ความคิดเห็นที่ 1 นิทานที่ ๑๖  เรื่องลานช้าง ทางที่ไป          ฉันออกจากกรุงเทพฯเมื่อวันที่ ๑๕ ธันวาคม  ไปด้วยรถไฟพิเศษจนถึงนครราชสีมา  ออกจากเมืองนครราชสีมาไปมณฑลอุดร  ขี่ม้าไป ๑๔ วันถึงเมืองหนองคาย  ครั้งนั้นรัฐบาลฝรั่งเศสมีแก่ใจจัดเรือไฟชื่อ ลาเครนเดีย อันเป็นพาหนะสำหรับข้าหลวงลำหนึ่ง  กับเรือไฟสำหรับบรรทุกของลำหนึ่งส่งมาให้ฉันใช้ทางลำแม่น้ำโขง  จึงลงเรือไฟมาจากเมืองหนองคายระยะทาง ๔ วันถึงเมืองนครพนม  ขึ้นเดินบก ขี่ม้าจากเมืองนครพนมทาง ๓ วันถึงเมืองสกลนคร  จากเมืองสกลนครเดินบกวกกลับลงไป ๓ วันถึงพระธาตุพนมที่ริมแม่น้ำโขง  ลงเรือยาวพายล่องจากพระธาตุพนมทาง ๒ วันถึงเมืองมุกดาหาร            ขึ้นเดินบกแต่เมืองมุกดาหารเข้ามณฑลอีสาน  ทาง ๕ วันถึงเมืองยโสธร  เวลานั้นข้าหลวงปันเขตแดนไทยกับฝรั่งเศสกำลังประชุมกันอยู่ที่เมืองอุบล  ฉันจึงไม่ไปเฝ้ากรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์  เป็นแต่ได้สนทนากันด้วยโทรศัพท์  ออกจากเมืองยโสธรเดินบกไปเมืองเสลภูมิ เมืองร้อยเอ็ด  แล้วผ่านเมืองมหาสารคามมาในเขตมณฑลอีสานทาง ๗ วันถึงเมืองผไทสง ปลายเขตมณฑลนครราชสีมา  แต่นั้นมาทาง ๓ วันถึงเมืองพิมาย            ได้รับสารตรากระทรวงมหาดไทย  ว่าพระเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาตรัสห้ามมิให้เข้าไปพักที่เมืองนครราชสีมา  ด้วยเป็นเวลามีกาฬโรค  ออกจากเมืองพิมายเดินทาง ๒ วันมาถึงบ้านท่าช้าง ห่างเมืองนครราชสีมา ๔๕๐ เส้น  จึงพักแรมอยู่ที่นั้น  แล้วออกเดินทางแต่ดึก มาถึงสถานีรถไฟพอได้เวลาขึ้นรถไฟพิเศษกลับมาถึงกรุงเทพฯ ในวันที่ ๙ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๔๙ นั้น  รวมเวลาที่ไปตรวจหัวเมืองครั้งนั้น ๓ เดือน หย่อน ๔ วัน          ซึ่งสามารถไปได้นานวันถึงเพียงนั้น เพราะทางที่ไปเลียบสายโทรเลขไปโดยมาก  เป็นบุญคุณของอธิบดีกรมโทรเลขที่ให้พนักงานไปกับฉันด้วยพวกหนึ่ง  ถึงที่พักแรมเขาเอาเครื่องต่อเข้าสายโทรเลข  อาจจะพูดกับกรุงเทพฯได้ทุกวัน  ที่ออกห่างทางโทรเลขจะพูดกับกรุงเทพฯไม่ได้มีไม่กี่วัน  การคมนาคมกับกรุงเทพฯเมื่อไปครั้งนั้นจึงสะดวกเสียยิ่งกว่ามณฑลที่ใกล้ๆบางแห่ง เช่น มณฑลเพชรบูรณ์เป็นต้น          ตอนไปในมณฑลอุดรสบฤดูหนาวเย็นสบายดี  บางทีถึงเย็นเกินต้องการ  เช่น เมื่อวันพักแรมที่ตำบลน้ำซวย แขวงจังหวัดหนองคาย ปรอทลงถึง ๓๘ ดีกรีฟาเรนไฮต์ ยังอีก ๖ ดีกรีก็จะถึงน้ำแข็ง  ฉันไม่เคยพบหนาวที่ไหนในเมืองไทยเหมือนวันนั้น  แต่มาสบฤดูร้อนเมื่อขากลับ ใกล้จะถึงมณฑลนครราชสีมา  ก็ร้อนจัดเหลือทนจนต้องเปลี่ยนเวลาเดินทาง  ออกเดินแต่ดึก ๔ นาฬิกา  มีคนถือคบแซงสองข้างทางไปจนรุ่งสว่าง  แล้วรีบไปให้ถึงที่พักแรมแต่ก่อน ๙ นาฬิกา  กินอาหารแล้วก็เที่ยวหาร่มเงาซุกซ่อนแสงแดดไปจนเวลาเย็น  จึงเดินเที่ยวเตร่ตรวจราชการต่างๆ  แต่เดินทางด้วยไม่ประมาท  ก็หามีใครที่ไปด้วยกันเจ็บไข้อย่างใดไม่  พรรณนาการเดินทางแล้ว  แต่นี้จะกล่าวถึงเฉพาะสิ่งเฉพาะอย่างต่อไป จากคุณ : กัมม์ - [ 28 ก.ค. 49 16:03:42 ]

ความคิดเห็นที่ 2 วินิจฉัยชื่อเมืองนครราชสีมา          เมืองนครราชสีมามีชื่อเป็น ๒ ชื่อ  แต่ก่อนมาคนทั้งหลายเรียกว่า "เมืองโคราช" ทั่วไป  เรียกว่า "เมืองนครราชสีมา" แต่ในทางราชการ  ถึงเดี๋ยวนี้ราษฎรก็ยังเรียกกันว่า "เมืองโคราช" เป็นพื้น  เหตุไฉนจึงมี ๒ ชื่อเช่นนั้น            ฉันเคยค้นเค้าเงื่อนแต่เมื่อขึ้นไปเมืองนครราชสีมาครั้งแรก  เวลานั้นไปรถไฟได้เพียงตำบลทับกวางในดงพระยาไฟแล้วต้องขี่ม้าต่อไป  เมื่อฉันไปพักแรมที่บ้านสูงเนิน เขาบอกว่าในอำเภอนั้นมีเมืองโบราณอยู่ ๒ เมือง  ฉันจึงให้เขาพาไปดู  เห็นเป็นเมืองย่อมๆไม่สู้ใหญ่โตนัก  แต่ก่อปราการด้วยศิลาและมีของโบราณอย่างอื่น  แสดงฝีมือว่าเป็นเมืองสร้างเมืองครั้งสมัยขอมทั้ง ๒ เมือง  เมืองหนึ่งตั้งอยู่ทางฝั่งซ้ายลำตะคลอง อันเป็นลำธารมาแต่เขาใหญ่  น้ำไหลไปตกลำน้ำมูล  อีกเมืองหนึ่งอยู่ทางฝั่งขวาลำตะคองไม่ห่างไกลกันนัก            เมืองทางฝั่งซ้ายเรียกชื่อว่า "เมืองเสมาร้าง"  เมืองทางฝั่งขวาเรียกชื่อว่า "เมืองเก่า"  สังเกตดูเครื่องหมายศาสนา  ดูเหมือนผู้สร้างเมืองเสมาร้างจะถือศาสนาพราหมณ์  ผู้สร้างเมืองเก่าจะถือพระพุทธศาสนา  ฉันยังจำได้ว่ามีพระนอนศิลาขนาดใหญ่อยู่ที่เมืองเก่าองค์หนึ่ง  ครั้นไปถึงเมืองนครราชสีมา เห็นลักษณะเป็นฝีมือไทยสร้างเมื่อภายหลัง ๒ เมืองที่กล่าวมาก่อน  รู้ได้ด้วยป้อมปราการล้วนก่อด้วยอิฐ และรื้อเอาแท่งศิลาจำหลักจากปราสาทหินครั้งขอมมาก่อแซมกับอิฐก็มีหลายแห่ง            เมื่อได้เห็นทั้ง ๓ เมืองดังว่ามา  ฉันคิดวินิจฉัยว่า "เสมาร้าง" น่าจะมีก่อนเพื่อน  เดิมเห็นจะเรียกว่า เมืองเสมา     เมื่อตั้ง "เมืองเก่า" เพราะเหตุอันใดอันหนึ่ง ทิ้งเมืองเสมาเป็นเมืองร้าง  คำว่า "ร้าง" จึงติดอยู่กับชื่อเมืองเสมา     เหตุใดจึงเรียกชื่ออีกเมืองหนึ่งว่า "เมืองเก่า" นั้นก็พอคิดเห็นได้  เพราะคำว่า "เก่า" เป็นคู่กับ "ใหม่"  ต้องมีเมืองใหม่จึงมีเมืองเก่า  แสดงความเมืองเดิมตั้งอยู่ที่ตำบลสูงเนิน  ครั้นสร้างเมืองนครราชสีมาเดี๋ยวนี้ขึ้น ย้ายมาอยู่เมืองใหม่แล้ว จึงเรียกเมืองเดิมว่า "เมืองเก่า"  แต่เมื่อเมืองยังตั้งอยู่ที่เมืองเก่าต้องมีชื่อเรียกเมืองนั้นอย่างใดอย่างหนึ่ง  เพราะจะเรียกว่า "เมืองเก่า" เมื่อยังไม่มี "เมืองใหม่" ไม่ได้          ข้อนี้ฉันคิดเห็นว่าเมื่อสร้าง "เมืองเก่า" ในสมัยขอม พวกพราหมณ์คงเอาชื่อ "เมืองโคราฆะบุระ" ในมัชฌิมประเทศอันอยู่ข้างใต้ไม่ห่างกับเมืองกบิลพัสดุ์  ที่พระพุทธองค์เสด็จประทับเมื่อยังเป็นพระโพธิสัตว์ มาขนาน  อย่างเดียวกับเมืองอื่นๆในอินเดียมาขนานในประเทศนี้มีอีกหลายเมือง เช่น เมืองอยุธยาและเมืองลพบุรีเป็นต้น  เมืองเก่านั้นเดิมคงเรียกว่า "เมืองโคราฆะบุระ" อันเป็นมูลของชื่อที่เรียกเพี้ยนมาว่า "เมืองโคราช"  ยังคิดเห็นต่อไปอีกว่า ชื่อที่เรียกเมืองใหม่ว่า "เมืองนครราชสีมา"    น่าจะเอาชื่อ "เมืองโคราฆะ" กับ "เมืองเสมา" มาผสมกันประดิษฐ์เป็นชื่อ "นครราชสีมา" ด้วย          ส่วนตัวเมืองนครราชสีมาเดี๋ยวนี้  ฉันพิจารณาดูลักษณะที่สร้าง กับทั้งขนาดและแผนผัง ทั้งรูปป้อมปราการ  ละม้ายเหมือนกับเมืองนครศรีธรรมราชมาก  เห็นว่าจะสร้างในสมัยเดียวกันทั้ง ๒ เมือง  แต่จะสร้างในรัชกาลไหนในกรุงศรีอยุธยา  ฉันนึกว่าได้เคยเห็นในหนังสือฝรั่งแต่งแต่โบราณเล่มหนึ่ง  ว่าสร้างในรัชกาลสมเด็จพระนารายณ์มหาราช  แต่เมื่อเขียนนิทานเรื่องนี้นึกชื่อหนังสือไม่ออกจึงไม่กล้ายืนยัน  กล่าวได้โดยมีหลักฐานแต่ว่าสร้างก่อน พ.ศ. ๒๒๒๕  เพราะในเรื่องพงศาวดารมีว่า  เมื่อสมเด็จพระนารายณ์สวรรคต  พระเพทราชาชิงได้ราชสมบัติ  เมืองนครราชสีมากับเมืองนครศรีธรรมราชตั้งแข็งเมือง  กองทัพในกรุงออกไปตีได้ด้วยยาก เพราะมีป้อมปราการทั้ง ๒ เมือง แก้ไขเมื่อ 28 ก.ค. 49 17:24:39 จากคุณ : กัมม์ - [ 28 ก.ค. 49 17:02:06 ]

ความคิดเห็นที่ 3 ติดตามอยู่....... จากคุณ : --- (NickyNick) - [ 28 ก.ค. 49 18:13:07 ]

ความคิดเห็นที่ 4 ตามมาอ่านและให้กำลังใจคุณ กัมม์ ครับ จากคุณ : CrazyMc - [ 28 ก.ค. 49 19:55:33 ]

ความคิดเห็นที่ 5 มาอ่านต่อครับ จากคุณ : โก้ (เซโก้4) - [ 28 ก.ค. 49 23:00:01 ]

ความคิดเห็นที่ 6 ขอบพระคุณทุกๆกำลังใจ และสวัสดีทุกๆท่านที่แวะเข้ามาเยี่ยมครับ จากคุณ : กัมม์ - [ วันภาษาไทยแห่งชาติ 08:06:09 ]

ความคิดเห็นที่ 7 ลานนกกะเรียน          ในเขตจังหวัดนครราชสีมา  ตามทางไปมณฑลอุดรมีทุ่งใหญ่ๆหลายแห่ง ที่ทำไร่ทำนาไม่ได้เพราะเป็นที่ลุ่ม  เวลาฤดูแล้งดินแห้งแข็งกระด้างถากไถไม่ลง  ถึงฤดูฝนฝนตกดินอ่อนถ้าถากไถทำไร่นาพอปลูกพรรณไม้ขยายกอเกิดลำต้นยังไม่ทันออกพืชผล  ก็ถึงเวลาน้ำป่าไหลหลากลงมาขังในท้องทุ่งนั้น ท่วมพรรณไม้ตายหมด  เป็นอย่างนั้นทุกปี  จึงไม่มีใครไปทำไร่นา  มีแต่กอหญ้าที่ขึ้นเอง  แล้วถูกน้ำท่วมเหลือแต่ซากอยู่ในท้องทุ่ง  เขาบอกว่าถึงฤดูแล้งมีนกกะเรียนมาทำรังไข่กับแผ่นดินในทุ่งว่างนั้น ตั้งหมื่นตั้งแสน  พอจวนถึงฤดูฝน ลูกนกบินได้ก็พากันหายไปหมด  ถึงฤดูแล้งหน้าก็กลับมาทำรังอีกเสมอทุกปี  นกกะเรียนที่มีเลี้ยงกันตามบ้านในกรุงเทพฯ ล้วนดักเอาลูกนกไปจากทุ่งนั้นทั้งนั้น         เมื่อฉันเดินทางจากเมืองนครราชสีมาไป ๒ วันถึงทุ่งมะค่า  ก็เห็นฝูงนกกะเรียนทำรังอยู่มากมายอย่างเขาว่า  พอมันเห็นคนหมู่ใหญ่ก็ตื่น พากันทิ้งรังบินหนีขึ้นไปร่อนอยู่เต็มท้องฟ้า  ดูจำนวนนับด้วยหมื่นไม่เคยเห็นที่ไหนเหมือน  ในเมืองไทยนี้นกกะเรียนก็ไม่มีชุม  เคยเห็นชินตาแต่ที่เขาจับเอามาเลี้ยงไว้  แต่นกกะเรียนเถื่อนไม่ใคร่จะได้เห็น            จึงพิศวงว่า ไฉนนกกะเรียนนับหมื่นจึงพร้อมใจกันมาทำรังในทุ่งมะค่า และมาเสมอทุกปี  พิเคราะห์ดูไปเข้าเค้าที่พวกนักปราชญ์ในยุโรปเขาสอบสวน  ได้ความว่ามีนกบางชนิดย้านที่ไปอยู่ต่างทวีป  ตามฤดูกาลเสมอทุกปี  ยกตัวอย่างดังเช่น นกสตอก(Stork)  รูปร่างคล้ายกับนกฝักบัวของไทย  เวลาฤดูร้อนชอบไปเที่ยวอาศัยทำรังออกลูกบนหลังคาเรือนคนในยุโรปข้างฝ่ายเหนือ  พอจะเข้าฤดูหนาวมันก็พากันบินหนีออกจากยุโรปไปอยู่ในทวีปแอฟริกา  จนถึงฤดูร้อนจึงกลับไปทำรังในยุโรปอีก  เปลี่ยนไปเปลี่ยนมาอย่างนั้นเสมอทุกปี  ชะรอยนกกะเรียนที่มาทำรังในทุ่งมะค่าก็จะทำนองเดียวกัน  อาจจะเป็นนกกะเรียนที่แยกย้ายกันอยู่ตามประเทศต่างๆในทวีปเอเชียนี้  มันรู้กันด้วยอย่างใดอย่างหนึ่ง  ว่าที่ทุ่งมะค่าในเมืองไทยเหมาะแก่การทำรังออกลูกยิ่งกว่าที่อื่นๆ  ถึงฤดูทำรังก็มารวมกันทำรังที่ทุ่งมะค่า  จำนวนนกกะเรียนจึงมากนับหมื่นเพราะมาแต่หลายประเทศด้วยกัน  หาใช่นกกะเรียนในเมืองไทยเท่านั้นไม่          นกพันธุ์อื่นที่มาอยู่ในเมืองไทยแต่บางฤดูก็ยังมีอีก  เช่น นกปากง่าม(Snipe) ก็มีแต่ในฤดูทำนา  เขาตรวจได้ความว่ามันทำรังออกลูกอยู่ในภาคไซบีเรียของประเทศรุสเซีย  ถึงฤดูจึงไปเที่ยวหากินตามประเทศอื่นๆในเวลาเมื่อประเทศนั้นๆมีอาหารบริบูรณ์  ถึงนกอีแอ่นที่ทำรังให้คนกินอยู่ตามเกาะในทะเล  พอลูกปินได้มันก็หายไปหมด  ไม่รู้ว่าไปไหน  จนถึงฤดูทำรังปีหน้าจึงกลับมาใหม่เสมอทุกปี  นิสัยสัตว์มันก็รู้จักโลกได้ดีตามประสาของมัน  เป็นแต่มนุษย์ไม่รู้ว่ามันบอกเล่านัดหมายกันอย่างไรเท่านั้น จากคุณ : กัมม์ - [ วันภาษาไทยแห่งชาติ 08:37:28 ]

