ความคิดเห็นที่ 1 ก็ถือว่าเป็นการร่วมสนทนาแสดงความเห็นดังนี้นะครับ -------------------------------------------------------------------------- เรื่องแรก  เจตสิก เกิดขึ้นพร้อมจิต (เอกุปฺปาท) และดับพร้อมจิต (เอกนิโรธ) ถูกต้องแล้วครับ ตรงที่จับคู่กันนั้น ก็จับอย่างนี้คือ รูป 28                         = รูปขันธ์ (เจตสิก 52)      - เวทนาเจตสิก 1    = เวทนาขันธ์      - สัญญาเจตสิก 1    = สัญญาขันธ์      - เจตสิกที่เหลือ 50  = สังขารขันธ์          (50 ที่เหลือนี้ เมื่อสงเคราะห์โดยความเป็นขันธ์              ก็จัดลงในสังขารขันธ์ แต่จะไม่ได้เรียกว่า สังขารเจตสิก              เดี๋ยวจะไปสับสนกับ เจตนาเจตสิกที่เป็นองค์ธรรมของ สังขาร ในหมวดปฏิจจสมุปบาท น่ะครับ) จิต                             = วิญญาณขันธ์ ส่วน ผัสสะ หรือ เจตสิก 52 "เมื่อสงเคราะห์ โดยความเป็นอายตนะ" ก็ได้แก่ ธัมมายตนะ (เป็นอายตนะภายนอก) และ จิต เป็น มนายตนะ (เป็นอายตนะภายใน) นอกนั้นก็น่าจะเข้าใจถูกแล้วครับ ---------------------------------------------------- เรื่องที่ สอง  องค์ธรรมของ อุเบกขา มีสองอย่างคือ    - เวทนาเจตสิก     - ตัตตรมัชฌัตตาเจตสิก อย่างแรกนี้ เป็น เวทนา เช่น ความเสวยอารมณ์ทางกายหรือใจ ที่รู้สึกเฉยๆ ไม่ทุกข์หรือไม่สุข  อุเบกขาเวทนานี้ เกิดขึ้นได้ทั้งใน จิตที่เป็น กุศล อกุศล หรือที่เป็นวิบากและกิริยา อย่างที่สองคือ ตัตตรมัชฌัตตา นี้ เป็น กุศลเจตสิก       เช่น อุเบกขาในพรหมวิหาร วางใจเป็นเฉยในบุคคลทั้งหลายทั้งปวงได้             หรือ อุเบกขาที่เกิดในการเจริญภาวนา ไม่ยินดียินร้ายต่ออารมณ์ที่น่าหวั่นไหวทั้งหลายได้เป็นต้น ที่นี้ การติด อุเบกขา นี้ มีหลายอย่าง          จะเสริมในเรื่อง กุศลอุเบกขา             คือ อุเบกขาที่ไม่หวั่นไหวในอารมณ์ทั้งหลายนี้ แท้จริงแล้วเป็นของดี             แต่ก็ยังกลายมาเป็น อุปกิเลสได้ เพราะด้วย ตัณหา มานะ ทิฏฐิ อย่างละเอียด             เช่น อย่างในกรณีผู้ปฏิบัติธรรม ที่ยังไม่รู้เท่าทัน วิปัสสนูปกิเลส เป็นต้น             เมื่อเกิด อุเบกขา ประเภทนี้ ก็อาจจะเกิด ตัณหา ยินดีติดใจในสภาวะเหล่านี้ได้             ตัว ตัตตรมัชตาเจตสิกนี้ จริงแท้แล้วถือเป็นของดีเป็นกุศล แต่ เพราะ            นิกันติตัณหา ที่เกิดขึ้นในวิถีจิตลำดับต่อๆมา นั้นเองทำให้เศร้าหมองไป             แต่เมื่อรู้เท่าทันและละตัณหาได้แล้ว ตัตรมัชตาเหล่านี้ ก็จะยิ่งเป็นของดี              และจะพัฒนาเจริญต่อๆไปจนถึงระดับ อุเบกขาโพชฌงค์  อันเป็น              องค์ของการตรัสรู้ ในที่สุด ------------------------------------------------------------------ ส่วนอื่นๆ ก็น่าจะไม่มีปัญหาอะไรแล้วนะครับ อนุโมทนาสาธุ ในความสนใจศึกษาพระอภิธรรมนี้ด้วยนะครับ จากคุณ : ชาวมหาวิหาร เขียนเมื่อ : 1 ส.ค. 55 00:03:57

