"ฉันอยากจะออกไปข้างนอก" นี่เป็นความคิดคำนึงแรกที่ผุดขึ้นมาหลังจากที่ฉันเกิดมาได้สองอาทิตย์ พวกเรามีทั้งหมดหกพี่น้อง แม่ของฉันมีสีดำ ขณะที่พ่อของฉันมีสีขาว และพี่น้องที่เกิดมาด้วยกันนั้น สี่ตัวเป็นสีขาว อีกสองตัวเป็นสีดำ ซึ่งหนึ่งในนั้นก็คือฉันเอง

          สาเหตุที่พูดเช่นนี้ก็เพราะว่า เวลาเช้าของเมื่อวานนี้ ฉันได้คุยกับมดง่ามตัวหนึ่งที่มาเก็บเศษอาหารแถวกรง ตอนแรกฉันไม่เห็นคุณมดง่ามหรอก จนกระทั่งมีเสียงเล็กดังขึ้นมาด้านหลังของฉัน
          “ช่วยลุกขึ้นหน่อยได้ไหมครับ”
          ฉันเหลียวลอกแลกก็มองไม่เห็นต้นเสียง
          “ผมอยู่ด้านล่าง ตรงนี้”
           “ตรงนี้ ก้มดูซิ” เสียงนั้นบอกย้ำอีกครั้ง

          เมื่อฉันหันหน้ากลับไปดูก็พบว่า ที่มาของเสียงนั้นเป็นตัวอะไรสักอย่างหนึ่ง สีดำทั้งตัวเหมือนฉัน แต่มีขาเก้งกางอยู่รอบตัว ฉันจึงถามกลับไปว่า

          “นายเป็นใคร”
          “ฉันคือมด ชื่อเต็มยศเขาเรียกกันว่า มดง่าม ทีนี้ก็ช่วยลุกขึ้นหน่อยได้ไหม”
          “ได้ซิ”
ฉันลุกให้เขา แล้วก็เห็นว่าเขาใช้ปากเล็กคู่นั้น คีบเศษอาหารที่พวกพี่ๆ ของฉันทำหล่นเอาไว้ โดยที่ฉันนั่งทับอยู่

          “ขอบใจมาก”
เขาพูดขึ้นมาอีกครั้ง ขณะกำลังตั้งหน้าตั้งตาลากเศษอาหารชิ้นนั้นไปบริเวณขอบกรง
          “เดี๋ยวก่อนซิ นายจะขนอาหารไปไหน”
          “ก็เอากลับไปทีรังซิถามได้”
          “นายต้องหาอาหารเองหรอ” ฉันถามอีกครั้งด้วยความสงสัย

          เขาปล่อยอาหารออกจากปาก แล้วขึ้นยืนบนอาหารนั้น ใช้มือข้างหนึ่งถูรูดหนวดสีดำเส้นเล็กๆ ที่อยู่บนหัว

          “ถ้าไม่หาอาหาร ก็ต้องอดตายซิ พวกเราไม่เหมือนกับพวกนายหรอก พวกนายสบายมี ‘เจ้าสองขา’คอยเอาหารมาป้อนให้ทุกวัน”

          “แล้วทำไม ‘เจ้าสองขา’ ถึงไม่เอาอาหารมาให้พวกนายล่ะ”

ฉันถามด้วยสงสัย อาจจะเป็นเพราะฉันเพิ่งเกิดได้ไม่นาน จึงไม่รู้เรื่องราวอะไรมากมายนัก คุณมดง่ามหัวเราะขึ้นเบาๆ พูดว่า
          
          “พวกของเราไม่น่ารักเหมือนพวกนายนี่ เจ้าสองขาเลยไม่เอาอาหารมาให้ ซ้ำร้ายบางทีก็ไล่ฆ่าพรรคพวกของเราไปหลายตัว, จะถามอะไรอีกไหม ถามให้จบๆ ผมจะได้ไปซะที”

