PANTIP.COM : J6772611 กล้วยไม้ที่ดูไม่เหมือนกล้วยไม้ [เรือนกล้วยไม้]

ความคิดเห็นที่ 33

มีข้อมูลเพิ่มเติมจากคุณแมกไกเวอร์ (ยาวหน่อยนะครับ) เรื่องจะดูอย่างไรว่าพืชที่เราพบเป็นกล้วยไม้หรือไม่ ผมว่ามีประโยชน์ต่อข้อมูลบางประการ ลองเข้าไปอ่านนะครับ

http://board.trekkingthai.com/board/show.php?forum_id=18&topic_no=128899&topic_id=130495

จะว่าไปแล้ว การที่เราไปพบพืช หรือดอกไม้ชนิดหนึ่งแล้วจะบอกได้ว่าเป็นกล้วยไม้ หรือไม่ใช่กล้วยไม้นั้น จะว่าง่ายก็ง่าย จะว่ายากก็ยาก.. ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับประสบการณ์การได้พบเจอ และการได้เรียนรู้จากการสังเกตุโครงสร้างและองค์ประกอบของพืชที่เรียกว่ากล้วยไม้ ซึ่งถ้าเห็นเพียงแค่ต้นอย่างเดียว จะยากกว่าการได้เห็นดอกของเขา เพราะกล้วยไม้บางชนิดโดยเฉพาะในวงศ์ย่อย(Subfamily)อย่าง Orchidoideae,Neottioideae (ตามการจัดวงศ์ย่อยแบบเดิม)ที่พบในไทย ซึ่งกล้วยไม้ในวงศ์ย่อยเหล่านี้ถ้าเห็นเพียงใบ จะค่อนข้างคล้ายกับพืชในกลุ่มขิงข่า หรือจำพวกผักปราบ

ดังนั้นหากเรามีประสบการณ์การได้เห็นได้รู้จัก ได้สังเกตุลักษณะเฉพาะอันเป็นสิ่งที่บ่งบอกได้ว่าเป็นกล้วยไม้หรือไม่แล้ว เราก็จะรู้ว่านั่นเป็นกล้วยไม้ หรือไม่เป็นกล้วยไม้... แต่อาจจะยังไม่สามารถบอกได้ว่าอยู่ใสสกุลอะไร หรือชนิดใดได้... เพราะการจะบอกได้ว่ากล้วยไม้ชนิดนั้นอยู่ในสกุลอะไร หรือยากขึ้นไปอีกคือการระบุว่าชนิดอะไรนั้น ต้องอาศัยข้อมูลเฉพาะ และประสบการณ์ในการสังเกตุลักษณะเด่นของสกุลนั้นๆให้ได้... ซึ่งเป็นเรื่องที่ต้องศึกษา และเรียนรู้กันเป็นเวลานานพอสมควร และยังจำเป็นต้องได้เห็นของจริงประกอบ ถึงจะมั่นใจในการระบุสกุล หรือชนิดให้ถูกต้องได้

ดังนั้นสิ่งที่ผมและนักดูกล้วยไม้สมัครเล่นทั้งหลาย ถ้าทำได้เพียงแค่การระบุได้ว่าพืชชนิดนั้นเป็นกล้วยไม้หรือไม่นั้น ก็เป็นสิ่งที่เรียกว่าเพียงพอสำหรับข้อมูล และประสบการณ์ที่มีน้อยนิดแล้วครับ.. แต่ถ้าสามารถระบุได้ถึงสกุล และชนิดให้ถูกต้องได้นั้นก็ถือเป็นสิ่งที่ท้าทาย และกระตุ้นให้เกิดการศึกษา และค้นหา ซึ่งจากประสบการณ์ที่ผ่านมา เวลาและการศึกษา การสัมผัสประสบการณ์จริงนั้น มีส่วนอย่างมากในการเรียนรู้และระบุชนิดได้ถูกต้องอย่างแท้จริง เพราะพอมองย้อนไปเมื่อตอนเริ่มดูกล้วยไม้ใหม่ๆเมื่อ 2 2 ปีที่แล้ว ผมยังระบุชนิดกล้วยไม้สะเปะ สะปะ เพราะยังมีประสบการณ์ในของจริงอยู่น้อย.. ดูจากตำราและข้อมูล แล้วก็ลองผิดลองถูก.. ซึ่งผมก็มองว่า เป็นสิ่งที่เราได้เรียนรู้สิ่งที่ผิดในเบื้องต้น และแก้ไขให้ถูกในตอนนั้น หรือตอนหลัง เพราะจะทำให้เราจำว่าผิดอย่างไรถูกอย่างไร ผิดกับถ้าเราเรียนรู้แต่สิ่งที่ถูกอย่างเดียวมาตลอด เราก็จะไม่รู้ว่าอะไรคือผิด อะไรคือถูก

