ความคิดเห็นที่ 1 น่าสนใจจริงๆๆ จากคุณ : โค่วจง - [ 27 มิ.ย. 49 08:39:10 ]

ความคิดเห็นที่ 2 ต่อนะครับนั่งปูเสื่อรอเลยครับ จากคุณ : เราคนจรร่อนเร่มาพบกัน - [ 27 มิ.ย. 49 11:47:04 ]

ความคิดเห็นที่ 3 สวัสดีครับ ตอนแรกเสร็จแล้วครับ ขออภัยที่ส่งงานช้านะครับ จากคุณ : กัมม์ - [ 27 มิ.ย. 49 12:02:58 ]

ความคิดเห็นที่ 4 มาแล้วค่ะ มาแล้ว จากคุณ : little kitty - [ 27 มิ.ย. 49 12:03:14 ]

ความคิดเห็นที่ 5 (คัดจาก "ไทยรบพม่า" พระนิพนธ์ในสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ) ศึกพม่า ในแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก สงครามครั้งที่ ๑   คราวพม่ายกกองทัพมา ๕ ทาง ปีมะเส็ง  พ.ศ. ๒๓๒๘ ว่าด้วยเรื่องเบื้องต้นแห่งการสงคราม          พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกเสด็จผ่านพิภพปราบดาภิเษกเมื่อ พ.ศ. ๒๓๒๕  พอทรงระงับดับยุคเข็ญในกรุงธนบุรีราบคาบ  และโปรดให้มีสารตราให้หากองทัพกลับมาจากกรุงกัมพูชาแล้ว  ก็ให้เริ่มการย้ายเข้าพระนครข้ามฟากจากเมืองมาสร้างกรุงเทพมหานครอมรรัตนโกสินทร์ฯ ทางข้างฝั่งตะวันออก          มูลเหตุซึ่งสร้างกรุงรัตนโกสินทร์  ในหนังสือพระราชพงศาวดารกล่าวว่า  พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจะฬาโลก  ทรงรังเกียจที่พระราชวังเดิม(๑)ด้วยอยู่ใกล้ชิดติดอุปจารวัดแจ้งและวัดท้ายตลาดล้อมอยู่ทั้ง ๒ ด้าน ดังนี้  ชวนให้เข้าใจผิดไป เป็นเหมือนหนึ่งมีพระราชประสงค์จะสร้างวังที่ประทับใหม่  จึงให้ย้ายพระนคครมาสร้างทางฝั่งตะวันออกแต่ฝั่งเดียว          เหตุที่จริงนั้นเป็นอย่างอื่นและเป็นข้อสำคัญยิ่งกว่าจะสร้างวังมาก  ด้วยทรงพระราชดำริว่า พม่าคงจะมาตีเมืองไทย  กรุงธนบุรีสร้างป้อมปราการทั้ง ๒ ฝั่ง  เอาแม่น้ำไว้กลางเมืองเหมือนอย่างเมืองพิษณุโลก  มีประโยชน์ที่อาจเอาเรือรบไว้ในเมืองเมื่อเวลาถูกข้าศึกมาตั้งประชิด   แต่การสู้รบรักษาเมืองคนข้างในจะถ่ายเทช่วยกันรบพุ่งรักษาหน้าที่ไม่ใคร่ทันท่วงทีด้วยต้องข้ามน้ำ          พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกไดเคยทรงรักษาเมืองพิษณุโลกสู้ศึกอะแซหวุ่นกี้  เมืองพิษณุโลกลำน้ำแคบและตื้นพอทำสะพานได้ ยังลำบาก  ทรงพระราชดำริเห็นว่าที่กรุงธนบุรีแม่น้ำเจ้าพระยาทั้งกว้างทั้งลึก จะทำสะพานข้ามไม่ได้  ถ้าข้าศึกเข้ามาได้ถึงพระนคร  จะไม่สามารถต่อสู้ข้าศึกรักษาพระนครได้            ข้างฝั่งตะวันออกเป็นที่ชัยภูมิเพราะเป็นหัวแหลม  ถ้าสร้างเมืองแต่ฟากเดียวจะได้แม่น้ำใหญ่เป็นคูเมืองทั้งด้านตะวันตกและด้านใต้  ต้องขุดคลองเป็นคูเมืองแต่ด้านเหนือกับด้านตะวันออกเท่านั้น  ถึงข้าศึกจะเข้ามาได้ถึงพระนครก็พอต่อสู้ได้  ด้วยเหตุนี้จึงโปรดให้ย้ายพระนครมาสร้างข้างฟากตะวันออกแต่ฝั่งเดียว            น่าจะได้เคยเป็นปัญหาในรัฐบาล  แต่ครั้งกรุงธนบุรีเมื่อแรกเสร็จศึกอะแซหวุ่นกี้และบางทีจะถึงได้ตรวจแผนที่เสร็จแล้ว  แต่จะเป็นด้วยพระเจ้ากรุงธนบุรีไม่ทรงเห็นชอบด้วยพระราชดำริพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก  หรือมิฉะนั้นจะติดราชการศึกสงครามอยู่จึงค้างมา            ข้อนี้พึงสังเกตได้ด้วย  พอเสด็จปราบดาภิเษกแล้วก็ให้ลงมือสร้างพระนครใหม่ทันที  ไม่ตรวจตราภูมิลำเนาให้รู้แน่ชัด  และคิดประมาณการทั้งกำลังซึ่งจะสร้างให้ตลอดก่อนนั้น  ใช่วิสัยที่จะเป็นได้  จึงเห็นว่าการย้ายพระนครมาสร้างฝั่งตะวันออกเป็นการที่ได้มีความคิดมาแต่ครั้งกรุงธนบุรีแล้ว          การสร้างกรุงรัตนโกสินทร์ เป็นอันยุติว่าจะตั้งราชธานีอยู่ที่บางกอกนี้ต่อไป  ไม่คิดกลับคืนขึ้นไปตั้งที่กรุงศรีอยุธยาอย่างโบราณ  จึงมีรับสั่งให้ขึ้นไปรื้อกำแพงกรุงเก่าเอาอิฐลงมาสร้างป้อมปราการกรุงเทพฯ  และจะมิให้กรุงเก่าเป็นที่อาศัยของข้าศึกด้วยอีกประการหนึ่ง  สร้างพระนครอยู่ ๓ ปีจึงสำเร็จ เมื่อในปีมะเส็ง พ.ศ. ๒๓๓๒๘  พอสมโภชพระนครแล้วไม่ช้า  ในปีนั้นเองพม่าก็ยกกองทัพใหญ่มาตีเมืองไทย          ในตอนนี้ จะต้องขอย้อนไปเล่าเรื่องพงศาวดารพม่าเสียก่อน  คือเมื่อพระเจ้าอลองพญาผู้เป็นต้นราชวงศ์สิ้นพระชนม์  มังลอกราชบุตรองค์ใหญ่ได้ครองแผ่นดินพม่าต่อมา  พระเจ้ามังลอกมีราชบุตรกับพระมเหสีองค์หนึ่ง  ชื่อว่า มังหม่อง            เมื่อพระเจ้ามังลอกสิ้นพระชนม์  มังหม่องยังเป็นทารกอยู่  ราชสมบัติจึงได้แก่มังระราชอนุชา  ครั้นมังหม่องเติมใหญ่ขึ้นพระเจ้ามังระมีความรังเกียจเกรงจะชิงราชสมบัติ  คิดจะประหารมังหม่องเสีย  แต่นางราชชนนีผู้เป็นย่าของมังหม่องขอชีวิตไว้  รับว่าจะให้ไปศึกษาบวชเรียนอยู่ในวัดจนตลอดชีวิต  มิให้มาเกี่ยวข้องด้วยราชการแผ่นดิน  พระเจ้ามังระจึงมิได้ทำอันตรายแก่มังหม่อง          พระเจ้ามังระเสวยราชย์มา  มีราชบุตร ๒ องค์ องค์ใหญ่เรียกกันว่าจิงกูจา แปลว่าผู้กินส่วยเมืองจิงกู เป็นลูกมเหสี  องค์น้อยเรียกกันว่าแชลงจาเป็นลูกพระสนม  จิงกูจาพอโตขึ้นก็ชอบคบคนพาล  ชักชวนให้ประพฤติเสเพลมาเนืองๆ  พระเจ้ามังระมิใคร่เต็มพระทัยจะให้เป็นรัชทายาท            ครั้นปีวอก พ.ศ. ๒๓๑๙  พระเจ้ามังระประชวรหนักจวนจะสิ้นพระชนม์  จะมอบราชสมบัติให้ผู้อื่นเกรงจะเกิดจลาจล  จึงมอบราชสมบัติให้แก่จิงกูจาราชบุตรใหญ่  พระเจ้าจิงกูจาได้ราชสมบัติแล้ว  สงสัยว่ามีผู้จะคิดร้าย จึงให้จับแชลงจาราชอนุชาสำเร็จโทษเสีย  แล้วให้หาอะแซหวุ่นกี้กลับไปจากเมืองพิษณุโลก  ไปถึงก็พาลหาเหตุถอยยศอะแซหวุ่นกี้เสียจากบรรดาศักดิ์  แล้วจับพระเจ้าอาองค์ใหญ่ชื่อมังโป ซึ่งเรียกกันว่า ตแคงอะเมียง ตามตำแหน่งยศเป็นเจ้าเมืองอะเมียง สำเร็จโทศเสียองค์หนึ่ง  และให้เนรเทศพระเจ้าอาอีก ๓ องค์ คือ มังเวงตะแคงปดุง  มังจูตะแคงพุกาม  และมังโพเมียงตะแคงตะแล ไปเสียจากเมืองอังวะ  เอาไปคุมไว้ในหัวเมือง          พระเจ้าจิงกูจามีพระมเหสีแต่ไม่มีราชบุตร  แล้วได้ธิดาของอำมาตย์อะตวนหวุ่นมาเป็นนางสนม  แต่แรกมีความเสน่หาแก่นางนั้นมาก  ถึงยกขึ้นเป็นสนมเอก รองแต่มเหสีลงมา  บิดาของนางก็เอามายกย่องให้มียศเป็นขุนนางผู้ใหญ่  แต่พระเจ้าจิงกูจานั้นมักเสวยสุราเมา  และประพฤติทารุณร้ายกาจต่างๆ            อยู่มาวันหนึ่งพระเจ้าจิงกูจากำลังเมา  เกิดพิโรธให้เอานางสนมเอกนั้นไปถ่วงน้ำเสีย  แล้วถอดบิดาของนางลงเป็นไพร่  อะตวนหวุ่นโกรธแค้นจึงไปคบคิดกับตะแคงปดุงซึ่งเป็นพระเจ้าอาองค์ใหญ่  และอะแซหวุ่นกี้ซึ่งถูกถอดนั้น(๒)  ปรึกษากันจะกำจัดพระเจ้าจิงกูจาเสียจากราชสมบัติ  ทำนองตะแคงปดุงจะเกรงพระเจ้าน้องอีก ๒ องค์จะไม่ยอมให้ราชสมบัติ  ในขั้นแรกจึงอุดหนุนมังหม่อม ซึ่งบวชเป็นสามเณรอยู่ให้คิดชิงราชสมบัติ  เพราะมังหม่อมเป็นลูกมเหสีของพระเจ้ามังลอก  อันอยู่ในที่ควรจะได้ราชสมบัติมาแต่ก่อนแล้ว           ถึงปีฉลู พ.ศ. ๒๓๒๔  พระเจ้าจิงกูจาออกไปประพาสหัวเมือง  ทางนี้มังหม่องจึงสึกจากสามเณร  คุมสมัครพรรคพวกเข้าปล้นได้เมืองอังวะโดยง่าย  มังหม่องจะมอบราชสมบัติถวายพระเจ้าอา ๓ องค์  แต่พระเจ้าอาไม่รับ  มังหม่องจึงขึ้นว่าราชการ  แต่พอมังหม่องขึ้นนั่งเมือง  ก็ปรากฏว่าไม่สามารถจะปกครองแผ่นดินได้  ด้วยปล่อยให้เหล่าโจรที่เป็นพรรคพวกช่วยปล้นเมืองอังวะ  ไปเที่ยวแย่งชิงทรัพย์สมบัติของพวกชาวเมืองตามอำเภอใจ  มังหม่องควบคุมไว้ไม่อยู่  เกิดวุ่นวายขึ้นทั้งเมืองอังวะ  พวกข้าราชการทั้งปวงจึงพร้อมกันไปเชิญตะแคงปดุงครองราชสมบัติ  ด้วยเป็นราชบุตรคนที่ ๔ ของพระเจ้าอลองพญา  มังหม่องนั่งเมืองอยู่ได้ ๑๑ วัน  พระเจ้าปดุงก็จับสำเร็จโทษเสีย          ฝ่ายพระเจ้าจิงกูจา ซึ่งออกไปประพาสอยู่หัวเมือง  เมื่อข่าวปรากฏไปถึงว่า มังหม่องชิงได้เมืองอังวะ  พวกไพร่พลที่ติดตามไปด้วยก็พากันหลบหนีทิ้งไปเสียเป็นอันมาก  เหลือขุนนทางคนสนิทติดพระองค์ไม่กี่คน   แต่แรกพระเจ้าจิงกูจาคิดจะหนีไปอาศัยอยู่เมืองกะแซ แต่เป็นห่วงนางราชชนนี  จึงลอบลงมาใกล้เมืองอังวะ  แล้วมีหนังสือเข้าไปทูลให้ทราบว่าจะหนีไปเมืองกะแซ  นางราชชนีให้มาห้ามปราบว่า  เกิดมาเป็นกษัตริย์ถึงจะตายก็ชอบแต่จะตายอยู่ในเมืองของตัว  ที่จะหนีไปพึ่งเมืองน้อยอันเคยเป็นข้าหาควรไม่            พระเจ้าจิงกูจาก็เกิดมานะ  พาพวกบริวารที่มีอยู่ตรงเข้าไปในเมืองอังวะ  ทำองอาจเหมือนกันเสด็จไปประพาสแล้วกลับคืนมายังพระนคร  พวกพลไพร่ที่รักษาประตูเมืองเห็นพระเจ้าจิงกูจาก็พากันเกรงกลัวไม่มีใครกล้าจะต่อสู้  พระเจ้าจิงกูจาเข้าไปได้จนในเมือง  พออะตวนหวุ่นพ่อนางสนมเอกที่พระเจ้าจิงกูจาให้ฆ่าเสีย ทราบความจึงคุมพลมาล้อมจับพระเจ้าจิงกูจา  อะตวนหวุ่นเองฟันพระเจ้าจิงกูจาสิ้นพระชนม์ที่ในเมืองอังวะ  พระเจ้าปดุงทราบความว่าอะตวนหวุ่นฆ่าพระเจ้าจิงกูจา  ก็ทรงพระพิโรธว่าควรจะจับมาถวายโดยละม่อม  ไม่ควรจะฆ่าฟันเจ้านายโดยพลการ  ให้เอาตัวอะตวนหวุ่นไปประหารชีวิตเสีย            ตรงนี้ผู้ที่แต่งหนังสือในพระราชพงศาวดารเข้าใจผิดไปว่าประหารชีวิตอะแซหวุ่นกี้  มี่จริงอะแซหวุ่นกี้นั้น  เมื่อพระเจ้าปดุงได้ราชสมบัติแล้ว  เอากลับมายกย่องแต่งตั้งเป็นขุนนางผู้ใหญ่  ได้ให้เป็นอุปราชสำเร็จราชการหัวเมืองฝ่ายใต้อยู่ที่เมืองเมาะตะมะจนตายเมื่อปีจอ พ.ศ. ๒๓๓๓  และว่าได้เป็นแม่ทัพมารบไทยอีกคราวหนึ่ง  คราวไทยยกไปตีเมืองทวายเมื่อปีมะแม พ.ศ. ๒๓๓๐ (แต่ความข้อหลังข้าพเจ้าสงสัยอยู่)            ขณะเมื่อเกิดแย่งชิงราชสมบัติกันวุ่นวายในเมืองพม่าครั้งนั้น  เหล่าหัวเมืองขึ้นของพม่าก็พากันกระด้างกระเดื่อง  ถึงบังอาจคุมกำลังไปปล้นเมืองอังวะซึ่งเป็นราชธานีก็มี  พระเจ้าปดุงต้องทำสงครามปราบปรามเสี้ยนหนามแผ่นดินอยู่หลายปี  แต่พระเจ้าปดุงนั้นเข้มแข็งในการศึกยิ่งกว่าบรรดาราชวงศ์ของพระเจ้าอลองพญาองค์อื่นๆ  เมื่อปราบปรามพวกที่คิดร้ายราบคาบทั่วทั้งเขตพม่ารามัญและไทยใหญ่แล้ว  จึงสร้างเมืองอมระบุระขึ้นเป็นราชธานีใหม่  แล้วยกกองทัพไปตีประเทศมณีบุระทางฝ่ายเหนือ  และประเทศยะไข่ทางตะวันตกได้ทั้ง ๒ ประเทศ  แผ่ราชอาณาเขตกว้างขวางยิ่งกว่ารัชกาลก่อนๆโดยมาก            พระเจ้าปดุงเสวยราชย์มาได้ ๓ ปี  จึงคิดจะเข้ามาตีเมืองไทยให้มีเกียรติยศเป็นมหาราชเหมือนเช่นพระเจ้าหงสาวดีบุเรงนอง  ด้วยในขณะนั้นพระเจ้าปดุงก็ได้ประเทศที่ใกล้เคียงไว้ในอาณาเขตมีรี้พลบริบูรณ์  และทำสงครามมีชัยชนะมาทุกแห่ง  พลทหารกำลังร่าเริงทำนองเดียวกัน .................................................................................................................................................... (๑)  อยู่ที่ปากคลองบางกอกใหญ่  ใช้เป็นโรงเรียนนายเรืออยู่บัดนี้ (๒)  เรื่องอะแซหวุ่นกี้ตรงนี้  หนังสือบางฉบับว่าเป็นพ่อของนางสนมที่ถูกถ่วงน้ำ  ข้าพเจ้ากล่าวตามจกหมายเหตุของนายพันตรีไมแคล ไชม์ ทูตอังกฤษที่ได้ไปเมืองพม่าเมื่อ พ.ศ. ๒๓๕๙  เพราะเห็นว่าแต่งใกล้กับเวลาที่เกิดเหตุ แก้ไขเมื่อ 27 มิ.ย. 49 12:06:48 จากคุณ : กัมม์ - [ 27 มิ.ย. 49 12:03:28 ]

ความคิดเห็นที่ 6 (ต่อ)          ครั้นปีมะเส็ง พ.ศ. ๒๓๒๘  พระเจ้าปดุงให้เตรียมกองทัพที่จะยกเข้ามาตีเมืองไทย  เกณฑ์คนในเมืองหลวงและหัวเมืองขึ้น  ตลอดจนเมืองประเทศราชหลายชาติหลายภาษา  รวมจำนวนพล ๑๔๔,๐๐๐ จัดเป็นกระบวนทัพ ๙ ทัพ  คือ          ทัพที่ ๑  ให้เเมงยี แมงข่องกยอ เป็นแม่ทัพ  มีทั้งทัพบกทัพเรือจำนวนพล ๑๐,๐๐๐  เรือกำปั่นรบ ๑๕ ลำ  ลงมาทางเมืองมะริดให้ยกทัพเข้ามาตีหัวเมืองไทยทางปักษ์ใต้  ตั้งแต่เมืองชุมพรลงไปจนเมืองสงขลา  ส่วนทัพเรือนั้นให้ตีหัวเมืองฝ่ายทะเลตะวันตก ตั้งแต่เมืองตะกัวป่าไปจนเมืองถลาง          ในพงศาวดารพม่าว่า  แมงยี แมงข่องกยอ  ยกลงมาแต่เดือน ๘ ปีมะเส็ง  ด้วยพระเจ้าปดุงให้เป็นพนักงานรวบรวมเสบียงอาหาร ไว้สำหรับกองทัพหลวงที่จะยกลงมาตั้งประชุมทัพที่เมืองเมาะตะมะด้วย   ครั้นเมื่อกองทัพหลวงยกลงมาไม่ได้เสบียงอาหารไว้พอการ  พระเจ้าปดุงทรงพิโรธให้ประหารชีวิตแมงยี แม่งข่องกยอเสีย  แล้วตั้งเกงหวุ่นแมงยีหมาสีหะสุระอัครมหาเสนาบดีเป็นแม่ทัพที่หนึ่งแทน          ทัพที่ ๒  ให้อนอกแผกคิดหวุ่น เป็นแม่ทัพ  ถือพล ๑๐,๐๐๐  ลงมาตั้งที่เมืองทวาย  ให้เดินเข้ามาด่านบ้องตี้  มาตีหัวเมืองไทยฝ่ายตะวันตก  ตั้งแต่เมืองราชบุรี เมืองเพชรบุรี  ลงไปประจบกองทัพเมืองชุมพร          ทัพที่ ๓  ให้หวุ่นคยีสะโดะสิริมหาอุจจะนา เจ้าเมืองตองอู  เป็นแม่ทัพ ถือพล ๓๐,๐๐๐  ยกมาทางเมืองเชียงแสน  ให้ลงมาตีเมืองลำปางและหัวเมืองทางริมแม่น้ำแควใหญ่และน้ำยมตั้งแต่เมืองสวรรคโลก เมืองสุโขทัย  ลงมาบรรจบกองทัพหลวงที่กรุงเทพฯ          ทัพที่ ๔  ให้เมียนหวุ่นแมงยีมหาทิมข่อง  เป็นแม่ทัพถือพล ๑๑,๐๐๐ ยกลงมาตั้งที่เมืองเมาะตะมะ  เป็นทัพหน้าที่จะยกเข้ามาตีกรุงเทพฯ  ทางด่านพระเจดีย์สามองค์          ทัพที่ ๕  ให้เมียนเมหวุ่น เป็นแม่ทัพ  ถือพล ๕,๐๐๐ มาตั้งที่เมืองเมาะตะมะ(๑) เป็นทัพหนุนทัพที่ ๔          ทัพที่ ๖  ให้ตะแคงกามะ ราชบุตรที่ ๒ (พม่าเรียกว่าศิริธรรมราชา) เป็นแม่ทัพ  ถือพล ๑๒,๐๐๐ มาตั้งที่เมืองเมาะตะมะเป็นทัพหน้าที่ ๑ ของทัพหลวงที่จะยกเข้ามากรุงเทพฯ ทางด่านพระเจดีย์สามองค์          ทัพที่ ๗  ให้ตะแคงจักกุ ราชบุตรที่ ๓ (พม่าเรียกว่าสะโดะมันซอ) เป็นแม่ทัพ  ถือพล ๑๑,๐๐๐ มาตั้งที่เมืองเมาะตะมะเป็นทัพหน้าที่ ๒ ของทัพหลวง          ทัพที่ ๘  เป็นกองทัพหลวง  จำนวนพล ๕๐,๐๐๐ พระเจ้าปดุงเป็นจอมพล  เสด็จลงมาเมืองเมาะตะมะเมื่อเดือน ๑๒ ปีมะเส็ง          ทัพที่ ๙  ให้จอข่องนรทาเป็นแม่ทัพถือพล ๕,๐๐๐ (เข้าใจว่าตั้งที่เมืองเมาะตะมะเหมือนกัน) ยกเข้ามาทางด่านแม่ละเมาแขวงเมืองตาก  มาตีหัวเมืองทางริมแม่น้ำพิง  ตั้งแต่เมืองตาก เมืองกำแพงเพชร  ลงมาประจบทัพหลวงที่กรุงเทพฯ          กองทัพ ๙ ทัพที่กล่าวมานี้  กำหนดให้ยกเข้ามาตีเมืองไทยในเดือนอ้าย ปีมะเส็ง พร้อมกันทุกทัพ  คือจะตรงมาตีกรุงเทพฯ ๕ ทัพเป็นจำนวนพล ๘๙,๐๐๐  ตีหัวเมืองฝ่ายเหนือ ๒ ทัพเป็นจำนวนพล ๓๕,๐๐๐  ตีหัวเมืองปักษ์ใต้ฝ่ายตะวันตก ๒ ทัพจำนวนพล ๒๐,๐๐๐  จำนวนพลของข่าศึกที่ยกมาตีเมืองไทยครั้งนี้  รวมทั้งสิ้นจึงเป็น ๑๔๔,๐๐๐๐ ด้วยกัน          กระบวนทัพที่พระเจ้าปดุงให้ยกมาครั้งนี้  ผิดกับกระบวนทัพที่พม่าเคยยกมาตีเมืองไทยแต่ก่อน  กองทัพพม่ายกมาตีเมืองไทยแต่ก่อนแม้เป็นทัพใหญ่ทัพกษัตริย์  เช่นครั้งพระเจ้าหงสาวดีก็ดีและครั้งพระเจ้าอลองพญาก็ดี  ก็ยกมาแต่ทางเดียว  บางทีก็ยกมาเป็นสองทาง  เช่นเมืองคราวให้พระยาพสิมยกมากับพระเจ้าเชียงใหม่ในครั้งสมเด็จพระนเรศวร  และครั้งพม่าตีกรุงศรีอยุธยาเมื่อคราวหลังนั้น          แต่คราวนี้ยกมาถึง ๕ ทาง  คือทางใดที่พม่าเคยยกกองทัพเข้ามาเมืองไทยแต่ก่อน  ก็ให้กองทัพยกเข้ามาในคราวนี้พร้อมกันหมดทุกทาง  ประสงค์จะเอากำลังใหญ่หลวงเข้ามาทุ่มเทตีให้พร้อมกันหมดทุกด้าน  มิให้ไทยมีประตูที่จะสู้ได้          แต่ที่แท้พระเจ้าปดุงปรีชาญาณในยุทธวิธีไม่เหมือนพระเจ้าหงสาวดีแต่ปางก่อน  กะการประมาณพลาดในข้อสำคัญ  ด้วยไพร่พลมากมายย้ายแยกกันเป็นหลายทัพหลายกอง  และยกมาหลายทิศหลายทางเช่นนั้น  ไม่คิดเห็นว่ายากที่จะเดินทัพเข้ามาถึงที่มุ่งหมายให้พร้อมกันได้  อีกประการหนึ่งซึ่งยิ่งสำคัญกว่านั้นคือ  มิได้คิดถึงความยากในเรื่องที่จะหาและลำเลียงเสบียงอาหารให้พอเลี้ยงกองทัพได้หมดทุกทาง  ความพลาดพลั้งของพระเจ้าปดุงทั้งสองข้อนี้ ที่ไทยเอาเป็นประโยชน์ในการต่อสู้พม่าครั้งนั้นได้เป็นสำคัญ  ดังจะเห็นได้ในรายการที่จะปรากฏต่อไปข้างหน้า          ที่นี้จะกล่าวถึงฝ่ายข้างไทยต่อไป  ขณะพม่าลงมือประชุมพลในฤดูฝนปีมะเส็งนั้น  พวกกองมอญไปลาดตระเวนสืบทราบความ  ว่าพม่าเตรียมทัพที่เมืองเมาะตะมะจะมาตีเมืองไทย  เมืองกาญจนบุรีบอกเข้ามาถึงกรุงเทพฯ เมื่อวันอาทิตย์ เดือน ๑๒ แรม ๙ ค่ำ  ต่อนั้นมาหัวเมืองเหนือใต้ทั้งปวงก็บอกข่าวศึกพม่าเข้ามาโดยลำดับ            พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกจึงโปรดฯให้ประชุมพระราชวงศานุวงศ์  กับทั้งเสนาบดีข้าราชการผู้ใหญ่พร้อมกันหน้าพระที่นั่ง  ทรงปรึกษาการที่จะต่อสู้พม่าข้าศึก  ข้อปรึกษาและมติที่ตกลงกันในครั้งนั้นจะเป็นอย่างไรยังหาพบจดหมายเหตุไม่  จึงได้แต่พิเคราะห์ดูโดยลักษณาการที่ได้ต่อมา  เข้าใจว่าคงเห็นพร้อมกันในที่ประชุมว่า            ศึกพม่าที่พระเจ้าปดุงยกมาครั้งนั้นใหญ่หลวง ผิดกับศึกพม่าที่เคยมีมาแต่ก่อน  ด้วยรี้พลมากมายและจะยกมาทุกทิศทุกทาง  กำลังข้างฝ่ายไทยมีจำนวนพลสำรวจได้เพียง ๗๐,๐๐๐ เศษ  น้อยกว่าข้าศึกมากนัก  ถ้าจะแต่งกองทัพไปต่อสู้รักษาเขตแดนทุกทางที่ข้าศึกยกเข้ามา  เห็นว่าเสียเปรียบข้าศึก  เพราะเหตุที่ต้องแบ่งกำลังแยกย้ายไปหลายแห่ง  กำลังกองทัพไทยก็จะอ่อนแอด้วยกันทุกทาง  เพราะฉะนั้นควรจะรวบรวมกำลังไปต่อสู้ข้าศึกแต่ในทางที่สำคัญก่อน  ทางไหนไม่เห็นสำคัญปล่อยให้ข้าศึกทำตามใจชอบไปพลาง  เมื่อเอาชัยชนะข้าศึกเป็นทัพสำคัญได้แล้ว  จึงปราบปรามข้าศึกทางอื่นต่อไป           เนื้อความที่ปรึกษาคงจะลงมติเป็นอย่างนี้  ก็เลานั้นสืบได้ความว่ากองทัพใหญ่ของข้าศึกยกเข้ามาทางด่านพระเจดีย์สามองค์  และพระเจ้าปดุงเป็นจอมพลมาเองในทางนั้นด้วย  พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกจึงโปรดฯให้จัดกองทัพสำหรับที่จะต่อสู้เป็น ๔ ทัพ          ทัพที่ ๑  ให้กรมพระราชวังหลัง (เวลานั้นยังดำรงพระยศเป็น เจ้าฟ้า กรมหลวงอนุรักษ์มนตรี) เป็นแม่ทัพถือพล ๑๕,๐๐๐ ไปตั้งขัดตาทัพอยู่ที่เมืองนครสวรรค์  คอยป้องกันอย่าให้กองทัพพม่าที่ยกลงมาทางข้างเหนือ  ล่วงเลยมาถึงกรุงเทพฯได้ ในเวลากำลังต่อสู้ข้าศึกเมืองกาญจนบุรี          ทัพที่ ๒  เป็นกองทัพใหญ่กว่าทุกทัพ  จำนวนพล ๓๐,๐๐๐ ให้กรมพระราชวังบวรฯ  เสด็จเป็นจอมพลไปตั้งที่เมืองกาญจนบุรี(เก่า)  คอยต่อสู้กองทัพพระเจ้าปดุง  ที่จะยกเข้ามาทางด่านพระเจดีย์สามองค์          ทัพที่ ๓  ให้เจ้าพระยาธรรมา(บุญรอด) กับเจ้าพระยายมราชถือพล ๕,๐๐๐ ไปตั้งอยู่ที่เมืองราชบุรี  รักษาทางลำเลียงของกองทัพที่ ๒  และคอยต่อสู้พม่าซึ่งจะยกมาแต่ทางข้างใต้หรือทางเมืองทวาย          ทัพที่ ๔  กองทัพหลวงจัดเตรียมไว้ในกรุงเทพฯ  จำนวนพล ๒๐,๐๐๐ เศษ  เป็นกองหนุน  ถ้ากำลังศึกหนักทางด้านไหนจะได้ยกไปช่วยให้ทันที     .................................................................................................................................................... (๑)  รายการเรื่องสงครามคราวนี้  พงศาวดารพม่ายุติต้องกันกับหนังสือพระราชพงศาวดารแทบทุกข้อ  แต่ทัพที่ ๕ นี้ไม่มีในพงศาวดารพม่า  จะเป็นเพราะเขียนฉบับเดิมก็เป็นได้ จากคุณ : กัมม์ - [ 27 มิ.ย. 49 12:04:01 ]

