ความคิดเห็นที่ 1 อนุโมทนาสาธุ ครับ ท่านวงกลม ---------- หัวข้อกระทู้ ค่อนข้างลึกซึ้ง ผมจึงขอ อนุญาตแสดงความเห็นโดยค่อยๆเริ่มปูพื้นดังนี้ 1.ทางศาสนา เราเริ่มที่ การมอง สิ่งต่างๆในโลกแบ่งเป็น รูป และ นาม ( รูป = รูป นาม = จิต เจตสิก นิพพาน ) ข้อสังเกต คือเราไม่อาจเทียบว่า รูป คือ สสาร หรือ นาม คือ พลังงาน หรือ คลื่น การเทียบรูปและนาม คือ การพิจารณาแบบจำลอง เปรียบเทียบ ว่า ขบวนการรับรู้ความมีอยู่ของโลกและชีวิตของคนคนหนึ่ง หรือจิตดวงหนึ่ง สมมุติว่า มีโลก และ เอกภพตั้งอยู่ แต่ไม่มีจิตมารับรู้ ปรากฏการณ์นี้ โลกและเอกภพก็จะไร้ความหมาย ดังนั้น ในทางพุทธ จึงเน้นมาที่ การศึกษา การมีอยู่ตั้งอยู่ของจิตครับ เราเรียกจิตที่เราศึกษาว่าเป็นนามธรรม จิต ไม่ใช่ก้อนเนื้อสมอง เรามิได้ศึกษา จิตในเชิงปฏิกิริยาชีวะเคมีทางสมอง แต่ประการใด หากแต่ เราศึกษา จิตในสถานะที่เป็นตัวที่มารับรู้ ปรากฏการณ์ต่างๆ จะสังเกตว่าถ้าเราวาง แบบจำลองการ เกิด และการสังเกตปรากฏการณ์ของโลกและชีวิต ด้วยการจับเอา สิ่งที่สังเกต และสิ่งที่ถูกสังเกต แล้ว เราเรียกสิ่งที่สังเกตว่า จิต เราเรียกสิ่งที่ถูกสังเกตว่า อารมณ์ เราพบว่าในวินาทีหนึ่งๆ ผู้สังเกต ได้ สังเกต ปรากฏการณ์มากมาย กล่าวอีกนัยหนึ่ง คือ มีจิตรับรู้ หลายอารมณ์ มากมาย จิต หนึ่ง รับรู้อารมณ์หนึ่ง แล้วดับไป เกิดจิตใหม่เข้ามารับรู้อารมณ์ใหม่ มากมาย เราพบความจริงที่ว่า จิต เกิดขึ้นตั้งอยู่ดับไป โบราณท่านกล่าวไว้ว่าแสนโกฏิครั้ง ในชั่วดีดนิ้วมือ ดังนั้น สรรพสิ่ง ที่ มีอยู่จึงสามารถใช้แบบจำลองในการศึกษา ด้วย วิธีพิจารณาว่า เป็น รูปธรรมและ นามธรรม ในทางพระอภิธรรม คำว่าวิญญาณ เป็นคำเดียวกับคำว่า จิต ส่วนในความเข้าใจในแบบชาวบ้านทั่วไป วิญญาณที่ออกจากร่าง น่าจะใช้คำว่า กายทิพย์ มากกว่าครับ การมองโลก และสรรพสิ่งในทาง พุทธ สรรพสิ่ง คือ ธรรมชาติแบ่งเป็น ปรมัตถ์ และ บัญญัติ 1 ปรมัตถ์ธรรม ได้แก่ จิต เจตสิก รูป( รูปปรมัตถ ) นิพพาน 2 บัญญัติธรรม ได้แก่ อรรถบัญญัติ ( ความหมาย ) และ นามบัญญัติ (ชื่อ เรียก) ตานี้มาดูรายละเอียดในปรมัติถธรรม ปรมัติถธรรมแบ่งเป็นสองประเภท ได้แก่ สังขารและวิสังขาร 1.1 สังขต ธรรม (สังขาร ธรรม คนละอย่างกับ สังขารขันธ์ ) คือ ธรรมที่มีปัจจัยปรุงแต่ง ได้แก่ จิต เจตสิกรูป 1.2 อสังขตธรรม (วิสังขาร ) คือ ธรรม ที่ปราศจากปัจจัยปรุงแต่ง ได้แก่ นิพพาน ตานี้มาดูรายละเอียดในสังขตธรรม( สังขาร ) สังขตธรรมแบ่งเป็นสองประเภท ได้แก่ นาม และ รูป 1.1.1 นาม ได้แก่ จิต และ เจตสิก 1.1.2 รูป ได้ แก่ รูปปรมัตถ โดยสรุปข้างต้น เรามองสรรพสิ่งที่ เป็นการจำแนกด้วยแบบจำลองข้างต้นบัญญัติ และ ปรมัตถ์ ซึ่งปรมัตถ์ ได้แก่ เป็น จิต เจตสิก รูป นิพพาน ส่วนการมองในอีกแบบจำลองหนึ่ง คือ เรามองตัวเรา ประกอบด้วยขันธ์ ห้า อันได้แก่ รูป เวทนา สัญญา สังขาร และ วิญญาณ รูป ขันธ์ ประกอบด้วย รูปปรมัตถ์ 18 ประเภท รวมกับ รูปไม่ใช่ปรมัตถ์ อีก 10 ประเภท สังขารขันธ์ คือ เจตสิก 50 ประเภทนั่นเอง สัญญาขันธ์ คือ สัญญา เจตสิก นั่นเอง เวทนาขันธ์ คือ เวทนาเจตสิกนั่นเอง วิญญาณ ขันธ์ คือ จิต 89ดวงนั่นเอง แม้นแต่ ผี หรือ เป็นสัมภเวสี หรือ แบบที่เป็นกายทิพย์นั้น ก้อประกอบด้วย ขันธ์ห้า คือ ประกอบด้วย รูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ จะสังเกตว่าถ้าเราวาง แบบจำลองการ เกิด และการสังเกตปรากฏการณ์ของโลกและชีวิต ด้วยการจับเอา สิ่งที่สังเกต และสิ่งที่ถูกสังเกต แล้วเราเรียกสิ่งที่สังเกตว่า จิต วิญญาณ เราเรียกสิ่งที่ถูกสังเกตว่าอารมณ์ ดังนั้น จิต หรือ วิญญาณ จึงมีความหมายถึงธรรมชาติที่ไปรู้อารมณ์ นั่นเอง ปรากฏการณ์ของโลก และชีวิต ในแบบจำลองนี้จึงไม่มีอะไรมากไปกว่า จิตรู้อารมณ์ ครับ เมื่ออ่านพระอภิธรรมไปเรื่อยๆ จะพบว่า จิตวิญญาณดังกล่าวจะไม่ใช่รูป หากแต่แต่มีรูปเป็นปัจจัย เป็นที่อาศัย ซึ่งการใช้แบบจำลองในการวิเคราะห์ นี้จะวิเคราะห์ได้ชัดแจ้งและนำไปสู่ วิชชา ความรู้ที่เป็นปรมัตถ์สัจจะ ส่วนคำว่าอารมณ์ นั่น ก้อไม่ใช่ อารมณ์ แบบ รัก โกรธ นะครับ แต่หมายถึง ธรรมชาติที่ถูกรู้ เมื่อมีคำจำกัดความเช่นนี้ จิตจึงเกิดขึ้นได้ในเวลาที่พร้อมๆกับอารมณ์ ที่ถูกรู้นั่นเอง คิดแบบอีกนัยหนึ่งว่า ถ้าไม่มีสิ่งที่เรียกว่า " สิ่งถูกรู้" ก้อจะ ไม่สามารถ มีสิ่งที่เรียกว่า " สิ่งทิ่รู้" เมื่อเป็นเช่นนั้นแล้ว เมื่ออารมณ์ที่ถูกรู้ดับไปจิตดวงนั้นๆก้อดับไปด้วย ในเมื่อวันหนึ่งๆ นาทีหนึ่งๆ เราคิดเรารู้ หลายสิ่งหลายอย่างมากมาย เราจึงกล่าวว่าจิตเกิดดับมากมายรวดเร็วปานสายฟ้าแลบ การจะรู้ถึงปรากฏการณ์นี้จึงต้องใช้สติกำหนดสังเกตจิตตนเอง เราเรียกว่าเจริญสติปัฏฐาน นั่นเอง ยกตัวอย่าง อุปมา เช่น ในทางวิทยาศาสตร์ การจะสังเกตสิ่งหนึ่งๆ ต้องใช้เครื่องมือตรวจจับ ยกตัวอย่างเช่น