บุคคลดีเด่นของชาติ ประจำปี 2546
คณะกรรมการเอกลักษณ์ของชาติ ซึ่งมีรองนายกรัฐมนตรี (นายวิษณุ เครืองาม) เป็นประธานกรรมการเอกลักษณ์ของชาติ ได้ดำเนินการพิจารณาคัดเลือกผลงานดีเด่นระดับชาติ ประจำปี 2546 โดยมีผู้ได้รับการคัดเลือกให้เป็นบุคคล หน่วยงานและโครงการดีเด่นของชาติ ในสาขาต่างๆ จำนวน 5 สาขา คือ สาขาพัฒนาสังคม สาขาพัฒนาเศรษฐกิจ สาขาอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม สาขาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี และสาขาเผยแพร่เกียรติภูมิของไทย โดยจำแนกผู้รับรางวัลเกียรติคุณออกเป็นประเภทบุคคล หน่วยงานและโครงการครอบคลุมทั่วประเทศ ทั้งนี้ ได้แต่งตั้งคณะอนุกรรมการฯ ขึ้น ทำหน้าที่คัดเลือกสรรหาและเผยแพร่ผลงานดีเด่นของชาติมาตั้งแต่พุทธศักราช 2526 และสืบเนื่องต่อมาถึงปัจจุบัน โครงการนี้มีส่วนช่วยสนับสนุนส่งเสริมให้บุคคลและหน่วยงานต่างๆ ทั้งภาครัฐและเอกชน ได้มุ่งมั่นปฏิบัติภารกิจต่างๆ เพื่อประโยชน์ของส่วนรวม และเป็นกำลังสำคัญในการช่วยพัฒนาประเทศในด้านต่างๆ นอกจากนี้ ยังเป็นการเพิ่มขวัญกำลังใจแก่ผู้ได้รับการยกย่องเชิดชูเกียรติ ที่จะปฏิบัติตนเป็นแบบอย่าง และสร้างสรรค์ความดียิ่งๆ ขึ้นไป สำหรับในพุทธศักราช 2546 มีบุคคล หน่วยงานและโครงการ ได้รับการคัดเลือกเป็นผู้มีผลงานดีเด่นระดับชาติ จำนวน 6 ราย ดังต่อไปนี้.

1. บุคคลดีเด่นของชาติ สาขาพัฒนาสังคม ได้แก่ ศาสตราจารย์ ท่านผู้หญิงพูนทรัพย์ นพวงศ์ ณ อยุธยา ผู้พัฒนาการศึกษาของไทย ท่านเป็นผู้ก่อตั้งคณะครุศาสตร์ขึ้นในจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และเป็นคณบดีคนแรกของคณะครุศาสตร์ ซึ่งนับว่าเป็นคณบดีสตรีคนแรกของประเทศไทย และได้ขยายการศึกษาในคณะ ให้มีแผนกวิชาเพิ่มมากขึ้น นอกจากนี้ ท่านเป็นผู้ก่อตั้งโรงเรียนสาธิตแห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และท่านยังได้นำวิทยาการใหม่ๆ เข้ามาใช้ในจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยเป็นแห่งแรก หลายอย่าง เช่น ระบบหน่วยกิต การแนะแนวการศึกษาและการสัมมนา เป็นต้น นอกจากนี้ ท่านยังเป็นสตรีคนเดียวในจำนวน 8 ท่าน ที่กระทรวงศึกษาธิการประกาศยกย่องว่าเป็นปูชนียบุคคลทางการศึกษาของชาติ ในส่วนราชการอื่นๆ ท่านเป็นสมาชิกวุฒิสภา ประธานกรรมาธิการศึกษาและสังคมของวุฒิสภาและเป็นกรรมการในองค์กรต่างๆ อีกมากมาย เช่น สภาการศึกษาแห่งชาติ สภาวัฒนธรรมแห่งชาติ สภาวิจัยแห่งชาติ เป็นต้น

