PANTIP.COM : X7183808 ทำไมถึงต้อง " เดจาวู " [เรื่องลึกลับ]

ความคิดเห็นที่ 7

เดจาวู(DEJA VU)”

เป็นภาษาฝรั่งเศสแปลว่า เคยได้พบเห็นมาแล้ว

เราทุกคนล้วนเคยมีประสบการณ์ที่ไม่อาจอธิบายได้ นั่นคือ เมื่อได้พบบุคคลแปลกหน้า หรือเห็นภาพสถานที่บางแห่ง ก็หวนรำลึกขึ้นฉับพลันว่า เอ๊ะ...เราได้เคยเห็นเขาผู้นั้นหรือสถานที่นั้นมาก่อนนี่นา แต่จะเป็นเมื่อใด ที่ใด นึกไม่ออก ดูรางเลือนประหนึ่งฝันไป และที่สำคัญสำหรับบางคนก็คือ เมื่อได้เห็นภาพนั้นแล้ว ต่อมาก็ได้เกิดเหตุการณ์จริงๆ ขึ้นประจักษ์ตา ทุกสิ่งในเหตุการณ์ นั้นเหมือนกับที่ได้เห็นล่วงหน้ามาก่อนโดยไม่ผิดเพี้ยน ปรากฏการณ์เหล่านี้ไทยเราอาจเรียกว่าลางสังหรณ์ ภาพนิมิต ญาณบอกเหตุ แต่ทั่วโลกรู้จักกันดีในชื่อว่า “เดจาวู (DEJA VU)” ซึ่งเป็นภาษาฝรั่งเศสแปลว่า เคยได้พบเห็นมาแล้ว

อย่างไรก็ตาม คำว่าเดชาวูเป็นคำกลาง ๆ ที่ใช้เรียกประสบกาณ์ประเภท “เคย… มาแล้ว” (de’ja’ experience)
เพราะถ้าแบ่งอย่างละเอียดตาม ดร.เวอร์นอน เอ็ม. เนปเป (Dr. Vernon M. Neppe)

ผู้เชี่ยวชาญเรื่องเดชาวู จะได้ถึง 21 แบบ

แต่ในบรรดาเดชาวูทั้งหมดนี้ ถ้าถามนักวิชาการอีกท่านหนึ่งคือ ดร. อาร์เทอร์ ฟังค์เฮาส์เซอร์ (Dr. Arthur Funkohouser) ท่านก็จะบอกว่า น่าจะเลิกใช้คำว่าเดชาวูได้แล้ว แต่ให้เจาะจงไปเลยว่าเป็นประสบการณ์แบบไหน โดยในบรรดาประสบการณ์ย่อยทั้งหมดนี้มีอยู่สามแบบที่รู้ เพราะมีตัวอย่างอ้างอิงชัดเจน ได้แก่ เดชาเวเรา (de’ja’ ve’cu) เดชาซองติ (de’ja’ senti) และเดชาวิซีต (de’ja’ visite’) ทั้งสามแบบนี้แม้จะมีส่วนคล้ายกันอยู่บ้าง แตกต่างกันตรงจุดเน้นและรายละเอียดไม่น้อยเลย

de'ja’ ve’cu (already lived) = เคยใช้ชีวิตในลักษณะเช่นนี้มาแล้ว
de'ja’ senti (already felt) = เคยรู้สึกเช่นนี้มาแล้ว
de'ja’ visite’ (already visited) = เคยเยือนสถานที่นี้มาแล้ว
de'ja’ entendu (already heard) = เคยได้ยินมาแล้ว
de'ja’ eprouve’ (already experienced) = เคยมีประสบการณ์มาแล้ว
de'ja’ fait (already done) = เคยทำเสร็จสิ้นไปแล้ว
de'ja’ pense’ (already thought) = เคยคิดมาก่อนแล้ว
de'ja’ su (already known intellectually) = เคยเคยรู้มาก่อนแล้ว
de'ja’ dit (already said/spoken) = เคยพูดมาก่อนแล้ว
de'ja’ lu (already read) = เคยอ่านมาแล้ว
de'ja’ reve’ (already dreamt) = เคยฝันแบบนี้มาแล้ว
de'ja’ rencontre’ (already met) = เคยพบคนคนนี้มาแล้ว
de'ja’ goute’ (already tasted) = เคยรับรู้รสในลักษณะเช่นนี้มาแล้ว