ความคิดเห็นที่ 7 สวัสดีครับ คุณ little kitty คลิกพร้อมกันเลย  คิกคิก จากคุณ : กัมม์ - [ 27 มิ.ย. 49 12:05:29 ]

ความคิดเห็นที่ 8 ตอนที่ ๑  รบพม่าที่ลาดหญ้า          กรมพระราชวังบวรฯ เสด็จยกกองทัพออกจากกรุงเทพฯในเดือนอ้าย ปีมะเส็ง  ทรงจัดให้พระยากลาโหมราชเสนา พระยาจ่าแสนยากรเป็นกองหน้าเป็นกองหน้า  เจ้าฟ้ากรมหลวงจักรเจษฎาเป็นยกกระบัตรทัพ  เจ้าพระยารัตนาพิพิธที่สมุหนายกเป็นเกียกกาย  พระยามณเฑียรบาลเป็นกองหลัง  ยกไปถึงเมืองกาญจนบุรี(เก่า)  ให้ตั้งค่ายมั่นในทุ่งลาดหญ้าที่เชิงเขาบรรทัดเป็นหลายค่าย  ชักปีกกาถึงกันสกัดทางที่พม่าจะยกเข้ามา  แล้วทรงจัดให้พระยามหาโยธา(เจ่ง) คุมกองมอญจำนวนพล ๓,๐๐๐ ยกออกไปตั้งขัดตาทัพอยู่ที่ด่านกรามช้าง  อันเป็นช่องเขาริมแม่น้ำแควใหญ่ในทางที่ข้าศึกจะยกมานั้นอีกแห่งหนึ่ง          ฝ่ายกองทัพพม่าที่ยกเข้ามาทางด่านพระเจดีย์สามองค์  ทัพเมียวหวุ่นที่ ๔ ยกเข้ามาก่อน  เดินผ่านแขวงเมืองไทรโยค ตัดมาลงทางริมแม่น้ำแควใหญ่ที่เมืองท่ากระดาน  เดินทางริมน้ำต่อลงมาถึงด่านกรามช้าง  พม่ามากกว่าก็ระดมตีกองมอญซึ่งตั้งรักษาด่านกรามช้างแตก  แล้วยกทัพเข้ามาถึงชายทุ่งลาดหญ้าที่กองทัพกรมพระราชวังบวรฯตั้งรับอยู่  ทัพพม่าที่ ๔ ก็ตั้งค่ายลงตรงนั้น  ครั้นทัพเมหวุ่นที่ ๕ ตามเข้ามาถึงก็ตั้งค่ายเป็นแนวรบต่อกันไป  จำนวนพลพม่าทั้ง ๒ ทัพรวม ๑๕,๐๐๐          ในพงศาวดารพม่าว่า  กองทัพพม่ายกเข้ามาได้สู้รบกับกองมอญที่รักษาด่านกรามช้าง  กองมอญล่าถอย  พม่าติดตามมาถึงที่ค่ายไทยที่ลาดหญ้า  พม่าก็ตรงเข้าตีค่ายไทย  ได้รบกันเป็นสามารถ  พม่ารบถลำเข้ามาให้ไทยล้อมจับได้กองหนึ่ง  นายทัพพม่าเห็นว่าไทยมีกำลังมากเกรงจะเสียที  จึงให้ตั้งค่ายมั่นลงหวังจะรบพุ่งขับเคี่ยวกับทัพไทยต่อไป          กระบวนยุทธวิธีที่ไทยไปตั้งระบพม่าข้าศึกที่ลาดหญ้า  คราวนี้ผิดกับวิธีที่ไทยได้เคยต่อสู้พม่ามาแต่ก่อน  พิเคราะห์ตามรายการที่ปรากฏมาในหนังสือพระราชพงศาวดาร   เมื่อครั้งสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ์ก็ดี  ครั้งสมเด็จพระนเรศวรก็ดี  ถ้าพม่ายกมาเป็นศึกใหญ่เหลือกำลัง  ไทยมักต่อสู้ที่พระนคร  ถ้าคราวไหนไทยเห็นว่ากำลังพอจะต่อสู้ข้าศึกที่ยกมา  ก็ยกกองทัพมาดักตีข้าศึกให้แตกในกลางทางเมื่อก่อนจะเข้ามาถึงชานพระนคร  มักรบกันในแขวงเมืองสุพรรณบุรีโดยมาก  ถ้าทางเหนือก็รบกันที่เมืองอ่างทอง          วิธีที่เอากองทัพใหญ่ออกไปตั้งสกัดกองทัพใหญ่ของข้าศึกถึงชายแดน  เพิ่งมีขึ้นคราวนี้เป็นครั้งแรก  เป็นวิธีที่คิดขึ้นใหม่เมื่อรัชกาลที่ ๑  คงเป็นเพราะพิจารณาเห็นว่า ที่ทุ่งลาดหญ้าอยู่ต่อเชิงเขาบรรทัด  ทางที่พม่าต้องเดินทัพเข้ามา  ถ้าไทยรักษาทุ่งลาดหญ้าไว้ได้  กองทัพพม่าที่ยกมาต้องตั้งอยู่บนภูเขาอันเป็นที่กันดาร  จะหาเสบียงอาหารเลี้ยงกองทัพเข้ามาและจะเดินกระบวนทัพก็ยาก  เปรียบเหมือนข้าศึกต้องอยู่ในตรอกไทยสกัดคอยอยู่ปากตรอก(๑)  ถึงกำลังน้อยกว่าก็พอจะสู้ได้ด้วยอาศัยชัยภูมิดังกล่าวมา          การก็เป็นจริงเช่นนั้น  เมื่อกองทัพหน้าของพม่ายกเข้ามาปะทะกองทัพไทยตั้งสกัดอยู่ที่ทุ่งลาดหญ้า  ก็ต้องหยุดอยู่เพียงเชิงภูเขา  เมื่อกองหน้าหยุดอยู่บนเขา  กองทัพที่ยกตามมาข้างหลังก็ต้องหยุดอยู่บนภูเขาเป็นระยะกันไป  ปรากฏว่าทัพตะแคงกามะราชบุตรทัพที่ ๖ ตั้งอยู่ที่สามสบ(๒)  ทัพหลวงของพระเจ้าปดุงทัพที่ ๘ ต้องตั้งอยู่ที่ปลายลำน้ำลอนซี  พ้นพระเจดีย์สามองค์เข้ามาเพียง ๒ ระยะ  กองทัพพม่าตั้งอยู่บนภูเขา  จะหาเสบียงอาหารในแดนไทยไม่ได้  ก็ต้องหาบขนเสบียงจากแดนเมืองพม่าเข้ามาส่งกันทุกทัพ  พม่าจึงเสียเปรียบไทยตั้งแต่แรกยกข้ามแดนไทยเข้ามาด้วยประการฉะนี้          รายการที่รบกันที่ลาดหญ้า  ปรากฏว่าพอกองทัพพม่าตั้งค่ายลงที่เชิงเขาบรรทัด  กรมพระราชวังบวรฯก็ให้ตีค่ายพม่า  แต่พม่าสู้รบแข็งแรง ไทยตีเอาค่ายพม่ายังไม่ได้  ก็ตั้งรบพุ่งติดพันกัยอยู่  พม่าให้ปลูกหอรบเอาปืนใหญ่ขึ้นยิงค่ายไทย  กรมพระราชวังบวรฯจึงให้เอาปืนใหญ่และปืนปากกว้างอย่างยิงด้วยท่อนไม้ใช้เป็นกระสุน  ไปตั้งรายยิงหอรบพม่าหักพังลงและถูกผู้คนล้มตายจนพม่าครั่นคร้ามไม่กล้าออกมาตีค่ายไทย          กรมพระราชวังบวรฯจึงทรงตั้งกองโจรให้พระยาสีหราชเดโชชัย  พระยาท้ายน้ำ  กับพระยาเพชรบุรี  คุมไปซุ่มสกัดคอยตีลำเลียงเสบียงอาหารที่ส่งมายังค่ายพม่าข้าศึก  พระยาทั้ง ๓ ยกไปแล้วไปเกียจคร้านอ่อนแอ  ดำรัสสั่งให้ประหารชีวิตเสียทั้งสามคน  แล้วให้พระองค์เจ้าขุนเณร(๓) ถือพล ๑,๘๐๐ ไปเป็นกองโจรซุ่มอยู่ที่พุตะไคร้ทางลำน้ำแควไทรโยค ซึ่งใกล้กับทางที่พม่าจะส่งลำเลียงมานั้น          ในพงศาวดารพม่าว่า  กองทัพพม่าที่ยกมาด่านพระเจดีย์สามองค์คราวนั้น  ขัดสนเสบียงอาหารมาแต่แรกทุกๆทัพ  พระเจ้าปดุงทรงทราบว่า  กองทัพหน้ามาตั้งประชิดอยู่กับไทย  ให้แบ่งเสบียงในกองทัพหลวงส่งมายังกองทัพหน้า  ก็ถูกไทยตีชิงเอาไปเสียเนืองๆ  ครั้งหนึ่งให้เอาเสบียงบรรทุกช้าง ๖๐ เชือก  มีกองลำเลียงคุมมา ๕๐๐ คน  กองโจรของไทยที่ไปซุ่มอยู่ก็ตีเอาไปได้หมด  ทีหลังจึงส่งเสบียงกันไม่ได้          ในขณะเมื่อกรมพระราชวังบวรฯ สู้รบกับพม่าติดพันกันอยู่ที่ลาดหญ้านั้น  พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกทรงพระปริวิตกเกรงกำลังจะไม่พอตีทัพพม่าให้แตกพ่าย  จึงเสด็จยกกองทัพหลวงหนุนไปจากกรุงเทพฯ เมื่อ ณ วันอาทิตย์ เดือนยี่ ขึ้น ๙ ค่ำ  เสด็จไปจนถึงค่ายกรมพระราชวังบวรฯทรงปรึกษาราชการสงคราม          กรมพระราชวังบวรฯกราบทูลว่า  พม่าอดอยากมากอยู่แล้ว  อย่าให้ทรงพระวิตกถึงทางลาดหญ้าเลย  พม่าคงจะแตกไปในไม่ช้า  ขอให้เสด็จกลับคืนพระนครเถิด  เผื่อข้าศึกจะหนักแน่นมาทางอื่นจะได้อุดหนุนกันทันท่วงที  ทรงพระดำริเห็นชอบด้วย  ก็เสด็จยกกองทัพกลับคืนมาพระนคร          ต่อมากรมพระรวังบวรฯ  ทรงทำกลอุบาย  เวลากลางคืนแบ่งกองทัพให้ลอบกลับมาจนพ้นสายตาพม่า  ครั้นเวลาเช้าให้กองทัพนั้นถือธงทิวเดินเป็นกระบวนทัพกลับไปเนืองๆ  พม่าอยู่บนที่สูงแลเห็นว่ากองทัพไทยได้กำลังเพิ่มเติมไปเสมอ  พม่าก็ยิ่งครั่นคร้ามเข้าทุกที          กรมพระราชวังบวรฯทรงสังเกตเห็นว่ากองทัพพม่าอดอยาก(๔)ครั่นคร้ามมากอยู่แล้ว  ครั้นถึง ณ วันศุกร์ เดือน ๓ แรม ๔ ค่ำ ปีมะเส็ง  ก็ตรัสสั่งให้กองทัพไทยเข้าระดมตีค่ายพม่าพร้อมกันทุกค่ายในเวลาเดียวกัน  พม่าก็แตกฉานทั้งกองทัพที่ ๔ และที่ ๕  ไทยได้ค่ายพม่าหมดทุกค่าย  ฆ่าฟันล้มตายเป็นอันมาก  ที่เหลือตายแตกหนีกลับไป  กองโจรของพระองค์เจ้าขุนเณรพบเข้าก็ตีซ้ำเติม ฆ่าฟันพม่าและจับส่งมาถวายอีกก็มาก          ในพงศาวดารพม่าว่า  เมื่อไทยตีค่ายพม่าได้ครั้งนั้น  พม่ากำลังอดอยากอิดโรย  ถูกไทยฆ่าตายเสียบ้างจับได้บ้าง  เสียทั้งนายไพร่ประมาณ ๒,๐๐๐ คน          ครั้นพระเจ้าปดุงทราบว่ากองทัพหน้าแตกกลับไป  ก็เห็นว่าจะทำการต่อไปไม่สำเร็จ  ด้วยกองทัพพม่าที่ยกมากับพระเจ้าปดุงทางด่านพระเจดีย์สามองค์ขัดสนเสบียงอาหาร  และผู้คนเจ็บไข้ล้มตายลงด้วยกันทุกๆทัพ  จึงสั่งให้เลิกทัพกลับไปเมืองเมาะตะมะ          ฝ่ายกองทัพพม่าที่ ๒ ซึ่งอนอกแฝกคิดหวุ่นเป็นแม่ทัพยกมาตั้งที่เมืองทวายนั้น  เมื่อรวบรวมรี้พลได้พร้อมแล้ว  จึงจัดให้พระยาทวายเป็นกองหน้าถือพล ๓,๐๐๐  ตัวอนอกแฝกคิดหวุ่นเป็นกองหลวงถือพล ๔,๐๐๐  ให้จิกสิบโบ่เป็นกองหลังถือพล ๓,๐๐๐ ยกเข้ามาทางด่านบ้องตี้  แต่ทางที่ข้ามภูเขาเข้ามาเป็นทางกันดารกว่าทางด่านพระเจดีย์สามองค์  ช้างม้าพาหนะเดินยากต้องรั้งรอกันมาทุกระยะจึงเข้ามาช้า  ที่สุดพระยาทวายกองทัพหน้ามาตั้งค่ายที่ (ราวหนองบัว) นอกเขางู  อนอกแฝกคิดหวุ่นแทพตั้งที่ท้องที่ชาตรี  จิกสิบโบ่ทัพหลังตั้งที่ด่านเจ้าขว้าวริมลำน้ำภาชี  ไม่รู้ว่ากองทัพพม่าทางลาดหญ้าแตกไปแล้ว              แต่เจ้าพระยาธรรมาและพระยายมราชซึ่งไปตั้งอยู่ที่เมืองราชบุรีก็ประมาท  ไม่ได้ให้กองตระเวนออกไปสืบ  หาทราบว่ามีกองทัพพม่าเข้ามาถึงลำน้ำภาชีและหลังเขางูไม่  จนกรงพระราชวังบวรฯมีชัยชนะที่ลาดหญ้า  เสร็จแล้วก็มีรับสั่งให้พระยากลาโหมราชเสนากับพระยาจ่าแสนยากรคุมกองทัพกลับมาทางบก  มาทราบว่าพม่ามาตั้งค่ายที่นอกเขางู  จึงยกกองทัพเข้าไปตีค่ายพม่า ได้รบพุ่งกันถึงตะลุมบอน  พม่าทานกำลังไม่ได้ก็แตกหนีทั้งกองหน้าและกองหลวง  ไทยไล่ติดตามฆ่าฟันไปจนปะทะทัพหลวง  ทัพหลวงก็พลอยแตกไปด้วย  กองทัพไทยจับพม่าและเครื่องศัสตราวุธช้างม้าพาหนะได้เป็นอันมาก  ที่เหลือก็พากันหนีกลับไปเมืองทวาย .................................................................................................................................................... (๑)  หมายถึงจะยกมามากเท่าไรก็ตาม  เวลาออกจากช่องเขาก็ต้องออกมาทีละน้อยคนอยู่ดี - กัมม์ (๒)  คือที่ตรงลำน้ำบีคี ลำน้ำลอนซี ร่วมกับลำน้ำไทรโยค   (๓)  พระองค์เจ้าขุนเณรองค์นี้ว่าเป็นน้องกรมพระราชวังหลัง ร่วมแต่บิดา (๔)  ในพงศาวดารพม่าว่า  กองทัพที่มาตั้งสู้รบอยู่กับไทยขัดสนเสบียงอาหารยิ่งนัก  ต้องเที่ยวขุดหาเผือกมันและรากไม้กินก็ไม่ได้พอ  ต้องฆ่าสัตว์พาหนะในกองทัพกินเสียมาก  จนผู้คนเจ็บป่วยล้มตายลงเพราะความอดอยากก็มี  ข้าพเจ้าเห็นว่ากล่าวเกินไป  ความจริงจะเพียงขัดสนเสบียงอาหารพอรวนเรเท่านั้น  ถ้าถึงอดอยากสาหัสดังว่า พม่าก็คงถอยไปเพราะมิได้ถูกไทยล้อมไว้ จากคุณ : กัมม์ - [ 27 มิ.ย. 49 16:27:36 ]

ความคิดเห็นที่ 9 การศึกและกลยุทธในแผ่นดินสมเด็จพระนเรศวรมหาราช คลิกที่นี่ครับ ภาคแรก - บ้านเมืองเกิดยุคเข็ญ http://www.pantip.com/cafe/library/topic/K4442031/K4442031.html ภาคที่ ๒ - ทรงกู้อิสรภาพบ้านเมือง http://www.pantip.com/cafe/library/topic/K4448737/K4448737.html ภาคที่ ๓ - ทรงขยายพระราชอาณาเขต http://www.pantip.com/cafe/library/topic/K4462136/K4462136.html จากคุณ : กัมม์ - [ 27 มิ.ย. 49 16:35:44 ]

ความคิดเห็นที่ 10 ผู้ทำการศึกโดยประมาท คือเจ้าพระยาธรรมากับพระยายมราชมีบทลงโทษอย่างไร   ขอคัดพระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ ๑ ลงแทรกไว้นะครับ .......พอทัพหลวงเสด็จมาถึงเมืองราชบุรี  ได้ทรงทราบในหนังสือบอกก็ทรงพระพิโรธ  มีพระราชบัณฑูรให้ลงพระราชอาชญาจำเจ้าพระยาธรรมา(บุญรอด) พระยายมราช แม่ทัพและนายทัพนายกองไว้ ณ ค่ายเมืองราชบุรี  แล้วบอกเข้ามากราบทูลสมเด็จพระบรมเชษฐาธิราช ณ กรุงเทพมหานคร  จะขอพระราชทานประหารชีวิตแม่ทัพทั้ง ๒ เสีย  พระบาทสมเด็จพระบรมบพิตรพระเจ้าอยู่หัว  จึงโปรดให้มีตราตอบออกไป  ขอชีวิตแม่ทัพทั้ง ๒ ไว้  ด้วยมีความชอบมาแต่ก่อน  ให้ลงพระราชอาชญาทำโทษประจานตามพระอัยการศึก  สมเด็จพระอนุชาธิราช กรมพระราชวังบวรสถานมงคล ได้ทรงทราบในท้องตรารับสั่งแล้ว  จึงให้ลงพระราชอาชญาเจ้าพระยาธรรมาและพระยายมราช  ให้โกนศีรษะ ๓ แฉก  แล้วให้ตระเวนรอบค่าย  ให้ถอดเสียจากฐานันดรศักดิ์  และนายทัพนายกองทั้งนั้นให้ลงพระราชอาชญาเฆี่ยนทั้งสิ้น  แล้วเสด็จเลิกทัพกลับคืนยังพระนคร  ขึ้นเฝ้าสมเด็จพระบรมเชษฐาธิราช  กราบทูลแจ้งข้อราชการสงครามทั้งปวง....... จากคุณ : กัมม์ - [ 28 มิ.ย. 49 08:47:50 ]