ดังนั้นสำหรับความคิดผมแล้ว การที่เพื่อนๆพี่ๆน้องๆ จะเรียนรู้หรือศึกษา ว่าพืชชนิดใดนั้นใช่หรือไม่ใช่กล้วยไม้นั้น ไม่ใช่เรื่องยากอะไรมากมาย เพียงแต่อาศัยเวลา ประสบการณ์ และการสังเกตุ ก็จะรู้ได้ว่าใช่หรือไม่ใช่ อย่างเช่นล่าสุดที่ผมไปเจอกล้วยไม้Zeuxine sp. ที่คาดว่าเป็นชนิดใหม่ คนที่เจอต้นแรกคือพี่นก ที่ก่อนหน้านี้เคยเชี่ยวชาญด้านนก ภายหลังสนใจศึกษากล้วยไม้ และไปเที่ยวกับผมอยู่บ่อยๆ ก็เป็นคนเรียกให้ผมดู และบอกว่ารู้อย่างเดียวว่าเป็นกล้วยไม้ แต่ไม่รู้ว่าสกุลอะไร ซึ่งจะเห็นได้ว่า การสังเกตุว่าไม่ยากเลย ที่จะดูว่าพืชชนิดนั้นเป็นกล้วยไม้เหรือไม่.....

พล่ามมาซะยาว.. มาเข้าเรื่องเลยแล้วกันว่า จะรู้ได้อย่างไรว่าใช่กล้วยไม้หรือไม่ใช่ในหลักการเบื้องต้น.. ดังนี้ครับ....

ตามโครงสร้างและองค์ประกอบของพืชที่เรียกว่ากล้วยไม้นั้น จะดูที่โครงสร้างของดอกเป็นหลัก ทั้งนี้เนื่องจากความหลากหลายของโครงสร้างอื่นอย่างต้น และใบนั้น มีอยู่สูง ตามลักษณะการดำรงชีพ และสภาพแวดล้อม ทั้งนี้เพื่อการอยู่รอด และการกระจายพันธุ์เป็นประเด็นสำคัญ ซึ่งวิธีง่ายๆ(วิธีส่วนตัวที่ไม่ได้มีหลักการยืนยันหรือเขียนไว้ชัดเจน) ที่ผมใช้จำแนกว่าพืชชนิดนั้นเป็นกล้วยไม้หรือไม่ หรือเป็นสกุลใดนั้นจะแบ่งระดับดังนี้..

ถ้าจะจำแนกว่าเป็นกล้วยไม้หรือไม่เป็นกล้วยไม้ ผมว่าต้องดูดอกเป็นหลัก ตามโครงสร้างของดอกที่ประกอบด้วย

1. กลีบเลี้ยงสามกลีบ ซึ่งบางครั้งเห็นชัดเจน แต่บางครั้งก็ไม่ชัดเจนและเชื่อมติดกันเป็นหลอดก็มี (อาจสังเกตุยากในบางครั้ง)

2. กลีบดอกสามกลีบ ซึ่งจะมีหนึ่งกลีบที่ส่วนใหญ่จะลักษณะแตกต่างจากอีกสองกลีบชัดเจน และมักสวยงามหรือแปลกประหลาดกว่า ที่เราเรียกว่ากลีบปาก ซึ่งกลีบปากนี้เอง ว่ากันว่า เป็นส่วนที่น่าสนใจที่สุดของดอกที่สร้างขึ้นมาเพื่อล่อแมลง และเป็นที่ให้แมลงไว้เกาะ และมุดเข้าไปยังชุดสืบพันธุ์เพื่อการดูดน้ำหวาน หรืออื่นๆ และเกิดการถ่ายละอองเกสร และการการผสมพันธุ์ต่อไป แต่ก็มีบางครั้งที่กลีบดอกที่เหลืออีก 2 กลีบอาจเชื่อมติดกับกลีบเลี้ยงจนทำให้เราสับสนว่า ไม่เห็นตรงกับลักษณะที่บอกว่านั่นคือกล้วยไม้ได้

3. ชุดสืบพันธุ์ที่เราเรียกว่า เส้าเกสรนั้นจะประกอบไปด้วย เกสรเพศผู้ และเกสรเพศเมียซึ่งส่วนใหญ่อยู่ในแกนเดียวกัน แต่จะมีความหลากหลายและซับซ้อนต่างกันไปตามแต่ละชนิดจนทำให้ดูเหมือนคนละชุด เพราะอยู่ห่างกัน

4. มีโครงสร้างที่เป็นรังไข่ ซึ่งมีทั้งชัดเจน หรือไม่ชัดเจน และอาจสังเกตุได้ยากจนกว่าจะมีการผสมเกสรติด และเจริญเป็นฝัก...

