ความคิดเห็นที่ 1 เดี๋ยว  รอคุณชาวมหาวิหารมาจัดการ...จะได้หลักฐานพร้อมมูลเพียบครบถ้วน ... จากคุณ : โขตาน เขียนเมื่อ : 18 ก.ย. 55 23:24:02

ความคิดเห็นที่ 2 จิต แปดดวงนั้น แตกต่างด้วย การเข้าประกอบของธรรม ๓ คู่ คือ คู่ที่ ๑  โส - อุ              โส (ย่อจาก)  โสมนสฺสสหคตํ  (เกิดพร้อมด้วยความยินดี)                                    (โสม-มะ-นัด-สะ-สะ-หะ-คะ-ตัง)              อุ  (ย่อจาก)   อุเปกขาสสคตํ (เกิดพร้อมด้วยความเฉย ๆ)                                    (อุ-เปก-ขา-สะ-สะ-คะ-ตัง) คู่ที่ ๒ สัม – วิป           สัม (ย่อจาก)   ญาณสมฺปยุตฺตํ  (ประกอบด้วยปัญญา)                                    (ทิด-ถิ-คะ-ตะ-สัม-ปะ-ยุด-ตัง)           วิป  (ย่อจาก)   ญาณวิปฺปยุตฺตํ  (ไม่ประกอบด้วยปัญญา)                                     (ทิด-ถิ-คะ-ตะ-วิป-ปะ-ยุด-ตัง) คู่ที่ ๓ อสํ   - สสํ             อสํ  (ย่อจาก)  อสงฺขาริกํ  (เกิดขึ้นโดยไม่มีสิ่งชักชวน)                                    (อะ-สัง-ขา-ริ-กัง)             สสํ  (ย่อจาก)  สสงฺขาริกํ (เกิดขึ้นโดยมีสิ่งชักชวน)                                    (สะ-สัง-ขา-ริ-กัง) --------------------------------------------------------------- คำว่า ไม่มีการชักนำ/มีการชักนำ  ที่ คุณ จขกท. ถามนั้น มาจาก บาลีว่า  อสังขาริก/สสังขาริก ซึ่ง จะแปลว่า มีสิ่งชักจูง ชักนำ หรือ ชักชวน ก็ได้ สิ่งชักชวน หรือสสังขาริก ในที่นี้ แบ่งออกเป็นสาม ได้แก่ กายปโยค (การชักชวน ชักนำ ชักจูง ด้วยกาย) เช่น กวักมือ ชี้ จูงไป แสดงอาการเคารพทางกาย เป็นต้น วจีปโยค (การชักชวน... ด้วยวาจา) เช่น กล่าวเชิญชวน พูดคุย สนทนา ปราศัย มโนปโยค (การชักชวน ชักนำ ชักจูง ทางใจ) เช่น มีการคิดนึกเรื่องราวบางเรื่องขึ้นก่อน  ต่อจากนั้นจึงมี จิตกุศล หรือ มหากิริยาจิต เกิดขึ้นต่อจากนั้น... ถ้า มหากุศล หรือ มหากิริยาจิต ดวงใด ที่อาศัย ปโยคเหล่านี้ จึงเกิดขึ้นมา จิตนั้น ก็จัดว่าเป็น สสังขาริก คือ เกิดขึ้นเพราะมีสิ่งชักจูง ชักนำ   ถ้าเกิดขึ้นเองโดยไม่มีสิ่งชักจูง ก็คือ อสังขาริก คำว่า สสังขาริก/อสังขาริก  จึงมีความหมายอย่างที่ได้อธิบายมานี้ (ไม่ได้หมายถึงว่า พระอรหันต์จะถูกชักนำ ให้หลงทาง อย่างที่ คุณ จขกท. ถามนั้น) -------------------------------------------------- มหากิริยาจิต ๘ และ มหากุศลจิต ๘  ควรแยกออกเป็นคนละประเภทไปเลย เพราะ เมื่อบุคคลใด บรรลุอรหัตมรรค แล้ว นับแต่นั้นมา จะไม่มีการเกิดขึ้นของ มหากุศลจิต ๘ ใน อรหัตบุคคลนั้นอีกเลย การทำ ทาน ศีล ภาวนา ของ ท่านก็จะทำด้วย มหากิริยาจิต ๘ เท่านั้น และจักไม่ให้วิบากใดๆ เพราะ ได้ประหารมูลราก คือ อวิชชา ได้โดยสิ้นเชิงแล้ว อวิชชา จึงไม่เป็นปัจจัยให้แก่ ปุญญาภิสังขาร อีก เมื่อ สังขารไม่เกิดขึ้น (วิบาก)วิญญาณ นามรูป สฬายตนะ ผัสสะ เวทนา ตัณหา อุปาทาน ภพ ชาติ .... จึงจักไม่เกิดขึ้นอีก เพราะได้ละเสียซึ่งเหตุที่จะทำให้เกิดโดยสิ้นเชิงแล้ว --------------------------------------------------------------- แก้ไขเมื่อ 18 ก.ย. 55 23:53:32 จากคุณ : ชาวมหาวิหาร เขียนเมื่อ : 18 ก.ย. 55 23:50:32

ความคิดเห็นที่ 3 ในบุคคลที่มิใช่ พระอรหันต์ เมื่อ จะทำ ทาน ศีล ภาวนา (เว้นฌานสมาบัติ) ก็จะทำด้วยจิตดวงใดดวงหนึ่ง ใน มหากุศลจิต ทั้ง ๘ ประเภท ส่วน พระอรหันต์ เมื่อท่านจะทำ ทาน ศีล ภาวนา ก็จะทำด้วยจิตดวงใดดวงหนึ่ง ใน มหากิริยาจิต ทั้ง ๘ ประเภท และ มหากุศลจิต ทั้ง ๘ นี้จะไม่เกิดขึ้นแก่พระอรหันต์นับตั้งแต่ อรหัตมรรคญาณ ได้ดับลงไป แก้ไขเมื่อ 19 ก.ย. 55 00:02:44 จากคุณ : ชาวมหาวิหาร เขียนเมื่อ : 18 ก.ย. 55 23:56:20

ความคิดเห็นที่ 4 จิต ๘๙ จากพระไตรปิฎก เล่มที่ ๓๔ พระอภิธรรมปิฎก เล่มที่ ๑ ธรรมสังคณีปกรณ์ อกุศลจิต ๑๒            http://www.84000.org/tipitaka/read/?34/275-337 อกุศลวิบากจิต ๗       http://www.84000.org/tipitaka/read/?34/472-481 อเหตุกุศลวิบากจิต ๘  http://www.84000.org/tipitaka/read/?34/338-398 อเหตุกกิริยาจิต ๓      http://www.84000.org/tipitaka/read/?34/482-491 มหากุศลจิต ๘          http://www.84000.org/tipitaka/read/?34/16-115   <-----                    http://www.84000.org/tipitaka/read/?34/116-138    <----- มหาวิบากจิต ๘         http://www.84000.org/tipitaka/read/?34/415-416 มหากิริยาจิต ๘         http://www.84000.org/tipitaka/read/?34/492-493   <----- รูปวาจรกุศลจิต ๔      http://www.84000.org/tipitaka/read/?34/139-148           (หรือ ๕)     http://www.84000.org/tipitaka/read/?34/194 รูปาวจรวิบากจิต ๕     