เหล่านี้ ไม่สามารถเป็นอารมณ์ให้แก่ อัปปนาสมาธิได้ ดังนั้นเมื่อใดก็ตามที่พิจารณากำหนดรู้อยู่ใน รูปนามขันธ์ ๕ ปรมัตถ์ หรือไตรลักษณ์ อันมีความเปลี่ยนแปลงไปทุกขณะ จึงเป็น ขณิกสมาธิ (วิปัสสนาขณิกสมาธิที่ต่อเนื่องกันไปเหล่านี้จนมีกำลังมาก  จึงเป็นคล้ายๆกับ อุปจาระ หรืออัปปนา โดยอนุโลมเท่านั้น) __________________________________________ บุคคลในพรหมภูมิ นั้น ตามปกติ ก็ไม่ได้อยู่ในอัปปนาสมาธิตลอดเวลา บางขณะ ชวนะก็เป็นไปด้วย มหากุศลจิต เช่นในเวลาที่ ท้าวสหัมบดีพรหมทรงทูลอาราธนา พระสัมมาสัมพุทธเจ้าให้ทรงประกาศพระธรรม เป็นต้น แต่เมื่อใดที่ท่านอยู่ในอัปปนาสมาธิ หากประสงค์จะเจริญวิปัสสนาต่อ ก็ต้องถอยออกจาก ฌานสมาธิบัติ นั้น ดังที่ได้อธิบายไว้แล้วว่า อารมณ์ของฌานสมาบัติ เป็น ปฏิภาคนิมิตบัญญัติ เป็นต้น  จึงต้องถอยเพื่อมากำหนดพิจารณาอารมณ์ใน รูปนามขันธ์ ๕ ปรมัตถ์ จากคุณ : ชาวมหาวิหาร เขียนเมื่อ : 7 เม.ย. 55 23:05:37

ความคิดเห็นที่ 15 สาธุค่ะ ท่านชาวมหาวิหาร ขอบคุณที่เมตตาตอบจนเข้าใจเป็นสุตมยปัญญา จินตามยปัญญา เหลือแต่ต้องไปทำให้เกิดเป็นภาวนามยปัญญา ขอบคุณท่านกันดั้มฯกับกระทู้ดีๆเช่นนี้ค่ะ สาธุๆๆ อนุโมทามิ จากคุณ : หมาชายหาด เขียนเมื่อ : 7 เม.ย. 55 23:14:41

ความคิดเห็นที่ 16 สาธุ อนุโมทนาเช่นกันนะครับ จากคุณ : ชาวมหาวิหาร เขียนเมื่อ : 7 เม.ย. 55 23:15:40

ความคิดเห็นที่ 17 ดังนั้นสรุปคำตอบที่ถูกต้องคือ ญาณทุกญาณเสื่อมได้หมดเหมือนกับฌาน ต้องเพียรสร้างให้เกิดโดยอาศัย สมถกรรมฐาน มีองค์คือ วิตก วิจาร ปีติ สุข เอกัคคตา มีนิมิตเป็นอารมณ์ และวิปัสสนากรรมฐาน คือ มีขันธ์ 5 และไตรลักษณ์เป็นอารมณ์ อันจะนำพาเราเข้าสู่อริยมรรค อริยผล ส่วนคำถามที่ว่าวิปัสสนาญาณจากอัปปนาสมาธิต่างกับวิปัสสนาญาณจากขณิกสมาธิและอุปจารสมาธิไหม ตอบว่า วิปัสสนาญาณจากอัปปนาสมาธิไม่มี มีแต่วิปัสสนาญาณจากวิปัสสนาสมาธิ ซึ่งเป็นสมาธิขั้นขณิกสมาธิที่ต่อเนื่องจนมีกำลังเหมือนอุปปจารสมาธิและอัปปนาสมาธิโดยอนุโลม จากคุณ : หมาชายหาด เขียนเมื่อ : 8 เม.ย. 55 00:11:57