เดชาวูที่น่ารู้จักสามแบบหลัก

เดชาวูแบบแรก คือ เดชาเวเรา หรือ “เคยใช้ชีวิตในลักษณะเช่นนี้มาแล้ว”
ก็เหมือนกับเกริ่นเรื่องเอาไว้ นั่นคือ คนที่มีประสบการณ์นี้จะรู้สึกเหมือนว่า เหตุการณ์ที่กำลังเกิดขึ้นในปัจจุบัน เคยเกิดขึ้นมาก่อนแล้วในอดีต โดยมีรายละเอียดตรงกันหมด ไม่ว่าสถานที่ สิ่งของ คนที่เกี่ยวข้อง รวมทั้งคำพูดและกิริยาท่าทางของคนรอบข้าง

นี่เองที่ทำให้ ดร. อาเทอร์ ฟังค์เฮาส์เซอร์ เสนอว่าควรจะเลิกใช้คำว่าเดชาวู ซึ่งมีความหมายตรงตัวเพียงแค่ “เคยเห็น” เพราะในกรณีเดชาวูมีครบเครื่องทุกการรับรู้และความรู้สึก (เห็น + ได้ยิน + สัมผัส + อื่น ๆ) ราวกับเคยใช้ชีวิตในช่วงนี้มาแล้วนั่นเอง

จากการสำรวจ (ของฝรั่ง) พบว่า ประชากรประมาณ 1 ใน 3 เคยมีประสบการณ์นี้ โดยมักเกิดในช่วงที่อายุประมาณ 15-25 ปี จุดสำคัญของเดชาวูก็คือ เรื่องที่รู้สึกว่าเคยเกิดขึ้นมาแล้วนั้น มักเป็นเรื่องที่แสนจะธรรมดา แต่กลับมีรายละเอียดที่เกี่ยวข้องอย่างน่าพิศวง เช่น จำได้ว่าตรงนี้เป็นยังไง ใครพูดหรือทำอะไร และที่น่าพิศวงที่สุดก็คือ รู้สึกมั่นใจว่าจะเกิดอะไรขึ้นต่อไปในอีกไม่กี่อึดใจอีกด้วย! (ทำนายเหตุการณ์ต่อไปได้)

ส่่วนแบบที่ 2 คือ เดชาซองติ หรือ “เคยรู้สึกเช่นนี้มาแล้ว”

มีจุดแตกต่างจากเดชาเวเราตรงที่เดชาซองติเป็นความรู้สึกที่เกิดขึ้นในใจเป็นหลัก และมักถูกกระตุ้นด้วย “คำ” เช่น ได้ยินคนอื่นพูดคิดคำอยู่ในใจ หรืออ่านคำคำหนึ่งแล้วคิดตาม และที่สำคัญคือ ไม่รู้ว่าจะเกิดอะไรขึ้นต่อไป (ทำนายเหตุการณ์ไม่ได้) ซึ่งต่างจากกรณีของเดชาเวเรา

นักประสาทวิทยาพบว่า เดชาซองติมักเกิดควบคู่ไปกับโรคลมบ้าหมูอันเนื่องมาจากมีปัญหาที่บริเวณกลีบขมับของสมอง (tem porallobe epilepsy) โดยก่อนเกิดอาการชักอย่างเต็มขั้น คนไข้อาจมีความรู้สึกในลักษณะนี้นำมาก่อน ด้วยเหตุนี้เองนักประสาทวิทยาบางท่านจึงเสนอว่า เดชาซองติน่าจะเกิดจากสาเหตุเดียวกับโรคลมบ้าหมู

แต่แม้ว่าเดชาซองติเป็นเดชาวูแบบหนึ่ง ก็อย่าตีความผิด ๆ เพี้ยน ๆ อย่างฝรั่งข้างบนเชียวนะครับว่าใครที่มีประสบการณ์เดชาวู (ในทุกรูปแบบ) จะต้องเป็นลมบ้าหมูทุกรายไป

สำหรับแบบที่ 3 คือ เดชาวิซีต หรือ “เคยเยือนสถานที่นี้มาแล้ว”

นี่ก็ลึกลับไม่เบา เพราะมีหลายกรณีที่บางคนบันทึกไว้ว่า รู้สึกคุ้นเคยราวกับว่าเคยอาศัยอยู่ใน (หรือเคยไปเยี่ยมเยือน) สถานที่หนึ่งมาแล้ว ทั้ง ๆ ที่เพิ่งไปเป็นครั้งแรก

กรณีศึกษา : เดชาวูเทียม

ในปี พ.ศ. 2498 คุณหมอวิลเดอรื เพนฟิลด์ (Wilder Penfield) ซึ่งเป็นศัลยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านการผ่าตัดสมอง ได้ทดลองใช้กระแสไฟฟ้าอ่อน ๆ กระตุ้นสมองบริเวณกลีบขมับของคนทั่วไป และพบว่าประมาณ 8% ของผู้ถูกทดลองเกิดมีความจำขึ้นมา ซึ่งอาจเรียกว่าเป็นเดชาวูที่เกิดจากการกระตุ้นโดยมนุษย์ (artificially stimulated de’je’ vu)