การจะทดลองวัดขนาดของฝ่ามือ จะวัดด้วยไม้บรรทัดเนื่องจากไม้บรรทัดมีสเกลที่ละเอียดกว่าฝ่ามือ แต่ไม้บรรทัดจะไม่สามารเอามาสังเกตอะตอมได้ การจะวัดขนาดของ อะตอม จะ ใช้ปรากฏการณ์การหักเหของอิเลคตรอนที่ยิงผ่านอะตอมนั้นๆ มาเป็นตัวคำนวน เนื่องจากขนาดของอิเลคตรอนละเอียดกว่า มิติของอะตอม อุปมาการที่เราจะสังเกต ปรากฏการณ์ ที่ จิต รับรู้อารมณ์ เราจึงต้องใช้ตัวสังเกตที่ละเอียด จึงต้อง ใช้การสังเกตช้าๆ แบบ พระที่ปฎิบัติวิปัสสนากัมมฐาน กล่าวคือ กำหนดฐานให้จิตอยู่เป็นที่ให้จิตเกิดดับช้าลง แล้วใช้สติรู้สังเกต ตัวอย่าง เช่น เมื่อเราอ่าน อนัตตลักขณสูตรถึงข้อความที่ว่า รูปไม่เที่ยง ก็อาจจินตนาการถึงรูปกายของตนเองดังที่เคยเห็นในกระจกเงา แล้วหลับตา ลืมตา มาดูใหม่ ก็ยังเห็นรูปกายเดิมอยู่ ก็คิดว่า รูปนี้เที่ยง คล้ายกับว่าตรงข้ามกับหลักไตรลักษณ์ เราถ้าฉลาดขึ้นมาหน่อย อาจคิดเปรียบเทียบว่า รูปกายตัวเราเมื่อตอนเด็ก ไม่เหมือนตอนนี้ ก็พิจารณาเห็นว่ารูปนี้ไม่เที่ยง เมื่อคิดได้เช่นนี้ก็เดาเอาว่าเราได้กระทำวิปัสสนากรรมฐานแล้ว อันนี้ก็ยังผิดอยู่ เนื่องจาก อารมณ์ที่จิตเข้าจับพิจารณานี้ เป็นบัญญัติ ไม่ไช่ปรมัถ์ ที่ผมเห็นว่าถูกต้องคือ อารมณ์ที่จิตที่เป็นวิปัสสนากรรมฐาน จะเกิดโดยการประจักษ์แจ้ง ปรมัถ์ธรรมที่เกิดอยู่เฉพาะหน้าในปัจจุบัน ภาวนามัยปัญญา เป็นความรู้เข้าใจธรรมชาติตามความเป็นจริง โดยการประจักษ์แจ้งสภาวะธรรมที่ปรากฎอยู่เฉพาะหน้าในปัจจุบัน จะเกิดขึ้นเม่อบุคคลมองทะลุม่านบางๆแห่งสมมุติบัญญัติ เห็นประจักษ์ในนาม รูป ปรมัตถ์ที่อยู่ในปัจจุบันเฉพาะหน้า ความรู้ในระดับนี้มีชื่อเรียกในระบบวิปัสสนาว่า นามรูปปริเฉทญาน ซึ่งมีความหมายว่า นอกจากจะสามารถแยกนามปรมัตถ์ และ รูปปรมัตถ์ ออกจาก บัญญัติธรรม แล้ว ยังสามารถแยกนามและรูปปรมัตถ์ออกจากกันได้ด้วย กล่าวคือรู้ความแตกต่างที่ชัดเจนระหว่างนามและรูป บุคคลจะเห็นไตรลักษณ์ไม่ได้ ถ้ายังไม่เห็นประจักษ์ในรูปและนามปรมัตถ์ เพราะนามและรูปปรมัตถ์เท่านั้นที่แสดงอาการของไตรลักษณ์ รูปปรมัตถ์ มี 28 ประเภท จำแนกขั้นพื้นฐานเป็นมหาภูตรูป สี่ คือ ดิน น้ำลม ไฟ หรือ ปฐพี อาโป วาโย เตโช ส่วนรูป อื่นอีก 24 อาศัยธาตุสี่นี้เกิด เรียกว่า อุปทายรูป โดยประกอบด้วย ปสาทรูป ห้า จุกขุ โสต ฆาน ชิวหา กาย วิสัยรูป ห้า รูปารมณ์ สัททารมณ์ คันทารมณ์ รสารมณ์ โผฐัพพารมณ์ ภาวะรูป สอง อิตถีภาว