ความคิดเห็นที่ 11 ตอนที่ ๒  รบพม่าที่ปากพิง          ฝ่ายกองทัพพม่าที่ ๒  ซึ่งเจ้าเมืองตองอูเป็นแม่ทัพนั้น  ครั้นมาตั้งประชุมพลที่เมืองเชียงแสนพร้อมแล้ว  จึงให้เนมะโยสีหะปติถือพล ๕,๐๐๐  ยกลงมาทางแจ้ห่มกองหนึ่งให้ลงมาตีเมืองสวรรคโลก เมืองสุโขทัย เมืองพิชัย และเมืองพิษณุโลก  แล้วให้โปมะยุง่วนถือพล ๓,๐๐๐ เป็นกองหน้า  ตัวเจ้าเมืองตองอูเป็นกองหลวง  ถือพล ๑๕,๐๐๐ ยกลงมาทางเมืองเชียงใหม่อีกทางหนึ่ง  เวลานั้นเมืองเชียงใหม่ร้างมาตั้งแต่พม่ายกมาตีในสมัยกรุงธนบุรี  เมื่อปีวอก พ.ศ. ๒๓๑๙            พระเจ้าตองอูจึงยกเลยลงมาตีเมืองนครลำปาง  พระยากาวิละเจ้าเมืองนครลำปางเป็นคนเข้มแข็งในการสงครามตั้งต่อสู้รักษาเมืองเป็นสามารถ  พม่าจะตีหักเอาไม่ได้  เจ้าเมืองตองอูก็ตั้งล้อมเมืองนครลำปางตั้งแต่เดือนอ้าย ปีมะเส็ง  แต่ทางเมืองสวรรคโลกและหัวเมืองฝ่ายเหนือไพร่บ้านพลเมืองยับเยินเสียเมื่อครั้งศึกอะแซหวุ่นกี้  ไม่มีกำลังพอที่จะต่อสู้พม่าได้  ผู้รักษาเมืองก็อพยพผู้คนหนีเข้าป่า  กองทัพเนมะโยสีหะปติที่แยกมาทางแจ้ห่มจึงได้หัวเมืองเหนือทั้งปวง  ตลอดลงมาจนเมืองพิษณุโลก          ฝ่ายกองทัพพม่าที่ ๘  ซึ่งจอข่องนรทาถือพล ๕,๐๐๐ ยกเข้ามาทางด่านแม่ละเมานั้น  ก็เดินเข้ามาโดยสะดวก  ด้วยไม่มีผู้ใดต่อสู้  ในพงศาวดารพม่าว่า  เมืองตากยอมอ่อนน้อมต่อพม่าโดยดี  พม่าส่งตัวเจ้าเมืองตากกับครอบครัวพลเมือง ๕๐๐ ไปยังเมืองพม่า  จอข่องนรทาจึงเข้ามาตั้งอยู่ที่บ้านระแหง แขวงเมืองตาก          ขณะเมื่อกรมพระราชวังหลังยกกองทัพขึ้นไป  กองทัพพม่ายกล่วงแดนไทยเข้ามาแล้วทั้งสองทาง  จึงทรงจัดกองทัพเป็นสามกอง  ให้เจ้าพระยามหาเสนาเป็นกองหน้า ยกขึ้นไปตั้งรักษาเมืองพิจิตรแห่งหนึ่ง  กองหลวงกรมพระราชวังหลังตั้งรักษาเมืองนครสวรรค์แห่งหนึ่ง  และให้พระยาพระคลังกับพระยาอุทัยธรรมคุมกองหลังตั้งรักษาเมืองชัยนาท  คอยป้องกันพม่าที่จะมาทางเมืองอุทัยธานีแห่งหนึ่ง          ฝ่ายกองทัพพม่าที่ยกลงมาทางข้างเหนือครั้นพบกองทัพไทยตั้งสกัดอยู่  เนมะโยสีหะปติที่ยกมาทางเมืองสวรรคโลกจึงตั้งค่ายอยู่ที่ปากพิงใต้เมืองพิษณุโลก  ด้วยเป็นที่สำคัญ ทางน้ำร่วมไปมาถึงกันในระหว่างลำน้ำยมกับแม่น้ำแควใหญ่  ส่วนกองทัพจอข่องนรทาที่ยกเข้ามาทางด่านแม่ละเมาก็ตั้งค่ายอยู่ที่บ้านระแหง  ทำนองจะคอยให้เจ้าเมืองตองอูยกหนุนมาก่อน  จึงจะยกมาตีกองทัพไทยที่เมืองพิจิตร และที่เมืองนครสวรรค์พร้อมกันทั้ง ๒ ทาง            ฝ่ายข้างกองกรมพระราชวังหลังยกขึ้นไปคราวนั้น  ความมุ่งหมายอันเป็นข้อสำคัญในเบื้องต้นอยู่ที่จะป้องกันมิให้กองทัพพม่าล่วงเลยมาถึงกรุงเทพฯได้  ในเวลาที่ไทยกำลังรบกับพม่าอยู่ทางเมืองกาญจนบุรี  กรมพระราชวังหลังไม่ทรงทราบว่า  ข้าศึกจะมีกำลังหนุนกันมาอีกสักเท่าใด  จึงตั้งมั่นอยู่ที่เมืองนครสวรรค์  ไม่ยกไปรบพุ่งข้าศึกซึ่งมาตั้งอยู่ที่ปากพิงและบ้านระแหง  กองทัพทั้งสองฝ่ายจึงตั้งรอกันอยู่          ก็การที่จะปราบปรามพม่าซึ่งยกมาทางหัวเมืองปักษ์ใต้ฝ่ายเหนือนั้น  พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกได้ทรงปรึกษากับสมเด็จพระอนุชาธิราชเวลาเมื่อเสด็จออกไปที่ลาดหญ้า  กระแสพระราชดำริตกลงกันว่า  ถ้าตีทัพพม่าทางด่านพระเจดีย์สามองค์ถอยไปแล้ว  พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกจะเสด็จยกกองทัพหลวงขึ้นไปปราบปรามพม่าข้าศึกทางหัวเมืองเหนือ  ส่วนกรมพระราชวังบวรฯจะเสด็งลงไปปราบปรามพม่าข้าศึกทางหัวเมืองปักษ์ใต้          ครั้นกองทัพพม่าที่ลาดหญ้าแตกไปได้สัก ๗ วัน  พอกรมพระราชวังบวรฯทรงทราบว่า  กองทัพใหญ่ของพม่าถอยกลับไปทุกทัพแล้ว  ก็ดำรัสสั่งให้พระยากลาโหมราชเสนา พระยาจ่าแสนยากร(๑) คุมกองทัพหน้าออกจากลาดหญ้า  เดินบกตรงลงไปเมืองชุมพร  พระยาทั้งสองยกลงมาทางเมืองราชบุรี  จึงมาพบกองทัพพม่าที่ยกเข้ามาจากเมืองทวายดังกล่าวมาแล้ว  ส่วนกรมพระราชวังบวรฯเสด็จกลับเข้ามากรุงเทพฯ ประทับอยู่ในกรุงไม่ถึง ๗ วัน  พอจัดกองทัพหลวงพร้อมแล้วก็เสด็จโดยกระบวนเรือตามลงไปยังเมืองชุมพร  เมื่อ ณ วันเสาร์ เดือน ๔ ขึ้น ๕ ค่ำ           พอกรมพระราชวังบวรฯเสด็จยกกองทัพเรือไปได้ ๖ วัน  พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกก็เสด็จยกกองทัพหลวง มีจำนวนพล ๓๐,๐๐๐ ออกจากรุงเทพฯเมื่อ ณ วันศุกร์ เดือน ๔ ขึ้น ๑๑ ค่ำ  เสด็จโดยชลมารคไปประทับที่เมืองอินทบุรี  มีรับสั่งขึ้นไปยังกรมพระราชวังหลัง  ให้รีบยกกองทัพขึ้นไปสมทบกับเจ้าพระยามหาเสนาตีทัพพม่าที่ปากพิง  และให้กองทัพเจ้าฟ้ากรมหลวงเทพหริรักษ์ กับพระยาพระคลัง พระยาอุทัยธรรม  ซึ่งตั้งอยู่ ณ เมืองชัยนาท  ยกขึ้นไปตีทัพพม่าที่ตั้งอยู่บ้านระแหง  ส่วนกองทัพหลวงตามขึ้นไปตั้งอยู่ที่เมืองนครสวรรค์ก่อน  แล้วยกหนุนกรมพระราชวังหลังขึ้นไปประทับที่บางข้าวตอก แขวงเมืองพิจิตร          กรมพระราชวังหลังกับเจ้าพระยามหาเสนา  ยกเข้าตีค่ายพม่าที่ปากพิง เมื่อ ณ วันเสาร์ เดือน ๔ แรม ๔ ค่ำ  ได้สู้รบกันเป็นสามารถ  รบกันตั้งแต่เช้าจนเวลาค่ำ  กองทัพพม่าก็แตกพ่าย ไทยตีได้ค่ายพม่าหมดทุกค่าย  แล้วไล่ติดตามต่อไป  พม่ามาตั้งค่ายที่ปากพิงคราวนั้นมีความประมาท  ตั้งล้ำเลยมาจากที่ชัยภูมิ  ครั้นแตกหนีแตกหนีต้องข้ามน้ำ  ไทยไล่ติดตามฆ่าฟันพม่าจนน้ำตายเสียสัก ๘๐๐  เวลาศพลอยเต็มแม่น้ำจนน้ำกินไม่ได้            ครั้นได้ค่ายพม่าที่ปากพิงแล้ว  จึงโปรดให้เจ้าฟ้ากรมหลวงจักรเจษฎาคุมกำลังแยกจากกองทัพหลวง  เพิ่มเติมไปสมทบกับกองทัพเจ้าพระยามหาเสนา  ให้รีบยกติดตามพม่าที่แตกหนี  เลยขึ้นไปตีกองทัพพม่าที่ตั้งล้อมนครลำปางทีเดียว  ครั้นกองทัพยกไปแล้ว  จึงเสด็จถอยทัพหลวงกลับลงมาตั้งที่เมืองนครสวรรค์  โปรดให้กรมพระราชวังหลังและเจ้าฟ้ากรมหลวงนรินทรนเรศตามเสด็จกลับมาด้วย          ฝ่ายจอข่องนรทานายทัพพม่าที่ ๘  ที่ตั้งอยู่บ้านระแหง  ได้ยินข่าวว่ากองทัพพม่าที่ปากพิงแตกหนีไทยไปแล้ว  และทำนองจะได้ข่าวเข้ามาว่าพระเจ้าปดุงถอยทัพแล้วด้วย  ครั้นทราบว่ากองทัพไทยยกขึ้นไปถึงเมืองกำแพงเพชรก็ไม่รออยู่ต่อสู้  รีบถอยทัพกลับไปทางด่านแม่ละเมา  กองทัพที่เจ้าฟ้ากรมหลวงเทพหริรักษ์และพระยาพระคลัง พระยาอุทัยธรรมยกขึ้นไป  จึงหาได้รบกับพม่าไม่          แต่กองทัพเจ้าฟ้ากรมหลวงจักรเจษฎายกขึ้นไปเมืองนครลำปาง  ทันทัพพม่ากำลังล้อมเมืองนครลำปางอยู่  กองทัพไทยเข้าระดมตีค่ายพม่า  กองทัพพระยากาวิละซึ่งรักษาเมืองนครลำปางก็ตีกระหนาบออกมา  รบกันแต่เช้าจนเที่ยง  กองทัพเจ้าเมืองตองอูก็แตกพ่ายหนีกลับไปเมืองเชียงแสน  ในเดือน ๕ ปีมะเมีย พ.ศ. ๒๓๒๙ .................................................................................................................................................... (๑)  ทั้งสองท่านนี้เป็นตำแหน่งข้าราชการวังหน้า  ในพระราชพงศาวดารรัชกาลที่ ๑ กล่าวว่า  ....ตรัสเอาพระไชยบูรณ์ปลัดเมืองพระพิษุณโลกเป็นพระยากลาโหมราชเสนา  ตรัสเอาพระพลเมืองพระพิษณุโลกเป็นพระยาจ่าแสนยากร...   ส่วนข้าราชการที่ต้องพระราชอาชญาในคราวศึกลาดหญ้า  ล้วนเป็นตำแหน่งข้าราชการวังหลวง - พระยาสีหราชเดโชชัย  คือ หลวงสุระ  ซึ่งเป็นต้นคิดร่วมกับนายบุนนาค บ้านแม่ลา  หลวงชนะ  ปราบจลาจลกรุงธนบุรี - พระยาท้ายน้ำ  คือ หลวงพิเรนทร์ ข้าหลวงเดิม  ได้โดยเสด็จพระราชดำเนินงานพระราชสงครามหลายครั้ง - เจ้าพระยาธรรมาธิกรณ์  คือนายบุญรอด บุตรพระยามณเฑียรบาลกรุงเก่า  ได้โดยเสด็จพระราชดำเนินงานพระราชสงครามหลายครั้ง - พระยายมราช  คือ หลวงอินทราธิบดีสีหราชรองเมือง  ได้ทำราชการสงครามหลายครั้ง ดูเหมือน "วังหลวง" พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกไม่ได้เสด็จพระราชดำเนินเป็นจอมทัพเอง  ข้าราชการวังหลวงก็ไม่ค่อยจะเอาใจลงในการพระราชสงครามสักเท่าใดนักนะครับ - กัมม์ จากคุณ : กัมม์ - [ 28 มิ.ย. 49 11:25:53 ]

ความคิดเห็นที่ 12 ศึกครั้งนี้ก็มีเรื่องประหลาด ถึงต้องงบันทึกไว้ในพระราชพงศาวดารอีกครั้ง .......ฝ่ายกองทัพพระยาสระบุรีกองหน้ายกขึ้นไปตามริมฝั่งแม่น้ำฟากตะวันออกแต่เวลาเช้าตรู่  แลเห็นฝูงนกกระทุงข้ามแม่น้ำมาเห็นตะคุ่มๆไม่ทันเห็นถนัด  และพระยาสระบุรีนั้นเป็นคนขลาด  สำคัญว่าพม่ายกข้ามน้ำมา  สั่งให้รี้พลล่าถอย  ต่อสว่างขึ้นจึงเห็นชัดว่าฝูงนกกระทุงมิใช่พม่า  กรมหลวงอนุรักษ์เทเวศและเจ้าพระยามหาเสนา  ได้ทราบว่าพระยาสระบุรีตื่นฝูงนกกระทุงถอยทัพมา  จึงให้เอาตจัวพระยาสระบุรีไปประหารชีวิตเสีย  เอาศีรษะเสียบไว้ที่หาดทราย..... สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ   ได้เสร็จตรวจราชการหัวเมืองผ่านมาทางนี้   ทรงระลึกถึงเรื่องในพระราชพงศาวดารตอนนี้   ทรงเล่าว่าลูกหลานนกกระทุงที่ฆ่าพระยาสระบุรี มีมากมายนัก  พอเวลาเรือแล่นไปใกล้ๆ ฝูงนกกระทุงพากันบินขึ้นเต็มท้องฟ้า   จนบดแสงอาทิตย์  ไปทั่วทั้งบริเวณ จาก ศึกปากพิง ครั้งนี้  มีการพิจารณาความชอบดังนี้ .......แล้วพระราชทานบำเหน็จแก่นายทัพนายกองทั้งปวงโดยสมควรแก่ความชอบ  จึงทรงพระกรุณาโปรดเลื่อนให้สมเด็จพระเจ้าหลานเธอ กรมหลวงอนุรักษ์เทเวศร์ ขึ้นเป็นกรมพระอนุรักษ์เทเวศร์  ดำรงพระเกียรติยศเป็นที่กรมพระราวังบวรสถานภิมุขรับพระบัญชา ตามแบบกรมพระราชวังหลังแต่ก่อนมา  และให้พระยาอุไทยธรรม(บุนนาค) เลื่อนที่เป็นพระยายมราช  และวโปรดให้พระยาพิพัฒน์โกษา(ทองดี) เลื่อนที่เป็นพระยาธรรมาธิกรณ์  แล้วทรงพระราชดำริถึงเจ้าพระยาธรรมา(บุญรอด) พระยายมราชนอกราชการ  ซึ่งเป็นโทษในการสงครามถอดเสียนั้น  ว่าเป็นข้าราชการเก่า  รู้ขนบธรรมเนียมแผ่นดินมาก  จึงโปรดตั้งเจ้าพระยาธรรมาเป็นพระยาศรีธรรมาธิราชจางวางกรมวัง  โปรดตั้งพระยายมราชเก่าเป็นพระยามหาธิราช ช่วยราชการในกรมเมือง  พอพระยาเพ็ชรพิไชย(หงษ์)ถึงแก่กรรมลงจึงโปรดให้พระยาราชสงคราม(เป้า) บุตรพระยาราชสงครามซึ่งชะลอพระนอนวัดป่าโมกข์ครั้งกรุงเก่า  เลื่อนที่เป็นพระนาเพ็ชรพิไชย  พระราชทานพานทองทั้งสิ้น....... จากคุณ : กัมม์ - [ 28 มิ.ย. 49 14:10:00 ]

ความคิดเห็นที่ 13 แวะมาลงชื่อ ขอบคุณที่ไปเยี่ยมในกระทู้พม่า จากคุณ : - - - - (NickyNick) - [ 28 มิ.ย. 49 14:35:47 ]

ความคิดเห็นที่ 14 สวัสดีครับ  คุณ NickyNick เป็นเกียรติที่ได้ต้อนรับครับ จากคุณ : กัมม์ - [ 28 มิ.ย. 49 16:40:20 ]

ความคิดเห็นที่ 15 ตอนที่ ๓  รบพม่าทางแหลมมลายู          ฝ่างเกงหวุ่นแมงยีอัครมหาเสนาบดี  ซึ่งคุมกองทัพพม่าที่ ๑ มาตีหัวเมืองชายทะเลปักษ์ใต้ตะวันตกนั้น  ลงมาตั้งประชุมทัพที่เมืองมะริดพร้อมแล้ว  ครั้นถึงเดือนอ้าย จึงให้ยี่หวุ่นคุมกองทัพเรือจำนวนพล ๓,๐๐๐ ยกลงมาตีเมืองถลาง (คือเกาะเมืองภูเก็ตทุกวันนี้)  ให้เนมโยคงนะรัดถือพล ๒,๕๐๐ เป็นกองหน้า  ตัวเกงหวุ่นแมยีแม่ทัพถือพล ๔,๕๐๐ เป็นกองทัพบก  จำนวนพลรวม ๗,๐๐๐  ยกลงมาทางบกจากเมืองมะริด  ตีเมืองกระบุรี เมืองระนอง (ในสมัยนั้นเป็นเมืองขึ้นเมืองชุมพรทั้ง ๒ เมือง)          ครั้นได้แล้วก็ยกข้ามแหลมมลายูทางปากจั่นเข้ามาตีเมืองชุมพร  ผู้รั้งราชการไม่มีกำลังพอจะต่อสู้  ก็อพยพผู้คนหนีเข้าป่า  พม่าเก็บริบทรัพย์สมบัติแล้วเผาเมืองชุมพรเสีย  แล้วยกลงไปตีเมืองไชยาก็ได้โดยอาการอย่างเดียวกัน            ฝ่ายเจ้าพระยานคร(พัฒน์)ทราบว่า  กองทัพพม่ามาตีได้เมืองชุมพร เมืองไชยา ก็ตระเตรียมต่อสู้รักษาเมืองนครศรีธรรมราช  จัดกองทัพกองหนึ่งจำนวนพล ๑,๐๐๐ ให้มาตั้งขัดตาทัพที่ท่าข้าม(๑)  กองทัพพม่ายกไปถึง เห็นกองทัพไทยตั้งอยู่  นายทัพพม่าจึงอุบายเอาไทยที่จับได้ที่เมืองไชยา  คุมไปให้ร้องบอกพวกชาวนครศรีธรรมราชว่าบางกอกก็เสียแล้ว  จะมาตั้งอยู่เช่นนั้นจะสู้ได้แล้วหรือ  ให้ไปบอกนายให้อ่อนน้อมเสียโดยดี  ถ้าขืนต่อสู้จะฆ่าเสียให้สิ้นทั้งเมือง  ถึงทารกก็จะไม่เหลือไว้            พวกกองทัพเมืองนครฯเอาเนื้อความที่พม่าว่าไปแจ้งแก่เจ้าพระยานครพัฒน์  เจ้าพระยานครพัฒน์พิเคราะห์ดูเห็นสมคำพม่า  ด้วยได้บอกเข้ามายังกรุงเทพฯตั้งแต่แรกได้ข่าวว่าพม่าจะยกมาตีหัวเมืองปักษ์ใต้ รอมาก็ไม่มีกองทัพกรุงฯยกออกไปช่วย  และไม่ได้ข่าวทางในกรุงฯว่าจะร้ายดีอย่างไรหลายเดือน  จึงสำคัญว่าเห็นจะเสียกรุงเทพฯแก่พม่าข้าศึกเสียแล้ว  เจ้าพระยานครฯเห็นเหลือกำลังที่จะต่อสู้  ก็อพยพหลบหนีข้ามเขาบรรทัดไปซุ่มซ่อนอยู่นอกเขาที่เขตอำเภอฉวาง          พม่าก็ได้เมืองนครศรีธรรมราชโดยง่าย  พม่าพากันเก็บริบทรัพย์สมบัติและจับผู้คนที่หลบหนีไม่ทัน  ผู้ชายมักพาลหาเรื่องหาเหตุฆ่าเสีย  เอาแต่เด็กกับผู้หญิงไปเป็นเชลยเป็นอันมาก  แต่ทรัพย์สมบัติที่พม่าได้ไปจากเมืองนครศรีธรรมราชคราวนั้น  ปรากฏในพงศาวดารพม่าว่าเรืองที่บรรทุกไปแตกล่มในทะเลจมน้ำหมด  หาได้ไปถึงเมืองพม่าไม่(๒)            ฝ่ายกองทัพเรือของพม่าที่ยี่หวุ่นยกไปตีเมืองถลาง  เมื่อตีเมืองตะกั่วทุ่งที่อยู่ในระยะทางได้แล้ว  จึงข้ามไปตีเมืองถลาง  ในสมัยนั้นเมืองถลางตั้งอยู่ฟากเกาะข้างหน้านอก (เดี๋ยวนี้เรียกว่าเมืองถลางเก่า) พม่ายกรี้พลขึ้นค่ายล้อมเมืองถลางไว้  เวลานั้นประจวบกับพระยาถลางถึงอนิจกรรมเมื่อก่อนทัพพม่ามาถึง  ยังไม่ได้ทรงตั้งพระยาถลางใหม่  คุณหญิงจันทร์ ภรรยาพระยาถลางคนที่ถึงอนิจกรรม  เป็นเชื้อแถวเจ้าเมืองถลางมาแต่ก่อน  กับนางมุกน้องสาว จึงคิออ่านกับกรมการทั้งปวงเกณฑ์ไพร่พลตั้งค่ายใหญ่ ๒ ค่าย  ป้องกันรักษาเมืองเป็นสามารถ  และคุณหญิงจันทร์กับนางมุกนั้นองอาจกล้าหาญมิได้ย่อท้อต่อข้าศึก  กรมการและชาวเมืองก็มีใจช่วยกันรบพุ่งต่อสู้ข้าศึกทั้งผู้ชายผู้หญิง  พม่าล้อมเมืองอยู่เดือนเศษจะตีเอาเมืองถลางไม่ได้  หมดเสบียงก็ต้องเลิกทัพกลับไป          ฝ่ายกองทัพกรมพระราชวังบวรฯที่ยกไปจากข้างเหนือทั้งทัพบกทัพเรือ  ล้วนแต่คนสังกัดพระราชวังบวรฯ  รวมจำนวน ๒๐,๐๐๐  ไปถึงเมืองชุมพรพร้อมกันในปลายเดือน ๔ ปีมะเส็ง  จึงดำรัสสั่งให้พระยากลาโหมราชเสนา พระยาจ่าแสนยากร ยกกองทัพบกลงไปตั้งที่เมืองไชยา  เพราะในเวลานั้นกองทัพพม่าลงไปรวมกันอยู่ที่เมืองนครศรีธรรมราช  ด้วยเกงหวุ่นแมงยีประสงค์จะไปตีเมืองพัทลุงและเมืองสงขลาต่อลงไป          ที่เมืองพัทลุง พระยาแก้วโกรพผู้ว่าราชการเมือง และกรมการ  รู้ว่าเมืองนครศรีธรรมราชเสียแก่ข้าศึกก็หลบหนีเอาตัวรอด  ครั้งนั้นมีพระภิกษุองค์หนึ่งเป็นอธิการอยู่ในวัดเมืองพัทลุง  ชื่อพระมหาช่วย  พวกชาวเมืองนับถือว่าเป็นผู้มีวิชาอาคม  พระมหาช่วยชักชวนชาวเมืองพัทลุงให้ต่อสู้ข้าศึกรักษาหัวเมือง  ทำตะกรุดและผ้าประเจียดมงคลแจกจ่ายเป็นอันมาก  กรมการและพวกนายบ้านจึงพาราษฎรมาสมัครเป็นศิษย์หาพระมหาช่วยมากขึ้นทุกที  จนรวบรวมกันได้สัก ๑,๐๐๐ เศษ  หาเครื่องศัสตราวุธได้ครบมือกันแล้ว  ก็เชิญพระมหาช่วยผู้อาจารย์ขึ้นคานหามยกเป็นกระบวนทัพมาจากเมืองพัทลุง  แล้วเลือกหาที่ชัยภูมิตั้งค่ายสกัดอยู่ในทางที่พม่าจะยกลงไปจากเมืองนครศรีธรรมราช            ฝ่ายพม่ายังไม่ทันจะยกไปเมืองพัทลุง  ได้ข่าวว่ากองทัพกรุงเทพฯยกลงไปจากทางข้างเหนือ  เกงหวุ่นแมงยีแม่ทัพพม่าจึงให้เนมโยคงนะรัดนายทัพหน้า  คุมพลยกกลับขึ้นมาตีกองทัพกรุงฯ  เกงหวุ่นแมงยียกตามมาข้างหลัง  กองทัพพม่ามาปะทะทัพไทยที่ตั้งอยู่ ณ เมืองไชยา  พม่ายังไม่ทันตั้งค่าย ไทยก็ยกเข้าล้อมพม่าไว้  พม่าขุดสนามเพลาะบังตัวต่อสู้รบกันอยู่จนเวลาค่ำ            เผอิญค่ำวันนั้นฝนตกห่าใหญ่ ยิงปืนด้วยกันไม่ได้ทั้งสองข้าง  พม่าจึงหักออกที่ล้อมได้แล้วพากันหนีไป  กองทัพไทยก็ไล่ติดตามไปในเวลากลางคืน  ฆ่าตองพยุงโบนายทัพพม่าคนหนึ่ง  และฆ่าฟันพวกพม่ารี้พลล้มตายอีกเป็นอันมาก  พม่าแตกหนีกระจัดพลัดพรายคุมกันไม่ติด  ไทยจับเป็นได้ก็มาก            ส่วนกองทัพเกงหวุ่นแมงยียกหนุนมาจากเมืองนครศรีธรรมราช  รู้ว่ากองหน้าแตกยับเยินแล้ว  ก็มิได้คิดจะต่อสู้  รีบยกหนีข้ามแหลมมลายูไปทางเมืองกระบี่  แล้วกลับไปยังเมืองพม่า  เป็นเสร็จการรบพม่าคราวทัพใหญ่ ๕ ทางเพียงเท่านี้          เมื่อเสร็จการปราบปรามพม่าทางหัวเมืองปักษ์ใต้ฝ่ายตะวันตกแล้ว  กรมพระราชวังบวรฯเสด็จไปประทับอยู่ที่เมืองนครศรีธรรมราช  ทรงพระราชดำริว่ากองทัพก็มีพร้อมอยู่ที่นั่นแล้ว  เป็นโอกาสที่จะปราบปรามหัวเมืองมลายูประเทศราช  ที่ตั้งแข็งเมืองมาแต่เมื่อเสียกรุงศรีอยุธยา  ให้กลับมาเป็นข้าขอบขัณฑสีมาอย่างเดิมได้            จึงมีรับสั่งให้ข้าหลวงถือหนังสือไปถึงพระยาปัตตานี  และพระยาไทรบุรี  ให้แต่งทูตนำต้นไม้ทองเงินเข้ามาถวายเหมือนแต่ก่อน  พระยาปัตตานีขัดแข็งเสียหามาอ่อนน้อมไม่          กรมพระราชวังบวรฯจึงดำรัสสั่งให้พระยากลาโหม  กับพระยาจ่าแสนยากร  ยกทัพหน้าลงไปตีเมืองปัตตานี  แล้วเสด็จยกทัพหลวงตามลงไปยังเมืองสงขลา  กองทัพไทยยกลงไปตีเมืองปัตตานี  ได้ปืนใหญ่อันเป็นศรีเมืองซึ่งเรียกว่า พระยาตานี  กับครอบครัวและทรัพย์สมบัติมาในครั้งนั้นเป็นอันมาก          พระยาไทรได้ทราบว่าไทยตีได้เมืองปัตตานีก็มีความเกรงกลัวรีบแต่งทูตให้คุมต้นไม่ทองเงินเข้ามาถวาย  ยอมเป็นข้าขอบขัณฑสีมาเหมือนแต่ก่อน  ฝ่ายพระยาตรังกานู  และพระยากลันตันซึ่งขึ้นอยู่แก่เมืองตรังกานู เขตแดนอยู่ต่อเมืองปัตตานีลงไปข้างใต้  ทั้งสองเมืองนี้แต่ก่อนหาเคยได้ขึ้นแก่ไทยไม่  ครั้นทราบว่าไทยตีได้เมืองปัตตานี  เกรงจะเลยลงไปตีเมืองกลันตันตรังกานูด้วย  ก็แต่งทูตให้คุมต้นไม้ทองเงินขึ้นมาถวายกรมพระราชวังบวรฯ  ขอสามิภักดิ์เป็นข้าขอบขัณฑสีมากรุงเทพฯด้วยทั้งสองเมือง          เมื่อเสร็จราชการเมืองมลายูแล้ว  กรมพระราชวังบวรฯจึงโปรดให้เจ้าพระยานครพัฒน์  และพระยาพัทลุง กรมการคงตำแหน่งอยู่ตามเดิม  ด้วยทรงพระราชดำริว่าข้าศึกเหลือกำลัง  และไม่ได้ข่าวคราวจากกรุงเทพฯ  ที่ทิ้งเมืองจะเอาความผิดหาควรไม่(๓)  ส่วนผู้มีความชอบในการสงครามครั้งนั้นก็ทูลเสนอความชอบ  คือคุณหญิงจันทร์ ภรรยาพระยาถลาง  นางมุกน้องสาว  ซึ่งเป็นหัวหน้ารักษาเมืองถลางไว้ได้นั้น  ทรงตั้งคุณหญิงจันทร์เป็นท้าวเทพสตรี  ตั้งนางมุกเป็นท้าวศรีสุนทร  ส่วนพระมหาช่วยที่เมืองพัทลุงนั้นสมัครลาสิกขาบทออกรับราชการ  ก็ทรงตั้งเป็นพระยทุกขราษฎร์ ตำแหน่งในกรมการเมืองพัทลุง            แล้วกรมพระราชวังบวรฯก็เสด็จกลับคืนพระนคร  เป็นสิ้นเรื่องสงครามครั้งที่หนึ่งที่รบพม่าในครั้งกรุงเทพฯ เพียงเท่านี้ .................................................................................................................................................... (๑)  ตรงที่สะพานรถไฟข้ามแม่น้ำตาปีทุกวันนี้ (๒)  เห็นจะบรรทุกเรือทางทะเลอ่าวไทย  เวลานั้นกำลังเป็นฤดูมรสุม เรือจึงล่มหมด (๓)  ทรงมีสมญาตามที่พม่าข้าศึกถวายให้ว่า "พระยาเสือ" เนื่องจากทรงห้าวหาญ องอาจ และดุร้าย  จากความตรงนี้จะเห็นได้ว่าน้ำพระทัยของพระองค์มิใช่แต่ดุร้ายโดยปราศจากเหตุผล  และมีความเด็ดเดียว เด็ดขาดในราชการ  หากมีความชอบในแผ่นดินถึงเป็นหญิง(ในสมัยนั้น)ก็ทรงยกย่องน้ำใจนักสู้  และหากได้อ่านพระประวัติจะเห็นได้ว่าพระองค์ทรงมีความมุ่งมั่นต่อราชการสงครามเป็นพิเศษกว่าคนอื่นๆ - กัมม์ จากคุณ : กัมม์ - [ 28 มิ.ย. 49 16:42:25 ]