คาร์ล กุสตาฟ จุง (Carl Gustav Jung เกิด พ.ศ. 2418 ตาย พ.ศ. 2504) นักจิตวิทยานามกระเดื่องชาวสวิส เล่าไว้ในหนังสือชื่อ Memories, Dreams, Reflections ว่าเมื่อครั้งที่เขาไปเยื่อนแอฟริกาเป็นครั้งแรกนั้น ในขณะที่มองผ่านหน้าต่างรถไฟ เขาเกิดความรู้สึกอย่างล้ำลึกว่า เขาได้กลับมายังแผ่นดินเกิดในวัยเยาว์เมื่อ 5,000 ปีก่อน จนใช้คำว่า “recognition of immermorially known” หรือ “การระลึกได้เกี่ยวกับสิ่งที่ไม่ได้อยู่ในความทรงจำ”

คาร์ล จุง เป็นผู้นำให้กำเนิดแนวคิดเกี่ยวกับจิตไร้สำนึกร่วมของมวลมนุษยชาติ (collective unconscious) ซึ่งสามารถสืบทอดต่อกันมาจากบรรพชนในอดีต (หรือแม้แต่ย้อนกลับไปก่อนที่จะวิวัฒนาการเป็นมนุษย์) จุงเสนอว่าประสบการณ์เดชาวูเกิดจากการที่คนคนหนึ่งได้สัมผัสกับความจำบางส่วนของจิตไร้สำนึกร่วมที่ว่านี้

คนที่เชื่อในเรื่องการกลับชาติมาเกิด

พอได้ยินอย่างนี้เข้า ก็ตีปีกแล้วร้องดัง ๆ ว่า เห็นไหมเป็นเพราะชาติก่อนคนคนนี้เคยใช้ชีวิตอยู่ในสถานที่ดังกล่าว พอกลับมาเยือนอีกครั้งก็เลยจำได้ ส่วนคนที่เชื่อเรื่องกายทิพย์ (astral body) หรือประสบการณ์ออกนอกกายเนื้อ (out-of-body experience, OBE) ก็จะบอกว่าเป็นเพราะกายทิพย์ของคนนั้นได้ไปเยือนสถานที่แห่งนั้นมาแล้ว (เช่น ในขณะเขากำลังหลับ) พอกายเนื้อไปที่นั่นจริง ๆ ก็เลยจำได้ แต่ดูเหมือนว่าทฤษฎีกลับชาติมาเกิดและกายทิพย์นี้จะใช้กับเดชาแบบอื่นไม่ได้ เช่น ไม่ได้ตอบคำถามว่า แล้วรู้สึกได้อย่างไรว่าจะเกิดอะไรขึ้นต่อจากนั้นในกรณีของเดชาเวเรา เป็นต้น

มีเหมือนกันที่เชื่อเพียงว่า เดชาวิซีตเกิดจากการที่เราเคยไป (หรือเคยรับรู้เกี่ยวกับ) สถานที่นั้นมาแล้ว แต่ดันลืมไปเอง แม้ทฤษฎีนี้จะดูง่ายไปหน่อย แต่ก็มีหลักฐานสนับสนุน เช่น กรณีที่ นาทาเนียล ฮอว์ทอร์น (Nathaniel Hawthorne) ไปเยือนคฤหาสน์ Stanton Harcourt ซึ่งอยู่ใกล้กับเมืองออกซ์ฟอร์ดในอังกฤษในปี พ.ศ. 2399 ฮอว์ทอร์นเขียนไว้ในบันทึกการเดินทางชื่อ Our Old Home ว่าเขารู้สึกตื่นตะลึงเมื่อได้เห็นห้องครัวขนาดใหญ่ที่ดูเหมือนว่าเขาเคยเห็นที่ไหนมาก่อน แต่พอไล่เลียงสาเหตุไปมาก็กลับพบว่าที่เขารู้สึกเช่นนั้นเป็นเพราะเคยอ่านงานเขียนของ อเล็กซานเดอร์ โปป (Alexander Pope) ซึ่งกล่าวถึงสถานที่นั้นมาก่อนนั่นเอง

