*เคล็ดพิชากานท์ แห่งยุค สมัยใหม่*
วิเคราะห์
บทกวีการเมือง รางวัลพานแว่นฟ้า พ.ศ. 2548
นาฬิกาสงคราม : วิสุทธิ์ ขาวเนียม
นาฬิกาสงคราม นวัตกรรมของหื่นห่ามเหี้ยมกระหาย
เข็มเวลาจากกระดูกของคนตาย แกว่งลูกตุ้มกะโหลกร่ายเพลงเปลวไฟ
เพียงหยดเลือดหยดแรกแตกดอกสี ก็เริ่มต้นมิคสัญญียุคสมัย
สรวงสวรรค์รักละมุนอบอุ่นไอ ล่มสู่ใจกลางเล่ห์อเวจี
บุปผชาติช้ำชอกทิ้งดอกหอม ปวงผึ้งภู่อยู่ถนอมเตลิดหนี
พิราบรำพันพิราบอาบผงคลี ธารภูทุ่งรุ้งสีสะท้านตรม
คู่ตาทารกสะทกตื่น หวาดแต่เสียงเปรี้ยงปืนระเบิดขรม
ละอองกลิ่นดินประสิวในพลิ้วลม สะกดข่มอนาคตอันงดงาม
พลเมืองแห่งแดนดินคลุ้งกลิ่นศพ เปลี่ยนวิถีสุขสงบมาแบกหาม-
แต่ซากชีพซีดซูบหลากรูปนาม ฝังกลบดินก่อนย่ำยามหนอนเยี่ยมเยือน
โลกศานติตกแตกแหลกสลาย โลกของเหตุการณ์ร้ายยิ่งกลายเคลื่อน
ประวัติศาสตร์ฉบับเลือดเดือดปีเดือน ถูกเขียนขึ้นบนสันเขื่อนหยาดน้ำตา
นาฬิกาสงครามกระดิกเข็ม การต่อสู้ยิ่งข้นเข้มการเข่นฆ่า
ใจประเทศโบราณสะท้านชะตา รอช่วงล่วงลาความเรืองไร
เมื่อสงคราม (งานฉลองของภูตผี) นำมาซึ่งมิคสัญญียุคสมัย
พลเมืองกลางคาวกลิ่นศพสิ้นใจ ก็เคว้งคว้างร้างไร้หวังตระการ
กลางเกลียวคลื่นขื่นทุกข์ที่รุกทบ เพลงสงครามสนามรบอันเหี้ยมหาญ
กระหึ่มกลบเพลงบุปผาระย้าบาน ทั้งกลบสิ้นแก่นสาร ประชาธิปไตย
กลอนบทนี้มีโวหารโดดเด่นอยู่สามประการ (หรือจะเรียกรวมๆว่า กวีสมัยใหม่มีเครื่องมือหากิน 3 อย่าง ก็ท่องยุทธจักรได้แล้ว) นั่นก็คือ
1.บุคคลาฐิษฐาน (Personification).
2.สัญลักษณ์ (SYMBOL)
3.อติพจน์ (hyperbole)
1. บุคลาธิษฐาน หรือ บุคคลวัต (Personification). บุคลาธิษฐาน มาจาก คำว่า บุคคล+อธิษฐาน คืออธิษฐานให้กลายเป็นบุคคล หมายถึง ภาพพจน์ที่กล่าวถึงสิ่งไม่มีชีวิตกระทำกริยาอย่างมนุษย์ เช่น วรรคที่ว่า
"เข็มเวลาจากกระดูกของคนตาย แกว่งลูกตุ้มกะโหลกร่ายเพลงเปลวไฟ"
(อันที่จริงควรใช้คำว่า "ร้องเพลงเปลวไฟ" จะเหมาะกว่า
เพราะการ ใช้คำว่า ร่าย จะไปรับสัมผัสกับคำว่าตาย ซ้ำยังส่งสัมผัส เลือนไปถึง คำว่าไฟ ด้วย
ประยงค์ อนันทวงศ์ อรรถาธิบายถึง สัมผัสเลือน ไว้ในหนังสือ กลอน และวิธีการเขียนกลอน ความว่า
สัมผัสเลือน หมายถึงสัมผัสที่อยู่ใกล้กันหลายคำ จนทำให้เลอะเลือนไปหมด เช่น
โอ้เจ้าพวงบุปผามณฑาทิพย์ สูงลิบลิบเหลือหยิบถึงตะลึงแหงน"
หรือ
แม้เธอเป็นดอกฟ้าน่าถนอม เหล่าชายล้อมอยู่พร้อมพรั่งดังฝูงผึ้ง
คำว่า ลิบลิบ กับ หยิบ และ ล้อม กับ พร้อม เป็นสัมผัสรับได้ทั้งนั้น ก็คือทำให้สัมผัส เลือน ไป บางท่านว่า สัมผัสเลือน หมายถึง การสัมผัสคำที่ 3 และ 5 ในวรรครับและส่ง
ประยงค์ อนันทวงศ์ ยังได้อรรถาธิบาย เกี่ยวกับ การส่งสัมผัสกลอน ในกรณีอื่นๆ ผู้เขียนคิดว่ามีประโยชน์จึงขอเสริม ไว้อีกสักหน่อย ความว่า
สัมผัสซ้ำ หมายถึงคำที่เหมือนกันมาซ้ำกันในสัมผัสนอกของกลอนบทเดียวกัน เช่นว่า
ถ้าฉันเป็นนักกลอนกระฉ่อนชื่อ คนนับถือทั่วหล้าพากล่าวขวัญ
ฉันคงคุยฉอดฉอดตลอดวัน คงมีขวัญที่จะฝันเสกสรรกลอน
สัมผัสซ้ำ ในที่นี้อยู่ที่คำว่า ขวัญ ซ้ำนั่นเอง
สัมผัสแย่ง คือคำที่มีเสียงสระตัวเดียวกันมาตัดหน้าแย่งสัมผัสตามฉันทลักษณ์ไปก่อนอย่างเสียมารย
าท เช่น
เป็นนักเรียนไม่พอริก่อรัก มันดีนักหรือไฉนใคร่ขอถาม
ถ้ามันงาม หรือทำให้ เรียนได้ความ ก็น่าตาม ใจดู อยู่เหมือนกัน
แต่รู้กัน ความจริง มันไม่เหมาะ เพราะรักเกาะ เรียนก็อ่อน หย่อนเหหัน
ดีไม่ดี อาจดับลับ ชีวัน จึงสำคัญ คิดให้หนัก เถิดนักเรียน
คำว่า งาม ไปแย่งกับคำว่า ความ ทำให้กลอนดูประหลาดไป เพราะเวลาอ่านจะลงคำว่า งาม ก่อน เป็นการแย่ง ความ ไปอย่างหน้าด้านๆ เช่นเดียวกับ เพราะ ที่แย่งสัมผัสกับ เหมาะ ก่อน เกาะ
พูดถึงเรื่องข้อห้ามเรื่องการส่ง สัมผัส กลอน สมัยนี้ จะเคร่งครัดก็เฉพาะในงานประกวดกลอนสดเท่านั้น นักเลงกลอนสดรุ่นใหม่ ถึงกับเกาหัวแกร็กๆ ถามข้าพเจ้าว่า พี่ๆ กวีซีไรต์ ยุคใหม่เขาแต่งกลอนไม่เน้นเรื่องสัมผัส แล้วทำมัยกรรมการประกวดกลอนสด ท่านหักคะแนน เรื่องสัมผัสเลือน ละพี่ ถ้าเชื่อกรรมการประกวดกลอนสด ก็จะไม่ได้เป็นกวีซีไรต์ ใช่หรือไม่ครับ เอ่อๆๆ คือว่า .....