ความคิดเห็นที่ 18 จาก คห. ที่ 6  ของคุณหมาฯ   นั่นเป็นการไปเข้าใจผิดไปเอาผลของการบรรลุว่าคือ ญาณ  ...  ที่จริงไม่ใช่  ... การบรรลุธรรมในระดับอริยะขั้นต่างๆ นั่นก็คือการบรรลุ  เอากิเลสในขั้นนั้นๆออกไป  นี่คือผลของการบรรลุ ... ส่วนการได้ญาณ คือมารู้เห็นการบรรลุนั้น  นี่ก็อีกส่วนหนึ่ง ... เมื่อบรรลุไปแล้ว  กิเลสในขั้นนั้นๆก็หมดไปแล้ว  จะไม่หวนกลับมาเกิดอีก นี่เป็นเรื่องหนึ่ง  ..ส่วนการได้ญาณมารู้เห็นการบรรลุเหล่านั้น นี่ก็อีกเรื่องหนึ่ง  เมื่อได้ญาณรู้เห็นเกิดขึ้นแล้ว  ญาณนั้นทำหน้าที่แล้วก็ดับไปหรือเสื่อมไป  ก็ไม่เกี่ยวอะไรกับผลที่ได้บรรลุแล้วนั้น เปรียบเทียบเช่น เรามีแผลแล้วเรารักษาแผลหาย  ก็เกิดความรู้ว่าแผลหายแล้ว  ... การที่แผลหาย  กับ ความรู้ว่าแผลหาย  ก็เป็นคนละส่วนกัน ... เมื่อแผลหายก็คือจะไม่เป็นแผลอีก  ..แต่ความรู้ว่าแผลหายนั้น เมื่อทำหน้าที่แล้วก็ดับไปเหลือแต่ความทรงจำหรือสัญญาว่า  เคยรู้ว่าแผลหาย  และมาดูที่เคยเป็นแผลก็ไม่มีแผลอีกแล้ว  แต่ตอนหลังนี้ไม่ใช่เป็นญาณแล้ว เป็นการเอาความจำหรือธรรมสัญญามาทบทวนอนุโลมเอาเท่านั้น  ....ญาณในวิปัสสนาญาณจะเกิดเมื่อจิตมีกำลังในระดับอัปปนาวิถี ในตอนบรรลุนั้น  เมื่อบรรลุไปแล้ว วิถีจิตกลับมาเป็นกามวิถีปกติ  ญาณก็อาจจะไม่มาเกี่ยวอีก(หรือจะมีก็เป็นญาณที่ไปรู้เรื่องอื่นๆ)   รอบำเพ็ญขึ้นใหม่  ค่อยว่ากันใหม่ ลักษณะการทำหน้าที่ของสมาธิ หรือ ญาณ  คุณชาวมหาวิหารก็แจกแจงไว้ข้างบนนั่นแล้ว จากคุณ : โขตาน เขียนเมื่อ : 8 เม.ย. 55 04:11:49

ความคิดเห็นที่ 19 ขอบคุณ คุณsinnerman,หมาชายหาด ,I know who am i ,โขตาน,คนกรุงธน ,ชาวมหาวิหาร ,ไฟไฟ ,ที่มาให้ความกระจ่างครับ ชอบคำยกตัวอย่างที่จี้ให้เห็นชัด  การที่แผลหาย  กับ ความรู้ว่าแผลหาย  ญาณเกิดแล้วดับไปแล้ว  เมื่อเกิดแผลขึ้นมาใหม่  ความรู้ที่ว่าแผลหายที่มีมันเป็นเพียงสัญญาเท่านั้น  ไม่ได้ทำให้แผลหาย สุดท้ายก็ก้มหน้าก้มตารับความเจ็บบวดจากบาดแผลที่เกิด  เพราะความรู้ว่าแผลหาย ไม่ได้ทำให้แผลหาย   ปล.  ขอถามคำถามเพิ่มเติม  เราควรเรียกสมาธิขั้นที่ถอยออกมาจากอัปปนาแล้ว แต่นิวรณ์5ยังสงบและจิตยังตั้งมั่นเป็นผู้รู้อยู่ เพียงแต่ไม่ได้อยู่ในอารมณ์เดียวแบบอัปปนา ด้วยคำสมมุติว่าอะไรครับ แก้ไขเมื่อ 08 เม.ย. 55 07:20:55 จากคุณ : กันดั้มตัวนี้สีชมพู เขียนเมื่อ : 8 เม.ย. 55 07:09:48

