ขุนช้างขุนแผนฉบับนิทานข้างกองฟาง

โพธิ์อธิษฐาน

พ่อแม่พี่น้อง ที่เคารพรักครับ เมื่อคราวที่แล้ว กระผมกำลังได้เล่าไปถึงตอนที่พวก เชียงอินทร์ ซึ่งในสมัยนิทานเรื่องนี้นั้น เป็นนครที่อยู่นอกพระราชอาณาเขต ของกรุงศรีอยุธยา ได้บังอาจยกทัพเข้ามาตีเมือง เชียงทอง อันอยู่ในขอบขัณฑสีมาของไทย ทำให้สมเด็จพระพันวษาทรงพระพิโรธเด็ดขาดไปเลย และได้ทรงค้นหาแม่ทัพที่จะไปตีเมืองเชียงทองจากที่เชียงอินทร์ยึดไว้ ให้มาอยู่ในอาณัติของกรุงศรีอยุธยาดังเดิม

และในบัดนั้น นายขุนช้างผู้ซึ่งแค้นเคืองเรื่องที่เพื่อนเก่าโฉบเอาคนรักไปแต่งงานด้วย จึงเพ็ดทูลกับสมเด็จพระพันวษาว่า บุตรขุนไกรพลพ่ายนั้นเก่งกล้านัก สมเด็จพระพันวษาไม่ทรงทราบความนัย จึงมีพระราชโองการให้นายพลายแก้วนำทัพถือพระราชอาญาสิทธิ์ไปรบกับพวกเชียงอินทร์

เจ้าบ่าวสามวันของเรา จึงต้องจากเมียไปรับงานพระราชการสงคราม ด้วยเหตุนี้

ครั้นแล้ว พลายแก้ว แม่ทัพผู้ทรงอาญาสิทธิ์ ก็ได้นำทัพหลวงจากกรุงศรีอยุธยา เดินผ่านบ้านของตนที่สุพรรณบุรี ก็ยังเห็นแม่ทองประศรีและแม่พิมพิลาไลยยังมารอส่งกันอยู่ จึงเข้าไปลาก่อนไปทัพ

แล้วทั้งสามจึงปรึกษากันว่า ครั้งนี้พลายแก้วไปสงครามห่างไกล เสี่ยงอันตราย ไปโดยไม่รู้อนาคตกำหนดกลับ ก็น่าจะมีอะไรที่ไว้ยึดเหนี่ยวจิตใจสายสัมพันธ์แก่คนอยู่หลังบ้าง ว่าแล้วจึงชวนกันไปหาหน่อต้นโพธิ์มาสามต้น ตั้งศาลเพียงตาบวงสรวงเทวดาอธิษฐาน แล้วจึงปลูกต้นโพธิ์เสี่ยงทายไว้คนละต้น

ของแม่ทองประศรีนั้น ท่านว่าไว้ในฉบับหลวงดังนี้ขอรับกระผม

ทองประศรีนั้นพิษฐานก่อน
ถ้าม้วยมรณ์ชีวาหารอดไม่
ให้ต้นโพธิ์ของข้านั้นบรรลัย
ถ้าตัวไข้โพธิ์ไข้เหมือนตัวเป็น
แม้นตัวอยู่ดีมีสุข
ความทุกข์ไม่กำเนิดเกิดเข็ญ
ขอให้โพธิ์ชุ่มชอุ่มเย็น
ให้เห็นประจักษ์อยู่แก่ตา
ว่าแล้วเท่านั้นด้วยทันใด
ยกโพธิ์ใส่ไว้หลุมหน้า ฯ

ของพลายแก้วก็ว่าตามแม่ว่า

เจ้าพลายไหว้วอนแก่เทวา
ตัวข้าจะขึ้นไปชิงชัย
แม้นจะมีชัยแก่ไพรี
ขอให้โพธิ์ต้นนี้งามไสว
ถ้าแม้นจะอาสัญจะบรรลัย
ขอให้โพธิ์ข้านี้ตายตาม
แม้นตัวข้านี้มิป่วยไข้
ขอให้โพธิ์สุกใสเรืองอร่าม
ถ้าสำเร็จณรงค์สงคราม
ขอให้งามเขียวชอุ่มเป็นพุ่มชัฎ ฯ

ส่วนคำอธิษฐานของแม่พิมนั้น กระผมว่าค่อนข้างจะทำความหวั่นไหวให้กับจิตใจของคนไปทัพมากทีเดียวแหละขอรับ...ไม่ค่อยดีเลย...

ยกมือกราบกรานเทพารักษ์
สะอื้นไห้ฮักฮักตะลึงหลง
ประคองต้นโพธิ์น้อยละห้อยงง
ขอเดชะเทพทรงศักดาฤทธิ์
โพธิ์ทองของพิมพิษฐาน
ถ้าอยู่บ้านตัวตายวายดับจิต
ขอให้โพธิ์ตายตามอย่างามชิด
มาตรแม้นคงชีวิตไม่บรรลัย
ขอให้โพธิ์ชุ่มชื่นระรื่นร่ม
น้ำสุรามฤตพรมไม่เปรียบได้
ถ้าตัวไข้ไผ่ผอมตรอมใจ
ใบโพธิ์จงสลดลงหลากตา ฯ

และแล้ว กองทัพกรุงศรีอยุธยา ก็ยาตราผ่านสุพรรณบุรี ไปจนถึงจังหวัดนครสวรรค์ ก็คงจะหลายวันอยู่ในสมัยนั้น และท่านแม่ทัพของเราก็เริ่มจะคิดถึงภรรยาเสียแล้ว