ความคิดเห็นที่ 16 พระยาตานี ..........ถึงกรุงเทพมหานครในเดือน ๑๑ ปีมะเมียอัฐศก จุลศักราช ๑๑๔๘  เสด็จขึ้นเฝ้าสมเด็จพระบรมเชษฐาธิราชเจ้า  กราบทูลถวายปืนใหญ่ยาว ๓ วา ๑ ศอก ๑ คืบ นิ้วกึ่งกระสุน ๑๑ นิ้วบอก ๑    ยาว ๕ ศอก ๑ คืบ ๙ นิ้ว กระสุน ๓ นิ้วกึ่งบอก ๑   ซึ่งได้มาแต่เมืองตานี  และกราบทูลถวายครอบครัวแขก และพม่าเชลยกับทั้งศัสตราวุธต่างๆ  ซึ่งไปได้มา  และพม่าเชลยซึ่งจับได้มานั้นโปรดให้จำไว้ ณ คุกทั้งสิ้น  ปืนบอกใหญ่ที่ได้มาแต่เมืองตานีนั้น  ก็โปรดให้แก้ไขตกแต่งลวดลายท้ายสังข์ขัดสีเสียใหม่  ให้จารึกนามลงไว้กับบอกปืนว่า พระยาตานี  แล้วให้ทำโรงไว้ที่ข้างหน้าศาลาลูกขุนในฝ่ายขวา          แล้วโปรดเกล้าฯให้เจ้าพนักงานคิดหล่อปืนขึ้นอีกบอก ๑ ให้เป็นคู่กันกับปืนที่ชื่อว่า พระยาตานี  และเมื่อจะหล่อปืนนั้นเกณฑ์ทองข้าราชการ  ทองบุม้าฬ่อไม่เอา  เอาแต่ทองเหลือ ทองแดง  ตามเบี้ยหวัดตั้งแต่ ๑๐ ตำลึงขึ้นไป  เบี้ยหวัดชั้ง ๑ ก็เอาน้ำหนัทองชั่ง ๑ เท่ากับเงิน  ให้เกณฑ์เอาทองมาส่งตามเบี้ยหวัด  ตั้งกองรับทองส่งทองที่โรงละครใหญ่  ที่หล่อปืนนั้นหล่อที่หน้าโรงละครข้างทิศตะวันตก  ริมถนนประตูวิเศษไชยศรี  เมื่อสุมพิมพ์เวลาบ่ายนั้น  โปรดให้จัดพวกโขนข้าหลวงเดิม  กับพวกละครสมทบเข้าบ้าง  ให้เล่นโขนละครกลางแปลงตั้งแต่เวลาบ่ายจนค่ำ  เสด็จทอดพระเนตรอยู่จนโขนละครเลิก          รุ่งขึ้นเวลาเช้าจึงหล่อปืน  ครั้งนั้นหล่อทีเดียวก็ได้บริสุทธิ์  พระราชทานชื่อ นารายณ์สังหาร คู่กับพระยาตานี  แล้วโปรดให้หล่อขึ้นอีก ๖ บอก  ชื่อมารประไลย ๑  ไหววรนพ ๑  พิรุณแสนห่า ๑  พลิกพระสุธาหงาย ๑ พระอิศวรปราบจักรวาฬ ๑  พระกาฬผลาญโลก ๑  ทำโรงขึ้นไว้เป็นคู่ๆกันข้างประตูวิเศษไชยศรี จากคุณ : กัมม์ - [ 28 มิ.ย. 49 16:44:39 ]

ความคิดเห็นที่ 17 สงครามครั้งที่ ๒ คราวรบพม่าที่ท่าดินแดง ปีมะเมีย พ.ศ.๒๓๒๙          เหตุที่เกิดสงครามรบพม่าที่ท่าดินแดง  เนื่องมาแต่สงครามครั้งที่ ๑ ซึ่งพม่ายกมา ๕ ทาง  เมื่อปีมะเส็ง พ.ศ. ๒๓๒๘  พม่าเสียทีไทยกลับไปหมดทุกทาง  พระเจ้าปดุงมีความอัปยศอดสู ด้วยทำสงครามไม่เคยแพ้ใคร  เพิ่งมาแพ้ไทยเป็นครั้งแรก   เกรงคนทั้งหลายจะดูหมิ่น  จึงพยายามมาตีเมืองไทยอีกครั้งหนึ่ง  พอพระเจ้าปดุงกลับไปก็ให้เตรียมทัพในต้นปีมะเมีย พ.ศ. ๒๓๒๙          คราวนี้พระเจ้าปดุงรู้สึกการที่ได้ทำผิดไปในครั้งก่อน  คิดแก้ไขจะมิให้พลาดพลั้งได้อีก  จึงกะจะยกเป็นกระบวนทัพใหญ่ติดตามกันมาทางด่านพระเจดีย์สามองค์  อันเป็นทางใกล้กรุงเทพฯแต่ทางเดียว  และจะจัดวางเสบียงอาหารสำหรับกองทัพไว้ให้พอทุกระยะทางที่เข้ามามิให้ไพร่พลอดอยาก  แล้วจะมาตั้งต่อเรือรบที่ปลายน้ำไทรโยค  ยกทั้งกองทัพบกทัพเรือเข้ามาตีกรุงเทพฯให้จงได้(๑)          การที่พม่าเตรียมทัพคราวนี้ปรากฏในเบื้องต้นว่า  พระเจ้าปดุงให้กองทัพที่กลับไปจากเมืองราชบุรีตั้งค้างฝนอยู่ที่เมืองเมาะตะมะ  และให้กองทัพเกงหวุ่นแมงยี่ที่กลับไปจากเมืองนครศรีธรรมราชค้างฝนอยู่ที่เมืองทวาย  กองทัพอื่นก็เห็นจะให้ตั้งค้างฝนอยู่ที่อื่นอีก  แล้วให้เกณฑ์เสบียงอาหารตามบรรดาหัวเมืองมอญ  ตลอดไปจนเมืองยะไข่ขนมารวบรวมขึ้นยุ้งฉางไว้ที่เมืองเมาะตะมะเป็นอันมาก            ครั้นถึงปลายฤดูฝนจึงให้เกณฑ์รี้พลเพิ่ม  ลงมาตั้งประชุมทัพที่เมืองเมาะตะมะ  ให้ราชบุตรองค์ใหญ่ซึ่งเป็นพระมหาอุปราชาลงมาบัญชาการกองทัพที่ ๑ มีจำนวนพล ๕๐,๐๐๐ ยกเข้ามาเตรียมการในแดนไทยก่อน  แล้วพระเจ้าปดุงจึงยกกองทัพหลวงตามเข้ามาอีกทัพหนึ่ง          พระมหาอุปราชาลงมารวบรวมพลที่เมืองเมาะตะมะพร้อมแล้ว  พอเข้าฤดูแล้งก็แต่งให้เมียนหวุ่นกับเมียนเมหวุ่น  ซึ่งเคยเป็นนายทัพที่ ๔ ที่ ๕ มารบกับไทยที่ลาดหญ้าเมืองคราวก่อน  คุมพล ๓๐,๐๐๐ ยกล่วงหน้าเข้ามาทางด่านพระเจดีย์สามองค์  ให้เข้ามาตั้งมั่น  และทำทางวางเสบียงอาหารสำหรับกองทัพใหญ่ที่จะยกตามเข้ามา  อย่าให้ติดขัดในตอนที่จะข้ามเขาเข้ามาถึงที่ราบในแดนไทยได้ดังครั้งก่อน  กองทัพเมียนหวุ่นและเมียนเมหวุ่นจึงเข้ามาตั้งที่ท่าดินแดงแห่งหนึ่ง  ที่สามสบแห่งหนึ่ง  ทำค่ายใหญ่น้อยหลายค่ายชักปีกกาถึงกัน  และขุดสนามเพลาะปักขวากป้องกันแน่หนา  ประสงค์จะมิให้ไทยชิงไปทำลายการได้ในตอนนี้  แล้วให้ปลูกยุ้งฉางวางเสบียงอาหารทุกระยะ  แม้ทางที่จะเดินทัพนั้นก็ให้ทำทอดสะพานข้ามห้วยธารมาทุกแห่ง  แล้วพระมหาอุปราชาก็ยกกองหลวงมีจำนวนพล ๒๐,๐๐๐ ตามเข้ามาตั้งค่ายอยู่ริมลำน้ำแม่กษัตริย์  ใกล้กับด่านพระเจดีย์สามองค์อีกทัพหนึ่ง          รายการที่พม่าเข้ามาตั้งค่ายตระเตรียมการทัพในดินแดนไทยครั้งนั้น  มีในกลอนเพลงยาวพระราชนิพนธ์พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก  ทรงพรรณนาไว้ในนิราศท่าดินแดงดังนี้     "อ้ายพม่าตั้งอยู่ท่าดินแดง               ตกแต่งค่ายรายไว้ถ้วนถี่ ทั้งเสบียงอาหารสารพัดมี                     ดังสร้างสรรค์ธานีทุกประการ มีทั้งพ่อค้ามาขาย                              ร้านรายกระท่อมพลทุกสถาน ด้านหลังทำทางวางวางสะพาน              ตามละหานห้วยธารทุกตำบล ร้อยเส้นมีฉางหว่างค่าย                       ถ่ายเสบียงอาหารทุกแห่งหน แล้วแต่งกองร้อยอยู่คอยคน                จนตำบลสามสบครบครัน อันค่ายคูประตูหอรบ                          ตบแต่งาสรพัดเป็นที่มั่น ทั้งขวากหนามเขื่อนคูป้องกัน               เป็นชั้นอันดับมากมาย"          ยุทธวิธีที่ไทยต่อสู้พม่าคราวนี้  รายการที่ปรากฏในหนังสือพระราชพงศาวดารอยู่ข้างขจะย่นย่อไม่สู้ชัดเจนนัก  ว่าชาวด่านไปสืบราชการ  รู้ข่าวว่าพม่ายกมาตั้งค่ายมั่นอยู่ที่ท่าดินแดงและสามสบ เมืองกาญขนบุรี  บอกเข้ามากรุงเทพฯเมื่อเดือนอ้าย ข้างแรม  จึงดำรัสสั่งให้เกณฑ์กองทัพ  จัดกระบวนเป็นทัพใหญ่ ๒ ทัพ  ทัพที่ ๑ จำนวนพล ๓๐,๐๐๐ ให้กรมพระราชวังบวรฯกับเจ้าพระยารัตนาพิพิธยกไปก่อน  แล้วจึงเสด็จยกกองทัพหลวงเป็นทัพที่ ๒ จำนวนพล ๓๐,๐๐๐ เศษ  ออกจากกรุงเทพฯ ณ วันพฤหัสบดี เดือน ๓ ขึ้น ๑๔ ค่ำ  หนุนไปอีกทัพหนึ่ง  โปรดให้กรมพระราชวังหลังโดยเสด็จไปในกองทัพหลวงด้วย          กองทัพไทยยกขึ้นไปทางลำน้ำไทรโยคทั้ง ๒ ทัพ  ด้วยประสงค์จะเอากำลังเข้าทุ่มตีพม่าให้แตกไปแต่ยังอยู่ปลายแดน  ไม่ปล่อยให้ข้ามเขามาถึงลาดหญ้า แขวงเมืองกาญจนบุรีดังคราวก่อน  กองทัพกรมพระวังบวรฯเสด็จทางเรือไปถึงไทรโยค  แล้วจึงจัดเป็นกองทัพบก ๔ กอง  ให้เจ้าพระยารัตนาพิพิธ พระยากลาโหมราชเสนา และพระยาจ่าแสนยากร  คุมพลยกไป ๓ กอง  รวมจำนวนพล ๒๐,๐๐๐  กรมพระราชวังบวรฯเสด็จยกกองทัพหลวงจำนวนพล ๑๐,๐๐๐ ตามไป  หมายตีค่ายพม่าที่ตำบลสามสบ          ฝ่ายกองทัพหลวงพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกก็เสด็จขึ้นไปตามทางริมแม่น้ำจนถึงเมืองไทรโยค  แล้วจึงยกเป็นกองทัพบกขึ้นไปตามทางริมน้ำจนถึงเมืองท่าขนุน  ให้ตั้งค่ายหลวง ณ ที่นั้น  แล้วให้นายทัพนายกองคุมพลยกขึ้นไปตั้งประชิดพม่าที่ตำบลท่าดินแดง            เมื่อกองทัพไทยทั้ง ๒ ทัพประจบกันแล้ว  ถึงวันพุธ เดือน ๔ ขึ้น ๕ ค่ำ  ก็ตีค่ายพม่าพร้อมกัน  กองทัพวังหน้าเข้าตีค่ายที่สามสบ  กองทัพวังหลวงเข้าตีค่ายที่ท่าดินแดง  รบกับพม่าอยู่ ๓ วัน  ถึงวันศุกร์ เดือน ๔ ขึ้น ๗ ค่ำ เวลาบ่าย  ไทยเข้าค่ายพม่าได้  พม่าต่อสู้อยู่จนเวลาค่ำก็ทิ้งค่ายแตกหนีไปหมดทุกค่าย  กองทัพไทยไล่ติดตามพม่าไปจนถึงค่ายพระมหาอุปราชาที่แม่กษัตริย์  พระมหาอุปราชารู้ว่ากองทัพหน้าแตกก็ตกพระทัยรีบถอยหนีไปมิได้ต่อสู้          ในพงศาวดารพม่าว่า  ครั้งนี้พม่าแตกยับเยิน  ไทยฆ่าฟันพม่าล้มตายมากนัก  ที่จับเป็นได้ก็มาก  ได้ทั้งช้างม้าพาหนะเสบียงอาหารและศัสตราวุธ  แม้ที่สุดปืนใหญ่ที่กองทัพพม่าเอามาครั้งนั้น  ไทยได้ไว้หมดไม่มีเหลือไป  ตัวแม่ทัพใหญ่ก็หนีไปเกือบไม่พ้น          แต่ในจดหมายเหตุทางเมืองพม่าว่าแตกต่างกัยอยู่ตรงตัวแม่ทัพ  ในจดหมายเหตุของนายพันตรีไมเคล ไชม์  ว่าพระเจ้าปดุงเองไทยเกือบจับได้  แต่ในพงศาวดารพม่าฉบับหอแก้วว่า  ทัพพม่าแม่ทัพใหญ่ชื่อว่าแมงยีนันทะกยอดิน  นายทัพหน้าชื่อหวุ่นทอกเนมิโยกยอชวาคนหนึ่ง  หวุ่นทอกมณีเชฐคนหนึ่ง  และจำนวนพลพม่าที่ยกมาครั้งนี้ว่า ๕๕,๐๐๐  ข้าพเจ้าสันนิษฐานว่า  แม่ทัพใหญ่ที่มาแตกไทยไปเห็นจะเป็นพระมหาอุปราชาอย่างที่ว่าในหนังสือพระราชพงศาวดาร  พระเจ้าปดุงเวลานั้นเห็นจะยังอยู่ที่เมืองเมาะตะมะ  หรือยกตามมากลางทางยังมาไม่ถึงแม่กษัตริย์  จึงเข้าใจกันทางเมืองพม่าว่าพระเจ้าปดุงมาแตกทัพไป          มีจดหมายเหตุของบาทหลวงอิตาลีคนหนึ่งชื่อสันเยอะมะโนอยู่ในเมืองพม่าในเวลานั้นกล่าวว่า  กองทัพพระเจ้าปดุงมาแตกหนีไทยไปคราวนี้  ผู้คนในเมืองพม่าพากันตื่นตกใจมาก  จนบาทหลวงบางคนเห็นว่า  ถ้ากองทัพไทยยกตามออกไปก็เห็นจะตีได้จนถึงอมระบุระ  ในหนังสือพงศาวดารพม่าที่เซอร์อาเธอร์ แฟร์  แต่งเป็นภาษาอังกฤษ  ก็สรรเสริญว่าพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกทรงปลุกใจไทยซึ่งเข็ดขยาดพม่ามาช้านาน  ให้กลับกล้าหาญ หายคร้ามพม่าได้ตั้งแต่มีชัยชนะครั้งนี้มา          ผลของการสงครามครั้งรบกันที่ท่าดินแดงคราวนี้  พิเคาระห์ดูตามหนังสือจดหมายเหตุทั้ง ๒ ฝ่าย  ดูข้างพม่ารู้สึกว่าเป็นการสำคัญยิ่งกว่าที่รู้สึกกันทางข้างฝ่ายไทย  เมื่อลองสันนิษฐานดูว่าจะเป็นเพราะเหตุใด  เข้าใจว่าที่รู้สึกผิดกันคงเป็นเพราะเช่นนี้  คือสงครามพม่าครั้งนั้น ๒ คราวติดกันใน ๒ ปี  คราวแรกพม่ายกมามากมายใหญ่หลวง  กว่าไทยจะเอาชัยชนะได้ต้องรบพุ่งลำบากมาก  ครั้งหลังนี้รบครั้งเดียวไทยก็ชนะสงคราม   ฝ่ายไทยจึงเห็นว่าไม่สำคัญเหมือนคราวก่อน  แต่ข้างฝ่ายพม่าเมื่อยกมาครั้งก่อนถึงว่ามาแพ้ไทยในที่สุด  ก็มีผลพอเป็นข้อแก้ตัวว่าตีหัวเมืองเหนือใต้ของไทยได้หลายเมือง  ที่ไม่สำเร็จเพราะกองทัพหลวงขาดเสบียงอาหารเป็นต้น  แต่ครั้งหลังนี้ไม่มีข้อแก้ตัวอย่างหนึ่งอย่างใด  เพราะพม่าคิดอ่านแก้ไขข้อขัดข้องมาแต่ต้นจนหมดทุกอย่าง  ความปรากฏโด่งดังว่าจะมาตีเมืองไทยให้จงได้  ครั้นกลับมาพ่ายแพ้ไทยยับเยินต้องแตกหนีกลับไปหมดทุกทัพ  คนทั้งหลายก็ต้องคิดเห็นอย่างเดียวแต่ว่าสู้ฝีมือและความคิดไทยไม่ได้  ที่พม่ามาแพ้ไทยครั้งรบกันที่ท่าดินแดงพม่าจึงรู้สึกว่าสำคัญมาก  แต่นี้ก็มิได้พยายามที่จะมาตีกรุงเทพฯอีกต่อไป          การสงครามครั้งรบพม่าที่ท่าดินแดง  นับเวลาตั้งแต่กองทัพยกไปจากกรุงเทพฯไม่ถึงเดือนก็เสร็จสงคราม  ครั้นมีชัยชนะพม่าแล้ว  จึงมีรับสั่งให้เผาค่ายพม่าและยุ้งฉางที่พม่ามาสร้างขึ้นไว้แดนไทยเสียให่หมด  แล้วก็โปรดให้กองทัพกลับคืนมายังพระนคร  เป็นสิ้นเรื่องสงครามครั้งที่ ๒ กรุงรัตนโกสินทร์ฯเพียงนี้ .................................................................................................................................................... (๑)  เรื่องต่อเรือรบไม่ปรากฏในหนังสือพระราชพงศาวดาร  เข้าใจได้ที่พม่าเตรียมตั้งอยู่ที่ท่าดินแดงนานวัน  ไม่มีกิจอื่นนอกจากการต่อเรือรบ  อันเป็นการจำเป็น จากคุณ : กัมม์ - [ 29 มิ.ย. 49 11:44:24 ]

ความคิดเห็นที่ 18 ขอบคุณครับ ขยันจัง จากคุณ : ohh_no - [ 29 มิ.ย. 49 13:34:40 ]