          เขาพูดเหมือนจะรำคาญ ที่ต้องถูกฉันซัก แต่ขณะเดียวกันก็เปลี่ยนมานั่งหย่อนก้นลงบนอาหารชิ้นนั้น แสดงว่าพร้อมจะตอบคำถามอื่นๆ อีก

          “บ้านนายอยู่แถวไหนล่ะ ไว้ฉันจะไปเที่ยวที่บ้านของนายบ้าง”
          “อยู่ตรงกองดินตรงโน้น”

พูดพลางใช้ขาที่อยู่กลางลำตัวชี้ แล้วคุณมดง่ามก็พูดต่ออีกว่า

          “แต่นายอย่าไปเลยดีกว่า พวกของฉันดุๆ กันทั้งนั้น วันก่อนยังช่วยกันรุมกัดเจ้าสองขา ที่เดินไปแถวนั้น”
พลางแสดงท่าทางประกอบด้วยการแยกเขี้ยว

          “นายจะมาหาฉันอีกไหม ฉันอยู่นี่ไม่ค่อยมีใครคุยกับฉันเลย บางทีพวกพี่ๆ นิสัยไม่ดีมากัดหู ฉันไม่ชอบเลย”

ฉันพูดไปโดยหวังว่าคุณมดง่ามจะตอบตกลง แล้วจะได้คุยกันอีกในวันอื่นๆ

          “คงไม่ได้หรอก” เขาพูดเสียงเศร้า
          “ทำไมล่ะ นายไม่ชอบฉันหรอ ฉันจะช่วยเก็บเศษอาหารให้นายด้วยนะ นายจะได้ไม่ต้องไปหาอาหารที่อื่นไกลๆ”

ฉันยื่นข้อเสนอที่คิดว่า จะทำให้คุณมดง่ามดีใจ

          “ขอบใจนะ แต่ไม่ใช่เรื่องอาหารหรอก ที่ผมรับปากไม่ได้ก็เพราะว่า ผมใกล้จะตายแล้ว” เสียงเล็กๆ ดูเหมือนจะเศร้ากว่าเดิม

          “ตาย? อะไรคือตายล่ะ หรือว่านายจะย้ายที่อยู่” ฉันเดาไปด้วยสงสัยใคร่รู้
          “ไม่ใช่หรอก ตาย คือไม่ขยับตัว พูดไม่ได้ คิดไม่ได้ เหมือนกับเศษอาหารที่ผมนั่งอยู่นี่ไง ผมก็จะเป็นเหมือนมันในอีกไม่นาน”
          “อ่า… แล้วพวกนายต้องตายกันทุกตัวเลยหรอ”
          “ใช่แล้ว ไม่เฉพาะแต่พวกผมเท่านั้น นายก็ต้องตายเหมือนกัน เพียงแต่ยังอีกนานกว่าจะตาย”

          “ทำไมเราต้องตายล่ะ ฉันไม่อยากตายเลย ฉันยังอยากอยู่กับพวกพี่ๆ ของฉัน แม้ว่าฉันจะไม่ชอบพวกนั้นก็เถอะ”

คุณมดง่ามก้มหน้านิ่งเงียบไปพักหนึ่ง แล้วก็เงยขึ้นมาพูดว่า

          “ผมก็ไม่รู้เหมือนกัน อาจจะเป็นเพราะว่าถ้าพวกเราไม่ตายลงไป พวกที่เกิดขึ้นมาใหม่ หมายถึงมดง่ามตัวเล็กๆ นะ อีกหน่อยพวกนั้นก็จะโตขึ้นมา แล้วก็จะไม่มีที่อยู่ พวกเราก็เลยต้องตายเพื่อให้มีที่ว่างสำหรับมดง่ามตัวอื่นๆ”

          ฉันพยักหน้าเห็นด้วยกับคุณมดง่าม ถ้าพวกเราไม่ตาย อีกหน่อยก็คงจะอยู่กันเต็มกรงเหมือนกัน แล้วก็คงไม่มีที่สำหรับวิ่งเล่นในกรงแคบๆ นี้อีกด้วย

          “แล้วคุณมดง่ามกลัวตายไหมล่ะ”
          “ไม่กลัว” คำถามนี้ คุณมดง่ามตอบทันทีโดยไม่ต้องคิด แล้วยังพูดต่อไปอีกว่า
          “มันเป็นเรื่องธรรมดา พวกของผมรู้กันมาตั้งแต่เกิดแล้วว่า จะต้องตาย แล้วถ้ามั่วแต่นั่งกลัวว่าจะตายเมื่อไหร่ ก็อดอาหารตายกันเสียก่อนล่ะ อีกอย่างหนึ่งชีวิตของผมก็สั้นนัก เทียบกับนายแล้วเวลาของพวกผม ตั้งแต่เกิดจนตายก็ผ่านไปครู่เดียว ดังนั้นระหว่างที่มีชีวิตอยู่ ก็ต้องรีบทำหลายๆ อย่างก่อนที่จะตายเสียก่อน นายดูต้นไม่ตรงนั้นซิ”

คุณมดง่ามชี้ไปยังต้นไม้ใหญ่ที่มีใบสีเขียวดกหนา

          “ต้นไม้อะไร” ฉันถามชื่อของต้นไม้นั้น
          “เราเรียกมันว่าต้นมะกอก ต้นมะกอกมันอยู่ตรงนั้นมานานแล้ว อยู่ตั้งแต่ก่อนที่รังมดของผมจะย้ายมาทีนี้เสียอีก แต่มันก็อยู่อย่างนั้น ไม่ขยับไปไหน ไม่ทำอะไร พอเวลาผ่านไปสักพักใบมันก็จะร่วงหมดต้น แล้วอีกไม่นานใบมันก็จะโผล่ขึ้นมาจากกิ่งกานอีก ถ้าเลือกจะเกิดได้ผมก็ขอเกิดเป็นมดง่ามอย่างเดิม ไม่ขอเป็นต้นมะกอก แม้ว่ามันจะไม่ตาย แต่มันก็ไม่เคยทำอะไรเลย ไปไหนก็ไม่ได้ อยู่อย่างนั้นก็ไม่เห็นจะสนุกอะไรเลย แล้วนายล่ะ อยากเป็นอย่างต้นมะกอกไหม?”

          “ฉันอยากเป็นอย่างคุณมดง่าม” ฉันเห็นคุณมดง่ามยิ้มให้ฉัน
          “ผมไปก่อนนะ ถ้านายเจอมดง่ามตัวอื่นๆ ก็แบ่งเศษอาหารให้เขาบ้างล่ะ”
          พอพูดเสร็จคุณมดง่ามก็คีบเศษอาหารชิ้นนั้น และเดินออกจากกรงไป เขาเดินไปเรื่อยๆ มุ่งไปยังรัง ตัวคุณมดง่ามก็ดูเล็กลงเรื่อยๆ จนกลืนหายไปกับพื้นกรวดหลากสี

          จะมีใครบ้างหนอที่จะรู้เหมือนที่ฉันรู้ แม้ว่าวันนี้จะฉันจะไม่เจอคุณมดง่ามแล้ว แต่คุณมดง่ามไม่ได้หายไปไหน ในใจฉันยังคำนึงถึงคำพูดในวันก่อน ขณะเดียวกันฉันก็โหยหาหนทางอันเสรี หนทางที่จะพาฉันก้าวเดินไปที่ไหนก็ได้ตามใจต้องการ และแน่นอน ฉันจะทำในสิ่งที่ฉันต้องทำ โดยไม่ต้องรอให้ใครมาสั่งด้วย
          ฉันอยากเป็นอย่างคุณมดง่าม