เห็นพี่ๆ น้องๆ ที่นี้ คุยกันหลายครั้งเรื่องการเปรียบเทียบคุณภาพเสียงระหว่าง MP3, Ogg Vorbis, WMA หรืออื่นๆ เลยอยากจะคุยเรื่องนี้ ถือว่าแลกเปลี่ยนประสบการณ์แล้วกันนะครับ ถ้ามีข้อคิดหรือข้อมูลเพิ่มเติม ช่วยนำมาแลกเปลี่ยนด้วย จะขอบคุณมากครับ

สมมติว่า เราสนใจจะทราบว่า “ระหว่างเสียงต้นฉบับจาก CD (เรียกว่า A ละกัน) กับ MP3 192kbps (เรียกว่า B) อันไหนเสียงดีกว่ากัน” เราควรจะมีเงื่อนไขในการพูดอย่างไร จึงจะน่าเชื่อถือในแง่ข้อเท็จจริงพอควร มาดูกันเป็นข้อๆ นะครับ

1. เราต้องสามารถแยกความแตกต่างระหว่าง A กับ B ได้ก่อน ถ้าแยกความแตกต่างไม่ได้ก็ไม่มีนัยยะอะไรที่จะพูดถึงว่า A หรือ B ดีกว่า

2. เงื่อนไขก่อนเปรียบเทียบคุณภาพเสียง ก็เหมือนการทดสอบทางวิทยาศาสตร์ทั่วไป โดยสิ่งอื่นๆ นอกจาก A กับ B ที่มีผลต่อความแตกต่างของเสียงที่เรารับฟังได้จะต้องคงที่ เช่น การจะเทียบ A กับ B นั้น

2.1 ต้องฟัง A กับ B จากระบบเสียง (แอมป์ ลำโพง คอม ipod หูฟัง ฯลฯ) ชุดเดียวกัน ที่มีคุณภาพดีพอควร น่าจะใช้แยกแยะได้
2.2 ต้องฟัง A กับ B ด้วยความดังเท่ากัน
2.3 ต้องใช้การฟัง A กับ B อย่างเดียว แล้วแยกความแตกต่างได้ โดยไม่มีปัจจัยทางจิตวิทยามามีผล (ขยายความด้านล่าง)

2.1 กับ 2.2 นั้น ค่อนข้างง่าย ส่วน 2.3 นั้น ถ้าเรามี A กับ B แล้วลองคลิกทีละไฟล์แล้วฟังความแตกต่างเอา ก็อาจจะโดนกับดักทางจิตใจ (ยังกะนักสืบคินตะอิจิหรือนักสืบ Q) หลอกเอาได้ แล้วทำไงดี

ABX Test เป็นทางหนึ่งครับ version สำหรับ windows ชื่อ winabx หาได้จาก http://www.kikeg.arrakis.es/winabx/

ABX Test คือการทดสอบการฟังเพื่อแยกแยะความแตกต่างชนิดหนึ่ง ที่ใช้หลักสถิติรวมกับการขจัดผลจาก “กับดักทางจิดใจ” ที่ได้กล่าวไปแล้วนั่นเอง

ในการทดสอบการฟัง ABX 1 ครั้ง ผู้ฟังจะได้เลือกฟังระหว่าง 3 อย่าง คือ A B หรือ X  A กับ B นั้น เราเลือกเอง ตามตัวอย่างข้างบน ส่วน X นั้น ABX Test จะสุ่มเลือกให้ โดยที่มันเป็น A หรือ B นั่นแหละ แต่เราไม่รู้ หลังจากฟังสลับไปมาระหว่าง A B และ X จนพอใจแล้ว เราทำการตัดสินใจเลือกว่า X นั้น คือ A หรือ B (ในการทดสอบ 1 ครั้ง X จะคงที่นะครับ เช่น การทดสอบนี้ X จะเป็น A จะสลับมาฟัง X กี่ครั้ง ก็จะได้ยิน A เสมอ)

คราวนี้ เราก็ทดสอบหลายๆครั้งเข้าสิครับ แต่ละครั้ง X ก็สุ่มออกมา เปลี่ยนไปเรื่อยๆ ทำสัก 20 ครั้ง ก็สามารถวิเคราะห์ผลทางสถิติได้เมื่อเฉลยว่า X ของแต่ละการทดสอบ คืออะไร

ยกตัวอย่างเช่น ทดสอบ ABX 20 ครั้ง ระหว่าง A กับ B ชุดเดิม (การทดสอบแต่ละครั้ง สลับฟัง A B X ได้ไม่จำกัด) ผลออกมาว่า เราบอก X ได้ถูกต้อง 19 หรือ 20 จาก 20 ครั้ง อย่างนี้พอจะเชื่อได้ว่า A กับ B เสียงต่างกันจริง แต่ถ้า ถูกแค่ 10 ครั้ง 11 ครั้ง แหม มันไม่ใกล้การเดาสุ่มมากกว่าการได้ยินความแตกต่างชัดเจนไปหน่อยหรือ

เอาละ ผมเองจะลองทดสอบดู มาดูผลกันครับ

เพลง พริกขี้หนู จาก อัลบั้ม พริก ของ Endorphine (น้องดาเสียงเพราะ เพลงเสียงใสๆ) 50 วินาทีแรกของเพลง
Sound Card : Soundblaster Audigy Platinum ฟังจาก รูเสียบหูฟังด้านหน้า
หูฟัง : Sony MDR-SA3000 แบบครอบหู ราคาประมาณ 7000-8000 บาท
เทียบระหว่าง original ได้มาจากการ rip โดยใช้ exact audio copy 0.95b4 กับ MP3 encode ด้วย LAME 3.97
ทำการแปลงจาก wav เป็น MP3 ด้วย lame -b <n> -h -k a.wav b.mp3  (n คือ bitrate)
ทำการแปลงจาก MP3 กลับเป็น wav (เนื่องจาก winabx เล่นเฉพาะ wav เท่านั้น) ด้วย lame –decode b.mp3 b.wav
เปรียบเทียบด้วย winabx 0.42 set เป็น ABX mode และ hide results (default ของโปรแกรมนี้ เป็น ABXY mode ครับ)

ผล (A = original wave from CD)
B= MP3 64kbps  ทายถูก 20/20 ฟังออกง่ายมากครับ
B= MP3 96kbps  ทายถูก 20/20 ฟังออกยากกว่า 64k แต่ยังได้ครับ
B= MP3 128kbps  ทายถูก 14/20 นั่งฟังซะเครียดดดดด ไปเลย โอย
B= MP3 192kbps  ทายถูก 10/20  (ยอมรับว่า ฟังไม่ออกเลยครับ)

ความเห็นผู้ทดลองเฉพาะการทดลองนี้

พอเราไม่รู้ว่า X มันคืออะไร มันบอกได้ยากกว่าที่เราคิดไว้มากครับ สำหรับ 128 และ 192 ปรากฎว่า ส่วนที่ช่วยให้ฟังออกคือพวก หางเสียงของ hi-hat (ฉาบประกบ) มากกว่าเสียงร้องของน้องดา