ความคิดเห็นที่ 19 สวัสดีครับ คุณ ohh_no ก็ได้อาศัยความอึดนี้แหละครับ   ชดเชยสติปัญญาที่พร่องไป ว่าจะจบกระทู้แล้ว  พอได้เห็น คุณ ohh_no ก็เกิดฮึดขึ้นมาอีก  ขอบพระคุณครับ จะขออนุญาตคัดจนถึงศึกเมืองทวายเลยนะครับ จากคุณ : กัมม์ - [ 30 มิ.ย. 49 09:16:39 ]

ความคิดเห็นที่ 20 สงครามครั้งที่ ๓ คราวพม่าตีเมืองนครลำปางและเมืองป่าซาง ปีมะแม  พ.ศ. ๒๓๓๐          เรื่องสงครามนี้  เนื้อความในหนังสือพระราชพงศาวดารกับพงศาวดารพม่าแตกต่างกันตอนปลาย  แต่ข้างตอนต้นยุติต้องกันว่า  ตั้งแต่พม่ายกกองทัพใหญ่เข้ามาแตกพ่ายไปจากเมืองไทยสองคราวติดๆกัน  พระเจ้าปดุงก็เข็ดขยาดฝีมือไทยไม่ยกมารบอีก          แต่เมื่อกิตติศัพท์เลื่องลือแพร่หลายไปว่า  ไทยมีชัยชนะพระเจ้าปดุง  พวกหัวเมืองประเทศราชลื้อเขินซึ่งเป็นเมืองขึ้นพม่าอยู่ข้างเหนือ  มีเมืองเชียงรุ้งและเมืองเชียงตุงเป็นต้น  ก็กันกระด้างกระเดื่องขึ้น  พระเจ้าปดุงเกรงหัวเมืองลื้อเขินจะมาเข้ากับไทยไปเสียหมด  จึงให้กองทัพใหญ่ยกมาปราบปรามหัวเมืองที่กระด้างกระเดื่อง  เมื่อปีมะเเม พ.ศ. ๒๓๓๐          กองทัพพม่าที่ยกมาครั้งนี้  ในพงศาวดารพม่าว่าพระเจ้าปดุงให้หวุ่นยีมหาชัยสุระเป็นแม่ทัพ  ถือพล ๔๕,๐๐๐  ยกลงมาทางหัวเมืองไทยใหญ่  ครั้นถึงเมืองนาย  หวุ่นยีมมหาชัยสุระจึงแงกองทัพออกเป็นหลายกอง  ให้แยกกันไปเที่ยวปราบปรามหัวเมืองลื้อเขินที่กระด้างกระเดื่อง  และให้จอข่องนรทาคุมพลกองหนึ่งมีจำนวน ๕,๐๐๐ ยกลงมามปราบปรามหัวเมืองในแว่นแค้นลานนา            ในหนังสือพระราชพงศาวดารจึงกล่าวถึงแต่จึงกล่าวถึงแต่เฉพาะกองทัพจอข่องนรทานี้  ว่ายกลงมาตีเมืองฝาง  ซึ่งอยู่ตอนลุ่มแม่น้ำโขง ข้างเหนือเมืองเชียงใหม่  ครั้นได้เมืองฝางแล้วก็ตั้งกองทัพทำนาหาเสบียงอาหารอยู่ที่นั่น  กำหนดว่าจะลงมาตีเมืองนครลำปางต่อฤดูแล้ง          ในเวลานั้นเมืองเชียงใหม่ร้างอยู่  โปมะยุง่วนพม่าซึ่งเป็นเจ้าเมืองเชียงใหม่อยู่แต่ก่อนนั้น  หลบหนีไทยไปอยู่เมืองเชียงแสนเดิมมีกำลังประมาณ ๓,๐๐๐ แต่ไพร่พลล้มตายหลบหนีไปเสียมาก เหลืออยู่ไม่ถึงพัน  ก็ได้แต่รักษาเมืองเชียงแสนอยู่  ไม่กล้ากลับเข้ามาตั้งที่เมืองเชียงใหม่  และเมื่อจอข่องนรทามาตีเมืองฝางนั้น  สั่งให้โปมะยุง่วนคุมกองทัพพม่าที่รักษาเมืองเชียงแสนไปสมทบด้วย  โปมะยุง่วนรวบรวมกำลังได้ไปแต่ ๕๐๐ คน  ด้วยไพร่พลรอยหรอเสียมากดังกล่าวมาแล้ว  จะเป็นเพราะจอข่องนรทาแบ่งเอาคนไว้เสียบ้าง  หรือจะไปล้มตายหายจากอีกอย่างใดอย่างหนึ่ง  ครั้นพม่าได้เมืองฝางแล้ว  โปมะยุง่วนกลับมาเมืองเชียงแสนมีจำนวนไพร่พลพม่าเหลือเป็นกำลังรักษาเมืองลดน้อยลงไปอีก            ขณะนั้นเจ้าเมืองในแว่นแค้นลานนาซึ่งต้องอยู่ในอำนาจพม่าด้วยจำใจ  เห็นได้ท่วงที  พระยาแพร่ชื่อมังชัยกับพระยายอง จึงรวบรวมพลเมืองเข้าเป็นกองทัพยกไปตีเมืองเชียงแสน  โปมะยุง่วนสู้ไม่ได้หนีเข้ามาหมายจะอาศัยเมืองเชียงราย  พระยาเชียงรายนั้นก็ไม่พอใจจะอยู่ในอำนาจพม่าเหมือนกัน  จึงจับตัวโปมะยุง่วนส่งให้พระยาแพร่มังชัย  พระยาแพร่มังชัยกับพระยายองก็คุมตัวโปมะยุง่วนเข้ามาให้พระยากาวิละ ณ เมืองนครลำปาง  พระยากาวิละจึงบอกส่งลงมากรุงเทพฯ  ทั้งพระยาแพร่มังชัยพระยายองและโปมะยุง่วนนายทัพพม่า  โปรดให้ซักถามคำให้การโปมะยุง่วน  โปมะยุง่วนให้การว่ากองทัพพม่าจะมาตีเมืองนครลำปางในฤดูแล้ง  และจะมาตั้งรักษาเมืองเชียงใหม่ต่อไป(๑)          เมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกได้ทรงทราบความคิดพม่า  ที่จะกลับมาปกครองแว่นแคว้นลานนา  อย่างเมื่อครั้งกรุงเก่า  ทรงพระราชดำริ ที่พม่ามาตีเมืองไทยได้แต่ก่อนก็ด้วยอาศัยเสบียงและพาหนะในแว่นแคว้นลานนาเป็นกำลังทุกคราว  จะปล่อยให้พม่ามาตั้งอยู่เมืองเชียงใหม่ไม่ได้          จึงโปรดให้พระยากาวิละเจ้าเมืองนครลำปาง  แบ่งครอบครัวพลเมืองจากนครลำปางขึ้นไปตั้งเมืองเชียงใหม่  ส่วนที่เมืองนครลำปางให้นายคำโสมน้องชายพระยากาวิละเป็นเจ้าเมือง  แต่เมืองลำพูนนั้นต้องทิ้งให้ร้างอยู่  ด้วยผู้คนยังไม่พอจะให้กลับไปตั้งเมืองได้  พระยากาวิละขึ้นไปตีเมืองเชียงใหม่  ผู้คนที่มีไปเป็นกำลังยังน้อยนัก  จึงตั้งอยู่ที่เมืองป่าซาง  ซึ่งเป็นเมืองเดิมอยู่ใต้เมืองเชียงใหม่ลงมา(๒)          ในปีมะแม พ.ศ. ๒๓๓๐ นั้น  โปรดให้กองทัพเมืองสวรรคโลกและเมืองกำแพงเพชร  ยกขึ้นไปช่วยพระยากาวิละรักษาเมืองป่าซาง  แต่ผู้ใดจะเป็นแม่ทัพขึ้นไปหาปรากฏไม่  ครั้นถึงฤดูแล้งหวุ่นยีมหาชัยสุระแม่ทัพพม่าทางเหนือ  ยกกองทัพลงมาจากเมืองเชียงตุงตีได้เมืองเชียงแสนเชียงราย  แล้วสมทบกับกองทัพจอข่องนรทาที่ตั้งอยู่ ณ เมืองฝาง  ยกลงทางเมืองพะเยามาตีเมืองนครลำปาง            ในขณะนั้นพระเจ้าปดุงให้กองทัพพม่าอีกทัพหนึ่งเลตะละสีหะสิงครันเป็นแม่ทัพ  มีจำนวนพล ๓๕,๐๐๐ ยกมาจากเมืองเมาะตะมะทางท่าตาฝั่งแขวงเมืองยวม  ตรงมาตีเมืองป่าซางด้วยพร้อมกัน  พระยากาวิละกับกองทัพเมืองกำแพงเพชรเมืองสวรรคโลกยกออกตีกองทัพพม่า  พม่าไม่แตกไปจึงตั้งมั่นรักษาเมืองไว้            ฝ่ายกองทัพหวุ่นยีมหาชัยสุระซึ่งยกมาจากทางเหนือ  มาถึงเมืองนครลำปางก็เข้าตี  พระยานครลำปางคำโสมต่อสู้ป้องกันเมืองเป็นสามารถ  พม่ายกเข้าปล้นเมืองป่าซางและเมืองนครลำปางหลายครั้งก็ไม่ได้เมือง  จึงตั้งค่ายล้อมไว้ทั้ง ๒ แห่ง  หวังจะตัดเสบียงอาหารให้คนในเมืองอดอยาดระส่ำวะสายเสียก่อน  จึงจะยกเข้าหักเอาเมืองต่อภายหลัง          ในขณะนั้นที่กรุงเทพมหานคร  กำลังเตรียมกองทัพหลวงจะเสด็จไปตีเมืองทวาย  ดังจะปรากฏเรื่องราวต่อไปในตอนข้างหน้า  ครั้นได้ข่าวว่าพม่ายกกองทัพมาตีเมืองป่าซางอีกทัพหนึ่ง  และกองทัพพม่าที่ยกลงมาตีเมืองนครลำปาง  ก็เป็นทัพใหญ่ยิ่งกว่าที่มาตีเมืองฝาง  ดังได้ทรงทราบข่าวอยู่แต่ก่อน  จึงโปรดให้กรมพระราชวังบวรฯเสด็จยกกองทัพหลวง มีจำนวนพล ๖๐,๐๐๐ ขึ้นไปช่วยเมืองนครลำปางและเมืองป่าซาง          กองทัพกรมพระราชวังบวรฯเสด็จขึ้นไปถึงเมืองนครลำปางเมื่อเดือน ๔ ในพงศาวดารพม่าว่าพอไทยยกกองทัพขึ้นไปถึงก็เข้าตั้งค่ายโอบพม่าที่ตั้งล้อมเมือง  และให้กองทัพไปสกัดทางมิให้แม่ทัพใหญ่ส่งกำลังมาช่วยกองทัพที่ล้อมเมืองได้  แล้วให้สัญญากับพวกในเมืองนครลำปางพร้อมกันระดมตีค่ายพม่า  รบกันอยู่ ๓ คืนกับ ๔ วัน  ถึงเดือน ๔ แรม ๑๐ ค่ำ กองทัพพม่าต้านทานไม่ได้ก็แตกหนีกลับไปเมืองเชียงแสน          ครั้นไทยมีชัยชนะพม่าที่เมืองนครลำปางแล้ว  ก็ยกขึ้นไปยังเมืองป่าซาง  เข้าตีกองทัพพม่าที่มาตั้งล้อมเมืองอยู่  ฝ่ายพระยากาวิละเห็นกองทัพไทยยกขึ้นไปช่วย  ก็ยกออกตีพม่าจากในเมืองอีกทางหนึ่ง  กองทัพพม่าที่มาล้อมเมืองป่าซางนั้นก็แตกหนีกลับไปเหมือนกัน  ครั้นเสร็จการสงคราม  กรมพระราชวังบวรฯเสด็จกลับ  จึงโปรดให้เชิญพระพุทธรูปอันทรงพระนามว่า "พระพุทธสิหิงค์" ลงมากรุงเทพฯด้วยในคราวนี้(๓)          พระพุทธสิหงค์นี้เป็นพระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์  มีเรื่องตำนานแต่งไว้แต่โยราณ  ว่าเดิมพระมหากษัตริย์ครองสิงหฬทวีปองค์หนึ่งให้หล่อขึ้นไว้  พระเจ้านครศรีธรรมราชให้ไปขอมาถวายสมเด็จพระร่วงรามคำแหงพระเจ้ากรุงสุโขทัยทรงสักการบูชา  พระพุทธสิหิงค์อยู่ที่พระนครสุโขทัยหลายชั่วกษัตริย์  จนสมเด็จพระบรมราชาธิราชพระองค์ที่ ๑ ณ กรุงศรีอยุธยาได้แว่นแคว้นสุโขทัยเป็นเมืองขึ้น  จึงเชิญพระพุทธสิหิงค์ลงมากรุงศรีอยุธยา  แล้วพระยาญาณดิศเจ้าเมืองกำแพงเพชรทูลขอไปไว้ได้หน่อยหนึ่ง  พระยามหาพรหมเจ้าเมืองเชียงรายยกกองทัพลงมาตีเมืองกำพงเพชร  พระยาญาณดิศสู้ไม่ได้ยอมเป็นไมตรี  พระยามหาพรหมจึงขอพระพุทธสิหิงค์ไปไว้ ณ เมืองเชียงรายกับพระแก้วมรกตด้วยกัน            อยู่มาพระยามหาพรหมเกิดวิวาทกับพระเจ้าเชียงใหม่แสนเมืองมาผู้เป็นหลาน  พระเจ้าเชียงใหม่ยกกองทัพไปตีได้เมืองเชียงราย  จึงให้เชิญพระแก้วมรกตกับพระพุทธสิหิงค์มาเมืองเชียงใหม่  ต่อมาพระชัยเชษฐาเชิญพระแก้วไปไว้กรุงศรีสัตนาคณหุต  แต่พระพุทธสิหิงค์ยังคงอยู่ที่เมืองเชียงใหม่  จนสมเด็จพระนารายณ์มหาราชตีเมืองเชียงใหม่ได้เมื่อปีขาล พ.ศ. ๒๒๐๕  จึงเชิญพระพุทธสิหิงค์ลงมากรุงศรีอยุธยา  ประดิษฐานอยู่ในวัดพระศรีสรรเพชญตลอดเวลา ๑๐๕ ปี  ครั้นพม่าตีกรุงเก่าได้  เวลานั้นพวกชาวเชียงใหม่ยังขึ้นอยู่กับพม่า  จึงเชิญพระพุทธสิหิงค์กลับขึ้นไปเมืองเชียงใหม่          กรมพระราชวังบวรฯทรงพระราชดำริว่าพระพุทธสิงห์เป็นพระพุทธรูปสำคัญ  เคยอยู่ในกรุงศรีอยุธยามาช้านาน  จึงโปรดให้เชิญลงมากรุงเทพฯ  แล้วทูลขอไว้ในพระราชวังบวรสถานมงคล  ทรงสร้างพระที่นั่งพุทไธศวรรย์ถวายเป็นพุทธบูชา  พระพุทธสิหิงค์อยู่ในพระราชวังบวรฯ จนกรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาทสวรรคตแล้ว  พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกจึงโปรดให้เชิญลงมาประดิษฐานไว้ในอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม  ตั้งที่ฐานชุกชีข้างด้านใต้(๔)  อยู่ที่นั่นตลอดรัชกาลที่ ๑  และต่อมาในรัชกาลที่ ๒ ที่ ๓          จนถึงรัชกาลที่ ๔  พระบาสทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงพระราชทานพระบรมราชานุญาต  ให้พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัวเชิญกลับไปไว้ในพระราชวังบวรฯ  พระพุทธสิหิงค์จึงประดิษฐานอยู่ที่พระที่นั่งพุทไธศวรรย์มาจนตราบเท่าทุกวันนี้   .................................................................................................................................................... (๑)  คำให้การของโปมะยุง่วนเป็นเรื่องพงศาวดารพม่า  มีอีกฉบับหนึ่งเรียกว่าคำให้การมะยิหวุ่น  หรือคำให้การชาวอังวะ  หอพระสมุดฯได้พิมพ์แล้ว (๒)  ความต่อไปนี้  หนังสือพระราชพงศาวดารแตกต่างกับพงศาวดารพม่าเป็นข้อสำคัญ  ในหนังสือพระราชพงศาวดารว่า  กรมพระราชวังบวรฯเสด็จยกทัพหลวงขึ้นไปถึงเมืองนครลำปาง  พม่าไม่ยกลงมา  จึงทรงจัดตั้งเมืองเชียงใหม่แล้วเสด็จยกกองทัพกลับลงมา  หาได้รบกับพม่าในคราวนี้ไม่  แต่พงศาวดารพม่ายุติต้องกับหนังสือพงศาวดารโยนก(หน้า ๓๖๖)ว่า  ได้รบพุ่งกันมาก  พอเคราะห์ดูรายการที่กล่าวในหนังสือพงศาวดารดูมีหลักฐาน  ข้าพเจ้าจึงลงความตอนต่อไปนี้ตามพงศาวดารพม่าและตำนานโยนกประกอบกัน (๓)  ในหนังสือพระราชพงศาวดารว่า  เชิญมาเมื่อปีเถาะ พ.ศ. ๒๓๓๘ นั้นผิดไป (๔)  แต่เดิมเข้าใจว่า  ตั้งบนฐานชุกชีด้านหน้าตรงที่ตั้งพระสัมพุทธพรรณีบัดนี้  เพิ่งพบจดหมายเหตุปฏิสังขรณ์วัดพระศรีรัตนศาสดารามในรัชกาลที่ ๓  จึงทราบว่าพระพุทธสิหิงค์ตั้งอยู่ด้านใต้ จากคุณ : กัมม์ - [ 30 มิ.ย. 49 11:26:40 ]

ความคิดเห็นที่ 21 สงครามครั้งที่ ๔ คราวไทยตีเมืองทวาย ปีมะแม พ.ศ. ๒๓๓๐          เรื่องสงครามคราวนี้  มีเนื้อความปรากฏในพงศาวดารพม่าประกอบกับหนังสือพระราชพงศาวดารว่า  เมื่อกองทัพไทยตีทัพพม่าที่ท่าดินแดงแตกไปในปลายปีมะแม พ.ศ. ๒๓๒๙ แล้ว  พอถึงปีมะแม พ.ศ. ๒๓๓๐ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก  กับกรมพระราชวังบวรฯ ก็ทรงปรึกษากันให้กะเกณฑ์กองทัพมีจำนวนพล ๘๐,๐๐๐  กำหนดจะเสด็จไปตีเมืองพม่าในฤดูแล้งปลายปีมะแมนั้น  แต่กระบวนศึกจะได้ทรงพระราชดำริเป็นอย่างไรหาปรากฏไม่  เพราะกองทัพไทยยังไม่ทันยกไปก็ได้ข่าวลงมาถึงกรุงเทพฯว่า  พม่ายกกองทัพ ๒ ทัพเข้ามาตีเมืองป่าซางและเมืองนครลำปาง          จึงโปรดให้แบ่งกำลังที่เกณฑ์ไว้จัดกองทัพมีจำนวนพล ๖๐,๐๐๐ ให้กรมพระราชวังบวรฯเสด็จขึ้นไปปราบปรามพม่าทางพม่าข้างเหนือ(๑)  ดังกล่าวมาแล้วในเรื่องสงครามครั้งที่ ๓   ครั้นกรมพระราชวังบวรฯ เสด็จยกทัพไปแล้ว  ทางนี้พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกก็เสด็จยกทัพหลวงจำนวนพล ๒๐,๐๐๐ ออกจากกรุงเทพฯ  เมื่อ ณ วันเสาร์ เดือนยี่ ขึ้น ๕ ค่ำ  เสด็จไปตีเมืองทวายในปีมะแมนั้นเหมือนกัน          ตรงนี้จะกล่าวอธิบายถึงเหตุที่ไทยคิดจะตีเมืองพม่า  และเหตุใดพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกจึงเสด็จไปตีเมืองทวายเสียก่อน          อันสาเหตุที่ไทยคิดจะตีเมืองพม่านั้น  ก็เพราะจะแก้แค้นพม่าที่ได้มาทำแก่ไทยให้ได้ความลำบากยากแค้นแสนสาหัส  ความรู้สึกของไทยในสมัยนั้นเป็นอย่างไร  จะแลเห็นได้ในกลอนเพลงยาวของกรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาท  ทรงพระราชนิพนธ์เมื่อจะไปตีเมืองพม่า  เพลฃงยาวนี้พิมพ์ไว้ในหนังสือพระราชวิจารญ์ทั้งฉบับ  แต่คัดมาลงไว้ต่อไปนี้  พอให้เห็นความเป็นตัวอย่างว่า          " มันทำเมืองเราก่อนเท่าใด              จะทดแทนมันให้หมดสิ้น มันจิตอหังการ์ทมิฬ                                  จะล้างให้สิ้นอย่างสงกา อันกรุงรัตนอังวะครั้งนี้หรือ                         จักพ้นเงื้อมมืออย่างสงสัย พม่าจะมาเป็นข้าไทย                                จะได้ใช้สร้างกรุงอยุธยา แม้นสมจิตไม่ผิดหมาย                              จะเสี่ยงทายตามบุพเพวาสนา จะได้ชูกู้ยกนัครา                                     สมดังปรารถนาทุกสิ่งอัน ถ้าเสร็จการอังวะลงตราบใด                       จะพาใจเป็นสุขเกษมสันต์ อ้ายชาติพม่ามันอาธรรม์                           เที่ยงล้างขอบขัณฑ์ทุกพารา แต่ก่อนก็มิให้มีความสุข                            รบรุกฆ่าฟันเสียหนักหนา จนบ้านร้างเมืองเซทุกวัดวา                        ยับเยินเป็นป่าทุกตำบล มันไม่คิดบาปกรรมให้ลำบาก                     ต้องพลัดพรากจากกันทุกแห่งหน มันเหล่าอาสัตย์ทรชน                              ครั้งนี้จะป่นเป็นธุลี "          พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงแสดงกระแสพระราชดำริด้วยเรื่องเพลงยาวของกรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาท  ฉบับนี้ไว้ในหนังสือพระราชวิจารณ์ว่า          " ข้อความตามพระราชพิพนธ์นี้  ถ้าผู้อ่านพิจารณาด้วยญาณอันหยั่งลงว่าเป็นเรื่องจริง  ไม่ใช่อ่านเรื่องจักรๆวงศ์ๆ(๒)  จะรู้สึกน้ำใจท่านผู้เป็นต้นตระกูลของเราว่า  มีความอัปยศทุกข์ร้อนลำบากยากเข็ญแค้นเคืองสักเพียงใด  ความคิดเช่นนี้ใช่ว่าจะมีแต่กรมพระราชวังบวรฯ  ย่อมมีทั่วไปในผู้มีบรรดาศักดิ์และมีปัญญาในเวลานั้น "  ดังนี้          แท้จริงความคิดที่อยากจะแก้แค้นพม่าคงมีมาตั้งแต่ครั้งกรุงธนบุรีแล้ว  แต่ในเวลานั้นไทยเพิ่งตั้งตัวใหม่กำลังน้อยก็ได้แต่สู้รักษาบ้านเมือง  ครั้นถึงรัชกาลที่ ๑ เมื่อไทยสามารถตีทัพกษัตริย์ของพม่าให้พ่ายแพ้ไปได้ถึง ๒ ครั้งติดๆกัน  จนพม่าครั่นคร้ามไม่กล้ายกกองทัพมาอีก  ก็เห็นเป็นโอกาสว่าถึงเวลาแล้วที่ไทยควรจะตอบแทนพม่าบ้าง  จึงโปรดให้เตรียมกองทัพจะยกไปตีเมืองพม่า          แต่เมื่อเตรียมกองทัพจะยกไป  เผอิญมีศึดพม่ามาตีเมืองป่าซางและเมืองนครลำปาง  ต้องแบ่งกำลังไปรักษาพระราชอาณาเขตเสียเป็นอันมาก  การที่จะตีเมืองพม่าก็เกิดขัดข้อง  แต่จะเลิกเสียทีเดียวก็ทรงเสียดาย  จึงยกไปตีเมืองทวายแต่เมืองเดียว  การที่จะเมืองทวายครั้งนี้คงเป็นด้วยพระราชดำริว่า  ตั้งแต่พ้นแผ่นดินสมเด็จพระนารายณ์มา  กองทัพไทยไม่ได้ยกตีเมืองพม่าช้านานกว่า ๑๐๐ ปี  ได้รบพุ่งกับพม่าแต่ในแดนไทยตลอดมา  เสียเปรียบอยู่ที่พม่ารู้ภูมิลำเนาเมืองไทยชำนาญ  แต่ไทยยังหารู้ภูมิลำเนาเมืองพม่าไม่            อีกประการหนึ่งถึงสมัยนี้มีพวกมอญที่ถูกพม่ากดขี่หนีเข้ามาอยู่ในเมืองไทยมาก  พวกมอญที่ยังอยู่ในเมืองเดิมก็อยู่โดยจำเป็นมิได้มีใจนิยมต่อพม่า  ถ้าหากว่าไทยยกออกไปตีหัวเมืองในแดนเมืองพม่าให้ปรากฏว่า  ไทยอาจจะบุกรุกเข้าไปรบพม่าได้ไม่อ่อนแอเหมือนแต่ก่อน  พวกมอญทั้งปวงคงจะพากันนิยมมาเข้ากับไทย  ช่วยเป็นกำลังตีเมืองพม่าต่อไป            ก็หัวเมืองขึ้นของพม่าที่สมควรจะไปตีได้ในเวลานั้น  เมืองอื่นไม่เหมาะเหมือนเมืองทวาย  เพราะเมืองทวายอยู่ห่างลงมาข้างใต้  พม่าจะยกกองทัพเพิ่มเติมลงมารักษาเมืองไม่สะดวก  ถึงรี้พลยกไปไม่มากนักก็เห็นจะพอทำการสำเร็จได้  ถ้าได้เมืองทวายก็คงได้เมืองตะนาวศรีและเมืองมะริดที่อยู่ต่อลงมาข้างใต้ด้วยทั้ง ๒ เมือง  จะได้เอาไว้เป็นที่มั่นสำหรับทำสงครามตีเมืองพม่าต่อไป            โดยที่สุดถึงจะตีไม่ได้เมืองทวายในครั้งนั้น  ก็จะได้ประโยชน์ที่รู้ภูมิลำเนาของข้าศึกไว้คิดอ่านการสงครามต่อไปข้างหน้า  สันนิษฐานว่ากระพระราชดำริที่จะตีเมืองทวายคงเป็นเช่นกล่าวมานี้  และคงจะได้ปรึกษาหารือตกลงกัน  แต่เมื่อกรมพระราชวังบวรฯจะเสด็จยกกองทัพขึ้นไปทางเหนือ  เพราะฉะนั้นกรมพระราชวังบวรฯเสด็จไปแล้ว ทางนี้พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกก็เสด็จยกกองทัพไปตีเมืองทวาย          กองทัพไทยที่ยกไปคราวนี้  โปรดให้เจ้าพระยารัตนาพิพิธที่สมุหนายกเป็นทัพหน้ายกไปก่อนทัพหนึ่ง  แล้วให้เจ้าพระยามหาเสนา พระยายมราชเป็นกองหน้าของทัพหลวงยกไปอีก ๒ กอง  ส่วนทัพหลวง พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก เสด็จเป็นจอมทัพ  โปรดให้พระยาพระคลังเป็นเกียกกาย  พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยเมื่อยังดำรงพระยศเป็นเจ้าฟ้ากรมหลวงอิศรสุนทรเป็นยกกระบัตร  และเจ้าฟ้ากรมหลวงเทพหริรักษ์เป็นกองหลัง  รวมจำนวนพลทั้งสิ้น ๒๐,๐๐๐ เศษ  เสด็จโดยกระบวนเรือจากกรุงเทพฯไปทางลำแม่น้ำไทนโยค  ไปขึ้นบกที่เมืองท่าตะกั่ว  ให้กองหน้าทั้ง ๓ กอง พล ๑๐,๐๐๐ เศษ  ยกล่วงหน้าไปก่อน  แล้วเสด็จยกกองทัพหลวงตามไปโดยลำดับ          ทางที่กองทัพไทยจะยกไปเมืองทวายไปได้ ๒ ทาง  ทางข้างฝ่ายใต้เดินทางด่านบ้องตี้ (ซึ่งทำทางโทรเลขเมื่อภายหลัง) ทางนี้เมื่อข้ามเขาบรรทัดแล้ว  ต้องเดินผ่านเมืองตะนาวศรีไปก่อน  แล้วจึงถึงเมืองทวาย  ทางฝ่ายเหนือมีอีกทางหนึ่งเรียกว่า ช่องเขาสูง ข้ามเขาบรรทัดแล้วตรงเข้าเมืองทวายทีเดียว  ทางนี้เป็นทางใกล้แต่เป็นทางกันดารเดินยาก            กองทัพหลวงยกไปเมืองทวายครั้งนั้นประสงค์จะไปทางใกล้  และบางทีจะคิดลัดหลีกทำเลที่พม่าจะตั้งต่อสู้ได้ถนัด  จึงยกไปทางช่องเขาสูง  ชะรอยผู้ที่กะการทัพคราวนั้นจะไม่ทราบว่าช่องเขาสูงเป็นแต่ทางสำหรับคนเดินเท้า  ต่อเดินกองทัพไปถึงที่จะข้ามเขาบรรทัดจึงได้ปรากฏเป็นทางกันดารเดินยากยิ่งนัก          กล่าวไว้ในหนังสือพระราชพงศาวดารว่า  เขาบรรทัดนั้นสูงชัน  ช้างต้องเอางวงยึดต้นไม้เหนี่ยวตัวดึงขึ้นไป  ช้างบางตัวเดินพลาดพลัดตกเหวตายทั้งช้างทั้งควาญก็มี  ต้องปลดสัปคับและสิ่งของลงจากหลังช้างให้คนแบกขนข้ามไป  แม้พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกก็ต้องลงทรงพระราชดำเนินด้วยพระบาท  อาศัยผูกราวตามต้นไม้ค่อยเหนี่ยวพระองค์ขึ้นไปแต่เช้ายันเที่ยงจนถึงยอดเขา  ขาลงก็ต้องลงเช่นนั้นอีก  จึงถึงออกพระโอษฐ์ตรัสว่า "ไม่รู้ทางเดินยากถึงอย่างนี้  พาลูกหลานมาได้ความลำบากนักหนา"  ความตรงนี้เป็นอุทาหรณ์ให้เห็นว่า  ไทยตีเมืองพม่าเมื่อรัชกาลที่ ๑  ยกกว่าพม่ามาตีเมืองไทยอย่างไร          ฝ่ายพม่าที่รักษาเมืองทวายในครั้งนั้น  ปรากฏในหนังสือพระราชพงศาวดารว่า  กองทัพพม่าที่ยกลงมาตีหัวเมืองปักษ์ใต้ฝ่ายตะวันตก  เมื่อปีมะเส็งตั้งอยู่ที่เมืองทะวาย  เกงหวุ่นแมงยีแม่ทัพจึงเป็นผู้บัญชาการต่อสู้ไทย  แต่ในจดหมายเหตุของนายพันตรีไมเคล ไซม์ ทูตอังกฤษที่ไปเมืองพม่าภายหลังสงครามครั้งนี้สัก ๕ ปี  ว่าพระเจ้าปดุงตั้งอะแซหวุ่นกี้ลงมาเป็นอุปราช  ครองหัวเมืองฝ่ายใต้อยู่ที่เมืองเมาะตะมะในเวลานั้น  อะแซหวุ่นกี้ลงมาเป็นแม่ทัพต่อสู้รักษาเมืองทวาย          แต่ความที่กล่าวนี้น่าสงสัยอยู่  ด้วยเมื่ออะแซหวุ่นกี้มาตีเมืองพิษณุโลกเมื่อปีมะแม พ.ศ. ๒๓๑๘  บอกว่าอายุ ๗๒ ปี  ถ้ามารบคราวรักษาเมืองทวายในปีมะแม พ.ศ. ๒๓๓๐ นี้ อายุถึง ๘๔ ปี  เห็นจะแก่เกินการนัก           .................................................................................................................................................... (๑)  จำนวนพลว่า ๖๐,๐๐๐ ตรงนี้  ว่าตามที่กล่าวในพงศาวดารพม่า  ดูจะสูงเกินไป  งามจะไม่เกิน ๓๐,๐๐๐ เป็นอย่างมาก  ถ้าเช่นนั้นยอด ๘๐,๐๐๐ ต้องลดลงมาเป็น ๕๐,๐๐๐ เห็นว่าจะพอสมควร (๒)  ทรงหมายความว่าจำพวกเรื่องหนังสือต่างๆ  ซึ่งแต่งขึ้นพิมพ์ขายสำหรับอ่านในท้องตลาด  อันมักชอบใช้ชื่อว่า "วงศ์" หรือ "จักร"  เช่นเรื่องวงศ์เทวราช  สินสุริยวงศ์  จักรแก้ว เป็นต้น จากคุณ : กัมม์ - [ 1 ก.ค. 49 12:14:26 ]