ความคิดเห็นที่ 8 ไทยลานช้าง          ฉันเดินบกไปจากเมืองนครราชสีมา ๕ วัน  เข้าเขตมณฑลอุดรที่เมืองชนบท  พอถึงเมืองชนบทก็เห็นชาวเมืองผิดกับเมืองนครราชสีมา  ทั้งเครื่องแต่งตัวและฟังสำเนียงพูดภาษาไทยแปร่งไปอีกอย่างหนึ่ง  ซึ่งชาวกรุงเทพฯสำคัญกันมาแต่ก่อนว่าเป็นลาว  แต่เดี๋ยวนี้รู้กันมากแล้วว่าเป็นไทยมิใช่ลาว  ถึงในราชการแต่ก่อนก็อ้างว่าหัวเมืองในมณฑลพายัพกับมณฑลอุดรและอีสานเป็นลาว  เรียกมณฑลพายัพว่า "ลาวพุงดำ" เพราะผู้ชายชอบสักมอมตั้งแต่พุงลงไปจนถึงเข่า  เรียกชาวมณฑลอุดรและอีสานว่า "ลาวพุงขาว" เพราะไม่ได้สักมอมอย่างนั้น            เมื่อจัดหัวเมืองชายพระราชอาณาเขตเป็นมณฑลในรัชกาลที่ ๕ ราว พ.ศ. ๒๔๓๓  แรกก็ขนานนามหัวเมืองลาวพุงดำว่า "มณฑลลาวเฉียง"  ขนานนามหัวเมืองลาวพุงขาวว่า "มณฑลลาวพวน" มณฑล ๑  "มณฑลลาวกาว" มณฑล ๑  เป็นเช่นนั้นมาจนถึงสมัยเมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงเปลี่ยนแปลงลักษณะการปกครองพระราชอาณาเขตตั้งแต่ พ.ศ. ๒๔๓๕ เป็นต้นมา  ด้วยทรงพระราชปรารภว่า ลักษณะการปกครองแบบเดิมนิยมให้เป็นอย่าง ประเทศราชาธิราช(Empire)  อันมีเมืองคนต่างชาติต่างภาษาเป็นเมืองขึ้นอยู่ในพระราชอาณาเขต  จึงถือว่าเมืองชายพระราชอาณาเขต ๓ มณฑลนั้นเป็น "เมืองลาว"  และเรียกชาวเมืองซึ่งอันที่จริงเป็นชนชาติไทยว่าลาว  แต่ลักษณะการปกครองอย่างนั้นพ้นเวลาอันสมควรเสียแล้ว  ถ้าคงไว้กลับให้โทษแก่บ้านเมือง            จึงทรงพระราชดำริให้แก้ลักษณะการปกครอง  เปลี่ยนเป็นอย่าง พระราชอาณาเขต(Kingdom) ประเทศไทยรวมกัน  เลิกประเพณีที่มีเมืองประเทศราชถวายต้นไม้ทองเงิน  และให้เปลี่ยนนามมณฑลลาวเฉียงเป็น "มณฑลพายัพ"  เปลี่ยนนามมณฑลลาวพวนเป็น "มณพลอุดร"  และเปลี่ยนมณฑลลาวกาวเป็น "มณฑลอีสาน"  ตามทิศของพระราชอาณาเขต  ทั้งให้เลิกเรียกไทยชาวมณฑลทั้ง ๓ นั้นว่าลาวด้วย  แต่นั้นก็เรียกรวมกันว่า "ไทยเหนือ" แทนเรียกว่าลาว  ถ้าเรียกแยกกันก็เรียกตามชื่อมณฑลที่อยู่ว่า ชาวมณฑลพายัพ ชาวมณฑลอุดร ชาวมณฑลอีสาน  อย่างเช่นที่เรียกชาวมณฑลปักษ์ใต้ฝ่ายตะวันตกว่า "ชาวนคร" (นครศรีธรรมราช)(๑)          ครั้นมาถึงสมัยเมื่อเลิกมณฑลเสียแล้ว  มีผู้รู้โบราณคดีคนหนึ่งแต่งหนังสือเอาชื่อแว่นแคว้นมณฑลพายัพแต่โบราณ  มาใช้เรียกชาวมณฑลพายัพว่า "ชาวลานนา"  ฉันเห็นชอบด้วย  จึงเอาอย่างมาเรียกชาวมณฑลอุดรและอีสานในนิทานนี้ว่า "ชาวลานช้าง" ตามชื่อแว่นแคว้น  อันเป็นคู่กันกับ "ลานนา" มาแต่ก่อน          ไทยชาวลานช้าง  มีลัทธิธรรมเนียมที่ถือกันสืบมาแต่ดั้งเดิมหลายอย่าง  ท่านผู้รู้มีสมเด็จพระมหาวีรวงศ์(อ้วน)เป็นต้น  ได้เขียนอธิบายลงพิมพ์ไว้แล้วหลายเรื่อง  ในนิทานนี้ฉันจะเล่าถึงลัทธิธรรมเนียมแต่บางอย่าง ที่ฉันได้เห็นเมื่อขึ้นไปครั้งนั้น .................................................................................................................................................... (๑)  คำว่า "คนคอน"  ไม่ได้หมายเฉพาะ ชาวนครศรีธรรมราชเท่านั้น  แต่หมายถึงชาวมณฑลนครศรีธรรมราช เพื่อนผมมันบอกว่า มันก็ "คนค่อน"  ถ้าถามมันว่า "คอนไน่อ่ะ"  มันจะตอบว่า "คอนถ้ม"  ไอ้นี่..มั่ว จากคุณ : กัมม์ - [ วันภาษาไทยแห่งชาติ 10:46:57 ]

ความคิดเห็นที่ 9 พิธีบายศรี          ตั้งแต่เมืองชนบทไป  ฉันพักที่เมืองไหนพวกชาวเมืองก็มาทำพิธีบายศรีทำขวัญทุกเมือง  คือเอาของกินตั้งเรียงในพานซ้อนกันสองชั้นสามชั้น  ประดับประดาด้วยดอกไม้สดอย่างประณีตบรรจง  ขนาดของบายศรีใหญ่หรือเล็กตามฐานะของเมือง  พวกชาวเมืองเข้าขบวนกันแห่บายศรีมาทำขวัญ  เมืองใหญ่ก็มีขบวนแห่และเครื่องประโคมมาก่อน  ถ้าเป็นเมืองน้อยคนเชิญบายศรีก็นำหน้า  มีผู้เฒ่าสองสามคนนำราษฎรชายหญิงเดินตามบายศรีมาตั้งร้อย  ฉันนั่งรับที่มุขหน้าพลับพลา  เข้าเอาบายศรีมาตั้งที่ตรงหน้า  คนที่มาทำขวัญนั่งหลังบายศรีต่อออกไป  ถ้าที่นั่งบนพลับพลาไม่พอก็นั่งหลามลงไปถึงในสนามหน้าพลับพลา            เริ่มพิธีด้วยผู้เฒ่าเป็นหัวหน้าจุดธูปเทียนเครื่องสักการะ  แล้วว่าคำเชิญขวัญเป็นทำนอง  บางคนเสียงดีทำนองก็ไพเราะน่าฟัง  ตวามขึ้นต้นขอคุณพระศรีรัตนตรัยและขอพรเทวดา  แล้วประสิทธิพรให้แก่ฉันเป็นเอนกปริยาย  เมื่อจบแล้วผู้เฒ่าเอาด้ายคาดข้อมือฉัน  ที่บางแห่งเวลาคาดด้ายนั้น คนที่มาด้วยแตะต้องตัวกันต่อๆไปจนหมด  เป็นนัยว่าช่วยกันคาดด้ายทุกๆคน  ที่บางแห่งเมื่อทำขวัญแล้วยังมีการฟ้อนรำเป็นเครื่องมหรสพให้ดูด้วย            อันประเพณีบายศรีทำขวัญนี้ ดูเป็นประเพณีโบราณของชนชาติไทย มีด้วยกันทุกจำพวก  ชาวลานนาก็ทำเหมือนกับชาวลานช้าง  ไทยในราชธานีก็ยังมีพิธีทำขวัญ เป็นแต่ไม่แห่บายศรี  ดังเช่นทำขวัญเด็กก็ทำบายศรี มีของกินใส่ชามตกแต่งด้วยดอกไม้สด  เรียกว่า "บายศรีปากชาม" มีผู้เฒ่าว่าคำเชิญขวัญแล้วผูกด้ายคาดข้อมือให้เด็ก  เมื่อเด็กโกนจุกหรือจะบวช  ก็ทำขวัญด้วยมีบายศรีตองทำหลายชั้นคล้ายฉัตร  และมีคนว่าคำเชิญขวัญ  เป็นแต่เอาพิธีเวียนเทียนของพราหมณ์เพิ่มเข้า  พิธีหลวงสมโภชเจ้านายก็เอาพานแก้ว ทองเงิน ซ้อนกันเป็นบายศรีมีเครื่องกระยา  เป็นแต่เปลี่ยนไปให้พราหมณ์เวียนเทียนผูกด้ายคาดข้อพระหัตถ์  แต่หามีสวดเชิญขวัญไม่  ถึงกระนั้นก็เห็นเป็นเค้าได้ว่าพิธีบายศรีเป็นพิธีดั้งเดิมของชนชาติไทย  และไทยยังทำอยู่ทุกจำพวกจนบัดนี้ จากคุณ : กัมม์ - [ วันภาษาไทยแห่งชาติ 10:47:54 ]

ความคิดเห็นที่ 10 มาแล้วค่ะ มารายงานตัวและเป็นกำลังใจให้คุณกัมม์พิมพ์ต่อ ดิฉันตอนนี้อยู่กรุงเทพฯแต่กำลังจะจรไปมะนิลาจันทร์นี้ ขอติดตามอ่านอยู่ห่างๆละกันนะคะ จากคุณ : little kitty - [ วันภาษาไทยแห่งชาติ 11:28:20 ]

ความคิดเห็นที่ 11 ขอบคุณครับ  little kitty อยู่ที่ไหนๆ ก็ขอให้มีความสุขนะครับ มะนิลา  อยู่ใกล้แค่ปลายนิ้ว คลิก ขอกินข้าวก่อน  เดี๋ยวจะมาพิมพ์ต่อครับ จากคุณ : กัมม์ - [ วันภาษาไทยแห่งชาติ 11:38:27 ]

ความคิดเห็นที่ 12 ลงนามให้กำลังใจค่ะ และ save ใว้ด้วยอีก จากคุณ : สาวใหม - [ วันภาษาไทยแห่งชาติ 14:49:40 ]

ความคิดเห็นที่ 13 สวัสดีครับ  สาวใหม ยินดีครับ จากคุณ : กัมม์ - [ วันภาษาไทยแห่งชาติ 14:56:03 ]

ความคิดเห็นที่ 14 สมาคมไทยอย่างโบราณ          เวลาฉันไปเที่ยวตามบ้านเรือนของราษฎร  ไถ่ถามถึงการทำมาหากินและประเพณีที่ปกครองบ้านเรือน  ได้ฟังคำพวกชาวบ้านในมณฑลอุดรอธิบายยิ่งรู้ยิ่งพิศวง  ด้วยเห็นว่าชนชาติไทยได้เคยถึงวัฒนธรรม(Civilization)มาแล้วหลายอย่างตั้งแต่ดึกดำบรรพ์          จะพรรณนาถึงหมู่บ้านในตำบลซึ่งฉันได้ไปแห่งหนึ่งให้เห็นเป็นตัวอย่าง  แต่เรียกชื่อว่าหมู่บ้านอะไรลืมไปเสียแล้ว  อยู่ในระหว่างเมืองชนบทกับเมืองขอนแก่น  เป็นตำบลมีบ้านกว่า ๑๐๐ หลังคาเรือนด้วยกัน  ราษฎรในตำบลนั้น ครัวหนึ่งก็มีบ้านอยู่แห่งหนึ่ง  เรือนโรงในบ้านล้วนทำด้วยไม้มุงแฝก  มีรั้วล้อมรอบบริเวณบ้าน ลานบ้านตอนในรั้วทำสวนปลูกผักฝักแฟงที่กินเป็นอาหาร  กับคอกเลี้ยงหมูเลี้ยงไก่  ลานบ้านนอกรั้วออกไปทำไร่ฝ้ายและสวนกล้วยสวนพลู  สวนปลูกต้นหม่อมสำหรับเลี้ยงไหม  กับคอกเลี้ยงวัวเลี้ยงควายต่อหมู่บ้านออกไปถึงทุ่งนา  พวกชาวบ้านต่างมีนาทำทุกครัวเรือน  และถือกันเป็นธรรมเนียมว่าใครทำงานได้ต้องทำงานทุกคน  ผู้ชายทำงานหนัก เช่น ทำนาและเลี้ยงปศุสัตว์  ทั้งทำการปลูกสร้าง  และแบกขนต่างๆ  ผู้หญิงทำงานเบาอยู่กับบ้าน เช่นทำสวนทำไร่ เลี้ยงไหม และไก่หมู  ตลอดจนปั่นฝ้ายชักไหมและทอผ้า  ทุกครัวเรือนสามารถหาอาหารและสิ่งของจำเป็นจะต้องใช้ในการเลี้ยงชีพได้ โดยกำลังลำพังตนเพียงพอไม่อัตคัต(๒)          ฉันถามว่าสิ่งของที่ทำไม่ได้เอง เช่น มีดพร้าและไม้ขีดไฟเป็นต้น  หาได้ด้วยอย่างใด  เขาบอกว่าสัตว์ที่เขาเลี้ยง เช่น วัว ควาย ไก่ หมู ย่อมออกลูกมีเหลือใช้เสมอ  ถึงปีก็มีคนพวกค้าขายสัตว์ เช่น พวกที่ส่งหมูลงมาขายกรุงเทพฯเป็นต้น  ไปเที่ยวหาซื้อ  เขาขายสัตว์ที่เหลือใช้ได้เงินพอซื้อของที่ต้องการทุกอย่าง          ส่วนการปกครองนั้น ใครเป็นพ่อบ้านก็ปกครองผู้คนในบ้านของตน  หมู่บ้านอันหนึ่งมีผผู้ใหญ่ที่คนนับถือเป็น "จ่าบ้าน" เป็นนายตำบลผู้คนในหมู่บ้านนั้น  และที่สุดมี "ตาแสง" เป็นนายตำบล  ซึ่งเจ้าเมืองเลือกคนในตำบลนั้นที่ผู้คนนับถือมากตั้งเป็นหัวหน้าคนหนึ่ง  เพราะฉะนั้นเมื่อตั้งพระราชบัญญัติลักษณะการปกครองท้องที่มีกำนันผู้ใหญ่บ้าน  จึงปรับเข้ากับวิธีการปกครองอย่างโบราณที่เป็นอยู่แล้วได้โดยง่าย            ว่าต่อไปถึงคดีธรรม  ก็มีวัดซึ่งราษฎรช่วยกันสร้าง  แล้วนิมนต์พระภิกษุสงฆ์ไปอยู่สั่งสอนศีลธรรมและวิชาความรู้แก่ชาวบ้าน  ให้สมบูรณ์ประโยชน์ทั้งทางโลกและทางธรรมทุกตำบล  ลักษณะสมาคมของไทยแต่โบราณ  ถ้าว่าโดยย่อก็คือ  คนในตำบลนั้นมีที่อยู่ และมีที่ทำมาหากินพอกันไม่มีใครอดอยาก  แต่ใครทำงานได้ต้องทำงานทุกคนทั้งชายหญิง  ไม่มีคนสำรวยอยู่เปล่าหรือเที่ยวขอทานใครกิน  ทั้งตำบลไม่มีเศรษฐี และไม่มีคนจนเข็ญใจ  จึงมิใคร่มีใครเป็นโจรผู้ร้าย  เพราะอยู่เย็นเป็นสุขสบายด้วยกันหมด  จึงเห็นควรนับว่าถึงวัฒนธรรมอย่างสูง  ตามสมควรแก่ท้องถิ่นด้วยประการฉะนี้          เมื่อคิดดูถึงความประสงค์ของฝรั่งพวกโซเซียลิสม์  ซึ่งเห็นว่าต้องเฉลี่ยทรัพย์และสิทธิต่างๆให้มนุษย์มีเสมอภาคกัน  จึงจะเป็นสุขนั้น  หากสำเร็จดังว่า  ก็จะเป็นอย่างเช่นชาวมณฑลอุดรนี่เอง  ถ้าจะอวดว่าสมาคมโซเซียลิสม์มีมาในเมใองไทยหลายร้อยปีแล้ว  ก็จะได้กระมัง .................................................................................................................................................... (๑)  คือแนวทางเศรษฐกิจพอเพียง  ที่ชนชาติไทยเราได้หลงลืมไปนั้นเอง  ใครจะคิดว่าล้าสมัยก็ตามแต่ใจเถิด จากคุณ : กัมม์ - [ วันภาษาไทยแห่งชาติ 16:11:57 ]

ความคิดเห็นที่ 15 บ้านขี้ทูด          ยังมีวัฒธรรมที่ไทยเคยมีมาแล้วแต่โบราณอีกอย่างหนึ่ง  ซึ่งฉันได้ไปพบในมณฑลอุดร  คือที่ตำบลหนองหญ้าปล้องในแขวงเมืองชนบท  มีบ้านคนขี้ทูด คือ คนเป็น "โรคกุฏฐัง" ตำบลหนึ่ง  เขาว่าจำนวนคนกว่า ๑,๐๐๐ คน  เห็นจะนับรวมทั้งคนไข้และคนดีที่เป็นครอบครัวด้วย  บ้านขี้ทูดนั้นจะตั้งมาแต่เมื่อใดไม่มีใครทราบ  แต่พวกชาวเมืองว่าเป็นธรรมเนียมมาแต่โบราณทั่วทั้งมณฑลอุดร และน่าจะตลอดไปถึงมณฑลอีสานด้วย  ถือกันว่าถ้าใครเป็นโรคกุฏฐัง  ต้องย้ายไปอยู่บ้านขี้ทูดที่ตำบลหนองหญ้าปล้องนั้น  แต่ไปสร้างบ้านปลูกเรือนอยู่ และทำไร่นาหากินเหมือนอย่างคนสามัญ  ไม่มีใครควบคุมกักขังอย่างไร  เป็นแต่คนนอกครัวเรือนไม่เข้าไปอยู่ด้วย  และไม่มีใครยอมรับคนเป็นโรคกุฏฐังไว้ในบ้าน  ถือกันเหมือนเป็นกฎหมายมาแต่ดึกดำบรรพ์ ว่าถ้าใครเป็นโรคกุฏฐังก็ต้องย้ายไปอยู่บ้านขี้ทูด  และย้ายไปเองไม่ต้องมีใครขับไล่  จึงมีจำนวนคนมากขึ้น ๑,๐๐๐ คน  กำนันผู้ใหญ่ที่ปกครองที่ปกครองก็ล้วนอยู่ในพวกกุฏฐัง          เมื่อฉันผ่านไปเข้าเล่าให้ฟังว่า  เมื่อเร็วๆนั้นมีชายคนหนึ่งแต่งงานได้ไม่ช้านานปรากฏว่าเป็นโรคกุฏฐัง  เจ้าตัวกลัวโรคจะติดเมีย เตรียมตัวจะทิ้งมา  แต่เมียรักผัวสิ้นกลัวโรคกุฏฐังตามมาอยู่ด้วย  ได้ฟังก็นึกสงสาร  แต่หมอฝรั่งผู้เชี่ยวชาญการรักษาโรคกุฏฐัง  เข้าว่าโรคนั้นไม่ติดคนที่พ้องพานไปทุกคน  แม้ลูกของคนกุฏฐังก็มีเชื้อโรคติดตัวมาแต่บางคน  ที่เป็นปกติไปจนตลอดชีวิตก็มี จากคุณ : กัมม์ - [ วันภาษาไทยแห่งชาติ 16:12:09 ]