ความคิดเห็นที่ 20 ตอบ คห19 น่าจะเป็น ขณิกสมาธิ ถ้านิวรณ์5ยังสงบ และจิตยังตั้งมั่นเป็นผู้รู้อยู่ แบบชั่วขณะ หรือเรียกอุปปจารสมาธิ ถ้านิวรณ์ 5ยังสงบ และจิตตั้งมั่นเป็นผู้รู้อยู่แบบที่มีระยะเวลายาวนานกว่าขณิกสมาธิ ตามที่ท่านชาวมหาวิหารได้ตอบไปแล้ว คือ ขณิกสมาธิและอุปจารสมาธิก็ยังมีองค์ของฌาน คือ วิตก วิจาร ปีติ สุข เอกัคคตา เพียงแต่กำลังอ่อนกว่าเท่านั้นเอง และไม่ได้เสวยปฏิภาคนิมิตเป็นอารมณ์เพื่อความเป็นหนึ่ง นิมิตในสมถะมี อุคคหนิมิต กับปฏิภาคนิมิต ลองศึกษาเพิ่มเติม และปฏิบัติจนพบก็จะเข้าใจเองค่ะ จากคุณ : หมาชายหาด เขียนเมื่อ : 8 เม.ย. 55 08:33:16

ความคิดเห็นที่ 21 สาธุครับ  คุณชาวมหาวิหาร   เพิ่มเติม ประเด็นเรื่อง สมาธิที่เป็นบาทของวิปัสสนา ในสาย สมถยานิก  ผมว่า เริ่มตั้งแต่ ปฐมฌาน เป็นต้นไป  แต่การยกองค์ฌาน (รูปฌาน , อรูปฌาน)  ต้องออกจากฌานก่อน แล้วอาศัย ขณิกสมาธิ พิจารณา ขันธ์ ๕  รูป นาม ต่อไป ส่วนแนว วิปัสสนายานิก ที่เป็น วิปัสสนาล้วน ก็อาศัยขณิกสมาธิ ในการพิจารณา รูป นาม ขันธ์ ๕   สมาธิที่เป็นบาทของวิปัสสนา http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=2&t=21049 ถามว่า เริ่มตั้งวิปัสสนาอย่างไร ? แก้ว่า จริงอยู่ พระโยคีนั้น ครั้นออกจากฌานแล้วกำหนดองค์ฌาน ย่อมเห็นหทัยวัตถุ ซึ่งเป็นที่อาศัยแห่งองค์ฌานเหล่านั้น ย่อมเห็นภูตรูป ซึ่ง เป็นที่อาศัยแห่งหทัยวัตถุนั้น และย่อมเห็นกรัชกายแม้ทั้งสิ้น ซึ่งเป็นที่อาศัย แห่งภูตรูปเหล่านั้น. ในลำดับแห่งการเห็นนั้น เธอย่อมกำหนดรูปและอรูปว่า องค์ฌานจัดเป็นอรูป, (หทัย) วัตถุเป็นต้นจัดเป็นรูป. อีกอย่างหนึ่ง เธอนั้น ครั้นออกจากสมาบัติแล้ว กำหนดภูตรูปทั้ง ๔ ด้วยอำนาจปฐวีธาตุเป็นต้น ใน บรรดาส่วนทั้งหลายมีผมเป็นอาทิ และรูปซึ่งอาศัยภูตรูปนั้น ย่อมเห็นวิญญาณ พร้อมทั้งสัมปยุตธรรมซึ่งมีรูปตามที่ตนกำหนดแล้วเป็นอารมณ์ หรือมีรูปวัตถุ และทวารตามที่ตนกำหนดแล้วเป็นอารมณ์. ลำดับนั้น เธอย่อมกำหนดว่า ภูตรูปเป็นต้น จัดเป็นรูป, วิญญาณที่มีสัมปยุตธรรม จัดเป็นอรูป. -------------------------------------------- สมาธิ - วิปัสสนา  ต่างกันอย่างไร ? http://www.dhammajak.net/board/viewtopic.php?t=16060 เมื่อครั้งพุทธกาล