ความคิดเห็นที่ 22 (ต่อ)          วิธีที่พม่าต่อสู้ไทยครั้งนี้  ในหนังสือพระราชพงศาวดารว่า  พม่าให้กองทัพมาตั้งสกัด ๓ แห่ง  คือให้นัดมิแลงถือพล ๓,๐๐๐ มาตั้งสกัดที่ด่านวังปอ  เข้าใจว่าตรงช่องที่จะลงไปจากช่องเขาบรรทัดแห่งหนึ่ง  อีกกองหนึ่งใครเป็นแม่ทัพหาปรากฏชื่อไม่  จำนวนพล ๑,๐๐๐ ตั้งรักษาเมืองกลิอ่อง  ทำนองจะเป็นกองหนุนของกองรักษาด่านวังปออีกกองหนึ่ง  ตัวพระยาทวายถือพล ๔,๐๐๐ มาตั้งสลัดทางในท้องทุ่งที่จะเดินจากเมืองกลิอ่องไปเมืองทวาย  ตรงนี้ตั้งค่ายหลายค่าย  ชัดปีกกาถึงกันมั่นคง  ส่วนตัวแม่ทัพใหญ่นั้นตั้งรักษาอยู่ที่เมืองทวาย          ฝ่ายกองทัพไทยเดินข้ามเขาลงไป  พระยาสุรเสนา พระยามหาอำมาตย์ กองหน้าของเจ้าพระยารัตนาพิพิธถือพล ๕,๐๐๐  ยกไปถึงด่านวังปอเมื่อ ณ วันเสาร์ เดือน ๓ ขึ้น ๙ ค่ำ  ก็เข้าตีค่ายพม่ารบพุ่งกันเป็นสามารถ  พระยาสุรเสนา พระยาสมบัติบาลตายในที่รบ ยังไม่ได้ค่ายพม่า  สู้รบติดพันกันอยู่   เจ้าพระยาพิพิธ เจ้าพระยามหาเสนายกลงไปถึงเมื่อ ณ วันอาทิตย์ เดือน ๓ แรม ๑๐ ค่ำ  จึงพร้อมกันเข้าระดมตีค่ายพม่า  ก็ได้ค่ายที่ด่านวังปอในวันนั้น          นัดมิแลงนายทัพพม่าล่าถอยกลับไปรักษาเมืองกลิอ่อง  พม่าต่อสู้อยู่วันกับคืนหนึ่ง  เหลือกำลังก็ถอยหนี  กองทัพไทยได้เมืองกลิอ่องเมื่อ ณ วันเสาร์ เดือน ๔ ขึ้น ๒ ค่ำ เพลาค่ำยามเศษ  เขาตั้งพักรวบรวมผู้คนอยู่ในเมืองนั้น  กองทัพหลวงก็เสด็จยกหนุนไปตั้งอยู่ที่ด่านวังปอ          ทรงทราบว่ามีกองทัพพม่าตั้งค่ายปีกการายรับอยู่ที่ท้องทุ่ง  จึงดำรัสสั่งกองทัพหน้าให้เตรียมการยกเข้าระดมตีค่ายพม่าพร้อมกันทั้ง ๒ กองให้ได้ค่ายแต่ในเพลาเดียว  เจ้าพระยารัตนาพิพิธ เจ้าพระยามหาเสนา  จัดกระบวนทัพพร้อมแล้วก็ยกไปตีค่ายพม่าที่ท้องทุ่ง  สู้รบกันอยู่แต่เช้าจนค่ำ  กองทัพไทยก็ตีได้ค่ายพม่าทั้งหมด  เมื่อ ณ วันเสาร์ เดือน ๔ แรม ๘ ค่ำ แล้วก็รีบยกติดตามลงไปเมืองทวายในเพลากลางคืนวันนั้น          ฝ่านแม่ทัพพม่าที่รักษาเมืองทวาย  เห็นกองทัพที่ไปตั้งสกัดทางแตกถอยมาหมด  กองทัพไทยติดตามมาจวนจะถึงเมืองทวาย  ไม่ไว้ใจชาวเมืองทวายจะเข้ากับไทย  หรือจะยำเกรงพม่าอยู่อย่างเดิม  จึงพากองทหารทั้งปวงข้ามแม่น้ำไปอยู่ข้างฟากโน้น  ทิ้งเมืองทวายไว้ให้ไทย(๑)  กองทัพเจ้าพระยารัตนาพิพิธ เจ้าพระยามหาเสนายกไปถึงเมืองทวายเมื่อ ณ วันอาทิตย์ เดือน ๔ แรม ๙ ค่ำ  ไม่เห็นกองทัพรักษาหน้าที่เชิงเทิน  เห็นแต่ประตูเมืองปิดอยู่  จะยกเข้าไปในเมืองเกรงว่าพม่าจะแต่งกลซุ่มทหารไว้  จึงตั้งค่ายรายล้อมเมืองอยู่ข้างนอกทั้ง ๓ ด้าน  เปิดไว้แต่ทางด้านแม่น้ำ  กองทัพหลวงก็เสด็จยกตามไปตั้งค่ายที่ใกล้เมืองทวาย  ห่างค่ายกองทัพหน้ามาประมาณ ๕๐ เส้น  กองทัพพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยเสด็จไปตั้งในระหว่างค่ายกองหน้ากับทัพหลวงต่อเข้ามา            ฝ่ายแมทัพพม่าเห็นว่าพวกทวายไม่เข้ากับไทย  ก็กลับเข้ามาตั้งรักษาเมืองอยู่ดังแต่ก่อน  แต่มิได้ออกสู้รบกองทัพไทยต่อไป          ฝ่ายกองทัพไทยเมื่อไปตั้งล้อมเมืองทวายอยู่นั้น  การลำเลียงเสบียงอาหารขัดข้องส่งถึงกันไม่ทันใช้  จึงเกิดเป็นปัญหาว่าจะควรถอยกองทัพกลับ  หรือรีบหักโหมตีเอาเมืองทวายเสียให้ได้โดยเร็ว  ปรากฏว่าแม่ทัพนายกองโดยมากกราบทูลอาสาจะเข้าตีเมืองทวาย  แต่พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก  ก็หาได้โปรดให้เข้าตีไม่            ด้วยทรงพระราชดำริว่า  ถึงตีเมืองทวายได้ในคราวนั้นก็จะรักษาไว้ไม่ได้(๒)  ยกเข้าตีเมืองก็เปลืองรี้พลเปล่าๆ  ถ้าตีไม่ได้หรือไปเสียทีพม่าลงมาอย่างไร  จะถอยทัพกลับก็ยาก  ด้วยการทั้งปวงที่ตระเตรียมไปในครั้งนั้นเหมือนเป็นการทดลอง  ก็สำเร็จประโยชน์อยู่แล้ว  เพราะฉะนั้นพอพักรี้พลครบ ๑๕ วันแล้วก็โปรดให้เลิกทัพกลับมา            และการที่ถอยทัพกลับมาครั้งนั้น  เพราะกองทัพไทยมีกำลังบริบูรณ์ไม่บกพร่องบอบช้ำ  พม่ายกกองทัพออกติดตามก็ไม่สามารถจะทำอันตรายแก่กองทัพไทยได้  จึงถอยกลับมาโดยสะดวกตลอดทาง          ฝ่ายกรมพระราชวังบวรฯ  ครั้นเสด็จการปราบปรามพม่าที่เมืองนครลำปางแลเมืองป่าซางแล้ว  เสด็จยกกองทัพกลับมาถึงกลางทางทรงทราบว่า  สมเด็จพระบรมเชษฐาธิราชเสด็จถอยกองทัพหลวงกลับจากเมืองทวายก็ตกพระทัย  สำคัญว่าเสียทีข้าศึก  จึงยกกองทัพวังหน้าตามออกไป  ไปทันเฝ้าฯเมื่อเสด็จกลับเข้ามาถึงลำน้ำเมืองไทรโยค  กรมพระราชวังบวรฯทรงตั้งกองทัพอยู่ที่นั่น  คอยระวังพม่าเผื่อจะติดตามล่วงแดนเข้ามา  ครั้นเห็นพม่าไม่ยกตามมาก็เลิกทัพกลับคืนมาพระนคร .................................................................................................................................................... (๑)  ตรงนี้หนังสือพระราชพงศาวดารว่าพม่าคิดเป็นกลอุบาย  แต่ข้าพเจ้าเห็นตามกระแสพระราชนิพนธ์ในหนังสือพระราชวิจารณ์ (๒)  สังเกตได้ว่า  เมื่อไทยตั้งล้อมเมืองทวายคราวแรกที่ยกมาถึง  ชาวเมืองทวายก็ไม่มาเข้ากับไทย  คิดว่าข้อนี้คงจะเป็นมูลเหตุของพระราชดำริ  ครั้งนี้ถึงตีได้เมืองพอยกกลับไปจากเมืองทวาย  ทวายก็คงจะกลับไปเข้ากับพม่าอีก - กัมม์ จากคุณ : กัมม์ - [ 1 ก.ค. 49 12:14:38 ]

ความคิดเห็นที่ 23 สงครามครั้งที่ ๕ คราวไทยตีเมืองพม่า ปีฉลู  พ.ศ. ๒๓๓๖ ตอนที่ ๑  เรื่องเมืองทวายสามิภักดิ์          การที่พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก  เสด็จยกทัพหลวงไปตีเมืองทวาย เมื่อปีมะแมที่กล่าวมาแล้ว  ถึงไม่ได้เมืองทวายในครั้งนั้นก็ดี  มีผลเป็นข้อสำคัญเพราะปรากฏทั่วไปในแผ่นดินว่า  ไทยกลับมีกำลังเข้มแข็งถึงเข้าไปบุกรุกรบตีเมืองพม่า  ต่อมาไม่ช้าเมืองทวายเมืองตะนาวศรีและเมืองมะริดมาสามิภักดิ์  ขอเป็นข้าขึ้นต่อเมืองไทยเมื่อปีกุน พ.ศ. ๒๓๓๔          เรื่องราวที่เมืองทวายเมืองตะนาวศรีเมืองมะริดมาสามิภักดิ์ครั้งนั้น  ในพงศาวดารพม่ากับหนังสือพระราชพงศาวดารเนื้อความยุติต้องกันตลอดเรื่อง  เป็นแต่พลความขาดเหลือผิดกันบ้างเล็กน้อย            ในจดหมายเหตุของนายพันตรีไมเคล ไซม์  ปรากฏเรื่องเบื้องต้นว่า  เดิมพระเจ้าปดุงตั้งอะแซหวุ่นกี้ผู้ที่มาตีเมืองพิษณุโลก  เป็นผู้สำเร็จราชการหัวเมืองปักษ์ใต้  ตั้งอยู่ที่เมืองเมาะตะมะ  ว่ากล่าวหัวเมืองมอญตลอดลงมาจนเมืองตะนาวศรีและเมืองมะริด  ต่อมาพระเจ้าปดุงตั้งพม่าคนหนึ่งชื่อ มังจันจา เป็นบุตรของสดุแมงกองขุนนางในเมืองอมระบุระ  ให้เป็นที่เนมะโยกยอดินลงมาเป็นผู้ว่าราชการเมืองทวาย  ขึ้นอยู่ในอะแซหวุ่นกี้  มังจันจาเห็นจะเป็นคนฉลาดเฉลียว  ลงมาอยู่อยู่เมืองทวายมีผู้คนนับถือมาก  และทำนองอะแซหวุ่นกี้จะไว้เนื้อเชื่อใจ  ถึงได้ว่ากล่าวลงมาจนเมืองตะนาวศรีและเมืองมะริดด้วย            ครั้นอะแซหวุ่นกี้ตายเมื่อปีจอ พ.ศ. ๒๓๓๓  มังจันจาเข้าใจว่าตัวจะได้เป็นผู้สำเร็จราชการหัวเมืองปักษ์ใต้แทยอะแซหวุ่นกี้  แต่หาได้เป็นสมดังปรารถนาไม่  ด้วยพระเจ้าปดุงตั้งมังจะเลสู(๑)ลงมาเป็นผู้สำเร็จราชการแทนอะแซหวุ่นกี้เมื่อเดือน ๑๑ ปีกุน พ.ศ. ๒๓๓๔           มังจันจามีความโทมนัสน้อยใจก็กระด้างกระเดื่อง  ไม่ยอมอยู่ในอำนาจผู้สำเร็จราชการคนใหม่  จะเร่งเรียกส่วยสัดพัฒนากรอันใด  มังจันจาก็ไม่ยอมส่ง  อ้างว่ายังเก็บไม่ได้ด้วยราษฎรยังขัดสนนัก  จะเรียกเร่งเกรงจะได้รับความเดือนร้อน  ผู้สำเร็จราชการเห็นจะบอกกล่าวโทษมังจันจาขึ้นไป  และพระเจ้าปดุงคงมีรับสั่งให้ส่งมังจันจาขึ้นไปไต่สวนยังเมืองอมระบุระ            ความจึงปรากฏว่าผู้สำเร็จราชการให้มะรุวอนโบคุมพลพม่า ๓๐๐ ลงมาเป็นเจ้าเมืองทวายแทนมังจันจา  มังจันจารู้ความก็ให้ปลัดเมืองซึ่งเป็นสมัครพรรคพวกของตนคุมกำลัง ๕๐๐ ออกไปคอยรับอยู่กลางทาง  ห่างเมืองสัก ๒๐๐ เส้น  พอมะรุวอนโบมาถึงที่นั้นก็ช่วยกันจับฆ่าเสียทั้งนายไพร่  แล้วมังจันจาจึงไปชวนเจ้าเมืองตะนาวศรีเจ้าเมืองมะริด  พร้อมใจกันมาขอเป็นข้าขอบขัณฑสีมาขึ้นกรุงสยามทั้ง ๓เมือง          ในเวลานั้นไทยที่พม่ากวาดต้อนเป็นเชลยไปเมื่อครั้งกรุงเก่าได้  ยังตกอยู่ที่เมืองทวายหลายคน  ที่สำคัญคือ พระเจ้าหลานเธอ เจ้าฟ้าหญิง (อันมีพระนามกรมปรากฏต่อมาว่า เจ้าฟ้ากรมขุนรามินทราสุดา )  ซึ่งเป็นพระธิดาของพระเจ้ารามรณรงค์ผู้เป็นเชษฐาธิบดี  ทรงผนวชเป็นรูปชีอยู่ที่ในเมืองทวาย  พระยาทวายทราบความจึงเชิญเสด็จไปทำนุบำรุงไว้  แล้วแต่งอักษรสาส์นจารึกในแผ่นสุพรรณบัฏ  กับทั้งมีศุภอักษรชี้แจงความถึงเสนาบดีไทย  และให้จัดเครื่องราชบรรณนาการตามแบบแผนประเพณีการสามิภักดิ์ของเพศพม่า  คือต้นไม้ทองเงินและนางทวายอันมีสกุลสูง  เป็นนางเอก ๑ นางโท ๒  พร้อมด้วยสาวใช้ข้าคนอีก ๕๗ รวมเป็น ๖๐ คนเป็นของถวาย          แล้วแต่งให้กรมการผู้ใหญ่ในเมืองทวายและเมืองตะนาวศรี เมืองมะริดรวมกัน ๓ คน  เป็นทูตเชิญลายพระหัตถ์ของพระเจ้าหลานเธอ  กับทั้งสุพรรณบัฏและศุภอักษรถึงเสนาบดี  และเครื่องคุมเครื่องราชบรรณนาการเข้ามาทางกาญจนบุรีกับพระสงฆ์ ๑๐ รูป  มีพระมหาแทนเป็นพระภิกษุไทยแต่ครั้งกรุงเก่าอยู่ในจำนวนนั้นด้วยรูปหนึ่ง  ให้มาเป็นพยานความสัตย์สุจริตของพระยาทวาย          ทูตเมืองทวายมาถึงกรุงเทพฯ เมื่อ ณ วันเสาร์ เดือน ๔ แรม ๓ ค่ำ ปีกุน พ.ศ. ๒๓๓๔  ความในหนังสือที่มีมาว่า  พระยาทวายได้ทำราชการถวายพระเจ้าอังวะมาแต่ชั้นปู่และบิดา  หาได้มีความผิดอย่างหนึ่งอย่างใดไม่  เหตุเพราะพระเจ้าปดุงไม่ตั้งอยู่ในราชธรรม  ให้มังจะเลสูลงมาเป็นผู้สำเร็จราชการที่เมืองเมาะตะมะเมื่อเดือน ๑๑ ปีกุน  แล้วให้ลงมาเอาเงินแก่เมืองทวาย เมืองมะริด เมืองตะนาวศรี เนืองๆเป็นเงินถึง ๒๐๐ - ๓๐๐ ชั่ง  ราษฎรชาวเมืองได้รับความเดือดร้อน  และมิหนำซ้ำแต่งให้มะรุวอนโบคุมกำลัง ๓๐๐ ลงมาเป็นเจ้าเมืองทวาย  จะให้ถอดพระยาทวายเสีย  พระยาทวายให้ปลัดคุมกำลัง ๕๐๐ ยกไปพบมะรุวอนโบกลางทาง  เกิดรบพุ่งฆ่าฟันมะรุวอนโบกับพวกไพร่พลตายหมดทั้งสิ้น  พระเจ้าปดุงจะให้ยกกองทัพลงมาตีเมืองทวาย  พระยาทวายไม่มีที่พุ่งจึงพร้อมใจกับพระยาตะนาวศรี พระยามะริด ทั้ง ๓ เมือง  ขอเป็นข้าขอบขัณฑสีมากรุงเทพพระมหานครดังแต่ก่อน  ขอพระราชทานกองทัพไปช่วยรักษาเมืองทวายไว้  และต่อไปภายหน้าพระยาทวายจะรับอาสาตีเอาเมืองเมาะตะมะ เมืองร่างกุ้ง เมืองสะโตง และเมืองพะสิมมาถวายให้จงได้          การที่เมืองทวาย เมืองตะนาวศรี เมืองมะริด มาสามิภักดิ์ดังนี้  ก็เป็นอันสมดังพระราชดำริมาแต่ก่อน  จึงโปรดให้รับทูตเข้าเฝ้าที่ชาลาหน้ามุขเด็จพระมหาปราสาท  แล้วให้เสนาบดีมีศุภอักษรตอบรับเมืองทวาย เมืองตะนาวศรี และเมืองมะริดตามราชประเพณี  พ.ศ.๒๓๓๕ จึงโปรดให้เกณฑ์กองทัพหัวเมืองเป็นจำนวนพล ๕,๐๐๐ ให้พรยายมราชเป็นแม่ทัพยกออกไปช่วยรักษาเมืองทวาย  และให้เชิญพานทองเครื่องยศไปพระราชทานพระยาทวายด้วย  เมื่อกองทัพพระยายมราชยกไปแล้ว  ในปลายปีชวดนั้นก็เสด็จยกกองทัพหลวงโดยกระบวนเรือ  พร้อมด้วยกรมพระราชวังบวรฯไปยังเมืองกาญจนบุรี  ตั้งพลับพลาที่ประทับทางลำน้ำน้อย (จะเป็นที่เมืองไทรโยค  หรือตำบลใดหาปรากฏไม่)  คอยทรงฟังข้อราชการที่จะเกิดขึ้นทางเมืองทวายอยู่ ณ ที่นั่น          ฝ่านพระยายมราชยกกองทัพไปถึงเมืองทะวาย  พระยาทวายก็ให้กรมการออกมาต้อนรับและส่งเสบียงอาหารให้กองทัพ  แต่ตัวพระยาทวายเองไม่ออกมาหาพระยายมราช  ก็ตามประเพณีผู้ว่าราชการหัวเมืองจะต้องออกมาหาเสนาบดีผู้เป็นแม่ทัพ  ถึงต้องต่อว่าชี้แจงแบบธรรมเนียมให้ทราบ  พระยาทวายจึงได้ออกมาเคารพต่อพระยายมราชตามประเพณี            พระยายมราชให้พระราชรองเมืองคุมพลเข้าไปตั้งในกำแพงเมืองทวายกองหนึ่ง  ส่วนกองทัพพระยายมราชนั้นตั้งค่ายอยู่ข้างนอกเมือง  แล้วให้จัดส่งเจ้าฟ้าหลานเธอกับพวกไทยที่ตกค้างอยู่ที่เมืองทวาย  มีพระราชาพิมล กรมภูษามาลาครั้งกรุงเก่าเป็นต้น  เข้ามายังค่ายหลวงที่แม่น้ำน้อย  และมีใบบอกรายงานทั้งปวงเข้ามากราบบังคมทูลทุกประการ          ในเรื่องความที่ปรากฏว่า  พระยาทวายไม่ออกมาหาพระยายมราชเป็นข้อสำคัญซึ่งควรสังเกตอยู่อย่างหนึ่ง  ด้วยการที่เมืองทวายมาสามิภักดิ์ต่อไทยครั้งนั้น  มูลเหตุขึ้นด้วยตัวพระยาทวาย  เพราะพม่าจะถอดเสียจากเจ้าเมืองจึงเอาใจออกหากจากพม่า  เมื่อมาขอขึ้นต่อไทย  ทำนองพระยาทวายจะมั่นหมายมักใหญ่ใฝ่สูงให้ไทยยกขึ้นเป็นเจ้าประเทศราช  จึงได้แต่งทูตถือสุพรรณบุฏมาอย่างราชทูตจำทูลพระราชสาส์น  ครั้นได้ทราบว่าพระราชทานบำเหน็จอย่างพระยามหานครตามธรรมเนียมในกฏมนเทียรบาลมิได้ยกขึ้นเป็นเจ้า  จึงไม่ออกมาหาพระยายมราช  เป็นการแสดงความไม่พอใจให้ปรากฏเป็นครั้งแรก              เมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก  ได้ทรงทราบความตามใบบอกของพระยายมราช  เห็นจะทรงแคลงพระราชหฤทัยในท่วงทีกิริยาของพระยาทวาย  ครั้นทรงรับพระเจ้าหลานเธอส่งมายังกรุงเทพฯแล้ว  จึงมีรับสั่งให้กรมพระราชวังบวรฯเสด็จออกไปทอดพระเนตรภูมิลำเนาบ้านเมืองและตรวจตราเหตุการณ์ .................................................................................................................................................... (๑)  ในพงศาวดารพม่าพม่าเรียกว่า  มินหะลาสีสุ จากคุณ : กัมม์ - [ 3 ก.ค. 49 11:34:56 ]