หลังจากการที่เราแยกได้แล้วว่าพืชชนิดนั้นเป็นกล้วยไม้แล้ว สิ่งต่อมาคือ การระบุสกุล ว่าอยู่ในสกุลใด ซึ่งก็ยังคงใช้การสังเกตุจากลักษณะดอกและโครงสร้างต่างๆเป็นเกณฑ์เช่นเดิม แต่จะมีการสังเกตุลักษณะโครงสร้างอื่นๆเช่น ใบ และต้น มาช่วยในการประกอบการพิจารณา และทำให้ระบุสกุลได้ง่ายขึ้น เพราะกล้วยไม้ส่วนใหญ่มักจะมีลักษณะโครงสร้างเรื่องต้นและใบใกล้เคียงกัน หากอยู่ในสกุลเดียวกัน แต่ก็ไม่แน่เสมอไป เพราะหลายสกุลก็มีลักษณะต้นและใบคล้ายกันมากแบบดูต้นและใบอย่างเดียวก็แยกไม่ออก เช่นMalaxis sp. และ Liparis sp. ซึ่งปัจจุบันนี้เอง ผมก็ไม่เห็นข้อแตกต่างของต้นและใบที่สามารถแยกได้ชัดเจนเลยว่า นี่คือต้นของ Malaxis sp. และ Liparis sp. แต่ต้องดูดอกประกอบด้วย ถึงจะแยกสองชนิดออกจากกันได้..

ดังนั้นถ้าจะตอบคำถามที่ว่า กล้วยไม้Disperis neilgherrensis ที่เป็นกล้วยไม้เปิดกระทู้นี้เป็นกล้วยไม้ได้อย่างไรนั้น มีคำตอบดังนี้คือ.. กล้วยไม้ชนิดนี้นั้น ยังคงมีกลีบเลี้ยงสามกลีบ และกลีบดอกสามกลีบ มีรังไข่ มีเส้าเกสร ตามเกณฑ์กล้วยไม้ทุกประการ เพียงแต่มีความซับซ้อนตรงที่

1. กลีบดอกด้านข้างเชื่อมกับกลีบเลี้ยงด้านบนเป็นชิ้นเดียวกัน ทำให้มองเห็นเป็นแค่กลีบเดียว แต่ถ้าสังเกตุดีๆ ส่วนที่เป็นกลีบเลี้ยงบนจะเรียวยาว และสีเข้มกว่า และด้านขอบสีจะอ่อนๆกว่า ซึ่งเป็นกลีบดอกด้านข้าง

2. กลีบเลี้ยงคู่ข้างนั้น เห็นชัดเจนว่ามีสองกลีบ ถึงตอนนี้รวมกันได้ 5 กลีบแล้วนะครับ

3. กลีบปาก ของกล้วยไม้ชนิดนี้คือส่วนที่เป็นสีเหลือง ซึ่งรูปร่างแปลกประหลาดต่างจากกลีบดอกอย่างมาก แต่กลับไปคล้ายกลับเส้าเกสร ซึ่งอยู่ด้านหลังมากกว่า

4. เห็นรังไข่ชัดเจน

ดังนั้นกล้วยไม้สกุลนี้ จะว่าไปแล้ว ถ้านักดูกล้วยไม้หัดใหม่ หรือยังไม่ค่อยมีประสบการณ์ที่ยังรู้จักชนิดกล้วยไม้น้อยชนิดแล้วล่ะก็ เป็นเรื่องยากที่จะรู้ได้ว่าเป็นกล้วยไม้ครับ.. ทั้งนี้เนื่องจากความพิเศษที่ได้บอกไว้ดังกล่าวข้างต้นแหล่ะครับ.. แต่ถ้าเรารู้ได้ว่าเขาคือกล้วยไม้แล้วล่ะก็ เป็นสิ่งที่น่าภูมิใจไม่ใช่เหรอครับ ที่เราได้รู้จักกล้วยไม้ มากกว่าภาพลักษณ์ที่เรามักคิดว่าต้องดอกใหญ่ สวย และมองเห็นหกกลีบชัดเจน อย่างกล้วยไม้ที่มีขายทั่วไปจริงไม้ครับ....

ขออนุญาต คุณหมอวัฒน์ เอาภาพที่ถ่ายไว้เห็นโครงสร้างภายในดอกชัดๆของกล้วยไม้ชนิดนี้มาให้เพื่อนๆ พี่ๆ น้องๆ ได้สังเกตุกันนะครับ ลองดูภาพประกอบสิ่งที่ผมอธิบาย ก็จะเข้าใจครับ..

หวังว่าคงเป็นประโยชน์บ้างนะครับ... ผิดพลาดตรงไหน ยินดีน้อมรับข้อเสนอแนะจากทุกๆท่านครับ ไม่คิดว่าเป็นการ Discredit ครับ

จากคุณ : appendiculata191 - [ 10 ก.ค. 51 12:07:35 ]