จิตปรับการรับรู้

นอกจากแนวคิดเรื่องกลับชาติมาเกิด กายทิพย์ และทฤษฎีลมบ้าหมูแล้ว ยังมีคำอธิบายอื่น ๆ เกี่ยวกับเดชาวูอีกนับสิบแบบ เช่น คนที่เชื่อเรื่องการหยั่งรู้อนาคต (precognition) อาจอธิบายว่า บางคนมีความสามารถในการรับรู้อนาคตได้ แล้วนำมาเก็บไว้ในความจำเมื่อเหตุการณ์เกิดขึ้นจริงก็ระลึกขึ้นได้ว่าเคยรู้สึกอย่างนี้มาแล้ว

ส่วนนักจิตวิเคราะห์บางท่านอธิบายว่า เดชาวูเกิดจาการที่จิตปรับการรับรู้เรื่องเวลาเพื่อหลีกเลี่ยงประสบการณ์ที่ไม่พึงประสงค์ แต่คำอธิบายนี้ดูไม่ค่อยเข้าเค้าเท่าไร เพราะในกรณีของเดชาเวเรา เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นมักเป็นเรื่องธรรมดา ซึ่งไม่ได้คุกคามคนที่รู้สึกแต่อย่างใด ส่วนอีกท่านบอกว่า เดชาวูเกิดจากการที่จิตต้องการได้รับประสบการณ์ในอดีตซ้ำ แต่คราวนี้อยากให้ประสบการณ์นั้นคลี่คลายไปในทิศทางที่พึงประสงค์ แต่นี่ก็ไม่ได้อธิบายเดชาซองติ (ซึ่งอธิบายโดยใช้ทฤษฎีลมบ้าหมู) และเดชาวิซีตเลย

ในปี พ.ศ. 2438 เฟรเดอริกา ดับเบิลยู. เอช. ไมเออร์ส (Frederic W. H. Myers) เสนอว่า เดชาวูเกิดจากการที่จิตใต้สำนึกบันทึกเหตุการณ์ไว้ก่อนจิตสำนึกเล็กน้อย ทำให้สมองตีความไปว่า เหตุการณ์ที่กำลังดำเนินไปอยู่นั้นเคยเกิดขึ้นในอดีตมาก่อนแนวคิดนี้น่าเทียบได้กับอีกทฤษฎีหนึ่งที่อธิบายว่า เดชาวูเกิดจากความผิดพลาดในขั้นตอนกระบวนการรับรู้ (perception) และการระลึกได้ (cognition) ของสมอง โดยข้อมูลจากประสบการณ์ที่กำลังเกิดขึ้นและรับรู้อยู่นั้นถูกส่งไปเก็บเป็นความจำก่อน จากนั้นสมองจึงนำมาแปลความหมายและระลึกได้ภายหลัง เลยกลายเป็นว่าประสบการณ์ ณ. ขณะนั้นถูกตีความว่าเป็นประสบการณ์ที่เคยเกิดขึ้นมาก่อนในอดีต

ในปี พ.ศ. 2540 ปิแอร์ กลูร์ (Pierre gloor) เสนอทฤษฎีไว้ว่า เดชาวูเกิดในขณะระบบความจำส่วนที่เกี่ยวข้องกับการดึงข้อมูลออกมาใช้ (retrieval system) ไม่ทำงาน ขณะที่ส่วนที่เกี่ยวข้องกับความคุ้นเคย (familiarity system) ทำงานเป็นปกติ แต่ก็มีคนแย้งว่า ระบบที่ดึงข้อมูลออกมาใช้ไม่น่าจะปิดตาย แต่ระบบทั้งสองน่าทำงานไม่ประสานกันซะมากกว่า

ส่วนอีกทฤษฎีหนึ่งบอกว่า ความจำของคนเรานั้นถูกเก็บเหมือนกับภาพโฮโลแกรม (hologram) 3 มิติ โดยแต่ละจุดมีข้อมูลภาพใหญ่อยู่ครบ เพียงแต่ว่ายิ่งจุดเล็กเท่าไร ภาพใหญ่ (ที่สร้างใหม่จากข้อมูลในจุดนี้) ก็ยิ่งไม่ชัด แนวคิดนี้อธิบายเดชาวูว่า หากเราได้รับรู้ข้อมูลในปัจจุบัน (เช่น เสียงของเด็กที่ได้ยิน) ซึ่งคล้ายคลึงกับข้อมูลในจุดเล็ก ๆ ของความจำในอดีต แม้เพียงเล็กน้อยประสบการณ์ในอดีตทั้งหมดก็จะถูกขุดกลับออกมาปะปนกับเหตุการณ์ในปัจจุบัน เราก็เลยรู้สึกว่าเคยผ่านประสบการณ์นี้มาก่อนนั่นเอง

จากคุณ : yagioh - [ 7 พ.ย. 51 22:31:49 ]