ความคิดเห็นที่ 24 (ต่อ)          กรมพระราชวังบวรฯเสด็จออกไปถึงเมืองทวายทรงพิจารณาการทั้งปวงแล้ว  ให้พระยายมราชบอกมากราบบังคมทูล(๑)ว่า  เมืองทวายนั้นพิเคราะห์ดูชัยภูมิเห็นว่าไทยเสียเปรียบพม่ามากนัก  เพราะพม่าอาจมาถึงได้ง่ายกว่าที่ไทยจะไปถึง  ถ้าพม่ายกมาตี  ถึงไทยจะรักษาเมืองทวายไว้ได้ในคราวนี้  ต่อไปภายหน้าก็คงรักษาไว้ไม่ได้          อนึ่งพิเคราะห์ดูกิริยาอาการของพระยาทวาย  ท่วงทีกระด้างกระเดื่องไม่น่าไว้ใจ  จะขอพระราชทานทำลายเมืองทวายและกวาดต้อนผู้คนพลเมืองเข้ามาเสียให้หมด  อย่าให้เป็นกำลังของพม่าต่อไป            พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกได้ทรงทราบก็ทรงขัดเคือง  ด้วยมีพระราชประสงค์จะตีเมืองพม่าต่อไป  จึงมีรับสั่งให้ตอบไปว่า  พม่ายกมาตีกรุง(เก่า)กวาดต้อนครอบครัวชาวกรุงและพี่น้องขึ้นไปไว้ที่เมืองทวายเมืองเดียวดอกหรือ (จึงคิดจะทำลายแต่เมืองทวายเท่านั้น) เมืองอังวะและเมืองอื่นไทยชาวกรุงไม่มีหรือ  ไม่ช่วยเจ็บแค้นขึ้งโกรธบ้างเลย  ได้เมืองทวายจะได้เอาไว้เป็นเมืองพักผู้คนไว้เสบียงอาหารเป็นกำลังทำศึกต่อไป    มีรับสั่งห้ามไปมิให้รื้อทำลายเมืองทวายและกวาดต้อนครอบครัวเข้ามา  ให้รักษาเมืองระวังเหตุการณ์ให้มั่นคงจงดี          แต่หนังสือรับสั่งที่ว่ามานี้ออกไปถึงไม่ทันที่จะป้องกันเหตุการณ์  ด้วยเมื่อกรมพระราชวังบวรฯดำรัสสั่งให้บอกขอกวาดครอบครัวและทำลายเมืองทวายเข้ามาแล้ว  ทางโน้นพวกขุนนางที่ไปตามเสด็จกรมพระรวังบวรฯเข้าใจว่าคงจะมีท้องตราอนุญาตตามพระราชดำริของกรมพระราชวังบวรฯ  ต่างก็ขวนขวายหาครอบครัวทวายหมายจะเอามาใช้สอยเป็นอาณาประโยชน์ของตน  ถึงมีพวกที่ล่วงหน้าพาครัวทวายเข้ามาจนถึงลำน้ำน้อย          ความทราบถึงพระบาทสมเด็จพีระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกก็ทรงพระพิโรธ  ดำรัสสั่งให้ข้าหลวงออกเที่ยวติดตามจับกุม  เอาตัวขุนนางเหล่านั้นมาลงพระราชอาญา  แล้วให้ปล่อยครัวทวายกลับคืนไป            แต่ทางข้างเมืองทวายพวกพลเมืองเกิดสะดุ้งสะเทือนกันเสียทั่วไปแล้ว  ขณะนั้นมีชายไทยคนหนึ่งชื่อ มา เรียกกันว่า ตามา ถูกพม่ากวาดเป็นเชลยจากกรุงเก่า  ทำนองจะไปมีบุตรภรรยาอยู่ในเมืองทวาย  ตามาได้คุ้นเคยกับพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกแต่เมื่อครั้งกรุงเก่า  มากราบทูลความลับแก่กรมพระราชวังบวรฯว่า  พระยาทวายได้ข่าวว่าพระเจ้าปดุงจะเอาสดุแมงกองผู้บิดาประหารชีวิต  พระยาทวายเสียใจคิดรวนเรหาสามิภักดิ์แน่นอนเหมือนแต่ก่อนไม่          และทราบว่าพระยาทวายให้ปลัดต่ายกับมังนุน้องชายคุมไพร่พลเข้ามาตรวจตราที่ไทยจะไปมา  ว่าพม่ายกกองทัพลงมาเมื่อใดจะให้ล้มไม้ทับทางเสีย  แล้วจะยกเข้าปล้นกองทัพไทยที่รักษาเมืองทวาย            กรมพระราชวังบวรฯจึงตรัสสั่งให้ส่งตัวตามาเข้ามายังค่ายหลวงที่ลำน้ำน้อย          ครั้นพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกได้ทรงทราบความตามที่ตามากราบบังคมทูล  และทรงทราบว่าเวลานั้นปลัดต่ายกับมังนุเข้ามาจนถึงในแดนไทยแล้ว  จึงดำรัสให้ข้าหลวงไปจับมาหมดทั้งนายไพร่  ให้ถามปลัดต่ายกับมังนุ  ให้การว่า มาเที่ยวเล่นแล้วก็เลยเข้ามาในแดนไทย  ทรงพระราชดำริเห็นเป็นข้อพิรุธจึงให้เอาตัวคุมไว้ทั้งพวก          แล้วมีรับสั่งไปยังกรมพระราชวังบวรฯว่าจะไว้ใจพระยาทวายต่อไปไม่ได้  ให้ส่งตัวมังจันจากับกรมการที่เป็นพรรคพวกเข้ามาเสีย  จะทรงชุบเลี้ยงให้ทำราชการอยู่ในกรุงเทพฯ  ทางโน้นให้ตั้งกรมการผู้ใหญ่ ผู้มี่เป็นบิดานางทวายที่เข้ามาอยู่ในกรุงเทพฯ  เป็นพระยาว่าราชการเมืองทวายต่อไป  กรมพระราชวังบวรฯทรงจัดการตามกระแสรับสั่งเสด็จแล้วก็เสด็จกลับมา          พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก  จึงเสด็จยกกองทัพหลวงกลับมายังพระนครพร้อมด้วยกรมพระราชวังบวรฯ  เพื่อจะได้เตรียมการที่จะตีเมืองพม่าต่อไป  และครอบครัวพระยาทวายที่ส่งเข้ามาครั้งนั้น  พระราชทานที่ให้ตั้งบ้านเรือนอยู่ที่ตำบลคอกกระบือ  จึงได้เรียกว่าบ้านทวาย  อยู่ใกล้วัดยานนาวาทุกวันนี้          ฝ่ายข้างเมืองพม่า  พระเจ้าปดุงได้ทราบว่ามังจันจาเจ้าเมืองทวายเป็นกบฏ  เอาเมืองทวายและเมืองตะนาวศรี เมืองมะริดมาขึ้นแก่ไทย  ก็ให้หวุ่นยีมหาเสฐวาเสคุมกองทัพมีจำนวนพล ๑๐,๐๐๐ ยกลงมาปราบปราบเมืองทวาย  หวุ่นยีมหาเสฐวาเสยกลงมาถึงเมืองเมาะตะมะในปีชวด  ทราบว่ากองทัพไทยออกไปตั้งอยู่ที่เมืองทวายก็ครั่นคร้ามไม่กล้ายกลงมา  จึงตั้งพักอยู่ที่เมืองเมาะตะมะ  แล้วมีใบบอกขึ้นไปยังเมืองอมระบุระ  ว่ามีกองทัพไทยเป็นทัพใหญ่ตั้งอยู่ที่เมืองทวาย  กำละงที่คุมลงมาเกรงจะไม่พอปราบปรามเมืองทวายได้  ขอกำลังเพิ่มเติมลงมาอีก          พระเจ้าปดุงได้ทรงทราบความตามใบบอกของหวุ่นยีมหาเสฐวาเส  ทำนองจะนึกระแวงว่า  บางทีไทยจะยกจู่ขึ้นไปตีเมืองเมาะตะมะ  จึงมีรับสั่งให้เนมะโยสิงคยาคุมกำลังลงมาช่วยรักษาเมืองเมาะตะมะก่อน  แล้วให้มหาอุปราชาราชโอรสเป็นแม่ทัพถืออาญาสิทธิ์เกณฑ์คยเข้ากองทัพอีกทัพหนึ่ง  สำหรับจะยกมาตีเอาเมืองทวายคืน          พระมหาอุปราชาก็มาตั้งเตรียมทัพอยู่ที่เมืองจักกาย  อันอยู่ใต้เมืองอมระบุระหน่อยหนึ่ง  ตั้งแต่ในฤดูฝนปีชวด ให้เกณฑ์คนในหัวเมืองพม่าเข้ากองทัพได้ ๒๐,๐๐๐  พอสิ้นฤดูฝนพระมหาอุปราชาจึงให้อะแซหวุ่นกี้คนใหม่เป็นปลัดทัพ  ให้มหาชัยสุระขุนนางผู้ใหญ่ในพระมหาอุปราชาเป็นยกกระบัตร  ให้เนมะโยกยอดินสีหะสุระเป็นเกียกกาย  คุมกองทัพเดินบกยกลงมายังเมืองร่างกุ้ง            ส่วนพระมหาอุปราชานั้น  ทำนองเมื่อในฤดูฝนจะบังคับสั่งให้บิดาของมังจันจาเจ้าเมืองทวาย  ว่ากล่าวกับบุตรให้กลับใจไปเข้ากับพม่า  ครั้นเห็นไม่เป็นผล  เมื่อก่อนพระมหาอุปราชาจะยกกองทัพลงมาข้างใต้  จึงให้เอาบิดามารดาของมังจันจาประหารชีวิตเสีย  แล้วจึงลงเรือตามกองทัพลงมายังเมืองร่างกุ้ง  มาถึงเมื่อเดือน ๖ ปีฉลู          ฝ่ายหวุ่นยีมหาเสฐวาเสกับเนมะโยสิงคยา  ซึ่งคุมกองทัพพม่ารักษาเมืองเมาะตะมะอยู่นั้น  ครั้นรู้ว่าพระเจ้าปดุงให้พระมหาอุปราชายกกองทัพใหญ่ลงมาตั้งอยู่ที่เมืองร่างกุ้ง  ก็พากันมีความวิตกปรึกษากันว่า  เราคุมกองทัพมาตั้งอยู่เปล่าๆช้านาน  ถ้าพระมหาอุปราชาจะไต่ถามว่า  ได้ไปทำอะไรกับไทยให้เป็นบำเหน็จมือบ้างหรือไม่  ไม่มีอะไรจะทูลได้ก็จะระแวงผิด  จึงคิดกันรวบรวมคนเข้ากองทัพ  ให้เจ้าเมืองมักยีดงคุมลงมาตีเมืองทวายเมื่อในเดือน ๖ ปีฉลูนั้น          กองทัพพม่ายกลงมาพบกับกองทัพมอญของเจ้าพระยามหาโยธา(พระยาเจ่ง) สมทบกับกองทัพทวายของพระยาทวาย ซึ่งเป็นบิดานางที่ส่งเข้ามาถวาย  ตั้งอยู่ที่ตำบลสิกกะเนต  ได้รบพุ่งกันเป็นสามารถ  พม่าสู้ไม่ได้ก็แตกหนีกลับไปเมืองเมาะตะมะ            ไปบอกรายงานว่าที่เมืองทวายมีกองทัพไทยตั้งอยู่หลายทัพ  คือกองทัพพระยายมราชมีจำนวนพล ๔๐,๐๐๐ ตั้งอยู่ในชานเมืองทัพหนึ่ง  กองทัพพระยาพิษณุโลกมีจำนวนพล ๑๕,๐๐๐ ตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกทัพหนึ่ง  กองทัพมอญกับทวายสมทบกันตั้งอยู่ที่ตำบลสิกกะเนตอีกทัพหนึ่ง  เจ้าเมืองมักยีดงได้รบพุ่งกับทัพมอญและทวาย  ข้าศึกมากกว่าเหลือกำลังจึงต้องถอยหนีไป             หวุ่นยีมหาเสฐวาเสกับเนมะโยสิงคยามิรู้ที่จะทำประการใด  ก็ต้องทูลเหตุการณ์ทั้งนั้นไปยังพระมหาอุปราชา  พระมหาอุปราชาได้ทรงทราบว่า กองทัพพม่ายกลงมาเสียทีแตกหนีไทยไปก็ขัดเคือง  มีรับสั่งให้เอาแม่ทัพนายกองทั้งปวงมาทำโทษตามอาญาศึก  แล้วจะยกลงมาตีเมืองทวายในฤดูฝนนั้น            พวกแม่ทัพนายกองพากันกราบทูลห้ามปรามว่า  กองทัพไทยที่ตั้งอยู่เมืองทวายเป็นทัพกษัตริย์(๒)รี้พลมากมายนัก  กำลังกองทัพที่มีอยู่เห็นจะเอาชัยชนะไม่ได้  ขอให้กะเกณฑ์ผู้คนในหัวเมืองข้างใต้เพิ่มเติมเข้ากระบวนทัพเสียก่อน จึงค่อยยกลงมา  พระมหาอุปราชาเห็นชอบด้วย  จึงตั้งพักอยู่ที่เมืองร่างกุ้ง  ให้กะเกณฑ์ผู้คนเข้ากองทัพอยู่จนตลอดฤดูฝนปีฉลูนั้น .................................................................................................................................................... (๑)  ประเพณีแต่ก่อน  เวลาเจ้านายเสด็จไปราชการ  ถ้าจะมีใบบอกเข้ามากรุงฯ ให้ข้าราชการผู้ใหญ่ที่ไปตามเสด็จเป็นผู้บอก  เพราะต้องบอกมายังลูกขุน ณ ศาลาก่อน  กระแสรับสั่งที่มีถึงเจ้านายที่เสด็จไปราชการ  เจ้ากระทรวงก็มีตราถึงข้าราชการผู้ใหญ่ที่ตามเสด็จให้กราบทูล  ประเพณีนี้เพิ่งมาเลิกเมื่อในรัชกาลที่ ๕ (๒)  ที่จริงเมื่อเดือน ๖ ปีฉลู  กองทัพไทยมีที่เมืองทวายไม่มากนัก  กำลังเตรียมทัพอยู่ทางกรุงเทพฯ  จำนวนพลที่พม่ากล่าวก็ดี  ที่ว่าเป็นทัพกษัตริย์ในตอนนี้ก็ดี  เห็นจะฟังตามเสียงเล่าลือ  เกิดแต่ที่กรมพระราชวังบวรฯเสด็จไปเมื่อปลายปีชวด จากคุณ : กัมม์ - [ 3 ก.ค. 49 11:35:16 ]

ความคิดเห็นที่ 25 ตอนที่ ๒  เรื่องรบพม่า          การเตรียมกองทัพไทยที่จะยกไปตีเมืองพม่า เมื่อปีฉลู พ.ศ. ๒๓๓๖  มีปรากฏในหนังสือพระราชพงศาวดารว่า  พระราชประสงค์ที่ทรงมุ่งหมายนั้น  จะตีหัวเมืองมอญของพม่าขึ้นไปจนเมืองเมาะตะมะและเมืองร่างกุ้งก่อน  ถ้าสมคะเนก็จะตีให้ถึงเมืองอมระบุระ  อันเป็นราชธานีของพม่าด้วยทีเดียว  ถ้ายังไม่สมคะเนก็จะรักษาหัวเมืองมอญไว้  คิดตีเมืองพม่าต่อขึ้นไปในคราวหลัง           กองทัพที่จะยกไปนั้น  กำหนดจำนวนพลทั้งสิ้น ๕๐,๐๐๐ จัดเป็นกองทัพบกทัพหนึ่ง  เป็นกองทัพเรือทัพหนึ่ง  พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก  จะเสด็จทรงบัญชาการกองทัพบก  ให้กรมพระราชวังบวรฯทรงบัญชาการทัพเรือ  และสั่งให้ต่อเรือรบในหัวเมืองฝ่ายตะวันตกแต่ในฤดูฝนให้พร้อมเสร็จในเดือน ๑๒   พอสิ้นฤดูฝนราวเดือนอ้ายให้กองทัพบกทัพเรือไปประชุมกันที่เมืองทวาย  แล้วจะได้ยกไปตีหัวเมืองมอญทั้งทางทะเลและทางบกพร้อมกันทั้ง ๒ ด้านดังนี้          ตรงนี้จะงดความในท้องเรื่อง  ไปพิจารณากระบวนศึกที่ไทยยกไปตีเมืองพม่าครั้งนี้เสียก่อน  ผู้อ่านหนังสือพระราชพงศาวดารคงสังเกตเห็นว่า  ไทยกับพม่าได้ทำสงครามกันมาเป็นยุคใหญ่อยู่ ๒ ยุค  คือเมื่อรบกับพระเจ้าหงสาวดี  ตั้งแต่แผ่นดินสมเด็จพระมหาจักรพรรดิมาจนสิ้นแผ่นดินสมเด็จพระนเรศวรรวมเวลา ๕๒ ปี (นับทั้งที่ว่างระหว่างสงครามด้วย) เป็นยุคหนึ่ง  ทีหลังมารบกับพระเจ้าอังวะ  ตั้งแต่แผ่นดินสมเด็จพระเจ้าเอกทัศพระที่นั่งสุริยาศน์อมรินทร์  จนสิ้นรัชกาลที่ ๑ กรุงรัตนโกสินทร์  รวมเวลาได้ ๕๐ ปีอีกยุคหนึ่ง  ถ้าสังเกตลักษณะการที่ไทยกับพม่ารบกันทั้ง ๒ ยุคนี้  จะแลเห็นว่ามีเหตุการณ์บางอย่างผิดกันชอบกล  จะว่าถึงที่เหมือนกันก่อน  คือ          ข้อ ๑  การสงครามคงเริ่มด้วยพม่ามาตีเมืองไทยก่อน  แท้จริงถ้าว่าโดยภูมิแผนที่  แผ่นดินพม่าอยู่ห่างไกลไม่ติดต่อเขตแดนกับแผ่นดินสยาม  มีรามัญประเทศคั่นอยู่ข้างด้านใต้  แว่นแคว้นไทยใหญ่คั่นอยู่ข้างด้านตะวันออก  ถ้ามอญและไทยยังเป็นอิสระอยู่ตราบใด  พม่าก็ไม่มีมาตีเมืองไทยได้  ใช่แต่เท่านั้น เขตแดนพม่าข้างด้านตะวันตกติดต่อกับประเทศยะไข่  ซึ่งมีเวลาเป็นศัตรูกับพม่าเนืองๆ  ด้วยเหตุเหล่านี้ต่อเมื่อใดพม่ามีกำลังกล้าแข็ง  จนสามารถปราบปรามมอญไทยใหญ่และยะไข่ไว้ได้ในอำนาจทั้งหมดแล้ว  จึงจะยกมาตีเมืองไทยได้  ความข้อนี้แปลว่า ต่อพม่ามีกำลังใหญ่หลวงยิ่งกว่าไทยเป็นอันมากแล้วเมื่อใด  จึงจะได้มาตีเมืองไทย  เพราะฉะนั้นการสงครามที่ไทยรบมากับพม่า  ไทยจึงต้องเสียเปรียบพม่ามาแต่แรกรบกันทุกคราว  จนต้องเสียกรุงเก่าถึง ๒ ครั้ง          ข้อ ๒  เมื่อไทยเสียบ้านเมืองยับเยินแล้ว  คงกลับตั้งตัวเป็นอิสระสำเร็จได้ในโอกาสแรก  ไม่มีพลาดพลั้ง  แล้วพยายามต่อสู้พม่าที่ยกมาปราบปรามพ่ายแพ้ไปด้วยกำลังทั้งน้อยๆ  จนพม่าเข็ดขยาดไม่อาจมาเบียดเบียน          ข้อ ๓  ครั้นไทยมีชัยได้อิสระมั่นคงแล้ว  ก็ยกไปตีเมืองพม่าข้าศึกแก้แค้นบ้าง            ความ ๓ ข้อที่กล่าวนี้ปรากฏเหมือนกันมาทั้งสองยุค          ที่นี้จะกล่าวถึงการที่ผิดกัน คือ  เมื่อสมเด็จพระนเรศวรฯยกกองทัพไปตีเมืองหงสาวดีแก้แค้นพม่า  ครั้งนั้นข้างเมืองพม่ากำลังเกิดแตกร้าวรวนเร  ด้วยเจ้าประเทศราชพากันกระด้างกระเดื่องไม่ยอมขึ้นแก่พระเจ้าหงสาวดีนันทบุเรง  หัวเมืองมอญข้างใต้และเมืองทวายก็มาสามิภักดิ์ขึ้นอยู่กับไทย  เมืองตะนาวศรีและเมืองมะริดก็ยังเป็นเมืองขึ้นขิองไทย  สมเด็จพระนเรศวรฯอาจจะเสด็จออกไปตั้งประชุมทัพที่เมืองเมาะตะมะ  แล้วยกขึ้นไปตีเมืองหงสาวดี  เมืองหงสาวดีก็อยู่ในแดนมอญใต้เมืองอังวะลงมามาก          ในครั้งรัชกาลที่ ๑  ถึงไทยมีชัยชนะพม่าที่เข้ามาบุกรุกจนเข็ดขยาดเหมือนครั้งสมเด็จพระนเรศวรฯก็จริง  แต่ข้างเมืองพม่ายังมั่นคง  พระเจ้าปดุงยังมีกำลังและอำนาจอยู่เต็มที่  หัวเมืองมอญข้างใต้ก็ยังมิได้มาเป็นเมืองขึ้นอยู่กับไทยเหมือนครั้งสมเด็จพระนเรศวรฯ  และที่สุดเมืองอมระบุระราชธานีใหม่ของพม่าอันอยู่ใกล้ๆกับเมืองอังวะ  ก็อยู่ในแผ่นดินพม่า  ห่างไกลขึ้นไปทางข้างเหนืออีกเป็นอันมาก  การที่คิดจะตีเมืองพม่าเมื่อครั้งรัชกาลที่ ๑  เห็นว่าได้ยากยิ่งกว่าเมื่อครั้งสมเด็จพระนเรศวรฯหลายเท่า  พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกกับกรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาท  คงทรงพระราชดำริเห็นความยากดังกล่าวมานี้  จึงทรงกะการศึกเป็นชั้นๆคือ  หมายจะตีแต่หัวเมืองมอญก่อน  เมื่อได้เมืองมอญแล้วจะตีเมืองพม่าต่อไป          เมื่อลองคิดดูว่ามีท่าทางอย่างไรที่จะมีชัยชนะได้สมพระราชประสงค์ที่ยกกองทัพไปครั้งนี้  เห็นว่าคงมีเหตุให้เข้าพระราชหฤทัยว่าจะได้หัวเมืองมอญโดยง่าย  ชะรอยพวกมอญจะรับรองเข้ามาว่าถ้ากองทัพไทยยกออกไป  มอญจะพากันเข้ากับไทยทั้งหมด  ความข้อนี้หลังฐานเป็นที่สังเกตหลายอย่าง  เป็นต้นว่าตามแบบอย่างครั้งสมเด็จพระนเรศวรฯก็ดี  ครั้งสมเด็จพระนารายณ์ก็ดี  ไทยได้มอญเป็นพวกก่อน  จึงยกไปตีเมืองพม่าเหมือนกันทั้ง ๒ ครั้ง            ถ้าว่าโดยเหตุการณ์ในขณะนั้น  พวกพระยามอญตัวสำคัญคือ พระยาเจ่ง เป็นต้น  ก็มาอยู่กับไทยทั้งนั้น  โดยลำพังมอญพวกนี้เคยตีได้หัวเมืองมอญขึ้นไปจนถึงเมืองร่างกุ้งก็ครั้งหนึ่งแล้ว  ถึงตัวนายหนีเข้ามาอยู่เมืองไทย  พรรคพวกก็ยังมีอยู่ในเมืองมอญเป็นอันมาก  สื่อสารไปมาถึงกันอยู่เสมอ  พวกมอญทั้งสองฝ่ายคงต้องได้ทาบทามนัดแนะกันเป็นยุติว่าจะช่วยไทยรบพม่า            ความที่ปรากฏในกระแสพระราชดำริว่าจะตีเมืองเมาะตะมะและเมืองร่างกุ้งก่อน  ถ้าเป็นทีก็จะได้ตีเมืองอมระบุระดังนี้  ก็เพราะไม่มั่นพระราชหฤทัยว่าจะได้มอญเป็นกำลังสักเพียงใด  ถ้าอาศัยกำลังมอญๆด้น้อย  ก็จะตีเพียงเมืองเมาะตะมะและเมืองร่างกุ้ง  ถ้าพวกมอญเป็นกำลังได้แข็งแรงก็จะตีให้ถึงเมืองอมระบุระทีเดียว            พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก  มิได้เสด็จยกกองทัพไปด้วยความประมาท  เมื่อพิเคราะห์ดูกระบวนทัพที่ทรงจัดครั้งนั้นก็เห็นดีนักหนา  ถ้าการพร้อมมูลได้ดังพระราชดำริ  เห็นว่าจะสำเร็จได้ดังทรงมุ่งหมาย  แม้อย่างต่ำคงตีได้ถึงเมืองเมาะตะมะเป็นแท้          แต่นี้จะกล่าวด้วยเรื่องการสงครามต่อไป  ปรากฏในหนังสือพระราชพงศาวดารว่า  เมื่อเวลาเตรียมทัพนั้น  กรมพระราชวังบวรฯเสด็จลงไปประทับอยู่ที่เมืองชุมพร  เห็นจะเสด็จลงไปเมื่อราวเดือน ๗ เดือน ๘ ปีฉลู  ให้เกณฑ์หัวเมืองฝ่ายตะวันตก  ตั้งแต่เมืองไทรขึ้นมาจนเมืองชุมพร(๑)  ให้ต่อเรือรบและเกณฑ์คนหัวเมืองปักษ์ใต้ฝ่ายตะวันตก  เข้าสมทบกับกองทัพฝ่ายกรมพระราชวังบวรฯเป็นกองทัพเรือ          ฝ่ายกองทัพบกซึ่งเตรีมทางกรุงเทพฯนั้น  โปรดให้จัดเจ้าพระยารัตนาพิพิธที่สมุหนายก กับเจ้าพระยามหาเสนาที่สมุหพระกลาโหม  ยกกองทัพล่วงหน้าไปสมทบกองทัพที่เมืองทวายก่อน  เห็นจะยกไปในเดือน ๑๒ ปีฉลู  แล้วเตรียมกองทัพหลวงที่จะเสด็จยกตามไป           ฝ่ายข้างเมื่อพม่า  พระมหาอุปราชาตั้งเตรียมทัพอยู่ที่เมืองร่างกุ้งเมื่อฤดูฝยปีฉลูดังกล่าวมาแล้ว  รวบรวมได้ตจำนวนพล ๕๐,๐๐๐ จัดกระบวนเป็น ๖ ทัพ  พอสิ้นฤดูฝนก็ให้กองทัพยกลงมาเมืองทวาย  มาทางทะเล ๔ ทัพ  คือ ทัพที่ ๑ ให้ศิริธรรมรัตนเป็นนายทัพคุมเรือกำปั่นรบ ๖ ลำ  มีพลทหารเรือปืนเล็กด้วย ๓,๐๐๐  ทัพที่ ๒ ให้เนมะโยคุณะกยอสูถือพล ๑๐,๐๐๐ จำนวนเรือบรรทุก ๑๐๐ ลำ  ทัพที่ ๓ ให้หวุ่นยีสิงคยาถือพล ๑๐,๐๐๐ จำนวนเรือบรรทุก ๑๐๐ ลำ  ทัพที่ ๔ ให้พละรันตะกยอดินถือพล ๑๐,๐๐๐ จำนวนเรือบรรทุก ๑๐๐ ลำ          กองทัพบกให้เนมะโยกยอสีหะสุระถือพล ๑๐,๐๐๐  เดินบกยกกองทัพมาทัพหนึ่ง  และให่หวุ่นยีมหาสุระถือพล ๕,๐๐๐ อยู่รักษาเมืองเมาะตะมะ  คอยปราบปรามมิให้พวกมอญเป็นกบฏขึ้นข้างหลัง  และระวังเผื่อไทยจพยกไปจากเมืองตากด้วยอีกทางหนึ่ง  แล้วพระมหาอุปราชาก็ยกกองทัพหลวงตามลงมายังเมืองทวาย .................................................................................................................................................... (๑)  ในสมัยนั้นเมืองระนอง เมืองกระและเมืองมลิวัน  เป็นเมืองขึ้นเมืองชุมพร จากคุณ : กัมม์ - [ 4 ก.ค. 49 13:32:52 ]