วกกลับเข้ามาเรื่อง บุคลาธิษฐาน ในสมัยก่อนกวีใช้ บุคลาธิษฐาน ในวงแคบๆ ส่วนใหญ่เกี่ยวเนื่องกับศาสนาเช่น เมื่อจะกล่าวถึง พระพุทธเจ้ามีชัยชำนะต่อพญามาร ก็กล่าว ไว้เป็น วสันตดิลกฉันท์ ความว่า
พาหุงสะหัสสะมะภินิม..............มิตะสาวุธันตัง
ครีเมขะลัง อุทิตะโฆ..................ระสะเสนะมารัง
ทานาทิธัมมะวิธินา ...................ชิตะวา มุนินโท
ตันเตชะสา ภะวะตุ เม...................ชะยะมังคะลานี
แปลความได้ว่า
เมื่อครั้ง พญามารเนรมิตแขน 1,000 แขน ถืออาวุธในมือ
ขี่ช้างครีเมขละ สะพรึบพร้อมด้วยกองทัพอันน่าสะพรึงกลัว
พระจอมมุนีทรงชนะด้วยทานบารมีเป็นต้นอันชอบธรรม
ด้วยพระเดชนั้น ขอชัยมงคลจงมีแก่ข้าพเจ้า
พญามาร ในที่นี้ก็คือ กิเลส ความฟุ้งซ่าน ความท้อถอย ในจิตใจ ของพระพุทธองค์
แต่กวี ได้บรรยาย ถึง กิเลส ให้ดูประหนึ่งว่ามี ชีวิต ฉะนั้น พญามาร ในที่นี้ จึงเป็นเพียงแต่การใช้ บุคลาธิษฐาน ของกวีนั่นเอง
2.สัญลักษณ์ (SYMBOL)
"บุปผชาติช้ำชอกทิ้งดอกหอม ปวงผึ้งภู่อยู่ถนอมเตลิดหนี"
บุปผชาติ เป็นสัญลักษณ์ ของความสงบสุข
ปวงผึ้ง เป็นสัญลักษณ์ของประชาชน
ถ้าเป็นลีลา เนาวรัตน์ พงษ์ไพบูลย์ ก็จะบรรยายทำนองว่า
ในหญ้ารกนั้นมีทาง เปลี่ยวอ้างว้างไร้คนเดิน
ทากน้อยจึงทาเงิน เป็นเงางามวะวามไว้
รอว่าสักวันหนึ่ง ซึ่งตะวันอันอำไพ
จะเกรี้ยวกราดและฟาดไฟ ประลัยหญ้าลงย่อยยับ
เมื่อนั้นแหละเงินงาม รวีวามจะตามจับ
เพชรผกายจะฉายวับ ขับเงินยวงแห่งช่วงทาง
และทากน้อยจะถมเนื้อ เพื่อภาวะแห่งผู้สร้าง
ระเหิดหายละลายร้าง อย่างเคยเคยทุกคราวครั้ง
ทางนั้นจึ่งปรากฏ ทอดไปจรดที่ใจหวัง
ตราบใดที่หญ้ายัง ก็บังใจที่ไขว่คว้า
การเกิดต้องเจ็บปวด ต้องร้าวรวดและทรมา
ในสายฝนมีสายฟ้า ในผาทึบมีถ้ำทอง
มาเถิดมาทุกข์ยาก มาบั่นบากกับเพื่อนพ้อง
อย่าหวังเลยรังรอง จะเรืองไรในชีพนี้
ก้าวแรกที่เราย่าง จะสร้างทางในทุกที่
ป่าเถื่อนในปฐพี ยังมีไว้รอให้เดิน ฯ
(เพียงความเคลื่อนไหว :เนาวรัตน์ พงษ์ไพบูลย์)
ทาก เป็น สัญลักษณ์ ของนักศึกษาที่เข้าป่าเป็นคอมมิวนิสต์ ในสมัยนั้น
หญ้า เป็น สัญลักษณ์ ของ อำนาจเผด็จการ
"การเกิดต้องเจ็บปวด ต้องร้าวรวดและทรมา"
การเกิดต้องเจ็บปวด เป็นสัญลักษณ์ ของลัทธิคอมมิวนิสต์