เจโตวิมุติ(ผู้ได้ฌาน) น้อยกว่าปัญญาวิมุตติ http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=2&t=21062 การเจริญสติปัฏฐานหมวดพิจารณาอิริยาบถ ๔ (วิปัสสนายานิก) http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=2&t=29201 วิปัสสนาทีปนีฎีกา (ที่คุณชาวมหาวิหาร นำมาแสดง) http://topicstock.pantip.com/religious/topicstock/2012/03/Y11777502/Y11777502.html#11 แก้ไขเมื่อ 08 เม.ย. 55 09:14:19 จากคุณ : เฉลิมศักดิ์1 เขียนเมื่อ : 8 เม.ย. 55 09:03:46

ความคิดเห็นที่ 22 ตอบคุณ กันดั้มตัวนี้สีชมพูในความเห็นที่ 19 ว่า มีศัพท์ที่ใช้เรียกโดยเฉพาะอยู่ครับ ท่านเรียกว่า "อุปจารฌาน" เพราะเหตุอยู่ใกล้หรือเฉียดไปใกล้อัปปนา เหมือนกับสถานที่ซึ่งอยู่ใกล้หมู่บ้านและใกล้นครเป็นต้น เขาเรียกกันว่า อุปจาระแห่งบ้านและอุปจาระแห่งนคร ฉะนั้น และเรียกว่า "อนุโลม" บ้าง เพราะเหตุสมควรแก่อัปปนา จากคุณ : คืนวันอันแสนดี เขียนเมื่อ : 8 เม.ย. 55 09:14:42

ความคิดเห็นที่ 23 ผมว่า วิปัสสนาญาณนั้น เสื่อมได้ครับ  แต่ วิปัสสนาญาณนั้น ก็เป็นอุปนิสัย ปัจจัย ในการปฏิบัติธรรม ในชาติต่อ ๆ ไป ส่วน โลกียฌาน นั้น ก็เสื่อมได้ และในบางคราวที่ไม่มีพุทธศาสนาก็สามารถทำให้เกิดได้ เพิ่มเติม ครับ เรื่อง อุปนิสัยของ วิปัสสนาญาณ http://thaimisc.pukpik.com/freewebboard/php/vreply.php?user=dokgaew&topic=10729 บุพกรรมที่ทำให้พระจูฬปันถกท่องจำไม่ได้นั้นก็เพราะว่า ในศาสนาของพระกัสปปสัมมาสัมพุทธเจ้า พระจูฬบันถกเป็นผู้มีปัญญาดีได้บวชเป็นภิกษุในศาสนานั้น มีภิกษุอีกรูปหนึ่งเป็นคนเขลาได้พยายามท่องปริยัติธรรมอยู่ พระจูฬปันถกเห็นเข้าก็หัวเราะเยาะในความไม่แตกฉาน ทำให้ภิกษุนั้นเกิดความละอายจึงเลิกเรียนไป เพราะวิบากแห่งกรรมนั้น จึงทำให้พระจูฬปันถกเป็นผู้เขลาในกาลบัดนี้ (ตรงนี้ท่านอาจารย์ได้เน้นให้เกิดความกลัวบาปอีกครั้งหนึ่งว่า จะเห็นว่าท่านจูฬบันถกในสมัยนั้นเพียงแต่หัวเราะเยาะผู้อื่นเท่านั้น ยังทำให้ได้รับผลถึงขนาดนี้ ถ้าคนที่ได้อ่านพระสูตรแล้ว ก็จะเห็นว่า บาปแม้แต่น้อยนิดก็ยังให้ผลได้ และชีวิตก็อยู่ยากจริงๆ เพราะทำอะไรผิดพลาดได้ง่าย) พระมหาปันถกพิจารณาแล้วก็เห็นว่า พระจูฬบันถกคงเป็นผู้อาภัพในพระศาสนา