ปุริสภาว หทัย รูป หนึ่ง หทัยวัตถุ ชีวิต หนึ่ง ชีวตินทรีย์ อาหาร หนึ่ง กพฬิงการาหาร และรูปปรมัถไม่แท้ อีก สิบ อันได้แก่ ปริเฉกรูป หนึ่ง อากาสธาตุ วิญัตติรูป สอง กายวิญัติ วจีวิญญัติ วิการูป สาม ลหุตา มุทุตา กัมมัญญตา ลักษณรูป สี่ อุปจาย สันตติ ชรตา อนิจจตา ส่วนเรื่อง เจตสิก 52 และ จิต 89 , 121 ขอเรียนเชิญ ท่นผู้รู้อื่นๆ อธิบายต่อเถิด . . จากคุณ : รู้คุณ เขียนเมื่อ : 18 ก.ค. 55 15:55:58

ความคิดเห็นที่ 2 ขออนุโมทนา สาธุ ท่าน "วงกลม" และ ท่าน "รู้คุณ" ที่แสดงความคิดเห็นเพิ่มเติม วันนี้ อยู่ ๆ ก็อยากจะศึกษาเรื่องเกี่ยวกับ ปรมัตถธรรม ว่าด้วยเรื่อง จิต เจตสิก รูป และนิพพาน กำลังจะเริ่มหา เปิดมาเข้าห้องศาสนาก่อน ก็เจอเลย                                                 ขอบคุณมาก ๆ ครับ จากคุณ : พระจันทร์คืนแรม เขียนเมื่อ : 18 ก.ค. 55 18:27:47

ความคิดเห็นที่ 3 อนุโมทนาและขอขอบคุณทั้ง จขกท และ คห 1 นะคะ พอดีกำลังเรียนพระอภิธรรมพอดี ได้อ่านแล้วกระจ่างขึ้นว่างๆอาจจะขอรบกวนถามข้อสงสัยบ้างนะคะ จากคุณ : Star_Success เขียนเมื่อ : 18 ก.ค. 55 18:33:01

ความคิดเห็นที่ 4 จิต เจตสิก รูป นิพพาน  เป็นได้ทั้ง สมมุติบัญญัติ และปรมัตถ์ แล้วแต่มุมมอง   จิต เจตสิก รูป นิพพาน  เป็นชื่อเรียก สภาวะธรรมชนิดหนึ่ง  เป็นสมมุตินาม ขึ้นมา จึงเป็นสมมุติบัญญัติ โดยใครก็ได้   เป็นรูปศัพท์ รูป แสง สีเสียง หรืออะไรก็ได้ ที่เป็นสื่อแสดงความหมาย โดยการบัญญัติสมมุติขึ้นมา สมมุติ อาจเป็นจริงโดยสมมุติ ก็ได้ อาจเป็นเท็จก็ได้ ตามความคิดเห็น แต่โดยที่สุดแล้วไม่ใช่ของจริงแท้  อย่างนี้เรียกว่า สมมุติบัญญัติ   จิต เจตสิก รูป นิพพาน  มีความหมายที่แท้จริง ที่เป็นความจริง ตามความเป็นจริงแท้  ไม่ขึ้นอยู่รูปศัพท์ภาษา ไม่พลิกผันไปตามรูปศัพท์ภาษา อย่างนี้เรียกว่า จริงโดยปรมัตถ์  ปรมัตถ์ที่เป็นเท็จ ไม่มี   แม้ว่าเราจะต้องการแต่ความจริงโดยปรมัตถ์  แต่ก็จะทิ้งความจริงโดยสมมุติไม่ได้ เพราะว่าโดยแท้จริง ความหมายจริง ๆ  มีอยู่แค่ รูป กับนาม แต่รูปนามนี้ มันมีอยู่ หลายรูป หลายนาม มีความหมายต่าง ๆ กันมากมายเหลือเกิน ถ้าไม่บัญญัติสมมุติชื่อไว้ ให้ต่างกัน เราก็จะไม่รู้ว่า อะไร เป็นอะไร อะไรปรุงแต่งอะไร อะไรใคร จะสื่อความหมายถึงกัน กับใครอะไร ไม่ได้เลย .... จากคุณ : นิ่งหนอ (นิ่งหนอ) เขียนเมื่อ : 19 ก.ค. 55 01:32:16