ความคิดเห็นที่ 16 คนคิดผิด          เมื่อฉันผ่านไปในแขวงเมืองกุมภวาปี ถึงตำบลบ้านสองเปลือย  ผู้นำทางเขาบอกว่าในตำบลนั้นมีพวกลาว (ไทยลานช้าง) ชาวเมืองนครนายกที่อพยพกลับมาจากเมืองเวียงจันทน์  แต่หมดกำลังไม่สามารถจะลงไปให้ถึงเมืองนครนายกได้  ยังต้องตั้งทำมาหากินอยู่ที่บ้านสองเปลือยหลายครัว  ฉันได้ยินแทบจะออกปากว่า "สมน้ำหน้า"  แต่หากละอายใจด้วยสงสาร  เพราะฉันเคยรู้เรื่องของคนพวกนั้นมาแต่ต้น          ด้วยในหนังสือสัญญาที่ไทยทำกับฝรั่งเศสเมื่อ ร.ศ. ๑๑๒ (พ.ศ. ๒๔๓๖)  มีข้อความหนึ่งว่า "ถ้าลาวเชื้อสายชาวเวียงจันทน์ที่ไทยกวาดเป็นเชลย(เมื่อรัชกาลที่ ๓)  อยากจะกลับไปบ้านเมืองเดิม  รัฐบาลไทยจะยอมให้ไปไม่ขัดขวาง" ดังนี้  แต่แรกไม่มีใครอยากไป  ต่อมาฝรั่งเศสแต่งให้กรมการชาวเมืองเวียงจันทน์คนหนึ่ง  เป็นพระยา แต่ชื่อไรฉันลืมเสียแล้ว  จะสมมติเรียกในนิทานนี้ว่า "พระยาเมือง" กับพรรคพวกลงมาเที่ยวเกลี้ยกล่อมพวกเชื้อสายชาวเวียงจันทน์  มีพวกที่อยู่เมืองนครนายกสมัครจะไปเมืองเวียงจันทน์ราวสัก ๒๐๐ คน  เพราะพระยาเมืองมาสัญญาว่าเมื่อขึ้นไปถึงเมืองเวียงจันทน์  รัฐบาลฝรั่งเศสจะให้ที่ไร่นา กับทั้งบ้านเรือน วัว ควาย ไถคราด และเงินทุน  ให้พอทำมาหากินเป็นสุขทุกคน            ฉันให้เจ้าเมืองกรมการชี้แจงว่าไม่จริงได้ดังว่าดอก  ก็ไม่เชื่อ  พากันขายเหย้าเรือนไร่นาแล้วอพยพไป  ต่อมาฉันได้ยินว่ามีพวกเวียงจันทน์ลงมาเกลี้ยกล่อมคนอีก  ฉันนึกขึ้นถึงคำที่เขาพรรณนาว่า  นิสัยแมว ถ้าใครดึงหนังท้องมันก็โก่งหลัง  ถ้าใครดึงหลังมันก็แอ่นท้อง  จึงเปลี่ยนอุบายใหม่  คราวนี้สั่งอย่าให้ห้ามปราม  ถ้าใครอยากไปให้ไป  เจ้าเมืองกรมการสงเคราห์ ช่วยหาคนซื้อไร่นาวัวควาย เร่งให้มันไปตามใจสมัคร  ก็กลายเป็นอย่างแมวได้จริงๆ  ไม่มีใครไป          ฝ่ายพวกที่อพยพไปคราวแรกนั้น  ไปถึงเมืองเวียงจันทน์ก็ไม่ได้ลาภผลตามสัญญา  ทั้งไปได้ความรู้ว่านาทางลานช้างทำไม่ได้ผลมากเหมือนนาทางข้างใต้  ก็พากันอพยพกลับมา  ที่ยังมีทุนกลับมาได้ถึงเมืองนครนายกก็มี  ที่หมดทุนก็ต้องตกค้างอยู่ที่บ้านสองเปลือย          แต่เรื่องนี้ยังมีข้อขำต่อไปอีก  เมื่อวันฉันไปถึงเมืองอุดรธานี  เขากระซิบบอกให้ดูชายคนหนึ่ง  ซึ่งยืนรับอยู่ที่ซุ้มคร่อมถนนที่ทำรับฉัน  สังเกตดูเป็นคนกลางคน อายุราวสัก ๕๐ ปี  เขาบอกคยนั้นแหละคือ พระยาเมือง ที่ได้ลงมาเกลี้ยกล่อมคนที่เมืองนครนายก  เมื่อกลับไปอยู่เวียงจันทน์  ไปเกิดผิดใจกับฝรั่งเศสขึ้นอย่างใดอย่างหนึ่ง  จึงอพยพครอบครัวของตนข้ามมาขอพึ่งไทย  พระยาศรีสุริยราชวรานุวัติรับไว้ให้อยู่ในเมืองอุดร  แล้วเลยให้เป็นนายงานทำซุ้มรับฉัน  จึงยืนรับอยู่ที่ซุ้มนั้น จากคุณ : กัมม์ - [ วันภาษาไทยแห่งชาติ 16:12:50 ]

ความคิดเห็นที่ 17 ขอเดิมเรื่องบ้านเรือนของคนลาวอีสานสมัยตอนสาวใหมยังเป็นเด็ก(ขี้ซน)หน่อยนะค่ะ ตอนเด็กใด้กลับไปเยื่ยมญาติที่อยู่ทางอุบลฯเหนือ ตอนอยู่นั้นใด้สังเกตเห็นบ้านที่เขาอยู่เป็นบ้านแบบทรงไทและมีลานบ้านด้วยอย่างที่บอก บ้านเขามีฝาผนังแบบบ้านที่ออกทรงไททั่วไปและบางผนังจะมีแผ่นใม้ที่เลื่อนเปิดออกดูข้างนอกหรือห้องนอนห้องอื่นใด้ แต่ไม่รู้ว่าเขาทำขึ้นเพื่ออะไร เห็นแล้วมันแปลกดี ไม่รู้ว่าบ้านทรงไทที่ภาคอื่นๆหรือที่อื่นๆมีเหมือนกันใหม ส่วนบ้านทรงไทนี้เขาสร้างบ้านใหม่ขึ้นมาแล้วเป็นแบบที่ มีเสาแบบ cement อย่างหลายๆบ้านตามประเทศไทยเขาสร้างกัน ส่วนตัวคิดว่ามันออกขี้แหล่มากเลย พูดแล้วเสียดายกับบ้านทรงไททางภาคอีสานมากเลยนะค่ะ ขออนุญาตเขียน ไท แทนคำว่าไทยนะค่ะ เพราะคนลาวและไทยก็คนเชื้อสายเดียวกัน แต่ลาวอีสานและลาวประเทศลาวมักจะพูดว่า ไทบ้าน ว่าเป็นคนมาจากใหน และคนอีสานที่พูดลาวว่า ลาวอีสาน นะค่ะ จากคุณ : สาวใหม - [ วันภาษาไทยแห่งชาติ 18:16:49 ]

ความคิดเห็นที่ 18 สวัสดีครับ  สาวใหม เห็นสาวใหมพูดถึงบ้านทรงไท   นึกถึงหนังสือของ คุณ เอนก   ที่รวมสถาปัตยกรรมไทย   ต้องกลับไปค้นดูก่อนนะครับ รวมแบบบ้านตามท้องถิ่นต่างๆ ดูแล้วมีเสน่ห์ตามลักษณะท้องถิ่น ข้อนี้สนับสนุนความคิดเห็น สาวใหมครับ ส่วนคำว่า "ไทย" หรือ "ลาว" ใน มหาชาติ ๑๓ กัณฑ์คำหลวง มีความหมายต่างออกไปกับสมัยนี้ ข้อนี้ขอติดไว้ก่อนนะครับ  ค้นได้แล้วจะเอามาลงไว้ด้วยกันครับ แก้ไขเมื่อ 31 ก.ค. 49 09:58:04 แก้ไขเมื่อ 31 ก.ค. 49 09:56:46 จากคุณ : กัมม์ - [ 31 ก.ค. 49 08:47:43 ]

ความคิดเห็นที่ 19 พระยาโพธิ          เมืองอุดรธานี  แต่เดิมเรียกว่า "บ้านเดื่อหมากแข้ง" เพิ่งตั้งเป็นเมือง  เมื่อ ร.ศ. ๑๑๒ (พ.ศ. ๒๔๓๖)  ยังไม่มีอะไรที่น่าพรรณนาในนิทานนี้  นอกจากตัวพระยาศรีสุริยราชวรานุวัติ(โพธิ) ซึ่งจะเรียกต่อไปตามสะดวกว่า "พระยาโพธิ" ผู้เป็นสมุหเทศาภิบาลมณฑลอุดรในเวลาเมื่อฉันไปครั้งนั้น  ด้วยเป็นคนเคยทำความชอบอย่างแปลกและมีความสามารถก็เป็นอย่างแปลก  แต่ตัวถึงอนิจกรรมเสียนานแล้ว  ฉันรู้เรื่องอยู่บ้างจะเล่าฝากไว้ในนิทานนี้  เพื่อให้ความชอบความดีของ พระยาศรีสุริยราชวรานุวัติ(โพธิ) ปรากฏอยู่อย่าให้สูญเสีย          พระยาโพธิดูเหมือนจะเป็นชาวเมืองจันทบุรี  เข้ามาถวายตัวเป็นมหาดเล็กอยู่กับกรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์แต่เพิ่งรุ่นหนุ่ม  จะได้ศึกษามาแต่ก่อนอย่างไรบ้างไม่ปรากฏ  แต่มาได้รับการอบรมด้วยตามเสด็จติดพระองค์กรมหลวงสรรพสิทธิฯเข้าวังและไปไหนๆอยู่เนื่องนิจ  จนรู้จักเจ้านายขุนนางและรู้ขนบธรรมเนียมในราชสำนัก  แม้ตัวฉันก็รู้จักพระยาโพธิตั้งแต่ยังเป็นมหาดเล็กกรมหลวงสรรพสิทธิฯ  แต่จะเป็นเพราะใดหาทราบไม่ เมื่อกรมหลวงสรรพสิทธิฯเสด็จออกไปรับราชการ ณ เมืองนครราชสีมาและเมืองอุบล  พระยาโพธิไม่ได้ตามเสด็จไปด้วย  จึงขึ้นไปคิดค้าขายทางเมืองเหนือ  เจ้าพระยาสุรสีห์วิสิษฐศักดิ์ เมื่อยังเป็นสมุหเทศาภิบาลมณฑลพิษณุโลกพบตัว  เห็นเป็นคนมีแววดีจึงชวนเข้ารับราชการ  ได้เป็นตำแหน่งต่างๆตั้งแต่ชั้นผู้น้อยเลื่อนขึ้นไปโดยลำดับด้วยความสามารถ จนได้เป็น พระสีหสงคราม ผู้ว่าราชการเมืองอุตรดิตถ์          เมื่อ พ.ศ. ๒๔๔๕ เกิดเหตุพวกผู้ร้ายเงี้ยวปล้นได้เมืองแพร่  เวลานั้นเผอิญเจ้าพระยาสุรสีห์ฯลงมารั้งตำแหน่งปลัดทูลฉลองกระทรวงมหาดไทยแทนพระยามหาอำมาตย์เมื่อไปรับราชการยุโรป  และตัวฉันก็ได้เคยไปเมืองเหนือ  และเคยบกแต่เมืองอุตรดิตถ์ไปถึงเมืองแพร่  รู้เบาะแสภูมิลำเนาอยู่ด้วยกันทั้ง ๒ คน  พอได้รับโทรเลขบอกข่าวเกิดผู้ร้ายเงี้ยวฉบับแรก  เมื่อผู้ร้ายตีเมืองแพร่ได้แล้ว  ปรึกษากันในขณะนั้นเห็นว่า  พวกเงี้ยวคงกำเริบเลยลงมาตีเมืองอุตรดิตถ์  เพราะเป็นเมืองที่มีทรัพย์สินมากและไม่มีใครรู้ตัว  จึงรีบมีโทรเลขไปยังเมืองอุตรดิตถ์ฉบับหนึ่ง  สั่งพระยาโพธิให้รวบรวมกำลังกับเครื่องศัสตราวุธ  รีบยกไปกักทางที่ช่องเขาพรึง อันเป็นที่คับขันในทางเดินมายังเมืองอุตรดิตถ์  โทรเลขอีกฉบับหนึ่งมีถึงพระยาสัชนาลัยบดี(จำไม่ได้ว่าตัวชื่ออะไร และเวลานั้นยังเป็นมีนามว่าอย่างไร) ผู้ว่าราชการเมืองสวรรคโลก  สั่งให้รีบรวมกำลังและเครื่องศัสตราวุธ ยกจากเมืองสวรรคโลกขึ้นไปตีเมืองแพร่ทางเมืองลองอีกกองหนึ่ง          พระยาโพธิยกไปถึงเขาพรึงก็พบเงี้ยวยกลงมาดังคาดไว้  ได้รับกับเงี้ยวที่ปางต้นผึ้ง ๒ วันกักพวกเงี้ยวไว้ได้  พอพวกเงี้ยวรู้ว่ามีกำลังเมืองสวรรคโลกยกขึ้นไปเมืองแพร่ทางข้างหลังอีกกองหนึ่ง  ก็พากันถอยหนีจากเขาพรึงกลับไปเมืองแพร่   พระยาโพธิรบเงี้ยวป้องกันเมืองอุตรดิตถ์ไว้ได้ครั้งนั้น  เป็นแรกที่จะปรากฏเกียรติคุณ  ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ และเลื่อนบรรดาศักดิ์จากที่พระสีหสงครามขึ้นเป็น พระยาศรีสุริยราชวรานุวัติ เป็นบำเหน็จความชอบ            ต่อมาเจ้าพระยาสุรสีห์ฯย้ายไปเป็นสมุหเทศาภิบาลมณฑลพายัพแล้ว  พระยาโพธิได้เป็นสมุหเทศาภิบาลมณฑลพิษณุโลก  แต่ไม่ช้าก็ย้ายไปเป็นสมุหเทศาภิบาลมณฑลอุดร  ด้วยเป็นที่สำคัญกว่ามณฑลพิณุโลก  เพราะอยู่ต่อแดนต่างประเทศ และอาณาเขตกว้างใหญ่ ผู้คนพลเมืองมากกว่ามณฑลพิษณุโลก  นอกจากนั้นฉันเห็นว่าเหมาะแก่คุณวิเศษเฉพาะตัวพระยาโพธิด้วย  เพราะสังเกตมาตั้งแต่ยังเป็นผู้ว่าราชการเมืองอุตรดิตถ์ อันเป็นที่ประชุมชนต่างชาติต่างภาษาไปมาค้าขายเป็นอันมากอยู่เนืองนิจ  เห็นว่า  พระยาโพธิมีอัธยาศัยถนัดเข้ากับคนต่างชาติต่างภาษา  สามารถวางตนให้คนต่างจำพวกเคารพนับถือ  เมื่อไปอยู่มณฑลอุดรก็ปรากฏคุณวิเศษเช่นว่ามา  พึงเห็นเช่นพระยาเมืองชาวเวียงจันทน์มาขอพึ่งดังเล่ามาแล้ว          และยังมีเรื่องสำคัญกว่านั้น  จะเล่าให้เห็นเป็นตัวอย่างอีกเรื่องหนึ่ง  เมื่อภายหลังฉันไปมณฑลอุดรได้สักปีหนึ่ง  วันหนึ่งราชทูตฝรั่งเศสให้มาบอกว่า  กิจการทางชายแดนฝรั่งเศสกับไทยก็เรียบร้อยมานานแล้ว  แต่เดี๋ยวนี้ได้ทราบว่าสมุหเทศาภิบาลมณฑลอุดร รับญวนหัวหน้ากบฏที่หนีจากเมืองญวนเลี้ยงไว้คนหนึ่ง  เหตุใดจึงทำเช่นนั้น  ฉันได้ฟังออกประหลาดใจ  ตอบไปว่าฉันไม่ทราบเลยทีเดียว  แต่เทศาฯคนนั้นฉันไว้ใจว่าคงไม่ทำอะไรให้ผิดความประสงค์ของรัฐบาล  ถ้ารับญวนหัวหน้ากบฏเลี้ยงไว้ ก็เห็นจะเป็นเพราะไม่รู้ว่าเป็นคนเช่นนั้น  ฉันจะถามดูก่อน  เมื่อมีตราถามไป  พระยาโพธิตอบมาว่า เดิมญวนคนนั้นไปหาที่เมืองอุดรธานี  ว่าจะขอรับจ้างทำการงานเลี้ยงชีพแล้วแต่จะใช้  พระยาโพธิสืบได้ความว่าเคยเป็นหัวหน้าพวกกบฏหนีมาจากเมืองญวน  คิดว่าที่ในมณฑลอุดรธานี มีพวกญวนเข้ามาตั้งค้าขายอยู่หลายแห่ง  ถ้าปล่อยญวนคนนั้นไปเที่ยวหากินตามชอบใจ  อาจจะไปชักชวนพวกญวนที่อยู่มณฑลอุดรให้ร่วมคิดกับพวกกบฏ  ด็จะเกิดลำบากขึ้นในระหว่างรัฐบาลทั้งสองฝ่าย  ครั้นจะจับกุมกักขังญวนคนนั้น  ก็ไม่ไดทำความผิดอย่างใดในเมืองไทย  เห็นว่าหางานให้ทำอยู่ใกล้ๆจะดีกว่าอย่างอื่น  มันทำอย่างไรจะได้รู้  จึงได้จ้างญวนนั้นไว้เป็นคนเลี้ยงม้า  ฉันอ่านคำตอบชอบใจ ส่งไปให้ทูตฝรั่งเศสดู  ก็ชมมาว่าเทศาฯทำถูกแล้ว          พระยาโพธิเป็นสมุหเทศาภิบาลมณฑลอุดร  มาจนถึงอนิจกรรม  ในเวลานั้นฉันยังเป็นเสนาบดีกระทรวงมหาดไทย  รู้สึกเสียดายอย่างยิ่ง จากคุณ : กัมม์ - [ 31 ก.ค. 49 10:01:57 ]

ความคิดเห็นที่ 20 ไม่มีเวลาว่างอ่านเลยครับ ทั้งของตัวเองและของใครๆ แต่มาทักทายกันก่อนตามธรรมเนียมไทยครับ จากคุณ : NickyNick - [ 31 ก.ค. 49 10:02:48 ]

ความคิดเห็นที่ 21 สวัสดีครับ  คุณ Nicky ว่างๆแล้วค่อยมาอ่านก็ได้ครับ เชื่อว่าทุกๆท่านคงเมตตา คลิกเก็บไว้ในคลังกระทู้เช่นเคย จากคุณ : กัมม์ - [ 31 ก.ค. 49 10:43:57 ]

ความคิดเห็นที่ 22 ชาวลานช้างไหว้เจ้า          เมื่อฉันขึ้นไปมณฑลอุดร  กรมหลวงประจักษ์ฯเสด็จกลับลงมากรุงเทพฯเสียกว่า ๑๐ ปีแล้ว  เห็นจะเป็นเพราะราษฎรไม่ได้เห็นเจ้านายมาช้านาน  พอได้ยินข่าวว่าจะมีเจ้านายเสด็จขึ้นไปก็พากันปิติยินดี  ตั้งแต่ฉันเข้าเขตมณฑลอุดรเดินทางผ่านตำบลไหน  ก็เห็นราษฎรชาวบ้านในตำบลนั้นทั้งชายหญิงเด็กผู้ใหญ่  พากันมานั่งคอยเคารพอยู่ที่ริมทางเป็นหมู่ๆและมากๆ  เวลาไปหยุดพักที่ไหน  พวกราษฎรก็พากันนั่งห้อมล้อมรอบข้าง  บางคนก็มาไหว้ด้วยมือเปล่า  บางคนมีเครื่องสักการะมาด้วย  บางคนถึงเอาขันใส่น้ำมาขอให้ทำน้ำมนต์  และอยากเข้าให้ใกล้ชิดทุกคน  พวกหนึ่งเข้ามากราบไหว้แล้วถอยออกไป  พวกใหม่ก็เข้ามาแทน   มีกิจที่ต้องรับและปราศรัยให้พรพวกราษฎรเพิ่มขึ้นตลอดทางที่ไปทุกแห่ง  แต่ที่ไหนก็ไม่เหมือนเมืองหนองคาย          เวลาฉันพักอยู่ที่นั่น แต่เช้าก็มีพวกราษฎรมาหาทุกวัน  พวกไหนมาถึงก็เข้ามานั่งอยู่ที่หน้าพลับพลา  คอยอยู่จนฉันออกไปปราศรัยแล้วจึงกลับไป  พวกหนึ่งไปแล้ว พวกอื่นก็มาอีก  ถ้าไม่ได้พบฉันก็ไม่กลับ  ต้อง "เสด็จออก" ร่ำไปไม่รู้ว่าวันละกี่ครั้ง  จนฉันออกปากว่าอ่อนใจ  พวกกรมการเมืองหนองคายเขาจึงบอกให้รู้ ว่าราษฎรที่มาหานั้น มิใช่แต่ชาวเมืองหนองคายเมืองเดียว  พวกราษฎรทางฝั่งซ้ายในแดนฝรั่งเศสก็มามาก  ฉันได้ฟังก็เกิดลำบากใจ  ด้วยเดิมคิดไว้ว่าจะหาโอกาสไปดูเมืองเวียงจันทน์  แต่นึกขึ้นว่าถ้าเวลาเมื่อฉันไป  มีพวกราษฎรในเมืองเวียงจันทน์พากันมาห้อมล้อมไหว้เจ้า ตามประสาของเขาเหมือนอย่างทางฝั่งข้างนี้  ก็อาจจะกระเทือนไปถึงการเมือง  จึงงดความประสงค์  เลยไม่ได้ไปเห็นเมืองเวียงจันทน์  แต่ถึงกระนั้นก็ยังไม่พ้นความลำบากได้ทีเดียว          ด้วยเมื่อลงเรือไปลาแครนเดียของฝรั่งเศส  ล่องลำแม่น้ำโขงลงไปจากเมืองหนองคาย  ถึงเวลาบ่ายในวันแรกล่องนั้น  นายเรือขอจอดรับฟืนที่สถานีของฝรั่งเศสแห่งหนึ่งทางฝั่งซ้าย  เวลาขนฟืนลงเรือ  ฉันนั่งอยู่บนดาดฟ้าด้วยกันกับนายพันตรีโนลังฝรั่งเศส  ซึ่งรัฐบาลให้เป็นผู้ไปกับฉัน  มียายแก่คนหนึ่งถือพานเครื่องสักการะเดินไต่ตลิ่งลงมาจากสถานี  ฉันเห็นก็นึกว่าคิดถูกที่ไม่ไปเมืองเวียงจันทน์  แต่ที่นี่มีเพียงยายแก่คนเดียวจะประสานการเมืองได้ไม่ยากนัก  พอแกลงมาในเรือ เดินตรงเข้ามาหาฉัน  ฉันชี้มือให้แกไปที่นายพันตรีโนลัง  แต่เขาก็คิดทันท่วงที ลุกขึ้นเดินไปรับพานเครื่องสักการะจากมือยายแก่เอามาส่งให้ฉัน  ก็เป็นการเรียบร้อยด้วยอัชฌาสัยทั้งสองฝ่าย จากคุณ : กัมม์ - [ 31 ก.ค. 49 11:08:08 ]