จึงบอกให้สึกไปทำมาหากินในทางโลก แต่พระจุลปันถกไม่มีความปรารถนาที่จะสึก ขอเวลาที่จะบวชอยู่ต่อไปเพราะยังมีความอาลัยในพรหมจรรย์ แต่เมื่อถูกพระมหาบันถกไล่ออกจากที่อยู่ให้ไปสึกก็เสียใจอยู่ไม่น้อย ในวันนั้นพระมหาปันถกมีหน้าที่ผู้จัดภิกษุไปฉัตภัตตาหารตามที่ได่รับนิมนต์ และวันเดียวกันหมอชีวกโกมารภัจผู้สร้างวัดอัมพวัน ได้ไปเข้าเฝ้าพระศาสดาที่อัมพวนารามเมื่อฟังพระธรรมเทศนาแล้ว ประสงค์ที่จะนิมนต์พระ ๕๐๐ รูปไปฉันที่บ้านของตนในวันรุ่งขึ้น จึงไปแจ้งการนิมนต์ไว้ที่พระมหาบันถก พระมหาปันถกแจ้งให้หมอชีวกโกมารภัจทราบว่าคงจัดภิกษุให้ได้เพียง ๔๙๙ รูป เพราะมีภิกษุโง่รูปหนึ่งไม่เจริญงอกงามในธรรมวินัย เป็นผู้ไม่ควรรับนิมนต์ จึงขอเว้นภิกษุรูปนี้เสียรูปหนึ่ง นอกนั้นรับนิมนต์ให้ได้ พระจูฬปันถกได้ยินดังนั้นก็เสียใจมาก จึงตัดใจว่า เมื่อพี่ชายมิได้มีเยื่อใยในตนแล้ว ยังจะอยู่ไปทำไมในศาสนานี้ จะสึกออกไปเป็นคฤหัสถ์ ไปทำบุญให้ทานไปตามความสามารถของตนก็ได้ วันรุ่งขึ้น พระจูฬปันถกได้เดินทางออกจากวัดตั้งแต่เช้าตรู่ เพื่อจะไปสึก และในวันนั้น พระศาสดาสัมมาสัมพุทะเจ้าทรงตรวจดูสัตวโลกที่ควรจะเสด็จไปโปรด ทรงเห็นพระจูฬปันถกปรากฏในข่ายพระญาณ จึงเสด็จไปดักรออยู่ที่หน้าวัด เมื่อพบพระจูฬบันถกแล้วตรัสว่า "จูฬปันถก! เธอบวชในสำนักของเรา บวชอุทิศเรา เมื่อถูกพี่ชายขับไล่ ไฉนจึงไม่มาสู่สำนักของเราเล่า อย่าสึกเลย จูฬปันถก.. มาเถิด มาอยู่กับเรา” ตรัสดังนั้นแล้ว ทรงเอาพระหัตถ์ลูบศีรษะพระจูฬปันถกด้วยพระทัยกรุณา สายพระเนตรที่เปี่ยมไปด้วยพระเมตตาทำให้พระจูฬบันถกมีหยาดน้ำตาคลอตา ความน้อยใจได้คลายตัวลง พระศาสดาทรงนำพระจูฬบันถกพร้อมกับข้าวของไปพระคันธกุฎีของพระองค์ ทรงให้พระจูฬปันถกนั่งที่หน้ามุขแล้วทรงพิจารณาว่า "จูฬปันถกผู้นี้มีบารมีมาทางใดหนอ?" คือเคยทำบารมีมาทางด้านใดในอดีต (ท่านอาจารย์อธิบายว่า อาการที่พระพุทธองค์ทรงพระจูฬบันถกพร้อมข้าวของไปยังพระคันธกุฎีนั้น เป็นธรรมเนียมการต้อนรับอย่างเต็มใจของคนในสมัยนั้น ที่มีความยินดียิ่งที่จะให้มาอยู่ด้วยในบ้านหรือในอาณาบริเวณ) เมื่อทรงทราบด้วยพระญาณโดยตลอดแล้ว จึงประทานผ้าเช็ดหน้าสีขาวให้ผืนหนึ่ง พร้อมรับสั่งว่า "จูฬปันถก! เธอนั่งผินหน้าไปทางทิศตะวันออกนะ ลูบผ้าผืนนี้ พลางบริกรรม (นึกในใจ หรือออกเสียงเบาๆ ) ว่า "รโชหรณํ รโชหรณํ" (ผ้าเช็ดธุลี) เมื่อตรัสดังนี้แล้ว ก็มีผู้มาทูลอาราธนาให้เสด็จไปบ้านหมอชีวกตามที่ได้นัดหมายไว้ (ท่านอาจารย์ได้ตั้งคำถามขึ้นว่า ทำไมจึงตรัสให้พระจูฬบันถกนั่งผินหน้าไปทางทิศตะวันออก หลวงพ่อเสือท่านได้อธิบายว่า ในอินเดียนั้นเวลาที่อากาศร้อนก็จะร้อนจัด และเมื่อนั่งหันหน้าเข้าหาดวงอาทิตย์ก็จะยิ่งร้อนมีเหงื่อไหลออกตามร่างกายมาก คราบไคลก็ติดอยู่ที่ผ้าก็จะชัดเจน) ฝ่ายพระจูฬปันถก นั่งมองดูดวงอาทิตย์ มือลูบผ้าพลางบริกรรมว่า "รโชหรณํ รโชหรณํ" เมื่อมองดูผ้าบ่อยๆ ได้เห็นผ้านั้นเปื้อนเหงื่อคราบไคลทำให้ผ้านั้นเศร้าหมองไป ท่านจึงคิดว่า "ผ้านี้สะอาดแท้ๆ แต่เป็นเพราะอาศัยอัตตภาพนี้(คือร่างกายนี้) มันจึงเศร้าหมองไป สังขารทั้งหลายไม่เที่ยงหนอ" เมื่อพิจารณาดังนี้แล้ว เริ่มมองเห็นความสิ้นและความเสื่อมแห่งสังขารทั้งปวง ได้เจริญอยู่ในวิปัสสนาในขั้นสัมสนญาณ ในขณะนั้นพระศาสดาประทับนั่งอยู่บ้านหมอชีวก ส่งพระญาณตามกระแสจิตของพระจูฬปันถก ทรงทราบว่า บัดนี้จิตของพระจูฬปันถกขึ้นสู่วิปัสสนาแล้วแต่ติอยู่ในนิกันติบางประการ ทรงเปล่งพระรัศมีมาปรากฏประหนึ่งประทับอยู่ต่อหน้าของพระจูฬปันถก แล้วตรัสว่า "จูฬปันถก! เธออย่าคิดแต่เพียงว่า "ท่อนผ้านี้เท่านั้นเศร้าหมองเปื้อนธุลี" แต่เธอจงคิดถึงธุลีภายในด้วย นั่นคือราคะ โทสะ และโมหะอันอยู่ภายใน เธอจงนำเอาธุลีนั่นออกเสีย" แล้วตรัสอีกว่า "ราคะ โทสะ และโมหะ เราเรียกว่าธุลี ฝุ่นละอองหาใช่ธุลีไม่ คำว่า ธุลีเป็นคำเรียก ราคะโทสะ และโมหะ ภิกษุผู้ละธุลีมีราคะเป็นต้นได้แล้ว ย่อมอยู่เป็นสุขในศาสนาของพระพุทธเจ้าผู้ปราศจากธุลี" เมื่อจบพระดำรัสของพระศาสดาสพระจูฬปันถกก็ได้บรรลุอรหัตตผลพร้อมด้วยปฏิสัมภิทาทั้งหลายในทันใดนั้นเอง เหตุที่สำเร็จอรหัตผลเร็วก็เพราะว่า พระจูฬปันถกนั้นมีอุปนิสัยมาทางผ้าเปื้อนธุลีคือเป็นผู้มีราคะจริต ชอบความสะอาด เมื่อเกิดความสกปรกขึ้นก็จะไม่ชอบ และเห็นจะความเสื่อมปรากฏได้ง่าย พระพุทธองค์ทรงทราบถึงจริตนั้นจึงทรงประทานอุปกรณ์อันเหมาะสมแก่อุปนิสัยของท่านได้โดยตรง เพราะพระจูฬปันถกในอดีต ท่านเคยเกิดเป็นพระเจ้าแผ่นดินพระองค์หนึ่ง วันหนึ่งทรงเสด็จเวียนไปรอบพระนคร