http://www.84000.org/tipitaka/read/?34/417 รูปาวจรกิริยาจิต ๕     http://www.84000.org/tipitaka/read/?34/494-495 อรูปาวจรกุศลจิต ๔    http://www.84000.org/tipitaka/read/?34/192 อรูปาวจรวิบาก ๔      http://www.84000.org/tipitaka/read/?34/418-421 อรูปาวจรกิริยา ๔      http://www.84000.org/tipitaka/read/?34/496-500 โลกุตตรกุศลจิต ๔    http://www.84000.org/tipitaka/read/?34/192 โลกุตตรวิบากจิต ๔   http://www.84000.org/tipitaka/read/?34/422-471 แก้ไขเมื่อ 19 ก.ย. 55 00:03:57 จากคุณ : ชาวมหาวิหาร เขียนเมื่อ : 18 ก.ย. 55 23:56:36

ความคิดเห็นที่ 5 (แสดง ชื่อ มหากุศล ๘ ดวง พร้อมบาลี)      ๑. โสมนสฺสสหคตํ ญาณสมฺปยุตฺตํ อสงฺขาริกํ     มหากุศลดวงที่ ๑ เกิดพร้อมด้วยความยินดี ประกอบด้วยปัญญา เป็นอสังขาริก คือเกิดขึ้นเองโดยไม่มีสิ่งชักจูง     ๒. โสมนสฺสสหคตํ ญาณสมฺปยุตฺตํ สสงฺขาริกํ     มหากุศลดวงที่ ๒ เกิดพร้อมด้วยความยินดี ประกอบด้วยปัญญา เป็นสสังขาริก คือเกิดขึ้นโดยมีสิ่งชักจูง     ๓. โสมนสฺสสหคตํ ญาณวิปฺปยุตฺตํ อสงฺขาริกํ     มหากุศลดวงที่ ๓ เกิดพร้อมด้วยความยินดี ไม่ประกอบด้วยปัญญา เป็นอสังขาริก คือเกิดขึ้นเองโดยไม่มีสิ่งชักจูง     ๔. โสมนสฺสสหคตํ ญาณวิปฺปยุตฺตํ สสงฺขาริกํ     มหากุศลดวงที่ ๔ เกิดพร้อมด้วยความยินดี ไม่ประกอบด้วยปัญญา เป็นสสังขาริก คือเกิดขึ้นโดยมีสิ่งชักจูง     ๕. อุเปกฺขาสหคตํ ญาณสมฺปยุตฺตํ อสงฺขาริกํ     มหากุศลดวงที่ ๕ เกิดพร้อมด้วยความเฉยๆ ประกอบด้วยปัญญา เป็นอสังขาริก คือ เกิดขึ้นเองโดยไม่มีสิ่งชักจูง     ๖. อุเปกฺขาสหคตํ ญาณสมฺปยุตฺตํ สสงฺขาริกํ     มหากุศลดวงที่ ๖ เกิดพร้อมด้วยความเฉยๆ ประกอบด้วยปัญญา เป็นสสังขาริก คือ เกิดขึ้นโดยมีสิ่งชักจูง     ๗. อุเปกฺขาสหคตํ ญาณวิปฺปยุตฺตํ อสงฺขาริกํ     มหากุศลดวงที่ ๗ เกิดพร้อมด้วยความเฉยๆ ไม่ประกอบด้วยปัญญา เป็นอสังขาริก คือ เกิดขึ้นเองโดยไม่มีสิ่งชักจูง     ๘. อุเปกฺขาสหคตํ ญาณวิปฺปยุตฺตํ สสงฺขาริกํ     มหากุศลดวงที่ ๘ เกิดพร้อมด้วยความเฉยๆ ไม่ประกอบด้วยปัญญา เป็นสสังขาริก คือ เกิดขึ้นโดยมีสิ่งชักจูง ------------------------------------------------------------------- (การจัดเรียงของ มหากิริยาจิต ๘ ก็มีนัยเดียวกันนี้) ดวงที่ ๑ โสมนสฺสสหคตํ ญาณสมฺปยุตฺตํ อสงฺขาริกํ  มหากิริยาจิตดวงที่ ๑ เกิดพร้อมด้วยความยินดี ประกอบด้วยปัญญา เป็น อสังขาริก คือเกิดขึ้นเองโดยไม่มีสิ่งชักจูง ดวงที่ ๒  โสมนสฺสสหคตํ ญาณสมฺปยุตฺตํ สสงฺขาริกํ  มหากิริยาดวงที่ ๒ เกิดพร้อมด้วยความยินดี ประกอบด้วยปัญญา เป็น สสังขาริก คือเกิดขึ้นโดยมีสิ่งชักจูง ดวงที่ ๓..... จากคุณ : ชาวมหาวิหาร เขียนเมื่อ : 19 ก.ย. 55 00:01:30

ความคิดเห็นที่ 6 กราบเรียนถาม คุณชาวมหาวิหาร   "เกิดพร้อมด้วยความยินดี ประกอบด้วยปัญญา เป็น สสังขาริก คือเกิดขึ้นโดยมีสิ่งชักจูง"   คำว่า "ปัญญา" หมายถึงอะไร ช่วยไขความนี้หน่อยครับ แก้ไขเมื่อ 19 ก.ย. 55 08:23:19 จากคุณ : Terawat เขียนเมื่อ : 19 ก.ย. 55 08:22:11

ความคิดเห็นที่ 7 ผมอยากทราบว่าเกิดขึ้นโดยไม่มีสิ่งชักจูงนี่เป็นยังไง    รบกวนยกตัวอย่างที  พูดง่ายๆช่วยยกตัวอย่างของมหากิริยาจิต๘ให้หน่อยเหมือนที่ท่านยกตัวอย่างใน  กาย  วาจา  ใจ  นั่นแหละอันที่ไม่ประกอบด้วยปัญญานั้นมีโอกาสผิดหรือเปล่า   พูดง่ายๆผมอยากทราบว่าพระอรหันต์มีโอกาสทำผิด  พูดผิด  คิดผิด  มั๊ย จากคุณ : wutthitham เขียนเมื่อ : 19 ก.ย. 55 09:15:37

ความคิดเห็นที่ 8 "ผมอยากทราบว่าพระอรหันต์มีโอกาสทำผิด  พูดผิด  คิดผิด  มั๊ย" โอกาสทำผิดทางจิต...ไม่มีโอกาสทำผิดแล้วครับ... โอกาสทำผิดในแบบความเห็นของโลกๆ.....มีโอกาสทำผิด(หมายถึงชาวโลกมองว่าผิด)ครับ...เช่น.. ชาวโลกๆ ณ กาลหนึ่ง มีความเห็น..ว่าการกราบไว้..พระพุทธรูปเป็นสิ่งที่ถูกต้องและยึดถืออย่างมาก...พระอรหันต์...ท่านมีปัญญา..รู้ว่าหากปล่อยให้เป็นแบบนี้อย่างนี้...จะเกิดความเสียหายต่อศาสนา..ท่านจึงดำเนินการกระทำกรรมอย่างใดอย่างหนึ่งซึ่งเป็นเหตุ..ให้..ชาวโลก ณ กาลนั้นๆไม่พอใจ...พระอรหันต์..จึงทำผิด..พูดผิด..คิดผิด..ในสายตาชาวโลกครับ ยิ่งอยู่ในยุคใกล้กลียุค....พระอรหันต์..ที่ได้เกิดในยุคนี้...จะทำผิดในสายตา..ชาวโลกๆ..ในหลายๆเรื่องครับ จากคุณ : โกวิทย์ (โกวิทย์) เขียนเมื่อ : 19 ก.ย. 55 13:36:53