ความคิดเห็นที่ 23 แก้ไขเมื่อ 31 ก.ค. 49 11:25:47 จากคุณ : กัมม์ - [ 31 ก.ค. 49 11:10:09 ]

ความคิดเห็นที่ 24 แก้ไขเมื่อ 31 ก.ค. 49 11:27:40 จากคุณ : กัมม์ - [ 31 ก.ค. 49 11:10:44 ]

ความคิดเห็นที่ 25 ตอนส่งละไม่ค่อยจะอยากไป ตอนจะไป  ไปซะสี่ความคิดเห็นเลย ความคิดเห็นที่ลบออก   เป็นข้อความเดียวกับความคิดเห็นที่ ๒๒ ครับ แก้ไขเมื่อ 31 ก.ค. 49 11:29:45 จากคุณ : กัมม์ - [ 31 ก.ค. 49 11:22:47 ]

ความคิดเห็นที่ 26 นิทานที่ ๑๗ เรื่องแม่น้ำโขง          นิทานนี้จะเล่าถึงเรื่องต่างๆ ซึ่งฉันได้รู้เห็นเมื่อครั้งไปตรวจราชก่ารมณฑลอุดรและอีสานใน พ.ศ. ๒๔๔๙  ต่อนิทานเรื่องลานช้างอีกเรื่องหนึ่ง  เริ่มด้วยพรรณนาถึงแม่น้ำโขง  ซึ่งฉันได้ล่องมาทางเรือ ๖ วัน  ตั้งแต่เมืองหนองคายจนถึงเมืองมุกดาหาร  แต่จะต้องบอกออกตัวไว้ก่อนสักหน่อยว่า  ฉันได้ไปเห็นมากว่า ๓๐ ปีแล้ว  จะพรรณนาคลาดเคลื่อนเพราะหลงลืมไปบ้างก็เป็นได้  แม่น้ำโขงที่ฉันได้เห็นในครั้งนั้น  ในแผนที่ฝรั่งเศสเขากำหนดว่าเป็นตอนที่ใช้เรือไฟล่องได้ตลอดปี  ยังมีตอนอื่น เช่น ในระหว่างเมืองหลวงพระบางกับเมืองเวียงจันทน์เขาว่าใช้เรือไฟได้แต่ฤดูแล้งแต่บางตอน  ยังมีบางตอน เช่น ที่แก่งลี่ผี ใกล้แผ่นดินต่ำแดนเมืองเขมรเป็นต้น  ใช้เรือไฟไม่ได้ก็มี  แม้ในตอนที่ว่าใช้เรือไฟได้ตลอดปี  แม่น้ำโขงก็แปลกกับแม่น้ำอื่นในเมืองไทยหลายสถาน  ดังจะพรรณนาให้เห็นว่าแปลกกันอย่างไรบ้าง ลักษณะแม่น้ำโขง          ฉันไปเห็นแม่น้ำโขงเป็นครั้งแรกที่เมืองหนองคาย  พอแลเห็นก็ตระหนักใจว่า ใหญ่โตกว่าแม่น้ำอื่นๆในเมืองไทยทั้งสิ้น  ยืนบนตลิ่งแลดูไปทางฟากข้างโน้น เห็นวัวควายที่อยู่ตามชายหาดตัวเล็กจิ๋ว  ถึงถามกันว่า "นั่นวัวหรือควาย"  คนที่อยู่ทางฝั่งโน้นก็เห็นถนัดต่อเมื่อเดิน  ถ้านิ่งอยู่กับที่ก็มิใคร่สังเกตได้  แต่นอกจากเห็นว่าใหญ่โตแล้ว  ดูแม่น้ำโขงที่เมืองหนองคายยังไม่เห็นอย่างอื่นผิดกับแม่น้ำเจ้าพระยาทางเมืองเหนือเท่าใดนัก  ต่อเมื่อล่องเรือจากเมืองหนองคายจึงรู้ว่าแม่น้ำโขงผิดกับแม่น้ำอื่นในเมืองไทยอย่างไรบ้าง            เริ่มต้นแต่วันแรกจะลงเรือ  ฉันแต่งตัวแล้วต้องนั่งคอยแสงสว่างอยู่จนเกือบ ๘ นาฬิกา จึงลงเรือได้  เพราะฤดูที่ฉันไปพอถึงเวลาพลบอาทิตย์ตก  หมอกก็ลงในแม่น้ำโขงมืดไปตลอดคืน  จนรุ่งเช้าแสงแดดแข็งหมอกจึงจาง  เพราะฉะนั้นเรือจะขึ้นล่องในแม่น้ำโขงเวลากลางคืนไม่ได้  เรือไปของรัฐบาลฝรั่งเศสที่ฉันมา  พอถึงที่พักแรมเวลาเย็นเขาจอดส่งฉันขึ้นบกทางฝั่งขวา  แล้วก็ข้ามไปจอดนอนทางฝั่งซ้าย  รุ่งเช้าพอหมอกจางเขาจึงข้ามมารับลงเรือต่อไป  แต่เมื่อวันไปถึงท่าอุเทน เผอิญถึงต่อเวลาพลบ  นายเรือขอจอดที่เมืองฟองวินทางฝั่งซ้ายใกล้ๆกับเมืองท่าอุเทน  ด้วยว่าหมอกลงแล้วแลไม่เห็นท้องน้ำถนัด  เขาเกรงเรือจะติด ฉันต้องลงเรือพายของเมืองท่าอุเทนข้ามมายังที่พักแรม  ต่อรุ่งเช้าหมอกจาง เรือไฟจึงมาข้ามมารับตามเคย          แม่น้ำโขงผิดกับแม่น้ำอื่นๆในเมืองไทยอีกอย่างหนึ่ง  ที่มีเกาะมากกว่ามาก  พวกชาวเมืองเรียก เกาะ ว่า "ดอน"  ก็ถูกโดยนัยหนึ่งเพราะเกาะในแม่น้ำโขงโดยมากเป็นแต่แผ่นดินดอนอยู่ใต้น้ำ  ถึงฤดูแล้งน้ำลดจึงโผล่ขึ้นเป็นเกาะ  เกาะที่สูงพ้นน้ำอยู่ตลอดปีเป็นที่ตั้งบ้านเรือนอาศัยได้  เหมือนเช่นเกาะใหญ่หรือเกาะบางปะอินในแขวงกรุงศรีอยุธยามีน้อย  แต่ดอนทั้งปวงนั้น  เวลาน้ำท่วมพัดพาเอาธาตุต่างๆมาตกเป็นปุ๋ยเสมอทุกปี  เมื่อโผล่ขึ้นเป็นเกาะเนื้อดินดี ปลูกต้นไม้งอกงาม  จึงเป็นที่ชาวเมืองชอบไปตั้งทำไร่ในฤดูแล้ง  ปลูกพรรณไม้ล้มลุกต่างๆ เช่น ยาสูบและข้างโพด ฟักแฟงแตงถั่ว  เป็นสินค้าหาเลี้ยงชีพเป็นประโยชน์มาก            สังเกตดูตามฝั่งทั้งสองฟากแม่น้ำโขง ก็เห็นผิดกับแม่น้ำอื่นๆในเมืองไทย  ด้วยตามแม่น้ำอื่นมักมีวัดและบ้านเรือนอยู่ตามริมแม่น้ำระยะไม่ห่างไกลกันนัก  ถึงตรงที่ว่างบ้านเรือน ก็เป็นที่มีเจ้าของทำเรือกสวนไร่นาตามฤดู  หาใคร่มีที่รกร้างว่างเปล่าไม่  แต่ริมฝั่งแม่น้ำโขงตลอดทางที่ฉันไป  นอกจากตรงที่ตั้งเมืองหรือหมู่บ้านใหญ่ มักเป็นที่เปลี่ยว  บางแห่งถึงสัตว์ป่าสูงเช่นนกยูงมาลงอาศัยทำรังก็มี          เรือล่องไปนานๆจะเห็นมีเรือนอยู่ริมน้ำ  ฉันลองขึ้นไปดูบนบกที่ตรงป่าเปลี่ยวแห่งหนึ่ง  พบต้นไม้ที่แลเห็นเป็นป่าอยู่บนตลิ่งก็ไม่มีต้อนไม้อย่างใหญ่ เช่ยต้นตะเคียนหรือยางยูง  สังเกตดูคันตลิ่งเป็นแผ่นดินดอน  เข้าไปข้างในสักสี่ห้าเส้นแล้วก็ลาดลุ่มลงไปเป็นลำลาบ  มีรอยน้ำขังยืดยาวไปตามแนวตลิ่งทั้งข้างเหนือข้างใต้  ผู้นำทางเขาบอกว่าฝั่งแม่น้ำโขงมักเป็นลำลาบอยู่ข้างในอย่างนั้นทั้งสองฟาก  บางแห่งก็เป็นที่ลุ่มเข้าไปไกลๆ  ในฤดูฝนน้ำไหลหลากมาขังอยู่ในลำลาบเหล่านั้น  น้ำลึกทำนาไม่ได้  ราษฎรจึงมิใคร่ตั้งบ้านเรือนอยู่ริมแม่น้ำโขง  นอกจากตรงที่มีเกาะทำไร่ขายสินค้าหากินได้  แห่งใดแผ่นดินดอนลงมาถึงฝั่งแม่น้ำโขง ก็ต้องตั้งเมืองหรือหมู่บ้านใหญ่ในที่แห่งนั้น  เพราะทำไร่นาหากินได้สะดวก  เมื่อได้ฟังเขาชี้แจงก็เข้าใจว่า  เพราะเหตุใดแม่น้ำโขงจึงเป็นป่าเปลี่ยวโดยมาก          สังเกตดูเรือที่ใช้กันในแม่น้ำโขงก็ผิดกับแม่น้ำอื่น  ด้วยชาวเมืองใช้กันแต่เรือพายอย่างขุดมาดไม้ต้นเดียว  มีทุกขนาดตั้งเเต่เรือยาวสำหรับเจ้าบ้านภารเมือง  ลงมาจนเรือคอนขนาดเล็กที่ชาวบ้านใช้  ล้วนเป็นเรือขุดมาดไม้ต้นเดียวทั้งนั้น  ไม่เห็นใช้เรือต่อเช่นเรือสามปั้น  หรือเรือมาดขึ้นกระดานเช่นเรือพายม้า เรือแจวและเรือแล่นใบก็ไม่เห็นมีในแม่น้ำโขง  ถ้าชาวเมืองจะทำเรือต่อหรือเรือมาดขึ้นกระดานใช้  ดูก็ไม่ยากอันใด  ที่ไม่ทำเห็นจะเป็นเพราะ เรืออย่างอื่นใช้ในแม่น้ำโขงตอนนั้นไม่ได้สะดวก  จึงใช้แต่เรือขุดมาด  การขนส่งสินค้าทางแม่น้ำโขงเห็นเอาเรือขุดมาด ๒ ลำ ผูกขนานกันทำแคร่และประทุนครอบเป็นที่บรรทุกสินค้าอย่างหนึ่ง  อีกอย่างหนึ่งทำแพไม้ไผ่ผูกเป็นรูปหัวแหลมท้ายแหลมมีประทุนตลอดแพ  เว้นแต่ตอนหัวกับตอนท้าย  กับมีทางเดินได้รอบประทุนสำหรับถ่อค้ำคัดท้ายให้ตรงทาง  และมีเสากระโดงผูกกังหันสำหรับสังเกตทางลมด้วยทุกแพ  น่าจะใช้ได้แต่ขาล่องทั้งเรือมาดและแพ  ขาขึ้นเขาจะขนสินค้าไปทางน้ำอย่างไรฉันไม่ได้เห็น          ฝรั่งเศสเอาเรือไฟไปใช้ในแม่น้ำโขงตอนนั้น  นอกจากเรือไฟของรัฐบาลที่มาส่งฉัน  ฉันได้เห็นเรือไฟบริษัทฝรั่งเศสรับจ้างส่งคนโดยสารและสินค้ามี ๒ ลำ  เป็นเรือดาดฟ้าสองชั้นยาวราวสัก ๑๕ วา  ขึ้นล่องในระหว่างเมืองสุวรรณเขตกับเมืองเวียงจันทน์ สัปดาห์ละครั้งหนึ่ง  แต่รัฐบาลต้องช่วยมาก  เป็นต้นแต่ตั้งสถานีให้มีฟืนสำหรับเรือไฟเป็นระยะตลอดทาง  และให้มีพนักงานตรวจร่องน้ำก่อกรุยหมายทางแล่นเรือตามแก่งและที่น้ำตื้น  บางแห่งก็มีคนสำหรับนำร่อง  นอกจากนั้นว่ายังต้องให้เงินหนุนทุนบริษัทที่เดินเรือไฟในแม่น้ำโขง  ทั้งตอนนี้และตอนอื่นถึงปีละ ๔๐๐,๐๐๐ แฟรงก์  มิฉะนั้นบริษัทก็ขาดทุน  ไม่สามารถเดินเรือในแม่น้ำโขงได้          แม่น้ำโขงผิดกับแม่น้ำในเมืองไทยอีกอย่างหนึ่ง  ที่ภัยอันตรายในการขึ้นล่องมีมากกว่า และแปลกกับแม่น้ำอื่นๆ  เป็นต้นแต่สัตว์ร้ายที่ในน้ำเช่น จระเข้ก็มี  และยังมีเงือกเพิ่มขึ้นอีกอย่างหนึ่ง  เขาว่าเป็นปลาชนิดหนึ่งที่มีแรงไฟฟ้าในตัว  ถ้าใครไปพ้องพานให้ตกใจ  มันก็ปล่อยพิษไฟฟ้าให้ถูกตัวสลบเลยจมน้ำตาย  ปลาอย่างนี้ไม่เคยได้ยินว่ามีในเมืองไทยที่แม่น้ำอื่น            นอกจากสัตว์ร้าย ยังมีหินนอนวันอยู่ในท้องน้ำ  คนล่องเรือแลไม่เห็นด้วยน้ำขุ่น  แม้เรือไฟฝรั่งเศสลำที่ฉันมาก็โดนหินนอนวันใกล้กับเมืองหนองคาย  แต่โดนเบาเพียงทำให้เรือเอียงหน่อยหนึ่งแล้วหลุดได้  นอกจากนั้นยังมีหาดทรายลอยอีกอย่างหนึ่ง  คือทรายซึ่งลอยมากับสายน้ำตกพูนกันขึ้นเป็นหาดอยู่ใต้น้ำชั่วคราว  แล้วสายน้ำพัดเปลี่ยนที่ไปตกพูนที่อื่นอีก  ไม่รู้ที่ไหนแน่  เรือไฟที่ฉันมาก็เกยติดทั้งสองลำ  ติดอยู่นานหลายชั่วโมง  ทำอย่างไรก็ไม่หลุด  จนเรือเมืองหนองคายพายตามลงมาทัน  มาช่วยกันลำเลียงของให้เรือไฟลอยจึงหลุดมาได้          แก่งในแม่น้ำโขงก็ผิดกับแก่งในแม่น้ำอื่นในเมืองไทย  เช่นแม่น้ำไทรโยคก็มีแก่งแต่ตรงที่ภูเขาอยู่ใกล้ชิดลำน้ำ  แม่น้ำพิงค์ก็มีแก่งเชียงใหม่แต่ตรงลำน้ำผ่านภูเขาเขื่อนแผ่นดินสูงเทือกเดียว ๔๙ แก่ง  พ้นที่เช่นนั้นแล้วก็ไม่มีแก่ง  แต่แม่น้ำโขงตลอดทางที่ฉันไปไม่เห็นภูเขาอยู่ริมแม่น้ำหรือลำน้ำผ่านไปในเทือกภูเขา  แต่มีแก่งเป็นระยะไปตลอดทาง  วันแรกออกจากเมืองหนองคายต้องลงแก่งถึง ๗ แห่ง  วันหลังๆก็ต้องลงแก่งทุกวัน  ล้วนเป็นแก่งใหญ่โตตามส่วนแม่น้ำ  เรือขึ้นล่องยากกว่าแม่น้ำอื่น  จะเปรียบกับแก่งในแม่น้ำไทรโยคหรือแก่งแม่น้ำสักไม่ได้  พอเปรียบได้แต่กับแก่งเชียงใหม่  เพราะแก่งไทรโยคกับแก่งแม่น้ำสักใครๆก็เอาเรือขึ้นล่องได้  แต่เเก่งเชียงใหม่กับแก่งแม่น้ำโขงต้องมีผู้เชี่ยวชาญสำหรับเอาเรือแพผ่านแก่งจึงไปได้           จะเลยเล่าถึงแก่งเชียงใหม่ให้พิสดารสักหน่อย  เพราะเดี๋ยวนี้.... จากคุณ : กัมม์ - [ 31 ก.ค. 49 16:02:33 ]

ความคิดเห็นที่ 27 เรียน สาวใหมและเพื่อนๆครับ เรื่อง  ที่ติดค้างไว้ # ๑๘       พอเวลาเราจะชี้ข้อความให้เพื่อนๆดู  เรามักจะหาข้อความนั้นไม่เจอ  เมื่อคืนกลับไปพลิกหนังสือ มหาชาติ ๑๓ กัณฑ์ดู  พลิกไปพลิกมา ๒ ตลบไม่เจอ  ขอติดค้างไว้ต่อไปนะครับ  เจอเมื่อไรจะแจ้งให้ทราบครับ  จำได้ลางๆว่า มีความหมายว่า "คน"       ก็เลยลองไปเปิด "พงศาวดารลาว ของ ทองสืบ ศุภะมาร์ค"  มีข้อความดังนี้ครับ   ความหมายของคำว่า "ลาว" ๑. ท่านศาสตราจารย์ คลิบตัน ดอด (คนอเมริกัน)  กล่าวไว้ว่า "ลาว" แปลว่า "ใหญ่" หรือ "คนใหญ่"  หมายความว่า  ชาติลาวเป็นชาติใหญ่ มีคนมาก  และมีความเจริญหรือเป็นชาติมีอารยธรรมสูงในสมัยโบราณ ๒. ท่านเจ้าคุณธรรมธีรราชมหามุนี(ธีร์)  กล่าวไว้ในหนังสือรายเดือนโยนกว่า "ลาว" อาจเพี้ยนมาจากคำว่า "ดาว" (บางท้องถิ่นยังออกเสียงสับกันระหว่าง "ด" กับ "ล" อยู่  ผมเคยถามคนงานว่ามาจากไหน  แกตอบว่ามาจาก "เลดอุลม" (เดชอุดม) - กัมม์) ซึ่งหมายความว่า "ฟ้า" หรือ "สูงสุด"  เพราะพวกลาวเรามีถิ่นฐานเดิมอยู่ที่ราบสูงในประเทศจีน  และถือตัวว่าเป็นพวกเจริญ  สืบเชื้อสายมาจากแถน  คำว่า "แถน เทียน ไท ไท้" ก็หมายความว่า "ฟ้า" เช่นเดียวกัน ๓. ข้าพเจ้า(ทองสืบ)เห็นว่า คำว่า "ลาว" เพี้ยนมาจากคำว่า "ลื้อ หล้ง ลุง ลวง"  และคำว่า "ลวง" เพี้ยนมาเป็น "หลวง" ก็ได้  ดังนั้น "ลาว" จึงควรหมายความว่า "ใหญ่" หรือ "เจริญ" เช่นเดียวกัน       จริงๆแล้ว หนังสือนี้แสดงถึงที่มาของแต่ละข้อของความหมายไว้ด้วย  แต่ค่อนข้างยาว  หาศึกษาเพิ่มเติมได้จากหนังสือหลายเล่ม   แต่อย่างไรก็ตามหนังสือทุกเล่มไม่เคยให้ความหมายของคำว่า "ลาว" ในเชิงดูถูกเหยียดหยาม       เราในฐานะที่ได้ศึกษาประวัติศาสตร์มาบ้าง  ก็ไม่ควรจะหลงไปกับโทสะ โมหะ       เช่นเดียวกับคำว่า "ไพร่" ซึ่งเราจะมีความรู้สึกไม่ดีกับมัน  แท้จริงแล้วมีความหมายแต่เพียงว่า "ไม่ใช่เจ้า" เท่านั้นเองครับ จากคุณ : กัมม์ - [ 1 ส.ค. 49 09:20:50 ]

