ผมนึกถึงคำถามของเพื่อนรุ่นน้องคนหนึ่ง “พี่จะจำ...ได้ไหม” ช่องว่างนั้นคือชื่อของเธอ ซึ่งตอนนั้นผมตอบเธอไปว่า “จำได้” เพราะผมคิดและมั่นใจว่าผมจะจำเธอได้แน่นอน เพราะอะไร? คือคำถามที่ผมกลับมาถามตนเองเนื่องจาก ผมเริ่มไม่แน่ใจแล้วว่าผมจะจำเธอได้หรือไม่ เหตุผลของความไม่แน่ใจคือผมแน่ใจว่า “กฎทุกกฎนั้นมีข้อยกเว้น”นั่นหมายความว่าทุกสิ่งทุกอย่างล้วนไม่แน่นอน แม้แต่ความไม่แน่นอนก็เช่นกัน

น่าคิดว่าถ้าเธอถามผมอีกครั้ง “พี่จะจำ...ได้ไหม” ผมควรจะตอบเธอไปตามความจริงว่า “ไม่แน่นอน” หรือไม่

ผมลองคิดกลับกันว่าถ้าผมเองเป็นคนถามเธอด้วยคำถามเดียวกัน หากผมได้รับคำตอบว่า “ไม่แน่นอน” ผมจะรู้สึกอย่างไรเมื่อเทียบกับคำตอบว่า “จำได้” แน่นอนผมพอใจมากกว่า ถ้าได้รับคำตอบว่า “จำได้” ทั้งที่รู้ว่ามันไม่แน่นอน และ ในความคิดของผมมันเป็นคำตอบที่เกินเลยจากความเป็นจริง ไม่ต่างกับ “รักเท่าฟ้า” “รักที่สุดในโลก”

นั่นทำให้ผมลังเลว่าควรจะตอบเธอว่าอย่างไร ระหว่างตอบไปตามความจริงว่า “ไม่แน่นอน” หรือตอบไปว่า “จำได้” เพียงเพราะให้เธอพอใจ อย่างที่ผมพอใจ

ผมจึงลองค้นหนังสือเกี่ยวกับจิตวิทยาดูเนื้อหาเก่าที่เคยเรียนเพื่อที่จะหาคำตอบว่าผมควรตอบเธออย่างไร

ผมพบว่าความจำของคนเรานั้นแบ่งได้ 3 ระดับ คือ ความจำจากการรับสัมผัส ความจำระยะสั้น และความจำระยะยาว ผมจำเป็นต้องดูรายระเอียดทุกระดับเพื่อจะวิเคราะห์ว่า “เธอ” อยู่ในความจำระดับใดของผม ขั้นแรกผมตัดความทรงจำจากการรับสัมผัส ออก เพราะเธออยู่ในความจำของผมนานมากกว่า “ชั่วขณะ”แล้ว

ผมจึงมั่นใจว่าเธออยู่ในความจำของผมที่ระดับ ความจำระยะยาว เพราะในความจำระยะสั้นผมจะลืมเธอได้ง่ายมากถ้าความจำถูกรบกวนหรือถูกแทรก และถ้ามีการทบทวนความจำระยะสั้นบ่อยเพียงใด ความจำระยะสั้นจะมีโอกาสเปลี่ยนเป็นความจำระยะยาวได้มากเพียงนั้น

แล้วผมก็ได้คำตอบว่าผมควรจะตอบเธออย่างไร

ผมจะตอบเธอว่า “ผมจะทบทวนเธอบ่อยๆ”