สำนวนความละห้อยหวลครวญรำพันของพลายแก้ว ที่ฉบับหลวงท่านว่าเอาไว้ในตอนนี้นั้น กระผมว่าท่านที่เคยจากครอบครัวไปราชการไกล ๆ นาน ๆ ย่อมน่าจะสัมผัสถึงความรู้สึกของพลายแก้วได้ดีนะขอรับ

ครั้นเดินดงลงธารละหานหิน
น้ำรินแลลาดสะอาดใส
กรวดกระจายพรายเม็ดเป็นมูนไป
โอ้พิมพิลาไลยของพี่อา
มาด้วยผัวจะเก็บก้อนกรวดให้
ที่ชอบใจพี่จะเก็บให้หนักหนา
กรีดเล็บเก็บเล่นลออตา
อนิจจาเนื้อคู่เจ้าอยู่ไกล
ของเข้าเจ้ามักรักของเล่น
เห็นอะไรงามงามแล้วไม่ได้
ถ้ามาด้วยผัวแล้วในแนวไพร
จะนั่งร้อยมาลัยบนหลังช้าง
จะห้อยหอมล้อมรอบสัปคับ
เป็นสร้อยสนแซมประดับสลดสาง
คิดคิดไม่วายเสียดายนาง
เจ้าแนบข้างของแก้วไม่แววมา ฯ

จากนั้น พอถอนอาลัยแล้ว ท่านแม่ทัพก็สั่งหน้าเดิน กองทัพไทยก็แสดง แสนยานุภาพด้วยการลุยแหลก จนเข้าประชิดหลังกองทัพเชียงอินทร์ ที่ตั้งค่ายล้อมเมืองเชียง ทองอยู่ทีเดียวแหละ

ฝ่ายเจ้าเมืองเชียงทอง พอรู้ว่ากรุงศรีอยุธยายกทัพมาช่วย ก็ดีใจเป็นหนักหนา จัดแจง ส่งทูตออกทางประตูเมืองด้านหลังเพื่อไปนัดแนะกับแม่ทัพกรุงศรีอยุธยา

เป็นที่น่าสังเกตว่า ทูตที่ท่านเจ้าเมืองเชียงทองส่งไปนั้น ก็คือสังฆราชแห่งเมืองเชียงทองนั่นเอง

อาศัยความเป็นพระสงฆ์ ท่านสังฆราชสามารถเบิกทาง ผ่านกองทัพเชียงอินทร์เข้ามายังค่ายของทหารกรุงศรีอยุธยาได้โดยสวัสดิภาพ แถมยังมาส่งข่าวนัดแนะการเข้าตีกระหนาบทัพเชียงอินทร์พร้อมกันทั้งสองด้านได้เสียด้วย

นี่คือค่านิยมในสมัยนั้น ที่กองทัพเชียงอินทร์เห็นว่าเป็นพระเป็นสงฆ์ ก็จึงปล่อยให้ผ่านด่านไปได้โดยง่าย และทางกองทัพกรุงศรีอยุธยาหรือหมายถึงท่านแม่ทัพพลายแก้วเอง พอเห็นเป็นพระ ก็เชื่อในนัดแนะของพระสังฆราชได้ง่ายเหมือนกัน ก็ยังโชคดีที่ท่านสังฆราชไม่ใช่พระปลอม งานพระราชการสงครามของกรุงศรีอยุธยาจึงง่ายขึ้น

แต่อุทาหรณ์นี้ อย่าได้ใจในพอศอนี้เป็นอันขาดทีเดียวนะขอรับกระผม

ฉะนั้น ฟ้าลั่น และ สันบาดาล แม่ทัพทางฝ่ายเจ้าเชียงอินทร์ จึงพ่ายแพ้แก่กองทัพเชียงทองและศรีอยุธยาที่ตีตระหลบเข้าเป็นศึกกระหนาบโดยง่ายดาย และยังรุกไล่ไปจนถึงชานเมืองเชียงอินทร์โน่นทีเดียว ดังที่ฉบับหลวงท่านว่าไว้ดังนี้ขอรับ

ทัพไทยไล่ลามตามพิฆาต
ลาวหนีเกลื่อนกลาดไม่เห็นหัว
ปล่อยช้างม้าอาวุธด้วยความกลัว
ครอบครัวทิ้งขว้างตามทางไป
เมืองนครลำปางไม่ต่อสู้
ชาวเมืองหนีพรูไม่อยู่ได้
เมืองลำพูนผู้คนเข้าด้นไพร
ทัพไทยอยู่ค่ายสบายครัน
เที่ยวสกัดตัดทางไปเชียงอินทร์
ค้นเก็บทรัพย์สินเป็นจ้าละหวั่น
แต่บ้านจอมทองช่วยป้องกัน
ไม่มีชาวทัพนั้นทำร้ายใคร
เทวดาดลใจให้คิดปอง
ด้วยจะได้ ลาวทอง พิศมัย
จึงเผอิญอารีมีแก่ใจ
เที่ยวเข้าออกได้อยู่อัตรา ฯ

ดู ๆ แล้วก็เหมือนกับว่า ท่านแม่ทัพพลายแก้ว ก็น่าจะยกทัพกลับไปรับ พระราชทานรางวัลแล้วก็กลับไปอยู่กับครอบครัวเป็นสุขสบาย แต่เรื่องมันก็ชักจะยุ่งอีตอนนี้ เสียแล้วสิขอรับ

เพราะชื่อนี้ขึ้นมาแล้ว ลาวทอง แต่จะมีผลกับท่านแม่ทัพผู้สยบเชียงอินทร์อย่างไรนั้น เห็นจะต้องไว้ตอนหน้ากันละ ขอรับกระผม.

##########