ความคิดเห็นที่ 28 (ต่อ)           จะเลยเล่าถึงแก่งเชียงใหม่ให้พิสดารสักหน่อย  เพราะเดี๋ยวนี้คนไปมาและการส่งสินค้ากับเมืองเชียงใหม่ใช้รถไฟกันเสียเป็นพื้น  ที่ใช้ทางเรือมิใคร่มี  เรือที่เคยใช้ทางแม่น้ำพิงค์เช่นเรือแม่ปะก็สูญเกือบหมดแล้ว  การขึ้นล่องทางแก่งเชียงใหม่ดูใกล้จะเป็นโบราณคดีเข้าทุกที  ฉันเคยล่องเรือทางแก่งเชียงใหม่ ๒ ครั้ง  จึงจะเล่าเรื่องแก่งเชียงใหม่ฝากไว้ในนิทานนี้ด้วย          ได้กล่าวมาแล้วว่า  การผ่านแก่งเชียงใหม่ต้องอาศัยผู้เชี่ยวชาญจึงจะเอาเรือขึ้นล่องได้  แต่ก่อนมาทางแขวงเมืองเชียงใหม่มีผู้เชี่ยวชาญอยู่ที่บ้านมีดกาข้างเหนือแก่งแห่งหนึ่ง  ทางแขวงเมืองตากก็มีผู้เชี่ยวชาญอยู่ที่บ้านนาข้างใต้แก่งแห่งหนึ่ง  ชาวบ้านทั้งสองตำบลนั้นโดยมากหากินด้วยรับจ้างเอาเรือผ่านแก่งเชียงใหม่  เรือใครถ่อขึ้นไปถึงบ้านนา ก็จ้างพวกเชี่ยวชาญชุดหนึ่ง ๕ คน หรือ ๓ คน  ตามขนาดเรือย่อมหรือเรือใหญ่  ให้พาเรือขึ้นแก่ง  เมื่อขึ้นไปพ้นแก่งหมดแล้ว พวกผู้เชี่ยวชาก็ขึ้นบกเดินข้ามภูเขากลับมาบ้าน  ขาล่องเมืองเรือลงมาถึงบ้านมีดกา ก็จ้างพวกชาวบ้านเอาเรือมาส่งถึงใต้แก่งเช่นเดียวกัน            วิธีเอาเรือผ่านแก่งเชียงใหม่นั้น  ขาขึ้นมักต้องขึ้นคราวเดียวกันหลายลำจึงจะสะดวก  พอเรือถึงท้ายแก่งก็เอาเชือกพรวนผูกหัวเรือโยงขึ้นไปบนบก  ระดมคนขึ้นช่วยกันลาก  พวกผู้ชำนาญประจำอยู่ในเรือเอาถ่อกรานช่วยแรงคนลาก  และคอยค้ำหัวและคัดท้ายให้เรือตรงช่องจนพ้นแก่ง  แล้วก็ถ่อต่อไปจนถึงแก่งหน้า  ขึ้น ๗ วันหรือ ๑๐ วัน จึงหมดแก่ง          ขาล่องแก่งเชียงใหม่ หน้าแล้งล่อง ๔ วัน  เขาว่าหน้าน้ำๆท่วมแก่งเป็นแต่ต้องหลีกน้ำวนล่องวันเดียวก็ตลอดหมด  วิธีล่องแก่งมี ๒ อย่าง เรียกว่า "ผาย" อย่างหนึ่ง  เรียกว่า "ล่องคลองฮีบ" อย่างหนึ่ง  วิธีผายนั้น พอเรือลอยใกล้จะถึงหัวแก่งก็ตีกรรเชียงเร่งเรือให้เข้าสายน้ำที่ไหลลงช่องแก่ง  ปล่อยให้เรือลอยลงมากับเกลียวน้ำที่ตกแก่ง  คนข้างหัวคอยเอาถ่อค้ำ  คนข้างท้ายคัดตะกูดให้เรือหลีกเลี่ยงก้อนหิน  เรือพุ่งลงมาสักนาทีเดียวก็พ้นเทือกหินถึงวังน้ำนิ่งข้างใต้แก่ง  แล้วตีกรรเชียงต่อไป  ที่เรียกคลองฮีบนั้น  พวกชาวเรือเจาเอาก้อนหินเล็กๆวางเรียงกันทดน้ำให้ไหลเป็นรางลงมาข้างช่องแก่ง  ลึกพอครือๆท้องเรือ  ต่อเวลาน้ำน้อยช่องแก่งแคบนัก  หรือถ้าเรือขนาดใหญ่ผายลงทางช่องแก่งไม่ได้  จึงเอาลงทางคลองฮีบ            เรือที่ใช้ในแม่น้ำพิงค์ก็มีแต่ ๒ อย่าง  ขนาดย่อมเรียกว่า "เรือกราบแป้น" ตี ๒ กรรเชียงอย่างหนึ่ง  ขนาดใหญ่เรียกว่า "เรือแม่ปะ" ตี ๔ กรรเชียงอย่างหนึ่ง  เรือกราบแป้นมักผายได้แทบทุกแก่ง  แต่เรือแม่ปะลงบางแก่งต้องลงทางคลองฮีบ  วิธีลงคลองฮีบนั้น  พอเรือถึงเหนือแก่งเอาเชือผูกท้ายโยงไปรั้งไว้บนตลิ่ง  แล้วให้คนลงยืนรายน้ำน้ำประคองสองข้าง  ค่อยๆหย่อนเชือกให้เรือลง  ราวสัก ๒๐ นาทีจึงพ้นแก่ง          เมื่อฉันไปเชียงใหม่ครั้งแรก  เดินบกไปจากอุตรดิตถ์  ขากลับลงมาทางเรือจากเมืองเชียงใหม่  เขาจัดเรือแม่ปะลำทรงของพระเจ้าเชียงใหม่ให้ฉันมา  และให้ผู้เชี่ยวชาญสำหรับเรือลำนั้นแต่ครั้งพระเจ้าเชียงใหม่พามา   แต่ฉันเกิดไม่พอใจ  ด้วยพวกเชี่ยวชาญแกระวังภัยเกินขนาด  ปล่อยให้เรือลำฉันมาผายผ่านแต่ที่แก่งที่ลงง่ายอย่างประดาเสีย  ถ้าเป็นแก่งลงยากสักนิด  ก็เอาเรือหย่อนลงทางคลองฮีบช้าเสียเวลา  ฉันเห็นเรือแม่ปะลำอื่นๆเขาผายตามกันลงไปได้คล่องๆก็ออกรำคาญ  ถามนายฮ้อยผู้คุมเรือว่าเราผายอย่างเขาบ้างไม่ได้หรือ  แกว่าผายก็ได้ แต่เป็นเรือ "เสด็จเจ้า" มา  ถ้าโดนอะไรก็จะมีความผิด  จึงเอาลงทางคลองฮีบ  ฉันถามว่าเมื่อครั้งพระเจ้าเชียงใหม่เคยโดนบ้างหรือ  แกว่าเรือลำทรงนั้นเคยโดนล่มในแก่งครั้งหนึ่งนานมาแล้ว  ฉันได้ฟังก็เข้าใจว่าคงเป็นเพราะมูลนายเขากำชับกำชามาให้ระวังอย่าให้มีเหตุ  แกก็เลยไม่กล้าผาย  ฉันจึงบอกแกว่า ผายเหมือนอย่างเรืออื่นเถิดฉันอยากจะดู  โดยเรือจะโดนแก่งล่มฉันก็จะไม่เอาโทษ  สังเกตดูพวกที่เชี่ยวชาญเหล่านั้น ก็เห็นจะอยากอวดฝีมืออยู่แล้ว  พอได้อภัยก็พากันยินดีไม่ต้องร้องเตือนต่อไป          ฉันนั่งดูมาในเรือก็เห็นตระหนักว่าผายเรือล่องแก่งเป็นการยาก  และมีเสี่ยงภัยจริงๆ  เพราะในแก่งมีหินเป็นแง่ระกะไปทั้งนั้น  ช่องเรือลงไม่ตรงเหมือนกับลำคลอง  เรือลอยลงมากับเกลียวน้ำเร็วเท่ารถไฟแล่น  จะยับยั้งไม่ได้  ถ้าค้ำพลาดหัวเรือแปรออกนอกร่องก็ต้องโดนหินล่มทุกลำ  ได้เห็นความชำนิชำนาญของพวกเชี่ยวชาญอย่างน่าพิศวง  เมื่อใกล้จะถึงแก่ง นายฮ้อยถือท้ายเรือร้องสั่งว่า "เอา" เป็นสัญญาเร่งกรรเชียงคำเดียว  แล้วก็ไม่ออกปากพูดจาอะไรกันอีก  คนอยู่ตอนหัวเรือถือถ่อขึ้นไปยืนบนโขนเรือคนหนึ่ง  อีก ๓ คนยืนถือถ่อประจำสองแคมคอยค้ำให้เรือเลี้ยวหลีกเลี่ยงก้อนหิน  นายฮ้อยก็คัดท้ายช่วยคนถ่อ  ดูเหมือนกับนัดแนะเข้าใจกันว่า  คนไหนควรจะค้ำหินก้อนไหน  และนายฮ้อยควรจะเบี่ยงบ่ายท้ายเรือเพียงไหนให้เบาแรงคนค้ำทางหัวเรือ  ไม่มีที่จะก้าวก่ายหรือต้องตักเตือนกันอย่างไร            ถ้าเป็นแก่งลงยาก พอเรือล่องตลอดแก่งถึงวังน้ำนิ่ง  พวกทางหัวเรือก็วางถ่อฟ้อนรำกันสนุกสนาน  พวกเรานั่งมาในเรือ ดูเมื่อเวลาเรือพุ่งลงแก่งก็ออกหวาดหวั่น  ด้วยเห็นเรือลอยหลีกก้อนหินหวิดๆลงไปตลอกแก่ง  เห็นเข้าฟ้อนรำเมื่อพ้นภัยก็พลอยสนุกกับเขาด้วย  ใครได้ไปเที่ยวทางแก่งเชียงใหม่  ดูเหมือนจะติดใจทุกคน  เพราะทางหว่างแก่งนั้นดูเขาไม้ก็งามน่าชม  เวลาล่องแก่งก็สนุก  และมีที่ขึ้นเที่ยวได้ตลอดทาง  เมื่อฉันออกจากกระทรวงมหาดไทยแล้ว  พาลูกขึ้นไปเที่ยวเมืองเชียงใหม่ในรัชกาลที่ ๖ อีกครั้งหนึ่ง  ขึ้นไปรถไฟ ขากลับก็กลับทางเรือซ้ำอีก  เพราะติดใจแก่งเชียงใหม่ยังไม่หาย  จึงได้เคยล่องทางนั้นถึง ๒ ครั้ง          จะว่าถึงแก่งแม่น้ำโขงต่อไป  เพราะแม่น้ำโขงใหญ่โต  แก่งก็ใหญ่โตช่องแก่งก็กว้าง  ผายได้ทั้งเรือแพ แม้เรือไฟดาดฟ้าสองชั้นก็ผ่านแก่งขึ้นล่องได้ตลอดปีไม่ต้องใช้คลองฮีบ  ขาขึ้นแก่งแม่น้ำโขงเขาจะขึ้นกันอย่างไรฉันไม่เคยเห็น  แต่เมื่อคิดเทียบกับแก่งเชียงใหม่  เห็นว่าเรือไฟคงแล่นขึ้นได้  ถ้าเป็นเรือพายก็คงต้องใช้เชือกโยงลากเรือขึ้นอย่างเดียวกันกับแก่งเชียงใหม่  เป็นข้อสำคัญอยู่ที่น้ำวนร้าย พวกชาวเมืองเรียกกันว่า "เวิน"  กลัวกันเสียยิ่งกว่าหินที่ในแก่ง  เพราะธรรมดาแก่งย่อมมีวังน้ำลึกอยู่ข้างใต้แก่ง  วังทางแก่งเชียงใหม่ในฤดูแล้งเป็นทที่น้ำนิ่งดังกล่าวมาแล้ว  ต่อฤดูน้ำจึงเป็นน้ำวนก็ไม่ใหญ่โตเพียงใดนัก  แต่แก่งแม่น้ำโขง เพราะสายน้ำแรงทำให้น้ำที่ในวังไหลวนเป็นวงใหญ่เวียนลึกลงไปอย่างก้นหอย  มีสะดืออยู่ที่กลางวงเป็นนิจ  ผิดกันแต่ในฤดูแล้งน้ำวนอ่อนกว่าฤดูน้ำ  เรือแพพายลงแก่งจำต้องผ่านไปในวงน้ำวน  ถ้าหลีกสะดือวนไม่พ้น  น้ำก็อาจจะดูดเอาเรือจมหายลงไปในวนได้ทั้งลำ  ดังเช่นเคยเกิดเหตุแก่เรือไฟลาแครนเดีย ลำที่ฉันลงมานั้นเอง  เมื่อปีหลังเขาว่ารับนายพลฝรั่งเศสขึ้นไปตรวจทหารที่เมืองหลวงพระบางว  ถือท้ายเรือไม่พ้นสะดือน้ำวนได้  น้ำดูดเอาเรือลาแครนเดียจนหมดทั้งลำ  นายพลฝรั่งเศสก็เลยจมน้ำตายด้วย             ตามแก่งสำคัญๆในตอนที่ฉันผ่านมามีเครื่องหมายทำไว้แต่โบราณทั้งข้างเหนือข้างใต้แก่ง  เมืองเรือแพชาวเมืองจะผ่านแก่ง  ต้องแวะดูคราบระดับน้ำที่เครื่องหมาย  ถ้าเห็นระดับน้ำถึงขนาดมีภัย  ก็ต้องจอดเรือคอยอยู่นอกแก่ง  จนเห็นระดับน้ำได้ขนาดปลอดภัยจึงขึ้นล่อง  นอกจากแก่งหินในแม่น้ำโขงยังมี "เรี่ยว" อีกอย่างหนึ่ง  เรี่ยวนั้นเป็นแต่ชายหาด ๒ ฟากยื่นออกมาใกล้กัน  ทำให้ร่องน้ำแคบคดเคี้ยว น้าไหลเชี่ยวเหมือนเช่นแก่งยืดยาว  ถ้าเรือล่องหลีกไม่พ้นชายหาดก็ล่ม  เรี่ยวบางแห่งร้ายถึงต้องมีคนนำร่องสำหรับพาเรือไฟผ่านเรี่ยว          แต่ทางแม่น้ำโขง ผู้เชี่ยวชาญในการเอาเรือผ่านแก่ง  ไม่ได้ตั้งบ้านเรือนรวมกันอยู่เป็นตำบลเหมือนทางแม่น้ำพิงค์  ด้วยแม่น้ำโขงมีแก่งรายไปตลอดทาง  แก่งไม่อยู่เป็นเทือกเดียวเหมือนกับแก่งเชียงใหม่  เพราะฉะนั้นผู้ที่ใช้เรือแพในแม่น้ำโขง  ต้องเชี่ยวชาญอยู่ในตัวเอง  ถ้าไปยังถิ่นที่ตนไม่ชำนาญ  ก็ต้องจ้างผู้เชี่ยวชาญในถิ่นนั้นๆ  คงจะเป็นเพราะใช้เรือขึ้นล่องลำบากดังว่ามา  การค้าขายทางลำแม่น้ำโขงจึงมีน้อย  มักขนสินค้ากันทางบกโดยมาก  ประหลาดอยู่ที่พวกล่องแพทางลำแม่น้ำโขง  สามารถล่องแพผ่านแก่งได้ทุกชนิด  เขาว่าเป็นแพของพวกชาวเมืองหลวงพระบาง  บรรทุกสินค้าลงมาขายในมณฑลอุดรเสมอทุกปี  สมกับคำเจ้าพระยาสุรสีห์วิสิษฐศักดิ์เล่า  ว่าท่านเคยมาแพอย่างนั้นตั้งแต่เมืองหลวงพระบางจนถึงเมืองเชียงคาน  ฉันถามว่าเมื่อลงแก่งทำอย่างไร  ท่านบอกว่าน่ากลัวมาก  แต่ท่านไม่สามารถจะทำอะไรได้  ก็ต้องทอดธุระแล้วแต่พวกเชี่ยวชาญเขาจะทำอย่างไรกัน  ตัวท่านได้แต่นั่งนึกเสี่ยงกรรม  ว่าถ้ายังไม่ถึงที่ตายก็คงรอดไปได้  พวกล่องแพทางแม่น้ำโขงเห็นจะเคยหากินในการล่องแพมาค้าขายในมณฑลอุดรเป็นอาชีพสำหรับตระกูลสืบต่อพ่อลูกหลานมาช้านาน  เคยล่องแพจนเจนทางและสายน้ำ  ทั้งชำนาญการบังคับแพให้ล่องหลีกเลี่ยงอันตรายได้ดังใจ  จึงสามารถล่องแพปลอดภัยลงมาได้ไกลถึงเพียงนั้น  ที่ทำแพเป็นรูปร่างอย่างเช่นที่พรรณนามาแล้ว  ก็คงเป็นเพราะได้ทดลองกันมาจนตระหนักแน่ว่าแพรูปร่างอย่างนั้น และขนาดเท่านั้นล่องได้สะดวกกว่าอย่างอื่น  จึงทำแพแต่อย่างเดียวเหมือนกันหมด ดูน่าพิศวง          ตอนล่องแม่น้ำโขงแต่เมืองหนองคายจนเมืองนครพนม  ฉันมาในเรือไฟลาแครนเดีย  นั่งอยู่บนดาดฟ้าชั้นบน  มิใคร่จะได้เห็นสายน้ำที่ในแก่ง  จนมาลงเรือยาวพายล่องจากพระธาตุพนมลงมาเมืองมุกดาหาร  ฉันลงเรือพายของเจ้าเมืองมา  จึงได้เห็ยน้ำวนในแม่น้ำโขงถนัดที่แก่งคันกะเบา  เป็นแก่งใหญ่แห่งหนึ่งในแขวงเมืองมุกดาหาร  แม้ในฤดูแล้วน้ำก็ยังไหลวนเป็นวงใหญ่  ที่กลางวงลึกดูน่ากลัว  ถ้าเรือพลัดเข้าไปถึงสะดือวนก็คงดูดจมเป็นแน่ไม่ต้องสงสัย  เรือยาวที่ฉันไปเป็นเรือขุดมาดอยู่ข้างจะเปลี้ยน้ำ น่ากลัวอยู่บ้าง  แต่อุ่นใจที่ฝีพายล้วนเป็นผู้เชี่ยวชาญสัก ๑๕ คนด้วยกัน  เมื่อใกล้จะถึงแก่ง  ได้ยินนายเรือสั่งให้ฝีพายเตรียมตัว  พอเรือเข้าวงวนก็ตั้งข้อพายเต็มเหนี่ยวพรักพร้อม  รู้ท่วงทีกันทั้งคนคัดหัวถือท้ายและฝีพายตลอดลำราวกับได้ซักซ้อมกันไว้  สังเกตดูวิธีเขาเอาเรือผ่านน้ำวน  ดูเหมือนจะต้องเข้าตามน้ำให้ค่อนข้างขอบวงวนซึ่งสายน้ำอ่อน  แล้วเร่งฝีพายเต็มเหนี่ยว  ให้สายน้ำกับแรงพายพาเรือแล่น  ให้หัวพุ่งออกจากขอบวงทางข้างโน้น  มิทันให้น้ำพัดเรือแปรไปวงของสายน้ำ  เรืออยู่ในวงวนราวสักนาทีเดียวก็พ้นไปได้  พอเรือออกนอกวงวน  พวกฝีพายก็พากันรื่นเริงตลอดลำ  เช่นเดียวกับพวกพายเรือลงแก่งเชียงใหม่  เราก็ออกสนุกด้วยเหมือนกัน          ลักษณะของแม่น้ำโขงตามที่พรรณนามา  ถ้าจะชมโมตามความเห็นของฉัน  เห็นว่าน่ากลัวยิ่งกว่าน่าชม  ถ้ามีใครถามว่าน่าไปเที่ยวหรือไม่  ฉันตอบว่า ถ้าใครยังไม่เคยเห็นก็น่าไปดู  ด้วยแปลกกับแม่น้ำอื่นๆแต่เห็นจะไม่รู้สึกสนุกสนาน  เหมือนอย่างไปเที่ยวทางแม่น้ำพิงค์หรือแม่น้ำสักและแม่น้ำไทรโยค  ฉันไปหนหนึ่งแล้วยังไม่นึกอยากไปล่องแม่น้ำโขงอีกจนเดี๋ยวนี้ จากคุณ : กัมม์ - [ 1 ส.ค. 49 11:36:43 ]