ความคิดเห็นที่ 2 ผมปัญญายังน้อย มิบังอาจแม้แต่จะคิด ที่จะเป็นผุ้ตรวจสอบ ความคิดเห็น ของผู้อื่น ในเรื่องพระอภิธรรมได้ แสดงได้ ก็แค่ความคิดเห็นส่วนตัว ที่คนอื่นจะเอาไปเป็นสาระไม่ได้ ...คือพระอภิธรรม ผมศึกษาแล้ว เข้าใจแล้ว แต่ไม่ใส่ใจมากนัก พอรู้แค่ งู ๆ ปลา ๆ เท่านั้น ...แต่จากกระทู้นี้ ก็พอแสดงความคิดเห็นได้คือ 1 เรื่องแรก ==> จิตกับเจตสิก เกิดพร้อมกัน ... ตอบว่า  จิตกับเจตสิก เกิด-ดับ พร้อมกัน นั้น ถูกต้องแล้วครับ ถ้าจะเปรียบจิตก็ได้กับไฟ  เปรียบเจตสิก คือปรากฎการ หรือลักษณะอาการแห่งจิต ก็ได้กับความร้อน หรือแสงสว่างแห่งไฟ   เมื่อเราจุดไฟขึ้นที่ใส้เทียน  เมื่อทันทีที่ไฟติดเทียน ก็จะมีความร้อนหรือแสงสว่างเกิดขึ้นที่เทียนด้วย โดยทันที ..ถ้าไม่มีจิต ก็ไม่มีเจตสิก ถ้าไม่มีเจตสิก ก็ไม่มีจิต  ครับ.. 2 เรื่องที่สอง ==> อุเบกขา กับ ปัญญา ล้วนเป็นเครื่องปรุง กุศลจิตฝ่ายดีครับ ...ตอบว่า ไม่แน่เสมอไปครับ ..อุเบกขาสันตีรณอกุศลวิบาก เป็นฝ่ายอกุศลครับ ปัญญา ก็เป็นธรรมกลาง ๆ ถ้าประกอบกับอกุศล ก็เป็นฝ่ายอกุศลไปได้ครับ 3 เรื่องที่สาม ==> ปัญญา  หลังจากปรุงแต่งกุศลจิตบ่อยๆ...ตอบว่า  ไม่แน่เสมอไปครับ คือคนชั่ว  ย่อมใช้ปัญญาปรุงแต่งไปในทางชั่ว คืออกุศลครับ  คนดี  ย่อมใช้ปัญญาปรุงแต่ไปในทางที่ดี คือกุศลครับ.... จากคุณ : นิ่งหนอ (นิ่งหนอ) เขียนเมื่อ : 1 ส.ค. 55 01:41:42

ความคิดเห็นที่ 3 ขอบคุณ สำหรับผู้ถาม ขอบคุณ สำหรับผู้ตอบ ^_^ ช่วงนี้ห่างๆพระอภิธรรม เลยทำให้ลืมไปเลยว่า อุเบกขามันมี 2 แบบ นึกถึงแต่ตัว ตัตตรมัชฌัตตาเจตสิก พออ่านคำตอบของคุณชาวมหาวิหาร ก็แว๊ปนึกขึ้นมาได้ อุเบกขา(ตัตตรมัชฌัตตาเจตสิก) เป็นของดีจริงๆครับ ต้องฝึกมากๆ เป็นของทำได้ยาก ต้องมีโยนิโสมนสิการดีๆ เพราะถ้านึกไม่ดี ก็จะเป็นเมตตาบ้าง กรุณาบ้าง หรือจะเป็นโทสะ(เศร้า)ไปบ้าง โชคดีที่ได้อ่านเจอกระทู้นี้ จากคุณ : ~หูว เสี่ยวผิง~ เขียนเมื่อ : 1 ส.ค. 55 01:53:01