ความคิดเห็นที่ 26 (ต่อ)           เรื่องพม่ายกกองทัพลงมารบกับไทยที่เมืองทวายเมื่อต้นปีฉลูก็ดี  เรื่องที่พระเจ้าปดุงให้พระมหาอุปราชายกกองทัพใหญ่ลงมาดังกล่าวก็ดี  ไม่มีในหนังสือพระราชพงศาวดาร  ถึงรายการที่รบพุ่งกันที่จะกล่าวต่อไปนี้  ในหนังสือพระราชพงศาวดารความก็ย่นย่อไม่ชัดเจน  แต่ในพงศาวดารพม่ามีรายการละเอียด  ข้าพเจ้าจึงกล่าวตามความที่ปรากฏในพงศาวดารพม่า  เว้นแต่แห่งความใดมีในหนังสือพระราชพงศาวดาร  จึงยุติตามหนังสือพระราชพงศาวดาร          ฝ่ายข้างเมืองทวาย  กองทัพเจ้าพระยารัตนพิพิธ เจ้าพระยามหาเสนา  ยกออกไปเมืองทวายก่อนกองทัพพระมหาอุปราชายกมาถึง (พม่าว่า) กองทัพเจ้าพระยามหาเสนามีกำลัง ๑๐,๐๐๐ ตั้งค่ายอยู่ที่ดอนนอกเมืองข้างด้านตะวันออก  เจ้าพระยารัตนาพิพิธมีกำลัง ๑๐,๐๐๐ ตั้งค่ายอยู่ที่วัดเกษตรสันแดง ข้างด้านตะวันออกเฉียงเหนือ  กองทัพพระยาสีหราชเดโชมีกำลัง ๕,๐๐๐ ตั้งค่ายอยู่ริมหนองด้านเหนือ  กองทัพพระยาเพชรบุรีกับพระยากาญจนบุรี  มีกำลัง ๑๐,๐๐๐ ตั้งค่ายอยู่ข้างด้านใต้  กองทัพเจ้าพระยามหาโยธากับพระยาทวายมีกำลัง ๑๕,๐๐๐ พม่าว่าตั้งอยู่ในเมือง  แต่ในหนังสือพระราชพงศาวดารว่า พระราชรองเมืองอยู่ในเมือง  จึงเข้าใจว่ากองทัพเจ้าพระยามหาโยธา กับพระยาทวายจะตั้งอยู่ข้างนอกเมืองรักษาทางด้านตะวันตก  ยังกองทัพพระยายมราชอีกทัพหนึ่ง  ในหนังสือพระราชพงศาวดารว่าตั้งค่ายอยู่นอกเมือง  บางทีจะอยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือ  ส่วนกองทัพเรือกรมพระราชวังบวรฯทรงเร่งรัดให้ต่อเรือทั้งกลางวันกลางคืน  ได้เรือรบพอจัดเป็นกองทัพน้อยไปรักษาปากน้ำเมืองทวายอยู่กองหนึ่ง  แต่กองทัพเรือที่เป็นทัพใหญ่ยังไม่พร้อมเสร็จยังหาได้ยกไปไม่          ฝ่ายกองทัพพม่า  ทัพเรือที่ ๒ ซึ่งเนมะโยคุณะกยอสูเป็นนายทัพลงมาถึงเมืองทวายก่อน  พบทัพเรือไทยที่ปากน้ำ  ได้รบพุ่งกัน  กองทัพเรือไทยน้อยกว่าพม่า  สู้ไม่ได้ถอยหนี  กองทัพพม่าจึงเข้ามาทางปากน้ำทวายมาตั้งอยู่ที่เกาะหงส์ข้างทิศตะวันตกเฉียงใต้ของเมืองทวาย            ครั้นกองทัพเรือที่ ๓ ที่ ๔ ตามลงมาถึง  ก็ให้พลขึ้นบกที่ตำบลมองมะกัน  แล้วยกมาตั้งค่ายที่ตำบลกินมะยาข้างด้านตะวันตกเฉียงเหนือของเมืองทวาย            ส่วนกองทัพบกของเนมะโยกยอดินสีหะสุระแม่ทัพใหญ่ยกลงมาถึงเมืองทวาย  ตั้งค่ายอยู่ที่ตำบลกำยอ  แล้วแบ่งกำลังให้เลตะยาสีหะสิงคยาปลัดทัพ  แยกไปตั้งที่ตำบลกะมอกตองข้างด้านเหนือเมืองทวายอีกทัพหนึ่ง          ความในหนังสือพระราชพงศาวดารกับพงศาวดารพม่ายุติต้องกันว่า  เมืองทวายครั้งนั้นทั้งกรมการและไพร่พลมีทั้งพม่าและทวายปะปนกัน  ถูกเกณฑ์แบ่งกันไปสมทบทำการในกองทัพไทยทุกๆทัพ  ครั้นเห็นพม่ายกทัพใหญ่ลงมา  พวกชาวเมืองทวายก็พากันครั่นคร้ามไม่เป็นใจจะช่วยไทยสู้รบ  ไม่ฟังบังคับบัญชาเรียบร้อยดังแต่ก่อน  เป็นเหตุให้แม่ทัพนายกองต้องลงอาญาเฆี่ยนตีมุลนายผู้เป็นหัวหน้าของพวกกระด้างกระเดื่องนั้นเนืองๆ  พวกที่มีความเจ็บแค้นไทยจึงคิดเป็นไส้ศึกขึ้นในเมืองทวาย            ความปรากฏในพงศาวดารพม่าว่า  เมื่อเดือนอ้าย ขึ้น ๑๓ ค่ำ ปีฉลู  พวกกรมการในเมืองทวาย ๗ คนมีหนังสือออกไปถึงแม่ทัพพม่า  นัดให้ลอบเข้ามาปล้นเมืองในเวลากลางคืน  จะเปิดประตูรับ  ครั้นพม่ายกมาซุ่มอยู่ คอยดูแสงโคมซึ่งพวกไส้ศึกนัดว่าจะยกขึ้นให้เป็นสัญญาให้ยกเข้าตีเมือง  คอยอยู่จนตลอดคืนไม่เห็นแสงโคมก็กลับไป  ครั้นกลับไปถึงค่ายเวลาเช้าขึ้นเห็นแพหยวกใส่ศีรษะคน ๗ คน ลอยน้ำลงไปจากเมือง  จึงรู้ว่าไทยจับพวกไส้ศึกได้          ฝ่ายข้างกรุงเทพพระมหานคร  ครั้นถึงฤดูแล้งเห็นจะในราวเดือนอ้าย ปีฉลู  พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกเสด็จยกกองทัพจากกรุงเทพฯไปประทับอยู่ที่ค่ายหลวงริมลำน้ำน้อย แขวงเมืองไทรโยค  เจ้าพระยารัตนาพิพิธบอกมากราบบังคมทูลฯว่า  พม่ายกกองทัพใหญ่ลงมาตั้งล้อมเมืองทวาย  และพวกชาวเมืองพากันกระด้างกระเดื่องไม่เรียบร้อยดังแต่ก่อน  ได้ทรงทราบก็เสด็จยกกองทัพหลวงตามออกไปเมืองทวายทาง(ด่าน)ขะมองส่วย          เห็นจะเป็นในเวลาเมื่อกองทัพหลวงกำลังเดินทางอยู่นั้น  ทางเมืองทวายพม่าก็ยกเข้าตีกองทัพไทย  ปรากฏรายการในพงศาวดารพม่าว่า  กองทัพเลตะยาสีหะสิงคยาซึ่งตั้งอยู่ข้างด้านเหนือ  ยกข้ามแม่น้ำเมืองทวายมาจั้งข้างฟากตะวันออก  ได้รบพุ่งกับกองทัพพระยากาญจนบุรีเป็นสามารถ  พระยากาญจนบุรีถูกปืนตายในที่รบ  กองทัพก็ถอยกลับเข้ามายังชานเมือง            ขณะนั้นเจ้าพระยามหาโยธากับพระยาทวายคุมพล ๑๐,๐๐๐ ยกออกไปตั้งค่ายรับข้าศึกที่ริมน้ำไชยา  พม่ายกเข้าตีค่ายเจ้าพระยามหาโยธาแตก  พม่าติดตามไปตีค่ายพระยาสีหราชเดโชชัยได้อีกค่ายหนึ่ง            กองทัพพม่าทั้งทัพบกทัพเรือจะเข้าตั้งล้อมประชิดเมืองทวาย  แต่กองทัพไทยต่อสู้ป้องกันเมืองโดยสามารถ  เอาปืนใหญ่ยิงพม่าล้มตายลง  จนเข้าประชิดเมืองข้างตะวันตกไม่ได้ก็ถอยลงไปข้างใต้  เข้าตีค่ายพระยาเพชรบุรีรบพุ่งกันเป็นสามารถ  สู้กองทัพพระยาเพชรบุรีไม่ได้  ต้องกลับลงเรือถอยออกไป            ต่อมาอีก ๓ วัน  พม่าจัดพลอาสา ๕,๐๐๐ ยกไปตีค่ายพระยาเพชรบุรีอีก  แต่แรกพม่าตีค่ายได้  แล้วไทยได้กำลังหนุนมากลับตีเอาค่ายคืนได้  พม่าก็ต้องถอยไปอีกครั้งหนึ่ง  แต่พม่ายกเข้าตีเมืองทวายหลายครั้ง  ไทยรบพุ่งป้องกันเมืองเป็นสามารถ  พม่าจะตีเอาเมืองไม่ได้  จึงเป็นแต่ยิงปืนโต้ตอบกันไปมา ตั้งรากันอยู่           ขณะนั้นกรมพระราชวังบวรฯ ทรงเร่งรีบจัดกองทัพเรือได้พร้อมอีกทัพหนึ่ง  มีรับสั่งให้พระยาจ่าแสนยากร พระยาไกรโกษา พระยาพิชัยบุรินทรา พระยาแก้วโกรพเจ้าเมืองชุมพร  คุมกองทัพเรือนั้นยกขึ้นไปเมืองทวาย  ครั้นกองทัพเรือยกขึ้นไปถึงเมืองมะริดเห็นพวกเมืองมะริดกลับเป็รกบฏขึ้น  ด้วยกรมการและไพร่พลเมืองมีพม่าอยู่มากอย่างเดียวกับเมืองทวาย  เมื่อรู่ว่าพม่ายกกองทัพใหญ่ลงมารบกับไทยติดพันกันอยู่ที่เมืองทวาย  ก็กลับใจเป็นกบฏเอาปืนขึ้นป้อมตรงเตรียมต่อสู้  พอกองทัพไทยยกขึ้นไปถึงก็ระดมยิงเอากองทัพไทย  กองทัพเรือจึงต้องเข้าตีเมืองมะริด รบพุ่งติดพันกันอยู่  หาได้ยกขึ้นไปเมืองทวายไม่          ฝ่ายทางเมืองทวาย  พม่าตั้งล้อมเมืองอยู่ทั้งด้านเหนือใต้และตะวันตก  กองทัพไทยที่รักษาเมืองจะหาเสบียงอาหารให้ส่งมาทางเรือไม่ได้ดังแต่ก่อน  มีหนทางแต่ทิศตะวันออกที่ติดต่อไปมากับเมืองไทย จึงต้องอาศัยเสบียงอาหารที่ส่งไปจากเมืองราชบุรีและกาญจนบุรี  เสบียงที่ส่งไปทางนี้ต้องขนข้ามภูเขาไป ต้องใช้คนหาบหามมาก  เมื่อการรบพุ่งกับพม่าติดพันกันเข้มงวดเข้า  ต้องเกณฑ์ผู้คนพลเมืองไปสมทบเข้ากองทัพเกือบจะหมดตัว  ไม่มีกำลังที่จะมาขนเสบียงอาหาร  แม่ทัพไทยที่รักษาเมืองทวายจึงสั่งให้เกณฑ์ผู้หญิงชาวเมืองจัดเข้าเป็นกองๆ ให้คุมมาขนเสบียงไปส่งกองทัพ  การอันนี้เป็นเหตุให้พวกชาวเมืองทวายทั้งนายไพร่เข้าใจกันว่า  ไทยคิดจะทิ้งเมืองทวาย  อุบายเกณฑ์ผู้หญิงมาขนเสบียงเป็นตัวจำนำ  ด้วยประสงค์จะกวาดต้อนครอบครัวเมืองทวายเอาเข้ามาเมืองไทยให้หมด            ความสงสัยข้อนี้เพราะมีเหตุเป็นเชื้อมาแต่แรกเมืองทวายสามิภักดิ์ดังกล่าวมาแต่ก่อนแล้ว  ครั้นมาเกิดสงสัยขึ้นอีกในเวลาเมื่อมีพวกทรยศ  คิดเอาใจออกหากคอยเป็นไส้ศึกอยู่ภายใน  พอราษฎรเกิดหวาดหวั่น  พวกไส้ศึกก็เลยยุยงส่งเสริมให้พวกชาวเมืองทวายกลับใจ ไปเป็นไส้ศึกแทบหมดทั้งเมือง  พวกในเมืองทวายจึงลอบไปนัดแนะกับกองทัพพม่าที่ตั้งล้อมเมืองว่าให้ระดมตีเข้ามาข้างนอก  พวกข้างในเมืองจะเป็นกบฏขึ้นให้พร้อมกัน           ครั้นถึงเดือนยี่ แรม ๑ ค่ำ เป็นวันนัด  เพลาค่ำกองทัพพม่าก็ยกเข้าปล้นค่ายเจ้าพระยามหาโยธา และพระยาทวาย  ซึ่งตั้งรักษาอยู่ชั้นนอก  พวกทวายที่อยู่ในเมืองได้ยินเสียงปืนก็พร้อมกันเป็นกบฏขึ้น  ฆ่าฟันไทยที่อยู่ในเมืองล้มตายลง  แล้วเอาปืนใหญ่ซึ่งตั้งอยู่บนเชิงเทินกำแพงเมือง  หันไปยิงเอาค่ายไทยที่อยู่ในทางปืนข้างนอกเมืองทุกๆค่าย  กองทัพไทยที่ตั้งอยู่เมืองทวายเหลือกำลังที่จะต้านทานก็พากันถอยหนีมาทางตะวันออก  ในเวลากลางคืนวันนั้น  ครั้นรุ่งเช้าพม่าก็ยกกองทัพติดตามมา          ในขณะนั้น พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกเสด็จยกกองทัพหลวงไปตั้งอยู่ที่ตำบลหินดาด  ระยะทางห่างเมืองทวาย ๒ คืน  เห็นจะเสด็จออกไปถึงพอประจวบกับที่เกิดเหตุขึ้นในเมืองทวาย  ครั้นได้ทรงทราบเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น  ทรงพระราชดำริเห็นว่า การรบพุ่งในคราวนั้นเสียเปรียบข้าศึกเสียแล้ว  จึงดำรัสสั่งให้ปล่อยกองทัพที่ถอยมาถึงกองทัพหลวงเลยกลับเข้ามาในพระราชอาณาเขตทีเดียว  เอากองทัพหลวงตั้งสกัดข้าศึกไว้  พวกกองทัพที่ถอยมาก่อนก็กลับมาได้โดยสะดวก          แต่กองทัพเจ้าพระยารัตนาพิพิธ เจ้าพระยามหาเสนา พระยายมราช ซึ่งหนีมาจากค่ายริมเมืองทวายมาทีหลัง  สู้รบพลางถอยพลางมาทุกกองด้วยกัน  พม่าตามติดพันกระชั้นมาจนถึงค่ายพระยาอภันรณฤทธิ์ ซึ่งเป็นทัพหน้าของกองทัพหลวงตั้งสกัดทางอยู่  เจ้าพระยารัตนาพิพิธ เจ้าพระยามหาเสนาและพระยายมราชจะเข้าอาศัยค่ายต่อสู้ข้าศึก  พระยาอภัยรณฤทธิ์ไม่ยอม ว่าผู้คนกำลังถอยหนีมาเป็นอลหม่าน ข้าศึกกำลังติดตามกระชั้นชิด  ถ้าเปิดค่ายรับเกรงจะกันข้าศึกไว้ไม่อยู่จะเลยพากันแตกลงไปจนถึงทัพหลวง          เจ้าพระยาทั้งสองกับพระยายมราช  ก็จำต้องตั้งต่อสู้ข้าศึกที่ตรงนั้นแต่โดยลำพัง  เสียไพร่พลล้มตายในตอนนี้เป็นอันมาก  เจ้าพระยามหาเสนา(ปลี)ก็ตายในที่รบ(๑)  พม่าว่าพระยาสีหราชเดโชชัยตายอีกคนหนึ่ง  กองทัพเจ้าพระยาทั้งสองและพระยายมราชาแตกยับเยิน  ค่ายพระยาอภัยรณฤทธิ์ก็เสียแก่ข้าศึกด้วย          แต่รบกันตรงนั้นไทยต่อสู้เป็นเวลาจนตรอก  กว่าพม่าจะตีแตก ไทยก็ฆ่าฟันพม่าล้มตายลงเป็นอันมากเหมือนกัน  จนพม่าอ่อนกำลังไม่สามารถจะติดตามต่อมาได้  แต่นั้นไทยก็ถอยทัพกลับมาได้โดยสะดวก  พระยาอภัยรณฤทธิ์นั้นต้องรับพระราชอาญาถึงสิ้นชีวิต          ฝ่ายกองทัพเรือที่ตีเมืองมะริด  พระยาจ่าแสนยากรแม่ทัพให้เอาปืนขึ้นตั้งบนภูเขาที่เกาะตรงหน้าเมือง  ระดมยิงป้อมเมืองมะริด  พม่าต้องทิ้งป้อมลงอาศัยอยู่ในคู  รบพุ่งกันจวนจะได้เมืองอยู่แล้ว  พอได้รับหนังสือรับสั่งกรมพระราชวังบวรฯว่า  กองทัพบกที่ยกไปเมืองทวายทำการไม่สำเร็จต้องถอยทัพ  ให้กองทัพเรือถอยกลับมาเถิด            และขณะที่ตระเตรียมจะถอยทัพนั้น  พอกองทัพเรือพม่ายกมาถึงต้องรบพุ่งกันเป็นสามารถ  กองทัพไทยสู้พลางถอยพลางมาจนถึงท่าขึ้นบกที่ปากจั่น  ไทยขึ้นบกพม่าก็ยกขึ้นบกติดตามมาได้รบพุ่งกันอีก  กองทัพไทยตั้งต่อสู้อยู่จนพม่าถอยกองทัพกลับไป  แล้วจึงเดินทัพกลับเมืองชุมพร            จึงโปรดให้มีตราให้หากองทัพกลับคืนมาทุกๆทาง  การที่พยายามจะตีเมืองพม่าเมื่อในรัชกาลที่ ๑  ก็ไม่สำเร็จได้ดังพระราชประสงค์ด้วยเหตุต่างๆดังแสดงมา .................................................................................................................................................... (๑)  ในหนังสือพระราชพงศาวดารว่า  เจ้าพระยามหาเสนา(ปลี)หายไปไม่รู้จะเป็นหรือตาย  แต่ในพงศาวดารพม่าว่าตายในที่รบ จากคุณ : กัมม์ - [ 4 ก.ค. 49 13:33:21 ]

ความคิดเห็นที่ 27 ศึกหินดาดลาดหญ้า ขอจบเพียงเท่านี้ครับ แก้ไขเมื่อ 05 ก.ค. 49 16:22:20 จากคุณ : กัมม์ - [ 4 ก.ค. 49 15:33:49 ]