หมายความว่า การเกิดขึ้นของลัทธิคอมมิวนิสต์ เหมือนดั่ง ผู้หญิงคลอดลูก ต้องเสียเลือดเสียเนื้อ ต้องเจ็บปวดทรมานแสนสาหัสเป็นตายเท่ากัน
แต่เมื่อ ลูกคลอด แล้วอยู่รอดเป็นทารก เมื่อใด ผู้เป็นแม่ก็จะพบแต่ความสุข ลัทธิคอมมิวนิสต์เกิดขึ้นเพื่อปลดปล่อยมวลชนผู้ทุกข์ยากให้เท่าเทียมเป็นอิสระ
เมื่อเกิดขึ้นแล้ว ก็จะพบแต่ความสุขแต่ก่อนที่จะคลอดลัทธิคอมมิวนิสต์จำต้องแลกมาด้วยการเสียเลือดเนื้อ
ของคนในชาติ นั่นเอง
อัศนี พลจันทร หรือที่เรารู้จักท่านในนามปากกาว่า นายผี ก็เป็นอีกท่านหนึ่งที่ชอบใช้สัญลักษณ์
ฟังอะไร (โคลงดั้นวิวิธมาลี)
สงฆ์ชราเรืองพรตพริ้ง...............เพรางาม
ขึ้นสู่หอระฆังขาน-......................ย่ำแล้ว
เสียงระฆังคั่งอาราม...................ไพเราะ..เรื่อยแฮ
หมาหมู่หอนเจื้อยแจ้ว..................สอดจริง
สามเณรหนุ่มน้อยขึ้น (คึ่น)................หอระฆัง
ยามค่ำย่ำคือลิง..............................ย่ำล้อ
ระฆังลูกเดียวดัง.............................ด้อยลูก..ลั่นฮา
หมาหมู่หอนเจื้อยฮ้อ.......................เห่าแถม
ภิกษุซึมเซ่อขึ้น................................ดั่งเขา
ย่ำระฆังดั่งแกม................................เก่งบ้า
ฟังเสียงระฆังเดา..............................ดูออก..ไฉนเฮย
หมาหมู่หอนเจื้อยฮ้า..........................น่าหวัว
ใคร่รู้ใครขึ้นย่ำ...................................ค่ำยาม..นี้ฤา
ผิบ่แลเห็นตัว......................................ตรึกไซร้
ฟังเสียงหมู่หมางาม............................ละพ่อ
ฟังระฆังคุ้นให้....................................แจ่มเห็น
สัญลักขณ์ ที่ใช้
คนย่ำระฆัง=ผู้นำประเทศ
การย่ำระฆัง=รูปแบบ/วิธีการปกครอง
เสียงระฆัง=ผลแห่งการปกครอง
หมา=ประชาชน
นายผี ได้ ด่ากราดไว้ ว่า ไม่ว่าใครขึ้นตีระฆัง หมาก็หอนรับทั้งนั้น เพราะฉะนั้นถ้าอยากรู้ว่าใครตีระฆัง ดี มีคุณธรรมจริยธรรม มีพรตควรแก่การเคารพ
ต้องหัด ฟังเสียงระฆังให้คุ้นหูไว้ นั่นเอง เพราะฟังแต่เสียงหมาหอน ไม่ได้
แก้ไขเมื่อ 28 ก.ค. 50 17:18:00
แก้ไขเมื่อ 27 ก.ค. 50 21:17:24
แก้ไขเมื่อ 26 ก.ค. 50 15:27:44
แก้ไขเมื่อ 25 ก.ค. 50 20:52:41
จากคุณ :
กวินทรากร 
- [
25 ก.ค. 50 20:30:42
]
เคล็ดพิชากานต์ แห่งยุค สมัยใหม่