ความคิดเห็นที่ 4 อนุโมทนากับผู้ถามและผู้ตอบทุกท่านครับ ขออนุญาตเสริมเล็กน้อยบางส่วน เผื่อจะเป็นประโยชน์บ้างไม่มากก็น้อย ปัญญาเจตสิกนั้นเป็นเจตสิกในฝ่ายดีงาม (โสภณเจตสิก) เกิดร่วมกับจิตที่ดีงามเท่านั้น ไม่เกิดร่วมกับอกุศลจิตเลยครับ มีลักขณาทิจตุกะดังนี้ ธมฺมสภาวปฏิเวธลกฺขณา                 มีความรู้แจ้งซึ่งสภาวธรรม เป็นลักษณะ โมหนฺธการวิทฺธํสนรสา                   มีการกำจัดมืด เป็นกิจ อสมฺโมหปจฺจุปฏฺฐานา                    มีความไม่หลงผิด หรือไม่เห็นผิด เป็นผล สมาธิปทฏฺฐานา                           มีสมาธิ เป็นเหตุใกล้ ขณะใดที่เป็นกุศลจิต อาจจะมีปัญญาเจตสิกเกิดร่วมด้วย (กุศลจิตญาณสัมปยุตต์) หรือไม่มีปัญญาเจตสิกเกิดร่วมด้วยก็ได้ (กุศลจิตญาณวิปปยุตต์) แต่ถ้าเป็นอกุศลจิตแล้ว จะไม่มีปัญญาเจตสิกเกิดร่วมด้วยเลยครับ ดังนั้น เราเอาคำว่าปัญญามาใช้อย่างกว้างขวางโดยทั่วไป เช่น เด็กคนนี้เรียนเก่งมีปัญญาดี บุคคลนี้มีปัญญาดีประดิษฐ์สิ่งนั้นสิ่งนี้เก่ง หรือ คนนี้วางแผนเก่ง รบเก่ง โกงเก่ง ฯลฯ เราก็มักเรียกว่ามีปัญญาในทางฉลาดแกมโกง อะไรประมาณนี้ แต่นี่ไม่ใช่ปัญญาเจตสิกน่ะครับ สำหรับ อุเบกขา ซึ่งมีหลายอย่างดังที่เพื่อนๆ ได้อธิบาย ซึ่งอาจจะเกิดกับจิตที่ดีงาม หรือจิตที่ไม่ดีงามก็ได้ มีแสดงไว้ถึงลักษณะอุเบกขา 12 ประการ จึงขอคัดมาให้ดูนะครับ (๑) อญาณุเบกขา เป็นความเฉยที่ไม่รู้อะไรเลย หรือเฉยเพราะไม่รู้ องค์ธรรม ได้แก่ โมหเจตสิก (๒) ฉฬังคุเบกขา เป็นความเฉยของพระอรหันต์ ที่ไม่หวั่นไหวต่ออิฏฐารมณ์ และอนิฏฐารมณ์ ในเมื่อประสบกับอารมณ์ทั้ง ๖ องค์ธรรมได้แก่ ตัตรมัชฌัตตตาเจตสิก (๓) พรหมวิหารุเบกขา เป็นความเฉยอย่างพรหม ที่ไม่สงสาร ไม่ยินดี ไม่ยินร้าย ต่อสัตว์ทั้งหลาย องค์ธรรมได้แก่ ตัตรมัชฌัตตตาเจตสิก (๔) โพชฌงคุเบกขา เป็นความเฉยที่เป็นองค์แห่งความตรัสรู้ คือไม่ยินดียินร้ายต่ออารมณ์กัมมัฏฐาน ในขณะที่เจริญวิปัสสนาภาวนา เป็นอุเบกขาสัมโพชฌงค์ในโพธิปักขิยสังคหะนี้เอง องค์ธรรมได้แก่ ตัตรมัชฌัตตตาเจตสิก (๕) วิริยุเบกขา เป็นความเฉยต่อความเพียร หมายความว่าให้มีความเพียรอย่างกลาง อย่างพอดี ที่คู่ควรแก่สมาธิ อย่างที่เรียกว่ามัชฌิมาปฏิปทาในการเจริญวิปัสสนาภาวนา องค์ธรรมได้แก่ วิริยเจตสิก (๖) สังขารุเบกขา เป็นความเฉยต่อสังขาร คือรูปนาม ที่ประจักษ์ความเกิดดับในขณะเจริญวิปัสสนา องค์ธรรมได้แก่ ปัญญาเจตสิก (๗) เวทนุเบกขา เป็นความเฉยต่อเวทนาที่ได้เสวยอารมณ์ ที่ไม่ทุกข์ ไม่สุข ไม่ดีใจ ไม่เสียใจ องค์ธรรมได้แก่ เวทนาเจตสิก (๘) วิปัสสนุเบกขา เป็นความเฉยต่อรูปนาม หรือต่อไตรลักษณ์ที่ตนกำหนด พินิจอยู่ในการเจริญวิปัสสนาภาวนา องค์ธรรมได้แก่ ปัญญาเจตสิก (๙) อาวัชชนุเบกขา เป็นความเฉยต่อการรับอารมณ์ ทางปัญจทวารวิถี และ มโนทวารวิถี องค์ธรรมได้แก่ เจตนาเจตสิก ที่ในปัญจทวาราวัชชนจิต และมโนทวาราวัชชนจิต (๑๐) ตัตรมัชฌัตตุเบกขา เป็นความเฉยที่ไม่เอนเอียงไปในทางอคติใด