ความคิดเห็นที่ 29 ขอบคุณค่ะที่หาข้อมูลมาให้ คำว่าลาวไม่ใช่คำหยาบจริงค่ะ แต่พวกบางพวกหันมาใช้ให้เสียมันหายเลยหลายๆคนก็เลยคิดว่าเป็นคำยหยาบคายไปล่ะ อย่างคำว่า hum (หอ อำ) ในกระทู้http://www.pantip.com/cafe/klaibann/topic/H4584751/H4584751.html สาวใหมเมื่อแต่ก่อนก็คิดว่ามันหยาบเหมือนกัน แต่ความจริงมันแปลออกไม่ใด้หยาบอย่างว่าเลย ที่สาวใหมใช้คำว่า ลาวอีสาน ก็คืออยากจะรู้ว่าพวกบางพวกคิดอะไรกับคำนี้ ข่าวคลาว internet ไปไวนะค่ะ เป็นลาวมันไม่ใด้เสียหายอะไรแต่บางคนที่ลืมพื้นตัวเองคิดอย่างไร และมีอีกหลายๆอย่างเกี่ยวกับทางอีสานที่เราต้องเอาขึ้นมาพูดในเมื่อสมัยแต่เราไม่สามารถพูดอะไรใด้ เหมือนพวกมีปมด้อยงั้นแหล่ะ หวังว่าคุณ กัมม์ คงเข้าใจนะค่ะ จากคุณ : สาวใหม - [ 1 ส.ค. 49 12:24:11 ]

ความคิดเห็นที่ 30 สวัสดีครับ สาวใหม ขอบคุณสำหรับความรู้และกระทู้ที่แนะนำครับ คำนั้นทางเหนือ ว่า "ขลำ" จริงๆแล้ว คำเมือง(คำเหนือ)กับคำอีสาน  เป็นคำเดียวกันโดยมาก เนื่องจาก ลานนา กับ ลานช้าง  เคยเป็นอาณาจักรเดียวกันในอดีต พี่น้องกันทั้งนั้น จากคุณ : กัมม์ - [ 1 ส.ค. 49 14:15:04 ]

ความคิดเห็นที่ 31 เดินดง          เมื่อฉันเดินบกจากเมืองมุกดาหาร  กลับเข้ามายังเมืองยโสธรในมณฑลอีสาน  ต้องข้ามเทือกเขาขึ้นแผ่นดินสูงผ่านดงอันซึ่งเรียกว่า "ดงบังอี่" ดังนี้พระยานครราชเสนี(กาด  สิงหเสนี) จางวางเมืองนครราชสีมา  เคยบอกฉันว่าเป็นดงใหญ่กว่าดงอื่นๆหมดใน ๓ มณฑลนั้น  และว่าเป็นดงที่ช้างเถื่อนชุม  พวกโพนช้างชอบเสาะช้างดงบังอี่  ด้วยถือกันว่าเป็นช้างดีมีกำลังมาก  ฉันได้ฟังเล่ามาหลายปีจึงได้ไปถึงดงบังอี่  พอเห็นก็ตระหนักใจว่าเป็นดงทึบมากผิดกับดงไหนๆ ที่ฉันได้เคยไปเห็นมาแล้ว          ที่เรียกว่า "ป่า" และ "ดง" เป็นท้องที่มีต้นไม้มากอันล้วนขึ้นเองโดยธรรมดาเหมือนกัน  ที่ป่ากับดงผิดกันนั้น  ป่าเป็นพื้นดินที่แห้งในฤดูแล้ง  ต้นไม้ได้น้ำไม่พอบริโภคก็หยุดงอกงามใบเหี่ยวแห้งหล่นไปชั่วคราว  เมื่อถึงฤดูได้น้ำพอบริโภคก็กลับฟื้นตัวงอกงามไปอีก  เพราะฉะนั้นไปป่าถึงฤดูแล้วไม่รก  บางแห่งไฟไหม้ใบหญ้าเวลาแห้งจนพื้นป่าเตียนก็มี  แม้ในฤดูฝนป่าก็ไม่รกทึบทีเดียว  เพราะต้นไม้ในหญ้าต้องเหี่ยวแห้งเสมอทุกปีไม่ทันขึ้นสูงใหญ่   แต่ในดง แผ่นดินเป็นที่มีน้ำชุ่มชื้นอยู่ตลอดปี  ต้นไม้ใบหญ้าไม่มีเวลาเหี่ยวแห้งก็งอกงามอยู่เสมอ  เพราะฉะนั้นในดงจึงมีต้นไม้ใหญ่น้อยขึ้นรกชัฏ ดูสดชื่นเขียวชอุ่มอยู่เป็นนิจ  ต่างกันแต่เป็นดงทึบมากและน้อย เหมือนเช่นดงพระยาไฟ  ไม่สู้จะทึบนักเวลาไปในดงยังถูกแดด  เป็นแต่รู้สึกว่าอากาศเย็นกว่าข้างนอกดง  หนทางเดินในดงพระยาไฟก็กว้าง สองข้างทาวมิใคร่จะรกเรี้ยว  เพราะมีผู้คนและวัวต่างเดินไปมามากอยู่เป็นนิตย์  ที่ในดงบางแห่งก็มีกะปางเป็นที่ว่าง  บางแห่งใต้ต้นไม้แลดูโปร่งไปไกลๆ          เมื่อฉันไปเมืองนครราชสีมาครั้งแรก  พระยาสิงหเสนี(สะอาด สิงหเสนี)ยังเป็นพระยาประสิทธิศัลการสมุหเทศาภิบาล  ลงมารับฉันที่ปลายทางรถไฟ เวลานั้นทำถึงตำบลทับกวาง  ขี่ม้าไปในดงพระยาไฟด้วยกัน  แกเคยไปมาในดงนั้นจนชำนาญทาง  ไปถึงที่บางแห่งชวนฉันให้ลงเดินเล่นที่ในดงพระยาไฟ  ออกปากว่า "ตรงนี้งามเหมือนกับในบัวเดอบุลอย" ที่เมืองปารีส          แต่ดงบังอี่ไม่เช่นนั้น  พอถึงปากดงก็แลเห็นแต่ต้นยางยูงสูงใหญ่สะพรั่งไปทุกด้าน  ริมต้นไม้ใหญ่ก็มีต้นไม้เล็กและกอหนามขึ้นรกชัฏ  มีหนทางเป็นช่องกว้างสัก ๘ ศอกที่จะเดินไปในดง  พอเข้าไปรู้สึกเยือกเย็น เห็นแสงสว่างในทางเดินเพียงสักเดือนหงาย  เพราะร่มไม้บังแสงแดดส่องลงมาไม่ถึงพื้น  เดินไปในดงได้เห็นดวงอาทิตย์แต่เมื่อเวลาเที่ยงสักครู่หนึ่ง  มีที่แจ้งเห็นแสงแดดก็แต่เมื่อถึงห้วยเป็นแห่งๆ  หนทางที่เดินไปในดงบังอี่ก็เหมือนแต่ร่องน้ำฝน ไหลกัดมานมนานจนลึกลงไปเป็นลำราง  พื้นเป็นกรวดปนดินขรุขระ  บางแห่งห็มีรากไม้กีดทางระกะไป  จะลงเดินเล่นหรือหาที่แวะเที่ยงอย่างดงพระยาไฟก็ไม่มี  เพราะรกทึบทั้งสองข้าง  มีที่เตียนพอนั่งพักก็แต่ตามลำห้วย  มีห้วยใหญ่ในดงแห่งหนึ่งเรียกว่า "ห้วยบังอี่" เห็นจะเป็นต้นชื่อของดงนั้น  ที่ว่าดงบังอี่มีช้างเถื่อนชุมก็คงเป็นความจริง  ถึงสัตว์ป่าอย่างอื่นก็คงชุม  เพราะดงทึบไม่ถูกคนรบกวน  สัตว์จึงชอบอาศัย  แต่ฉันไปเป็นขบวนคนมาก  ก็ไม่มีสัตว์ป่ามาให้เห็นอยู่เอง  ได้ยินแต่เสียงชะนีกับเสียงนกยูงร้องในดงเนืองๆ  แต่ก็ไม่อัศจรรย์เพราะเสียงสัตว์สองอย่างนั้นเคยได้ยินชินหูแล้ว  ไปเกิดพิศวงแต่เมื่อได้ยินเสีงนกระวังไพร  ซึ่งฉันไม่เคยได้ยินมาแต่ก่อน  ได้ฟังแต่เขาเล่าว่าเสียงมันร้องเหมือนคำคน "โสกกะโดก" สองคำแล้วลงท้ายว่า "เสือขบ"  พอฉันได้ยินมันร้องที่ในดงก็รู้ทันทีว่านกระวังไพรไม่ต้องถามว่านกอะไร  เพราะมันร้องเป็น ๔ พยางค์ทุกครั้ง  เสียงสูงต่ำก็คล้ายกับที่เขาเปรียบ  แต่ถ้าฉันไม่ได้เคยฟังคำเปรียบ ก็เห็นจะไม่ตีความโลนอย่างนั้น  แต่รูปร่างนกระวังไพรมันเป็นอย่างไรฉันไม่ได้เห็น  แต่เสียงมันดัง ตัวเห็นจะไม่ย่อมกว่าดุเหว่า            ในดงมีประหลาดอีกอย่างหนึ่งมักมีผีเสื้อชุม  มีหลายอย่าง รูปร่างสีสันแปลกๆกัน  บินเป็นหมู่ๆ ได้ดูเล่นเวลาเดินดงทุกแห่ง  ดงบังอี่แปลกกว่าดงอื่นอีกอย่างหนึ่งด้วยมีที่ราบเหมือนอย่างเกาะอยู่กลางดง  มีคนพวกผู้ไทยไปตั้งบ้านบ้านไร่นาหากินอยู่สัก ๘๐ หลังคาเรือน  เรียกว่า "บ้านนาเกาะ"  ห่างจากเมืองมุกดาหารทาง ๗๐๐ เส้น ก็พ้นดงบังอี่ ที่บ้านนาคำ เเขวงเมืองยโสธร  ทางในดงบังอี่สั้นกว่าดงพระยาวันหนึ่ง จากคุณ : กัมม์ - [ 1 ส.ค. 49 14:46:29 ]

ความคิดเห็นที่ 32 เรื่องผีบุญ          ฉันเดินบกจากเมืองยโสธร  ไปพักแรมที่เมืองเสลภูมิเมื่อวันที่ ๒๗ มกราคม  เมืองนี้เป็นที่มีเทือกหินแลมากจึงได้ชื่อว่า "เมืองเสลภูมิ" เคยเป็นปัจจัยในเรื่องผีบุญ  ซึ่งเกิดขึ้นมณฑลอีสานเป็นการใหญ่โต  เมื่อ พ.ศ. ๒๔๔๔ ละเลยเล่าถึงเรื่องผีบุญไว้ในนิทานนี้ด้วย          เมื่อปีชวด พ.ศ. ๒๔๔๓ มีลายแทง (คือ ใบลานจารหนังสือ) เกิดขึ้นทางเมืองริมแม่น้ำโขง  จะเริ่มมีในดินแดนฝรั่งเศสหรือแดนไทย และใครจะเป็นผู้คิดทำขึ้น  สืบก็ไม่ได้ความ  หนังสือในลายแทงนั้นเป็นคำพยากรณ์ว่า  ถึงกลางเดือน ๖ ปีฉลู (พ.ศ. ๒๔๔๔) จะเกิดเพทภัยใหญ่หลวง  เงินทองทั้งปวงจะกลายเป็นกรวดทรายไปหมด  ก้อนกรวดในหินแลงจะกลับเป็นเงินทอง  หมูจะกลายเป็นยักษ์ขนกินคน  แล้วท้าวธรรมิกราชผีบุญ(คือผู้มีบุญ)จะมาเป็นใหญ่ในโลกนี้  ใครอยากจะพ้นภัยก็ให้คัดลอกบอกความตามลายแทงให้รูกันต่อๆไป  ใครอยากจะมั่งมีก็ให้เก็บกรวดหินแลง  รวบรวมไว้ให้ท้าวธรรมิกราชชุบเป็นเงินเป็นทอง  ถ้ากลัวตายก็ให้ฆ่าหมูเสียก่อนกลางเดือน ๖ อย่าให้ทันมันกลายเป็นยักษ์             พวกราษฎรชาวลานช้างพากันหวั่นหวาด ก็บอกเล่าลือกันแพร่หลายไปในมณฑลอีสาน  ตลอดจนถึงมณฑลอุดรและมณฑลนครราชสีมา  แต่พนักงานปกครองเห็นว่าเป็นคำของคนโง่  เล่าลือกันไปพักหนึ่งแล้วคงจะเงียบหายไปเอง  ก็ไม่ทำอย่างไร  ฉันได้ยินข่าวก็เห็นเช่นนั้นเหมือนกัน  จึงเฉยเสีย          แต่คำพยากรณ์ไม่เงียบไปดังเช่นคาด  ตกถึงตอนปลายปีชวด  ก็ปรากฏว่ามีพวกราษฎรตามเมืองต่างๆในมณฑลอีสานพากันไปเก็บกรวดที่ตามเนินหินแลงในเมืองเสลภูมิมากมายเกลื่อนกลุ้ม  และได้ข่าวว่าราษฎรเหล่านั้นพูดกันว่า  พอถึงเดือน ๖ จะฆ่าหมูที่เลี้ยงไว้เสียให้หมด  พนักงานปกครองก็เกิดลำบาก  จะจับตัวผู้กระทำผิดก็ไม่มีใครเป็นผู้ยุยงส่งเสริม  ราษฎรเป็นแต่กลัวกันไปเอง  ก็ได้แต่สั่งกำนันผู้ใหญ่บ้านให้ชี้แจงห้ามปรามราษฎรว่าให้เชื่อถือคำทำนายนั้น  มีผลเพียงทำให้คนหยุดเก็บกรวดที่เมืองเสลภูมิ  แต่ไม่สามารถจะให้คนหายหวาดหวั่นได้            ในไม่ช้าก็มีคนตั้งตัวเป็นผู้วิเศษขึ้นในมณฑลอีสาน  ตามคำของคนที่ได้เคยพบตัว  ว่าเป็นคนในพื้นเมืองนั้นเอง  เดิมจะชื่อไรและเป็นชาวเมืองไหนสืบไม่ได้ความจนแล้ว  แต่เห็นจะเป็นคนเคยบวช  จึงถนัดใช้คาถาอาคมเสกเป่าให้คนนับถือ  ในชั้นแรกก็ทำเป็นแต่คนจำศีลภาวนานุ่งขาวห่มขาว  ไปถึงไหนก็บอกราษฎรว่าจะมีเหตุร้ายแรง  ดังคำในลายแทงให้ระวังตัว  ฝ่ายราษฎรหวาดหวั่นกันอยู่แล้ว  ครั้นเห็นคนจำศีลแปลกหน้ามาก็สำคัญว่าคงทรงคุณวิเศษ  พากันเข้าไปขอให้ช่วยป้องกันภัย  ผู้วิเศษนั้นก็เสกคาถาอาคม รดน้ำมนต์ให้ตามประสา            ข่าวที่มีที่มีผู้วิเศษรับจะช่วยป้องกันภัย  รู้ไปถึงไหนก็มีราษฎรที่นั่นพากันไปหา  โดยประสงค์เพียงจะขอให้เสกเป่ารดน้ำมนต์ให้ก็มี  ที่นึกว่าเป็นท้าวธรรมิกราชผีบุญมาบำรุงโลก  เลยสมัครเข้าเป็นพรรคพวกติดตามผู้วิเศษนั้นก็มี  ผู้วิเศษไปทางไหนหรือพักอยู่ที่ไหน  พวกชาวบ้านก็รับรองเลี้ยงดู  เลยเป็นเหตุให้มีคนเข้าเป็นสมัครพรรคพวกมากขึ้นโดยลำดับ  เมื่อผู้วิเศษนั้นเห็นว่ามีคนนับถือกลัวเกรงมากก็เลยแสดงตนโดยเปิดเผยว่าเป็น ท้าวธรรมิกราชผีบุญ ที่จะมาดับยุคเข็ญตามคำพยากรณ์           เวลานั้น  กรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์ ทรงเป็นตำแหน่งข้าหลวงต่างพระองค์  สำเร็จราชการมณฑลอีสานอยู่ ณ เมืองอุบล  มีทหารชาวกรุงเทพฯอยู่ด้วยสัก ๒๐๐ คน  นอกจากนั้นเป็นทหารชาวเมืองฝึกหัดขึ้น  รวมทหารทั้งหมดไม่ถึง ๕๐๐ คน  เมื่อแรกทรงทราบว่ามีผู้ตั้งตัวเป็นท้าวธรรมิกราชผีบุญ  คาดว่าจะเป็นแต่คนคิดหากินด้วยหลอกลวงราษฎร  จึงตรัสสั่งให้นายร้อยเอก หม่อมราชวงศ์ร้าย  คุมทหารชาวเมืองหมวดหนึ่ง  ไปเอาตัวผีบุญเข้ามายังเมืองอุบล  หม่อมราชวงศ์ร้ายไปพบผีบุญอยู่กับพรรคพวกที่บ้านแห่งหนึ่ง  จะเป็นที่แขวงเมืองไหนในมณฑลอีสานฉันลืมไปเสียแล้ว  ห่างเมืองอุบลทางสักสองสามวัน            หม่อมราชวงศ์ร้ายเข้าไปในบ้าน  เห็นผีบุญนั่งอยู่บนเรือนก็กวักมือเรียกให้ลงมาหา  แต่ผีบุญกลับถลึงตาชี้หน้าหม่อมราชวงศ์ร้าย  หม่อมราชวงศ์ร้ายเหลียวหลังกลับมาสั่งพวกทหารให้เข้าไปจับ  แต่พวกทหารชาวเมืองกลัวผีบุญวิ่งหนีไปเสียหมดแล้ว  หม่อมราชวงศ์ร้ายเหลือแต่ตัวคนเดียวก็ต้องหนีเอาชีวิตรอดกลับมา  ผีบุญก็เลยกำเริบสั่งให้พรรคพวกรวบรวมผู้คน หาเครื่องศัสตราวุธเข้ากันเป็นกองใหญ่  ว่าจะยกมาเอาเมืองอุบลเป็นที่ตั้งตัว  ใครไม่ยอมมาด้วยให้ฆ่าเสีย  พวกผีบุญก็กลายเป็นกบฏขึ้นแต่นี้ไป          เวลานั้นกรมหลวงสรรพสิทธิฯก็ยังทรงพระดำริว่า  ถ้าให้มีทหารชาวกรุงเทพฯกำกับพวกทหารชาวเมืองคงจะรบพุ่งพอปราบพวกผีบุญได้  จึงโปรดให้ทหารกรุงเทพฯหมวดหนึ่ง  นำทหารหัวเมืองกองร้อยหนึ่ง (ใครเป็นผู้บังคับการฉันลืมเสียแล้ว) ยกออกไป  ไปพบพวกผีบุญห่างเมืองอุบลทางสัก ๒ วัน  แต่คราวนี้พวกผีบุญเตรียมตัวมาจะรบ  เขาเล่าว่าตัวผีบุญนุ่งขาวห่มขาว  เดินประนมมือเสกเป่ามากลางไพร่พล  พอปะทะกับทหาร  พวกผีบุญเข้ารบก่อน  รบกันได้หน่อยหนึ่งพวกทหารชาวเมืองก็แตกหนีผีบุญอีก  ทหารกรุงเทพฯเหลืออยู่น้อยตัวก็ต้องล่ามา  พวกผีบุญชนะครั้งนั้นเลยได้คนเข้าสมัครพรรคพวกมากขึ้น  รวมกันราวกว่า ๑,๐๐๐ คน  ยกตรงมายังเมืองอุบล  ว่าจะปลงพระชนม์กรมหลวงสรรพสิทธิฯเสียก่อนแล้วจะขึ้นนั่งเมือง          แต่กรมหลวงสรรพสิทธิฯท่านพระทัยเย็น  ไม่หวาดหวั่นครั่นคร้ามอย่างไร  คราวนี้ตรัสสั่งให้ใช้แต่ทหารชาวกรุงเทพฯราวสัก ๑๐๐ เศษ  มีปืนใหญ่อย่างสำหรับใช้บนเขาด้วย ๒ กระบอก  ให้นายร้อยเอกหลวงวิชิตสรการ(จิตร) ซึ่งเคยเป็นนายทหารปืนใหญ่อยู่แต่ก่อน  เป็นผู้บังคับการคุมไปรบพวกผีบุญ  หลวงวิชิตสรการไปเลือกได้ที่ชัยภูมิที่ตำบลสาพือ  ห่างเมืองอุบลไปทางวันหนึ่ง  ที่ตรงนั้นทางเดินเข้ามาเมืองอุบลเป็นย่านตรง  สองข้างเป็นป่าไม้ทึบเหมือนต้องเดินมาในตรอก  หลวงวิชิตสรการให้ทหารตั้งซุ่มอยู่ในป่าที่ตรงหัวเลี้ยว  และตั้งปืนใหญ่บรรจุกระสุนปรายซ่อนไว้ในซุ้มต้นไม้  หมายยิงตรงไปในตรอกนั้น          ถึงวันที่ ๔ เมษายน พ.ศ. ๒๔๔๔  พวกผีบุญยกมาถึงบ้านสาพือ  หลวงวิชิตสรการให้ทหารปืนเล็กหมวดหนึ่ง  ออกไปขยายแถวยิงเหมือนว่าจะต้านทาน  แล้วให้ทำล่าถอยล่อพวกผีบุญให้ตามมาทางในตรอก  พอเข้าทางปืน หลวงวิชิตสรการก็ให้ยิงปืนใหญ่  พวกทหารที่ได้ไปด้วยเข้าเล่าว่า  ยิงนัดแรกตั้งศูนย์สูงนักลูกปืนข้ามหัวไป  พวกผีบุญก็ยิ่งกำเริบพากันเต้นแรงเต้นกาอวดเก่งต่างๆ  แต่ยิงนัดที่ ๒ ถูกพวกที่มาข้างหน้าหัวเด็ดตีนขาดล้มตายลงเป็นระเนน  พวกที่มาข้างหลังก็หยุดชะงัก  ยิงซ้ำนักที่ ๓ ที่ ๔ ถูกพวกนั้นตายเป็นจุณวิจุณไป  พวกผีบุญที่เหลืออยู่ก็แตกหนีเอาชีวิตรอด  ไม่มีใครต่อสู้  ทหารไล่จับเอาตามชอบใจ  แต่นั้นพวกมณฑลอีสานก็สิ้นกลัว  ช่วยจับกุมพวกผีบุญในไม่ช้าก็ราบคาบ  คำพยากรณ์ก็เงียบหายไปด้วยกัน          แต่ตัวท้าวธรรมิกราผีบุญนั้นมีผู้เห็นเพียงเมื่อเดินเสกเป่ามากลางพล  จะถูกปืนตายเมื่อรบกับทหารหรือจะหนีเอารอดไปได้  หรือกรมหลวงสรรพสิทธิฯจะตามจับตัวได้เมื่อภายหลัง  ฉันไม่รู้แน่  กรมหลวงสรรพสิทธิฯท่านส่งแต่มงกุฎของผีบุญเข้ามากรุงเทพฯ  เป็นหมวกหนีบสักหลาดสีแดงขอบสีขาบมีไหมทองปักเป็นลาย  พิจารณาดู เหมือนจะเคยเป็นหมวกของคนอื่นเขาใช้แล้ว  ท้าวธรรมิกราชจึงได้มาทำเป็นเครื่องยศ  ฉันส่งไปพิพิธภัณฑ์สถานยังปรากฏอยู่  เป็นสิ้นเรื่องผีบุญเท่านี้ จากคุณ : กัมม์ - [ 1 ส.ค. 49 16:43:57 ]