ก็มีเหงื่อไหลออกมาจากพระหน้าผาก ทรงเอาผ้าสะอาดเช็ดเหงื่อนั้น ทรงได้อนิจจสัญญาจากผ้าว่า "ผ้าสะอาดอย่างนี้ เศร้าหมองแล้วเพราะอาศัยสรีระนี้ สังขารทั้งหลายไม่เที่ยงหนอ" พระศาสดาทรงทราบเรื่องนี้ดีว่า อนิจสัญญาได้ฝังเป็นอุปนิสัยของท่านตั้งแต่อดีตชาตินั้นมา ผ้าเช็ดธุลีจึงเป็นปัจจัยแห่งอุปนิสัยที่เหมาะสมของพระจูฬบันถก จากคุณ : เฉลิมศักดิ์1 เขียนเมื่อ : 8 เม.ย. 55 09:23:03

ความคิดเห็นที่ 24 พระพรหมคุณาภรณ์ (ป. อ. ปยุตโต) ท่านได้เทศน์ไว้ครบถ้วนสมบูรณ์ ทั้งสมถ ทั้งวิปัสนา ไม่ว่าจะเป็นสมถยานิก หรือวิปัสสนายานิก ลองฟังดู http://www.watnyanaves.net/th/album_detail/psychology-to-mind-development ว่าให้สั้นกระชับที่สุด คือให้รู้ปัจจุบันธรรม ลงในกายในใจ ตั้งแต่ต้นจนปลายขั้นไหนๆก็ได้หมด  อนุโมทนาทั้งผู้ตั้ง กท และ ผู้แสดงความเห็นทุกๆท่าน จากคุณ : sinnerman เขียนเมื่อ : 8 เม.ย. 55 10:54:49

ความคิดเห็นที่ 25 เสื่อมได้ครับ ถ้ายังไม่ถึง อนุโลมญาณ ซึ่งจะข้ามโครตภูญาณเมื่อพิจารณาอนุโลมญาณเสร็จ มันก็เหมือนฝุ่นตามถนนโดนน้ำฝนตกใส เมื่อใดโดนแสงแดด(กิเลส)บ่อยๆๆก็กลับมาเป็นฝุ่นเหมือนเดิม จากคุณ : ธรรมชาติไพศาล เขียนเมื่อ : 8 เม.ย. 55 11:53:01

ความคิดเห็นที่ 26 ผมว่าเสื่อมได้นะครับ  ถ้าหมายถึงสามตัวนี้ 1. นามรูปปริจเฉทญาณ หมายถึง ญาณกำหนดแยกนามรูป 2. นามรูปปัจจัยปริคคหญาณ หมายถึง ญาณจับปัจจัยแห่งนามรูป 3. สัมมสนญาณ หมายถึง ญาณพิจารณานามรูปโดยไตรลักษณ์ เช่น เคยแยกได้ ต่อมาฟุ้งซ่าน ยุ่งเรื่องราวทางโลกเยอะ คราวนี้ แยกรูปแยกนามไม่ได้ซะงั้น หรือ เคยแยกได้เพราะอำนาจสมาธิเพียงพอ  ไม่ได้ทำสมาธิหลายวัน ฟุ้งซ่าน ก็เสื่อม ที่เคยรู้ ก็ไม่รู้เหมือนเคย ว่าแต่ว่า ผมว่าญาณพวกนี้ในโสฬสญาณ  พวกลำดับต้นๆ เป็นการรู้เห็นแค่ช่วงสั้นๆเท่านั้นเองนะครับ  ไม่ได้เกิดตลอดเวลา  จะเรียกว่า เสื่อม ได้หรือเปล่าเนี่ย เพราะเกิดขึ้นมา ก็แว๊บเดียวเอง   ผมเคยเห็นความโกรธ แยกตัวออกจากจิต ก็แว๊บเดียว ประมาณ 15 วินาที  แล้วมันก็เข้าไปรวมกันอีก  อย่างนี้ จะเรียกว่าเสื่อมได้ไหมเนี่ย  จะได้ว่าได้ก็ได้นะ แต่ปกติ มันก็ไม่ได้อยู่ตลอดอยู่แล้ว จากคุณ : ป้อ (Bgate) เขียนเมื่อ : 9 เม.ย. 55 17:09:31