ความคิดเห็นที่ 9 #7 ผมขอยกตัวอย่างในกรณี ของ มหากุศลจิต ๘ ที่มีสิ่งชักจูงกับไม่มีสิ่งชักจูง ก่อนนะครับ    เพราะอธิบายได้ง่ายกว่า และมีอธิบายกันมากทั่วไปในแบบเรียนพระอภิธรรม ยกตัวอย่างเช่น  คุณแม่ชวนลูกชายสองคนไปใส่บาตร    - คุณแม่เกิดจิตกุศลขึ้นมาเอง เพราะกระทำมาบ่อยๆเป็นประจำ ไม่ต้องมีสิ่งชักจูง          ก็เกิดจิตปรารถนาทำทานขึ้นมาเองได้บ่อยๆ    -  ลูกชายสองคน ได้รับการชักชวนจากคุณแม่ ด้วยวจีปโยค มากๆเข้า ก็จึงไปใส่บาตรด้วย          การที่ลูกเกิดจิตยินยอมจะไปใส่บาตรกับคุณแม่ด้วยในที่นี้ ก็เป็น "สสังขาริก"           คือเกิดขึ้นด้วยอาศัยสิ่งชักจูง     - ลูกชายคนโต ได้ฟังแม่อธิบายว่า การให้ทานนี้เป็นบุญเป็นกุศลนะ ผลแห่งกรรมบาปบุญมีจริง          ลูกคนนี้เมื่อได้ฟังก็เกิดปัญญารู้ถูกเห็นถูก รู้ว่าทานนั้นมีผล มีปัญญาในกฏแห่งกรรม            ขณะนั้น ก็เป็น กุศลจิตที่ประกอบด้วยปัญญา คือ "ญาณสัมปยุต"       - ส่วนลูกคนเล็ก ก็อาจจะยังไม่เข้าใจอะไรมากนัก แต่ก็ไปใส่บาตรกับแม่           ขณะนั้นก็เป็น กุศลจิตที่อาจจะยังไม่ได้ประกอบด้วยปัญญา  แต่ก็ถือเป็นจิตฝ่ายกุศล             ที่ประกอบไปด้วย "อโลภะเหตุ"   "อโทสเหตุ" -------------------------------------------------------------- พระอรหันต์นั้น ท่านจะอยู่ในอิริยาบทใด จะทำกิจใด หรือ จะทำทานศีล ภาวนา ก็ทำด้วย มหากิริยาจิต ทั้ง ๘ ประเภทนี้  บางครั้งอาจจะเกิดประเภทที่หนึ่งบ้าง ประเภทที่สองบ้าง ที่สามบ้าง สลับไปมาในแต่ละขณะ จิตที่ไม่ได้ประกอบด้วย ปัญญา ในที่นี้ ไม่ได้หมายถึงว่าจะเป็นจิตที่ไม่ดี ไม่งาม มหากุศล หรือ มหากิริยา ญาณวิปปยุต ที่ไม่ได้มีปัญญาเข้าประกอบนี้ ก็ยังถือว่าเป็นจิตที่ดีงามอยู่ และประกอบไปด้วย กุศลต่างๆอีกมาก เช่น "อโลภเหตุ" "อโทสเหตุ" หรือ สติ ศรัทธา ปัสสัทธิ เป็นต้น จิตที่ดีงามนี้ หรือ มหากุศลจิต ๔ หรือ มหากิริยาจิต ๔ ที่เป็น ญาณวิปยุตต นี้ มีเพียง "อโลภเหตุ"  "อโทสเหตุ"  เข้าประกอบเพียงสองเหตุ เราจึงเรียก  "ทวิเหตุกจิต" ส่วน จิตที่ดีงาม คือ มหากุศลจิต ๔ หรือ มหากิริยาจิต ๔ ที่เป็น "ญาณสัมปยุตต" นี้ นอกจากจะมี อโลภเหตุ อโทสเหตุ แล้ว ยังมี  อโมหเหตุ หรือ ปัญญาเจตสิก เข้าประกอบด้วย เราจึงเรียก "ติเหตุกจิต" ปัญญาเจตสิกในที่นี้ ก็คือ ความรู้ในเหตุผลแห่งความจริงของสภาวธรรม ความรู้แจ้งในสภาวธรรม ------------------------------------------------------------- ดังนั้น ว่าตามสภาวะธรรม พระอรหันต์ แม้ในขณะที่เกิด "ญาณวิปยุตตจิต" ก็ถือว่าเป็นจิตที่ดีงาม มีกุศลธรรมอื่นๆเข้าประกอบอยู่อีกมาก  ไม่ใช่การทำผิด คิดผิด ส่วนการทำผิด ทำบาปนั้น จะเกิดในบุคคลที่ไม่ใช่พระอรหันต์ และเกิดขึ้นด้วย โลภมูลจิต ๘ โทสมูลจิต ๒ โมหมูลจิต ๒ ซึ่งพระอรหันต์ท่านละจิต ทั้ง ๑๒ นี้ได้โดยสิ้นเชิงแล้ว.... ------------------------------------------------------------- จากคุณ : ชาวมหาวิหาร เขียนเมื่อ : 19 ก.ย. 55 14:37:03