ความคิดเห็นที่ 33 ตามมาอ่านด้วยความสนใจค่ะ  เพราะตัวเองกำลังค้น ๆ ประวัติของ พระยานริศราชกิจ (สาย โชติกเสถียร) ที่ท่านไปเป็นสมุหเทศาภิบาลมณฑลพายัพต่อจากพระยาสุรสีห์ในเรื่องนี้พอดี ถ้าคุณกัมม์พอจะมีแหล่งข้อมูลเกี่ยวกับท่าน  ก็รบกวนช่วยแนะนำด้วยนะคะ  ในหนังสือบางเล่ม เช่น พระราชนิพนธ์ไกลบ้าน  ล้นเกล้าร.๕ ท่านทรงสะกดว่า "พระยานริศรราชกิจ" ค่ะ ก่อนหน้านั้น  ท่านเคยเป็นสมุหเทศาภิบาลที่ภูเก็ต, กระบี่, พังงา มาก่อน ด้วยค่ะ หลังจากครองเมืองพายัพ  ท่านก็ลงมาเป็นอธิบดีกรมไปรษณีย์โทรเลข (เป็นพระยาอจิรการประสิทธิ์)  แล้วก็ไปเป็นราชทูตญี่ปุ่น (เป็นพระยาวิสูตรสาครดิษฐ์) ในปีพ.ศ. ๒๔๔๖ แล้วก็กลับมาเป็นอธิบดีกรมเจ้าท่า ก่อนเกษียณน่ะค่ะ  ประมาณนี้ ยังไม่ได้ไปค้นหนังสือที่ไหนจริงจังหรอกค่ะ  แค่หาจากในเน็ต  แต่เป็นโครงการที่จะตั้งใจทำระยะยาวค่ะ  ขอบพระคุณล่วงหน้าค่ะ คุณกัมม์  (ท่านอื่นช่วยด้วยก็ได้นะคะ  จะขอบพระคุณยิ่ง) จากคุณ : kenzen - [ 2 ส.ค. 49 02:26:02 ]

ความคิดเห็นที่ 34 สวัสดีครับ  คุณ kenzen กลับไปบ้านแล้วจะค้นดูในหนังสือ   ว่ามีประวัติของท่านหรือเปล่า  เหมือนจะเคยผ่านตาอยู่ ที่วิชาการดอสคอม  มีการคุยถึงท่านที่ลิงก์นี้ครับ http://www.vcharkarn.com/include/vcafe/showkratoo.php?Cid=18&Pid=37474 เพื่อนๆท่านใดพอทราบประวัติ  ช่วยผมด้วยครับ แก้ไขเมื่อ 02 ส.ค. 49 08:43:06 จากคุณ : กัมม์ - [ 2 ส.ค. 49 08:41:04 ]

ความคิดเห็นที่ 35 คนต่างจำพวก          พวกพลเมืองในมณฑลอุดรและมณฑลอีสาน  ที่ฉันไปพบมีไทยลานช้างเป็นพื้น  แต่ยังมีคนจำพวกอื่นที่ผิดกับไทยลานช้าง  และมีชื่อเรียกเป็นอย่างอื่นๆต่างหากอีกหลายจำพวก  ฉันได้ลองไถ่ถามดูได้ความว่ามี ๘ จำพวกต่างกัน  คือ               ๑.  พวกผู้ไทย  ว่าถิ่นเดิมอยู่ทางเมืองพวนข้างฝ่ายเหนือ  พูดภาษาไทย  ใช้ถ้อยคำผิดกับไทยลานช้างบ้าง  และเสียงแปร่งไปอย่างหนึ่ง  ฉันพบตามเมืองต่างๆในสองมณฑลนั้นหลายแห่ง  แต่ที่เมืองเรณูนคร ขึ้นเมืองสกลนครดูเหมือนจะมีมากกว่าที่อื่น  สังเกตดูผิวพรรณผ่องกว่าจำพวกอื่น  ผู้หญิงหน้าตาอยู่ข้างหมดจด  เคยมีการฟ้อนรำให้ฉันดูเป็นคู่ๆ คล้ายกับจับระบำตามภาษาของเขา               ๒.  พวกกะเลิง  พบในแขวงจังหวัดสกลนครมีมากกว่า  ถิ่นเดิมอยู่เมืองกะตาก  แต่ไม่รู้ว่าเมืองกะตากอยู่ที่ไหน  เพราะอพยพมาอยู่ในแดนลานช้างหลายชั่วคนแล้ว  พูดภาษาหนึ่งต่างหาก  ผู้ชายบางคนไว้ผมมวย  บางคนไว้ผมประบ่า  และมักสักเป็นรูปนกที่แก้ม               ๓.  พวกย้อ  พบที่เมืองท่าอุเทน  พูดภาษาไทยแต่สำเนียงแปร่งไปอีกอย่างหนึ่ง  ถามถึงถิ่นเดิมบอกได้แต่ว่าอยู่ที่เมืองชัยบุรี  ใกล้ๆกับเมืองท่าอุเทนนั่นเอง  หนีกองทัพกรุงเทพฯข้ามไปอยู่เมืองหลวงโปเลงทางฝั่งซ้ายกับแดนญวนเสียคราวหนึ่ง  แล้วจึงพากันกลับมาอยู่ที่เมืองท่าอุเทนเมื่อรัชกาลที่ ๓  ในหนังสือ "เรื่องแหลมอินโดจีน" ของนาย ย.ส.อนุมานราชธนว่า  แต่โบราณชาวเมืองตังเกี๋ยและเมืองอานันมีนามเรียกกันว่า "เหยอะ"  จะเป็นมูลของคำ "ย้อ" ได้ดอกกระมัง               ๔.  พวกแสก  อยู่ที่เมืองอาจสามารถ ขึ้นเมืองนครพนม  ว่าถิ่นเดิมอยู่แสกทางฝั่งซ้ายใกล้เชิงเขาบรรทัดต่อแดนญวน  แต่ฉันสงสัยว่าที่จริงจะมิได้มาจากทางแดนญวน  เพราะพวกแสกพูดภาษาไทย  ผิวพรรณก็เป็นไทย  เขาพาพวกผู้หญิงแสกมามีการเล่นให้ฉันดูอย่างหนึ่ง  เรียกว่า "เต้นสาก"  มีผู้หญิง ๑๐ คู่นั่งหันหน้าหากันเรียงเป็นแถว  แต่ละคนถือปลายไม้พลองมือละอันทั้งสองข้าง  วางไม้พลองบนขอนไม้ที่ทอดไว้ตรงหน้า ๒ ท่อนมีทางอยู่กลาง  เวลาเล่นหญิง ๑๐ คู่นั้นขับร้อง  แล้วเอาไม้พลองที่ถือลงกระทบไม้ขอนพร้อมๆกันเป็นจังหวะ  จังหวะ ๑ กับจังหวะ ๒ ถือไม้พลองให้ห่างกัน  ถึงจังหวะ ๓ รวบไม้พลองเข้าชิดกัน  มีหญิงสาว ๔ คนผลัดกันเต้นทีละคู่  เต้นตามจังหวะไปในระหว่างช่องไม้พลองที่คนถือทั้ง ๑๐ คู่  ต้องคอยระวังเมื่อถึงจังหวะ ๓ อย่าให้ถูกไม้พลองหนีบข้อตีน  กระบวนเล่นมีเท่านั้น  แต่ประหลาดอยู่ที่การเล่น "เต้นสาก" นี้  มีพวกกระเหรี่ยงทางชายแดนเมืองราชบุรีเล่นอีกพวกหนึ่ง  พวกกระเหรี่ยงกับพวกแสกอยู่ห่างกันอย่างสุดหล้าฟ้าเขียว  ไฉนจึงรู้จักการเล่นอย่างเดียวกัน  ข้อนี้น่าพิศวง               ๕.  พวกโย้ย  อยู่ที่เมืองอากาศอำนวย ขึ้นเมืองสกลนคร  ถามไม่ได้ความว่าถิ่นเดิมอยู่ที่ไหน               ๖.  พวกกะตาก  พบที่เมืองสกลนคร  ว่ามีแต่แห่งละเล็กละน้อย  สืบก็ไม่ได้ความว่าถิ่นเดิมอยู่ที่ไหน               ๗.  พวกกะโซ้  เป็นข่าผิวดำกว่าชาวเมืองจำพวกอื่น  และพูดภาษาของตนต่างหาก  มีในมณฑลอุดรหลายแห่ง  แต่รวมกันอยู่มากเป็นปึกแผ่นที่เมืองกุสุมาลย์มณฑล ขึ้งจังหวัดสกลนคร  เจ้าเมืองกรมการและราษฎรล้วนเป็นข่ากะโซ้ทั้งนั้น  บอกว่าถิ่นเดิมอยู่ ณ เมืองมหาชัยกองแก้วทางฝั่งซ้าย  อันที่จริงพวกกะโซ้เป็นแต่ข่าจำพวกหนึ่ง  ยังมีชนชาติข่าจำพวกอื่นอีกหลายจำพวก  มีอยู่ทางฝั่งซ้ายแม่น้ำโขง  ตั้งแต่ในแขวงเมืองหลวงพระบางตลอดลงไปจนต่อแดนเขมร  ภาษาของพวกข่าเป็นภาษาคล้ายมอญเจือเขมร  แต่พวกกะโซ้ที่เมืองกุสุมาลย์มณฑลพูดภาษาไทนได้โดยมาก  ขนบธรรมเนียม เช่น เครื่องแต่งตัวเป็นต้น  ก็มาใช้ตามอย่างไทยเสียโดยมาก  ถึงกระนั้นก็ยังรักษาประเพณีเดิมของข่าไว้บางอย่าง  ฉันได้เห็นการเล่นอย่างหนึ่ง  ซึ่งพระอรัญอาสาเจ้าเมืองกุสุมาลย์มณฑลเอามามีให้ดู  เรียกว่า "สะลา" คนเล่นล้วนเป็นผู้ชายเปลือยตัวเปล่า  นุ่งผ้าเตี่ยวมีชายห้อยข้างหน้ากับข้างหลัง  อย่างเดียวกับพวกเงาะนุ่ง "เลาะเตี๊ยะ"  ลักษณะที่เล่นนั้น มีหม้ออุตั้งอยู่กลางหม้อหนึ่ง  คนเล่นเดินเป็นวงรอบหม้ออุ  มีต้นบทนำขับร้องคนหนึ่งสะพายหน้าคนหนึ่ง  ตีฆ้องเรียกว่า "พเนาะ" คนถือไม้ไผ่ ๓ ปล้องสำหรับกระทุ้งดินเป็นจังหวะ ๒ คน  คนรำ ๓ คน ถือชามติดเทียน ๒ มือคนหนึ่ง ถือตะแกรงคนหนึ่ง  ถือมีดกับสิ่วเคาะกันเป็นจังหวะคนหนึ่ง  รวม ๘ คนด้วยกัน  กระบวนการเล่นก็ไม่มีอะไรนอกจากเดินร้องรำเวียนเป็นวง  เล่นพักหนึ่งแล้วก็นั่งลงกินอุ  แล้วก็ร้องรำไปอีกอย่างนั้น  เห็นได้ว่าเป็นการเล่นของพวกข่าตั้งแต่เป็นคนป่า  เมื่อมาเล่นให้ดู ดูคนเล่นก็ยังสนุกกันดี พวกกะโซ้ยังผิดกับคนจำพวกอื่นอีกอย่างหนึ่ง  ที่กินอาหารไม่เลือก  กรมหลวงประจักษ์ศิลปาคมเคยตรัสเล่า  ว่าเมื่อเสด็จประทับอยู่มณฑลอุดร  พระอรัญอาสาเจ้าเมืองกุสุมาลย์มณฑล (คนที่มารับฉันนั่นเอง) ไปเฝ้า  ตรัสถามว่า "เขาว่าพวกแกกินหมาจริงหรือ"  พระอรัญฯทูลรับว่า "พวกกะโซ้ชอบแจ๊ะจอ"  จะทรงพิสูจน์  จึงตรัสให้หาสำรับเลี้ยงพระอรัญฯ  มีจอย่างด้วยตัวหนึ่ง  พระอรัญฯก็แจ๊ะจอถวายให้ทอดพระเนตรอย่างเอร็ดอร่อยไม่รังเกียจ  คนอื่นเขาเล่ากันต่อไปว่า  วันนั้นคนในตำหนักพากันออกไปดูพระอรัญฯแจ๊ะจอ  แต่ทนอยู่ไม่ได้ต้องหนีกลับเข้าตำหนัดหมด               ๘.  ฉันอยากรู้ว่าคนที่เรียกชื่อต่างๆ กันดังพรรณนามาจเป็นเชื้อสายมนุษย์ต่างกันสักกี่ชาติ  ได้ลองพิสูจน์ดูอย่างหยาบๆ  เมื่อพบจำพวกไหนให้ถามคำปริมาณตั้ง ๑ จน ๑๐  ตามภาษาของคนจำพวกนั้น  จดไว้แล้วเอามาเทียบกันดู  ได้ความว่ามีแต่เป็นเชื้อชาติไทยกับเชื้อชาติข่า ๒ ชาติเท่านั้น  เมื่อฉันไปมณฑลอีสานครั้งหลัง  ไปพบ "เขมรป่าดง" อีกจำพวกหนึ่ง  สอบสวนได้ความว่า เมืองสุรินทร์ เมืองสังฆะ เมืองขุขันธ์ เมืองศรีสะเกษ และอำเภอประโคนชัย (เดิมชื่อว่าเมืองตะลุง) ในจังหวัดนครราชสีมา  บรรดาอยู่ทางฝ่ายใต้ต่อแดนกัมพูชา  ชาวเมืองเป็นเขมรป่าดงทั้งนั้น  พูดภาษาเขมรและมีการเล่นอย่างโบราณหลายอย่าง  เช่นเอาใบไม้มาเป่าเป็นเพลงเข้ากับการขับร้อง  ที่เรียกกันว่า "เขมรเป่าใบไม้" เป็นต้น  ฉันเคยได้ยินแต่เรียกชื่อมาแต่ก่อน เพิ่งไปเห็นเล่นกันจริงครั้งนั้น          รวมความว่าด้วยคนต่างจำพวก  ที่เป็นชาวมณฑลอุดรและอีสาน  มีไทนมากกว่าจำพวกอื่นหมด  รองลงมาก็ข่ากับเขมร  เมื่อได้ความอย่างนั้นก็เกิดสงสัยว่า "ลาว" มีอยู่ที่ไหน  จึงเรียกมณฑลพายัพ มณฑลอุดร มณฑลอีสานว่า "เมืองลาว" มาแต่ก่อน  แต่เป็นปัญหาใหญ่เกินขนาดนิทานนี้  จะกล่าวโดยย่อว่ามีเค้าเงื่อน ดูเหมือนพวกที่เรียกกันว่า "ละว้า" หรือ "ลวะ" จะเป็นลาวเจ้าของถิ่นเดิมทางลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา  และพวกข่าน่าจะเป็นลาวเจ้าของของถิ่นเดิมทางลุ่มแม่น้ำโขง  พวกนักปราชญ์โบราณคดีกำลังค้นหาหลังฐานอยู่ จากคุณ : กัมม์ - [ 2 ส.ค. 49 10:05:41 ]