2. บุคคลดีเด่นของชาติ สาขาพัฒนาสังคม (ด้านกฎหมาย) ได้แก่ ศาสตราจารย์วิทิต มันตาภรณ์ อาจารย์ภาควิชากฎหมายระหว่างประเทศ คณะนิติศาสตร์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เป็นผู้เชี่ยวชาญทางด้านกฎหมายระหว่างประเทศ ในสาขากฎหมายสิทธิมนุษย์และกฎหมายมนุษยธรรมระหว่างประเทศ โดยเฉพาะในเรื่องปัญหาผู้ลี้ภัยของสิทธิเด็ก จนเป็นที่ยอมรับระดับนานาชาติ และได้รับเชิญให้ไปสอนและบรรยายในเรื่องสิทธิมนุษยชนในหลายประเทศ เช่น ประเทศอังกฤษ แคนาดา ญี่ปุ่น สวิตเซอร์แลนด์ เป็นต้น นอกจากนี้ได้วิจัยเรื่อง Extraterritorial Criminal Law Against Child Sexual Expoitation ที่เสนอต่อองค์การ UNICEF นับว่าเป็นงานที่โดดเด่น และเป็นประโยชน์ในการแก้ไขปัญหาเรื่องการแสวงหาประโยชน์จากเด็กอย่างเป็นรูปธรรม จากเป็นผู้มีความรู้ความสามารถทางด้านกฎหมาย ทำให้ได้รับแต่งตั้งเป็นผู้เชี่ยวชาญพิเศษด้านกฎหมายขององค์การสหประชาชาติ ในฐานะกรรมการของกองทุนสหประชาชาติเพื่อสิทธิมนุษยชน

3. บุคคลดีเด่นของชาติ สาขาพัฒนาสังคม (ด้านกฎหมาย) ได้แก่ รองศาสตราจารย์วิริยะ นามศิริพงศ์พันธุ์ ท่านได้รับอุบัติเหตุตาบอดทั้ง 2 ข้าง ตั้งแต่อายุ 15 ปี ปัจจุบันดำรงตำแหน่งอาจารย์ประจำคณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ผู้ถ่ายทอดวิชาความรู้ด้านกฎหมายให้แก่ลูกศิษย์ในมหาวิทยาลัย ร่วมก่อตั้งห้องสมุดคอลฟิลด์ เพื่อคนตาบอดและทุ่มเททั้งกำลังสติปัญญาและกำลังกาย โดยนำความรู้ด้านกฎหมายมาใช้ให้เกิดประโยชน์ต่อสิทธิและโอกาสของคนพิการมาโดยตลอด เพื่อคนพิการมีศักดิ์ศรีแห่งความเป็นมนุษย์ มีสิทธิและโอกาสเท่าเทียมกับผู้อื่นตามนัยแห่งรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 ท่านผู้นี้เป็นผู้นำคนพิการทุกประเภทเข้าร่วมกิจกรรมและรณรงค์จนเกิดพระราชบัญญัติ ที่เป็นประโยชน์ต่อคนพิการ เช่น พระราชบัญญัติการฟื้นฟูสมรรถภาพคนพิการ พระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ ที่ให้คนพิการได้รับการศึกษาตั้งแต่แรกเกิด เป็นต้น

4. หน่วยงานดีเด่นของชาติ สาขาพัฒนาสังคม ประเภทหน่วยงานดีเด่น (ด้านสังคมสงเคราะห์) ได้แก่ มูลนิธิธรรมรักษ์ เริ่มดำเนินการมาตั้งแต่เดือนกันยายน พุทธศักราช 2535 ในนาม “โครงการธรรมรักษ์นิเวศน์” ตั้งอยู่ที่วัดพระบาทน้ำพุ ต.เขาสามยอด อ.เมือง จ.ลพบุรี ต่อมาเมื่อวันที่ 9 สิงหาคม 2537 ได้รับอนุญาตให้จัดตั้งเป็นมูลนิธิ ภายใต้ชื่อ “มูลนิธิธรรมรักษ์” เป็นหน่วยงานที่ก่อตั้งขึ้นโดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อสงเคราะห์ผู้ป่วยและผู้ติดเชื้อโรคเอดส์บนพื้นฐานของความเมตตาและมนุษยธรรมอย่างแท้จริง จัดบ้านพักและให้การดูแลผู้ป่วยขั้นพื้นฐานทั้งทางร่างกายและจิตใจ อีกทั้งส่งเสริมการดำเนินการและป้องกันโรคเอดส์ของหน่วยงานและองค์กรเอกชนต่างๆ และเป็นสถานที่ฝึกอบรมและให้การศึกษาเรื่องโรคเอดส์อย่างถูกต้องต่อสังคม ปัจจุบันมูลนิธิได้ดำเนินงานหลายรูปแบบ เพื่อให้จำนวนประชากรติดเชื้อโรคเอดส์ลดน้อยลง สังคมอยู่ร่วมกับผู้ป่วยได้อย่างปกติ ครอบครัวและชุมชนสามารถดูแลผู้ป่วยได้ด้วยตนเอง

