วิสุงคามสีมา หมายถึง เขตที่พระราชทานแก่สงฆ์ เพื่อใช้เป็นที่สร้างพระอุโบสถ หรือเขตที่พระสงฆ์ใช้ประกอบสังฆกรรม
พระมหากษัตริย์ผู้เป็นองค์ศาสนูปถัมภก มีพระราชประสงค์อำนวยความสะดวกแก่สงฆ์ จึงทรงออกประกาศพระราชทานที่ตั้งวัดเป็นวิสุงคามสีมา
การยกที่ดินเป็นเขตวิสุงคามสีมาถือว่าได้พระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ตั้งวัด แต่การขอพระบรมราชานุญาตนั้น กำหนดเฉพาะบริเวณที่ตั้งอุโบสถเท่านั้น
ปัจจุบันการขอรับพระราชทานวิสุงคามสีมาให้แก่วัด ดำเนินการตามกฎกระทรวง ซึ่งออกตามความในพระราชบัญญัติคณะสงฆ์ พ.ศ. ๒๕๐๕ และที่แก้ไขเพิ่มเติม พ.ศ. ๒๕๓๕ คือ
วัดที่สมควรได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมา ต้องปรากฏว่าได้สร้างขึ้น หรือได้ปฏิสังขรณ์ เป็นหลักฐานถาวร และมีพระภิกษุอยู่ประจำไม่น้อยกว่า ๕ รูป ติดต่อกันเป็นเวลาไม่น้อยกว่าห้าปี แต่ระยะเวลา ๕ ปีมิได้ใช้บังคับแก่วัดที่สร้างอุโบสถเสร็จเรียบร้อยแล้ว และสำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติเห็นสมควรขอรับพระราชทานวิสุงคามสีมา
วิธีการขอรับพระราชทานวิสุงคามสีมา ให้เจ้าอาวาสเป็นผู้เสนอรายงานต่อผู้บังคับบัญชาฝ่ายสงฆ์ ขอความเห็นชอบและปรึกษาเจ้าหน้าที่ฝ่ายบ้านเมืองตามลำดับชั้นจนถึงสำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ
เมื่อสำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติพิจารณาเห็นสมควรแล้วก็จะกราบทูลสมเด็จพระสังฆราชเพื่อทรงอนุมัติ แล้วนำความกราบบังคมทูลขอรับพระราชทานวิสุงคามสีมา
ความหมายของวิสุงคามสีมาดูได้จากหนังสือคู่มือชาวพุทธ ฉบับพูดจาภาษาวัด ที่สำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ พิมพ์แจกอยู่ในขณะนี้ ไปขอรับได้ที่กองพุทธสารนิเทศ สำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ ตั้งอยู่ ณ พุทธมณฑล โทร ๐ ๒๔๔๑ ๔๕๑๕, ๐ ๒๔๔๑ ๕๑๔๐ ท่านที่ไม่สะดวก ไปรับด้วยตัวเอง สามารถส่งแสตมป์ ๙ บาท พร้อมซองจดหมาย ขนาด ๖ x ๑๐ นิ้ว อำเภอพุทธมณฑล จังหวัดนครปฐม ๗๓๑๗๐
ขั้นตอนการขอรับพระราชทานวิสุงคามสีมา
การขอรับพระราชทานวิสุงคามสีมา มีขั้นตอนและวิธีดำเนินการตามที่ได้กำหนดไว้ในกฎกระทรวง ฉบับที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๐๗) ออกตามความในพระราชบัญญัติคณะสงฆ์ พ.ศ. ๒๕๐๕ ดังนี้
๑. เจ้าอาวาสเสนอรายงานขอรับพระราชทานวิสุงคามสีมา ตามแบบ (ศถ. ๗) ต่อเจ้าคณะตำบลและเจ้าคณะอำเภอ
๒. เมื่อเจ้าคณะตำบลและเจ้าคณะอำเภอ เห็นสมควรให้นำปรึกษานายอำเภอ แล้วเสนอเรื่องและความเห็นไปยังเจ้าคณะจังหวัด
๓. เมื่อเจ้าคณะจังหวัดเห็นสมควร ให้นำปรึกษาผู้ว่าราชการจังหวัด แล้วเสนอเรื่องและความเห็นไปยังเจ้าคณะภาค
๔. เมื่อเจ้าคณะภาคเห็นสมควรแล้ว ให้ส่งเรื่องและความเห็นไปยังสำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ
๕. เมื่อสำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติเห็นสมควรแล้ว จะกราบทูลสมเด็จพระสังฆราชเพื่อทรงอนุมัติแล้วเสนอ เพื่อนำความกราบบังคมทูลขอรับพระราชทานวิสุงคามสีมาต่อไป
๖. เมื่อพระราชทานวิสุงคามสีมาแก่วัดใดแล้ว ให้นายอำเภอท้องที่ที่วัดนั้นตั้งอยู่ดำเนินการปักหมายเขตที่ดินตามที่ได้พระราชทานต่อไป
เอกสารประกอบการพิจารณาการขอพระราชทานวิสุงคามสีมา
๑.สำเนาหนังสือตั้งวัด ในกรณีสร้างหลัง พ.ศ. ๒๔๘๖ หรือใบรับรองสภาพวัดในกรณีที่สร้างก่อน พ.ศ. ๒๔๘๔ ที่กรมการศาสนาออกให้
๒.แผนที่บอกให้รู้ว่าวัดตั้งอยู่ที่ใด
๓.แผนผัง ที่ตั้งวัดและอาคารเสนาสนะในวัดให้ได้มาตราส่วนและรูปที่ดินจะต้องเหมือกันทุกรูป ที่ดินในเอกสารสิทธิ์ (พิมพ์เขียว)
๔.ภาพถ่ายอุโบสถ (ที่สร้างเสร็จแล้ว หรือกำลังก่อสร้าง) จำนวน ๔ ภาพ ด้านหน้า, ด้านหลัง ด้านซ้าย และ ด้านวา
๕.ในกรณีที่มีการเปลี่ยนแปลงการปกครองท้องที่ จากตำบลและอำเภอใหม่ ขอให้แนบสำเนาเอกสารการเปลี่ยนแปลงการปกครองใหม่ประกอบด้วย
๖.สำเนาหนังสือสุทธิเจ้าอาวาสพร้อมเซ็นชื่อสำเนาถูกต้อง
๗.สำเนาคำสั่งแต่งตั้งเจ้าอาวาสพร้อมเซ็นชื่อสำเนาถูกต้อง
หมายเหตุ.- การจัดทำแบบรายงานขอรับพระราชทานวิสุงคามสีมา ขอให้จัดทำ ๔ ชุด ดังนี้
๑.สำเนาไว้ที่วัดเพื่อเป็นหลักฐาน จำนวน ๑ ชุด
๒.เก็บไว้สำนักงานพระพุทธศาสนาจังหวัด เพื่อเป็นหลักฐาน จำนวน ๑ ชุด
๓.ถวายเจ้าคณะภาค เพื่อเป็นหลักฐาน จำนวน ๑ ชุด
๔.ส่งสำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ จำนวน ๑ ชุด
ที่มา.- สำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