ๆ คือ ฉันทาคติ ลำเอียงเพราะรักใคร่กัน โทสาคติ ลำเอียงเพราะไม่ชอบกัน โมหาคติ ลำเอียงเพราะเขลา และภยาคติ ลำเอียงเพราะกลัว องค์ธรรมได้แก่ ตัตรมัชฌัตตตาเจตสิก (๑๑) ฌานุเบกขา เป็นความเฉยต่อความสุขในจตุตถฌานเมื่อจะขึ้นสู่ปัญจมฌาน องค์ธรรมได้แก่ ตัตรมัชฌัตตตาเจตสิก (อีกนัยหนึ่งแสดงว่า อุเบกขา คือองค์ฌาน เฉยอยู่ด้วยความเพ่ง ตั้งมั่นอยู่ด้วยสมาธิ ตั้งเฉยอยู่โดยปกติ ไม่เอนเอียงตกไปตามนิวรณ์ มีกามฉันทะเป็นต้น หมายถึงตั้งมั่นเฉยอยู่ในอารมณ์ที่ตนพินิจ) (๑๒) ปาริสุทธุเบกขา เป็นความเฉยในปัญจมฌาน ที่ไม่ได้ติดอยู่ในสุขเหมือนจตุตถฌาน คือเฉยเพราะละสุขเสียได้แล้ว ดังมีข้อเปรียบไว้ว่า สติเป็นไปด้วยกับปัญจมฌานนั้น เป็นสติปาริสุทธิ เพราะเหตุเป็นไปด้วยอุเบกขา ดังนั้น ปาริสุทธุเบกขานี้จึงได้แก่ปัญจมฌานนั่นเอง องค์ธรรมได้แก่ ตัตรมัชฌัตตตาเจตสิก ที่ท่านแสดงไว้นี้ ก็เป็นเครื่องเตือนให้เราระมัดระวังได้เป็นอย่างดีครับ เพราะบางทีเวลารู้สึกสงบนิ่งเฉยๆ ไม่ได้แปลว่าเป็นกุศลเสมอไปอ่ะครับ อนุโมทนาทุกท่านครับ (อย่าแปลกใจนะครับทำไมแก้หลายรอบจัง) (คือแก้ไขคำผิดและจัดประโยคให้อ่านง่ายครับ) แก้ไขเมื่อ 01 ส.ค. 55 15:40:02 แก้ไขเมื่อ 01 ส.ค. 55 14:03:49 แก้ไขเมื่อ 01 ส.ค. 55 10:53:07 แก้ไขเมื่อ 01 ส.ค. 55 10:47:49 จากคุณ : DEV DEVY เขียนเมื่อ : 1 ส.ค. 55 10:42:29

ความคิดเห็นที่ 5 ขอแถม ยกตัวอย่าง อุเบกขาที่เป็นฝ่ายอกุศลครับ  เช่น โจรชื่อนาก ก มีความอยากจะปล้น ฆ่า่นาย ข  แต่เมื่อพิจารณา ไต่สวน คำนวน ดูแล้ว ไม่คุ่มค่า อาจโดนฆ่าตายเปล่า จึงต้องนิ่ง วางเฉยไว้ รอจังหวะ เวลา เจอหน้าถ้ายังไม่เหมาะ ก็ทำใจว่าง วางเฉยไว้ อย่างนี้เป็นอุเบกขาฝ่ายอกุศลครับ ....ท่านผู้อ่านผ่านมา ลองพิจารณาดูครับ  ว่าใครมีอุเบกขาอย่างนี้อยู่บ้างหรือเปล่า หาได้ไม่ยาก ครับ  รีบชำระชะล้าง ด้วยการสร้างเมตตาขึ้นมา ให้มากกว่า ก็พอได้ เพราะของที่น้อย ย่อมพ่ายแพ้ของที่มากกว่า  เป็นธรรมดาครับ..... จากคุณ : นิ่งหนอ (นิ่งหนอ) เขียนเมื่อ : 1 ส.ค. 55 10:44:55

ความคิดเห็นที่ 6 ขอบคุณมากๆ ครับ ที่เข้ามาช่วยชี้แนะเรื่องพระอภิธรรม อย่างเรื่องอุเบกขา ผมก็เพิ่งรู้ว่ามีรายละเอียดลึกลงไปอีก >.< หมายเหตุ เมื่อก่อนผมตั้งกระทู้ ผมแจกกิ๊ฟตลอด แทนคำชี้แนะ และตักเตือน แต่เนื่องจากผมใช้ login ของแฟน แฟนจะเอากิ๊ฟไว้แลกของในพันทิป ผมจึงขอขอบคุณจากใจจริง แทนการให้กิ๊ฟนะครับ __/|\__ หลังๆ มานี้ ผมจึงขอบคุณหลายท่านบ่อยๆ :) แก้ไขเมื่อ 01 ส.ค. 55 16:10:17 จากคุณ : M_moshi เขียนเมื่อ : 1 ส.ค. 55 14:44:24