5. บุคคลดีเด่นของชาติ สาขาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (ด้านการแพทย์) ได้แก่ รองศาสตราจารย์ นายแพทย์จรัญ มหาทุมะรัตน์ อาจารย์ภาควิชาศัลยศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ผู้เชี่ยวชาญด้านศัลยศาสตร์ตกแต่ง ผู้คิดค้นและจัดตั้งคณะทำงานที่สมบูรณ์แบบ เป็นคณะแรกขึ้นในประเทศไทย เพื่อผ่าตัดแก้ไขความพิการบนใบหน้าและกะโหลกศีรษะชนิดรุนแรง เป็นประโยชน์ต่อผู้ป่วยและประหยัดค่าใช้จ่าย โดยร่วมคิดค้นวิธีการผ่าตัดที่เรียกว่า “จุฬาเทคนิค” ขึ้น นำมาใช้ได้ผลดี มาจนถึงปัจจุบันนี้ เป็นเวลา 16 ปีแล้ว จนเป็นที่ยอมรับจากแพทย์ทั้งในประเทศและนานาประเทศว่า เป็นวิธีการผ่าตัดที่ให้ประโยชน์แก่ผู้ป่วยมากกว่าวิธีการผ่าตัดโดยวิธีอื่น และเนื่องจากผู้ป่วยที่มีความพิการบนใบหน้าส่วนใหญ่มักมีฐานะยากจน ท่านจึงได้เริ่มก่อตั้งกองทุนต่างๆ เพื่อช่วยผู้ป่วยเหล่านี้ เช่น กองทุนวิจัยผู้ป่วยพิการบนใบหน้า กองทุนสงเคราะห์ผู้ป่วยพิการบนใบหน้า เป็นต้น

6. โครงการดีเด่นของชาติ สาขาอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ประเภทโครงการดีเด่น (ด้านอนุรักษ์ป่าไม้) ได้แก่ โครงการปลูกป่าถาวรเฉลิมพระเกียรติ การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย เป็นโครงการที่ดำเนินการมาตั้งแต่ปี 2537 เนื่องในวโรกาสที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงครองราชย์ปีที่ 50 โดยดำเนินการปลูกป่าและบำรุงรักษาอย่างต่อเนื่อง ในพื้นที่ป่าอนุรักษ์เสื่อมโทรม จำนวนกว่า 300,000 ไร่ ทั่วประเทศ การปลูกกล้าไม้ทุกต้นที่ปลูกลงไป ได้รับการดูแลจนรอดชีวิต และเจริญเติบโตแผ่กิ่งก้านสาขา กลายสภาพจากปลูกป่าเป็นป่าธรรมชาติ ทั้งนี้เพื่อฟื้นฟูและอนุรักษ์ทรัพยากรป่าไม้และสิ่งแวดล้อม ระบบนิเวศวิทยาให้เกิดความสมดุลตามธรรมชาติ รวมทั้งปลูกจิตสำนึกของคนในชาติให้มีความรัก ความหวงแหนทรัพยากรป่าไม้ และไม่ทำลายสิ่งแวดล้อม นอกจากนี้ยังเป็นการกระจายรายได้สู่ชนบท โดยการจ้างแรงงานท้องถิ่นในการดำเนินการทำให้ประชาชนในพื้นที่มีความเป็นอยู่ดีขึ้น การดำเนินงานครั้งนี้ การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย ใช้งบประมาณกว่า 1,800 ล้านบาท