ความคิดเห็นที่ 10 สำหรับคำถามของ คุณ Terawat #6 คำตอบข้างบนนี้ก็น่าจะครอบคลุมที่ถามมาแล้วนะครับ แต่ก็จะขอนำความจาก คู่มือ พระอภิธัมมัตถสังคหะ มาแสดงเพิ่มไว้ให้ด้วยดังนี้ ---------------------------------------------- ปัญญาเจตสิก คือความรู้ในเหตุผลแห่งความจริงของสภาวธรรมและทำลายความเห็นผิด หรือเป็นเจตสิก ที่มีความรู้เป็นใหญ่ ปกครองซึ่งสหชาตธรรมทั้งปวง มีลักขณาทิจตุกะ ดังนี้ ธมฺมสภาวปฏิเวธลกฺขณา - มีความรู้แจ้งซึ่งสภาวธรรม เป็นลักษณะ โมหนฺธการวิทฺธํสนรสา - มีการกำจัดมืด เป็นกิจ อสมฺโมหปจฺจุปฏฺฐานา - มีความไม่หลงผิด หรือไม่เห็นผิด เป็นผล สมาธิปทฏฺฐานา - มีสมาธิ เป็นเหตุใกล้ ปัญญานี้ มีอรรถาธิบายอย่างกว้างขวาง และแจกแจงได้หลายนัย หลายกระบวน เป็นจำนวนมากมาย แต่ในที่นี้จะกล่าวย่อ ๆ พอให้รู้เค้า จึงขอแจกแจงว่า ปัญญามีเพียง ๓ นัย เท่านั้น คือ ก. กัมมสกตาปัญญา ปัญญาที่รู้ว่า กรรมเป็นสมบัติของตน ข. วิปัสสนาปัญญา ปัญญาที่รู้ขันธ์ ๕ รูปนาม เป็น อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา ค. โลกุตตรปัญญา ปัญญาที่รู้แจ้งแทงตลอดในอริยสัจจ ๔ ปัญญาที่รู้เห็นความที่สัตว์มีกรรมเป็นสมบัติของตน ------------------------------------------------------ ส่วน อโลภะ อโทสะ ที่เกิดขึ้นใน "ญาณวิปยุตตจิต" อโลภเจตสิก คือ ธรรมชาติที่ไม่อยากได้ ไม่ข้องในอารมณ์ ไม่ติดในอารมณ์ เมื่อประสบในอารมณ์นั้น จะพยายามให้หลุดออกไปจากอารมณ์นั้น อโทสเจตสิก คือธรรมชาติที่ไม่โกรธ ไม่หยาบคาย ไม่มีปองร้าย ไม่ประทุษร้าย (มีเมตตาต่อกัน) ------------------------------------------------------ ดูแผนภาพข้างล่างนี้นะครับ มหากุศลจิต หรือ มหากิริยาจิต ที่ไม่มี ปัญญาเจตสิกเข้าประกอบ ก็คือจิตฝ่ายดีงามที่มีเจตสิกฝ่ายดีต่างๆยังเข้าประกอบอยู่ตามภาพด้านล่าง(เว้นปัญญาออกไป) (ซึ่งเป็นคนละอย่างกันกับ อกุศลจิต ๑๒   อย่างนี้จะเป็นจิตที่มี โลภะ โทสะ โมหะ และอกุศลธรรมอื่นๆเข้าประกอบ) จากคุณ : ชาวมหาวิหาร เขียนเมื่อ : 19 ก.ย. 55 14:43:34