ความคิดเห็นที่ 36 ขอบพระคุณมากค่ะ คุณกัมม์  ได้เคยเห็นกระทู้นั้นมาแล้วล่ะค่ะ  รู้สึกนับถือและขอบพระคุณผู้รู้ทั้งหลายจริง ๆ เลยค่ะ :) จากคุณ : kenzen - [ 2 ส.ค. 49 12:41:37 ]

ความคิดเห็นที่ 37 สวัสดีตอนบ่ายๆครับ  คุณ kenzen เดี๋ยวจะไปค้นดูที่บ้านมาเพิ่ม ไม่รู้ว่ามีหรือเปล่า นะครับ จากคุณ : กัมม์ - [ 2 ส.ค. 49 14:57:46 ]

ความคิดเห็นที่ 38 ของโบราณ         บนแผ่นดินสูงที่ตั้งมณฑลนครราชสีมา มณฑลอุดร มณฑลอีสาน  มีพุทธาวาสและเทวสถาน  ซึ่งมักเรียกปนกันว่า "ปราสาทหิน" สร้างไว้แต่ครั้งโบราณมากมายหลายแห่ง แทบนับไม่ถ้วน  แม้ไม่มีขนาดใหญ่โตเหมือนเช่นที่นครวัดเมืองเขมร  แต่ก็มีที่แปลกและที่สร้างด้วยฝีมืออย่างประณีตน่าชมหลายแห่ง  จะพรรณนาว่าแต่ที่สำคัญกว่าเพื่อน ๔ แห่ง  อันเป็นบุญตาของฉันที่ได้ไปเห็นทั้งนั้น          ๑.  ปราสาทหินเมืองพิมาย  อยู่ริมแม่น้ำมูลในแขวงจังหวัดนครราชสีมา  เป็นเมืองโบราณ มีประตูและปราการก่อด้วยหิน  ตรงกลางเมืองมีปราสาทหิน  เดิมสร้างเป็นพุทธาวาสตามคติมหายาน  แล้วพวกถือศาสนาพราหมณ์ตามลัทธิวิษณุเวท  มาสร้างพระระเบียงกับวิหารทิศเพิ่มขึ้น  เพราะตามคตินารายณ์สิบปางค์  อ้างว่าพระวิษณุแบ่งภาคลงมาเป็นพระพุทธเจ้าปางหนึ่ง  จึงกราบไหว้บูชาพระพุทธรูปด้วยเหมือนกัน  การถือคติอย่างนี้ยังเห็นได้แม้ในกรุงเทพฯ  ก็มักมีชาวอินเดียที่ถือลัทธิวิษณุเวทเข้าไปกราบไหว้บูชาพระแก้วมรกต ที่ในวัดพระศรีรัตนศาสดารามเนืองๆ  ปราสาทหินที่เมืองพิมายองค์ปรางค์ใหญ่ที่เป็นประธาน จำหลักรูปภาพเป็นเรื่องทางพุทธศาสนาอย่างคติมหายาน  เห็นได้ว่าเป็นของสร้างก่อน  แต่ที่พระระเบียงและวิหารทิศจำหลักรูปภาพเรื่องรามเกียรติ์  ส่อให่ช้เห็นว่าสร้างเมื่อภายหลัง  และเป็นที่บูชาทั้งสองศาสนาระคนกันดังกล่าวมา          บรรดาปราสาทหินที่บนแผ่นดินสง  ล้วนเอาแบบปราสาทหินในเมืองเขมรมาสร้างทั้งนั้น  มีแปลกเป็นอย่างอื่น แต่พระวิหารกับพระธาตุพนม ๒ แห่ง  ซึ่งจะพรรณนาต่อไปข้างหน้า  แต่ที่เมืองพิมายมีของแปลกซึ่งไม่ได้ยินว่ามีในเมืองเขมรอยู่สิ่งหนึ่ง  ทำเป็นรูปมหาพราหมณ์ จำหลักศิลาขนาดใหญ่กว่าตัวคนสักเท่าหนึ่ง  ฝีมือทำเกลี้ยงเกลาดี  เมื่อฉันไปครั้งแรกเห็นรูปนั้นยังบริบูรณ์ดี  ตั้งอยู่ในปรางค์เล็กองค์หนึ่ง  แต่เมื่อฉันไปครั้งที่ ๒ เห็นหัวหักหายไป  นึกเสียดายอย่างยิ่ง  ต่อมาเมื่อกรมหลวงนครชัยศรีสุรเดชสิ้นพระชนม์  วันหนึ่งฉันไปช่วยงานหน้าพระศพที่วัง  เห็นหัวนั้นตั้งอยู่ในห้องเสวย ฉันจำได้  ถามได้ความว่ามีผู้ถวายกรมหลวงนครชัยศรีฯนานมาแล้ว  ครั้นเมื่อจัดพิพิธภัณฑสถานฉันจึงไปขอมา  แล้วสั่งให้ส่งตัวรูปนั้นลงจากเมืองพิมาย  เอาต่อกันตั้งไว้ในพิพิธภัณฑสถานกรุงเทพฯจนบัดนี้  เป็นอันได้ของดีกลับคืนมาเป็นสมบัติของบ้านเมืองต่อไป          ที่ปราสาทหินเมืองพิมายยังมีของประหลาดอีกอย่างหนึ่ง  ซึ่งฉันสังเกตเห็นตั้งแต่ไปครั้งแรก  คือ มีวัดสร้างไว้ตรงมุมในบริเวณปราสาทหินวัดหนึ่ง  โบสถ์และใบเสมาทำเป็นแบบวัดหลวงครั้งกรุงศรีอยุธยา  ผิดกับวัดอื่นๆดูแปลกตา  พิจารณาดูในเรื่องพงศาวดารมีอยู่  ว่าเมื่อครั้งเสียกรุงศรีอยุธยา  กรมหมื่นเทพพิพิธ พระราชบุตรของพระเจ้าบรมโกศไปตั้งเป็นอิสระอยู่ ณ เมืองพิมาย  เรียกกันว่า "เจ้าพิมาย" จึงเห็นว่าวัดนั้นเจ้าพิมายคงสร้างขึ้นเฉลิมพระยศ  เช่น เป็นที่ทำพิธีถือน้ำ เป็นต้น  มีช่างชาวพระนครศรีอยุธยาไปอยู่ด้วย  จึงสามารถสร้างตามแบบวัดหลวงที่ในกรุงฯ  แต่ทำเพียงด้วยเครื่องไม้ตามประสายาก  โบสถ์นั้นจะคงอยู่อย่างเดิมจนเดี๋ยวนี้  หรือจะมีใครแก้ไขเป็นอย่างอื่นไปเสียแล้วหาทราบไม่          ๒.  ปราสาทเขาพนมรุ้ง  ฉันเห็นเมื่อไปมณฑลอีสานครั้งหลัง  อยู่ที่อำเภอชัยภูมิแขวงจังหวัดนครราชสีมา  สร้างไว้บนยอดเขาพนมรุ้งใกล้เมือง  ซึ่งเรียกว่า "เมืองต่ำ" อันอยู่เชิงเขา  ทำเป็นเทวสถานตามลัทธิวิษณุเวท  ไม่มีพระพุทธศาสนาเจือปน  แต่องค์ปรางค์ใหญ่ที่เป็นประธาน  พังทลายลงเสียแล้ว  ไม่เห็นรูปทรงของเดิมได้เหมือนอย่างที่เมืองพิมาย  แต่พิจารณาดูเห็นว่าจะเป็นของสร้างภายหลังปราสาทหินที่เมืองพิมาย          ๓.  พระวิหาร  อยู่ในเขตเมืองขุขันธ์  สร้างเป็นเทวสถานตามลัทธิวิษณุเวท  ปราสาทหินพระวิหารแปลกกับปราสาทแห่งอื่นๆหมด  ทั้งในแดนเขมรและในแดนไทยไม่มีที่ไหนเหมือน  ที่แปลกนั้นเป็น ๒ สถาน คือ สถานหนึ่งทำรูปทรงเหมือนอย่างเป็นพลับพลาติดต่อกันไปหลายหลัง  หลังคามีช่อฟ้าใบระกาตามมุขคล้ายกับปั้นลมเรือนฝากระดาน  ไม่มีปรางค์ ไม่มีพระระเบียง  แลดูเหมือนเป็นราชมณเฑียรที่ประทับของพระเจ้าแผ่นดินยิ่งกว่าเป็นเทวสถาน  ที่บูชาก็มีแต่รอยที่ตั้งศิวลึงค์เป็นประธานอยู่ในห้องกลางแห่งเดียว  จึงแปลกกับปราสาทหินแห่งอื่นๆด้วยแบบที่สร้างสถานหนึ่ง          แปลกอีกสถานหนึ่งนั้น  ด้วยไปเลือกที่สร้างตรงปลายจะงอยหน้าผาแห่งหนึ่งบนยอดเขาพนมดงรัก  อันเป็นเทือกเขาเขื่อนแผ่นดินสูงที่ตั้งมณฑลอีสาน  ต่อกับแผ่นดินต่อที่ตั้งของประเทศกัมพูชา  ที่ตรงนั้นกันดารน้ำ  คงเป็นที่เปลี่ยวไม่มีบ้านผู้เมืองคน  เหตุที่สร้างพระวิหารดูมีเหมาะอย่างเดียว  แต่ที่อยู่ตรงนั้นแลดูไปทางข้างใต้เห็นแผ่นดินต่ำไปจนตลอดสายตา  เหลียวกลับมาดูทางข้างเหนือก็เห็นยอดไม้อยู่บนแผ่นดินสูง  เป็นดงไปตลอดสายตา  ภาคภูมิน่าพิศวงไม่มีที่ไหนเหมือน  ตรงหลังบริเวณพระวิหารออกไปเป็นหินดาด  อาจจะออกไปชะโงกดูแผ่นดินต่ำที่เชิงเขา  ถ้ายืนดูถึงใจหวิวต้องลงนั่งดู  บางคนอยากออกไปดูถึงปลายจะงอย ลงนอนพังพาบโพล่แต่หัวออกไปดูก็มี  เพราะอยู่สูงแลเห็นแผ่นดินต่ำลึกลงไปจนต้นตาลเตี้ยนิดเดียว  เลยทำให้นึกถึงคำซึ่งเคยได้ยินเขาพูดกันมาแต่ก่อน  ว่าแผ่นดินที่เมืองนครราชสีมาสูงกว่าแผ่นดินในกรุงเทพฯ ๗ ลำตาล  เขาจะรู้ได้ด้วยประการใดก็ตาม  แต่ก็จริงเช่นนั้น  ตรงที่สร้างพระวิหารจะสูงกว่า ๗ ลำตาลเสียอีก  ไปดูพระวิหารต้องไปทางเปลี่ยวไกลอยู่สักหน่อย  แต่เป็นที่ราบ  ฉันลงรถไฟที่เมืองศรีสะเกษ  ขึ้นรถยนต์อย่างรถกะบะไปราว ๖ ชั่วโมง  ทางที่ไปเป็นป่าไม้เต็งรังป่าต้นสน  สลับกับไม่เบญจพรรณงามน่าชม  ไปเข้าดงเมื่อใกล้จะถึงเชิงเขาสพนมดงรัก  เป็นแต่ทางเดินเข้าไปอีกสักชั่วโมงหนึ่งจึงถึงลาน  พักแรมที่เชิงยอดเขาพระวิหาร  ตอนขึ้นเขานี้ไม่มีน้ำ  คนขึ้นต้องหอบหิ้วเอาน้ำขึ้นไปเองแต่เชิงเขา  นึกดูน่าพิศวงว่าเมื่อสร้างพระวิหารจะทำอย่างไรกัน          ๔.  พระเจดีย์ธาตุพนม  อยู่ริมแม่น้ำโขงในแขวงจังหวัดนครราชสีมา  สร้างเป็นพระสถูปทางพระพุทธศาสนา  จะสร้างตามคติมหายานหรือหินยานไม่มีที่สังเกตุเหมือนอย่างที่เมืองพิมาย  แต่ไม่มีเค้าศาสนาพราหมณ์เจือปน  บรรดาเจดีย์สถานในพระพุทธศาสนาซึ่งสร้างในสมัยขอม  ทั้งสร้างในเมืองเขมรและเมืองไทย  ที่สร้างพระสถูปเป็นประธาน  มีแต่พระธาตุพนมแห่งเดียว  หามีที่อื่นไม่  ทั้งรูปสัณฐานแลลวดลายก็เป็นอย่างหนึ่งต่างหาก  นอกจากแบบช่าวขอมชวนให้เห็นว่าจะสร้างก่อนสมัยขอม  คือสร้างแต่ในสมัยเมื่อมีประเทศอันหนึ่งซึ่งเรียกในจดหมายเหตุจีนว่า "ฟูนัน"  คล้ายกับ "พนม" เป็นใหญ่อยู่ต่างหาก  รูปทรงพระเจดีย์ธาตุพนมเป็น ๔ เหลี่ยมเหมือนมณฑป  มีซุ้มตันด้านละซุ้มซ้อนกัน ๓ ชั้น  เล็กเป็นหลั่นขึ้นไป  แล้วถึงองค์พระสถูปอยู่เบื้องบนมณฑป ๓ ชั้นนั้น  ยอดพระสถูปหุ้มแผ่นทองคำเช่นเดียวกับพระมหาธาตุเมืองนครศรีธรรมราช  ขนาดพระสถูปดูก็จะเท่าๆกัน          ลักษณะที่ก่อสร้างเจดีย์สถานในสมัยขอมมี ๔ อย่างต่างกัน  จะชี้ตัวอย่างที่พึงเห็นได้ในเมืองไทยนี้  คือก่อด้วยหินทรายล้วนเช่นปรางค์ที่เมืองพิมายอย่างหนึ่ง   ก่อด้วยแลงประกอบกับหินทรายเช่นปรางค์สามยอดที่เมืองลพบุรีอย่างหนึ่ง  ก่อด้วยอิฐประกอบหินทรายเช่นปรางค์ระแงงอยู่ริมทางรถไฟที่เมืองขุขันธ์อย่างหนึ่ง  ก่อด้วยอิฐล้วนเช่นพระธาตุพนมอย่างหนึ่ง  ทำต่างกันเป็น ๔ อย่างดังว่ามา ทั้งในเมืองเขมรและเมืองไทย  ประหลาดอยู่อย่างหนึ่งที่การก่ออิฐในสมัยนั้นไม่ใช้ก่อด้วยปูน  เขาใช้ยางอะไรอย่างหนึ่งเชื่อมหน้าอิฐให้ชิดสนิทกันจนเห็นเป็นแต่รอยต่อ  ที่พระธาตุพนมยังมีแปลกต่อไปอีก  มิได้ปั้นประกอบเข้าต่างหาก  จนถึงอ้างถึงในตำนานซึ่งแต่งขึ้นในถิ่นนั้นภายหลังมา ว่าพระธาตุพนมนั้น  แรกก่อด้วยอิฐดินดิบ เมื่อก่อและจำหลักเสร็จแล้วจึงกองไฟขึ้นท่วมองค์พระเจดีย์  เผาอิฐให้สุกอย่างเช่นเห็นอยู่ทุกวันนี้  แต่เทวสถานก่อด้วยอิฐมีในเมืองเขมร บางแห่งปรากฏรอยจำหลักรูปภาพยังค้างอยู่  เห็นได้ว่าเขาก่อด้วยอิฐเผาแล้ว  และยังมีประหลาดต่อไปที่วิชาก่อและจำหลักอิฐ  เช่นที่พระธาตุพนม เดี๋ยวนี้พวกช่างชาวเกาะบาหลีในเมืองชวายังทำกันอยู่  ฉันได้เคยไปเห็นเอง จากคุณ : กัมม์ - [ 2 ส.ค. 49 14:58:00 ]

ความคิดเห็นที่ 39 มาตามอ่านและให้กำลังใจครับ ขอบคุณ คุณกัมม์นะครับที่เสาะหาความรู้มาให้ ว่างๆจะร่วมแจมครับ ในฐานะที่ศึกษาเรื่องราวของอีสานมาบ้างนิดหน่อย อ้อ ผมไปร่วมตอบเรื่อง ฮ๋ำ กับคุณสาวไหมแล้วนะครับ หุหุหุ จากคุณ : ทองเบิ้ม - [ 2 ส.ค. 49 15:10:22 ]

ความคิดเห็นที่ 40 ขอโทษครับพิมพ์ชื่อคุณสาวใหมผิด จากคุณ : ทองเบิ้ม - [ 2 ส.ค. 49 15:19:52 ]

ความคิดเห็นที่ 41 สวัสดีครับ  คุณ ทองเบิ้ม ไปอ่านมาแล้วครับ  เห็นภาพแล้วครับ ไอ้ที่มันโตงเตงโตงเตง  คงฟัดหน้าขาจนแดงนะครับ วันไหนรีบๆ เดินเร็วหน่อย  คงตุ้บตั้บตุ้บตั้บ  เล่นเอาเขียวเป็นจ้ำๆนะครับ ยินดีตอนรับครับ  พ่อขลำเหี่ยว จากคุณ : กัมม์ - [ 2 ส.ค. 49 17:00:05 ]

ความคิดเห็นที่ 42 มาช้ายังดีกว่าไม่มานะคะคุณกัมม์ สวัสดียามเย็นค่ะ มาติดตามไปอีสานด้วยคน พอเห็นหัวกระทู้ กำลังจะถามว่าใช่รูปข้างบนหรือไม่ แหม.. ใช่จริง ๆ ขอบคุณสำหรับเรื่องดี ๆ นะคะ ^_^ จากคุณ : ปริยวาที - [ 2 ส.ค. 49 17:56:12 ]

ความคิดเห็นที่ 43 สวัสดีครับ  คุณ ปริยวาที กระทู้นี้หมดเรื่องคัดแล้วครับ  ต้นฉบับหมดเท่านี้ ตอนแรกตั้งใจจะขออนุญาตใช้รูปของคุณ ปริยวาที ที่เคยลงไว้ในกระทู้เก่าๆ ซึ่งผมก็ save ไว้ แต่มีขนาดใหญ่  และพอดีเจอรูปเดียวกันในเว็ปไซต์ http://www.ubonratchathani.go.th/ubon_economic.htm ได้ขนาดพอดี  ก็เลยเอามาประกอบครับ คราวหน้าต้องขออนุญาตแปลงรูปของ คุณ ปริยวาที   มาใช้บ้างแล้วครับ มาช้าดีกว่าไม่มาจริงๆ  ขอบพระคุณครับ ต้องขออภัย  คุณ kenzen ด้วยครับ เมื่อคืนกลับไปค้นหนังสือที่บ้าน  ไม่มีประวัติของท่านเลยครับ แต่จะค้นต่อไปครับ  ถ้ามีเกร็ดแทรกอยู่ที่ใด  จะคัดส่งไปให้ครับ ต้องขออภัยอีกครั้งครับ แก้ไขเมื่อ 03 ส.ค. 49 08:53:50 จากคุณ : กัมม์ - [ 3 ส.ค. 49 08:28:19 ]

ความคิดเห็นที่ 44 ขอจบกระทู้ด้วย  ภาพจากเว็ปไซต์ สำนักงานรัฐมนตรี กระทรวงมหาดไทย   สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ เสด็จตรวจราชการมณฑลอุดร พ.ศ. ๒๔๔๙ จากคุณ : กัมม์ - [ 3 ส.ค. 49 08:28:37 ]

ความคิดเห็นที่ 45 ตามมาขอบพระคุณอีกครั้งค่ะ คุณกัมม์ :-) จากคุณ : kenzen - [ 3 ส.ค. 49 10:16:23 ]

ความคิดเห็นที่ 46 นิทานนิทานเด็กน้อย......จบจ้อย ต่อใหม่นะค่ะ จากคุณ : สาวใหม - [ 3 ส.ค. 49 11:59:33 ]

ความคิดเห็นที่ 47 ยินดีค่ะคุณกัมม์ .. จากคุณ : ปริยวาที - [ 3 ส.ค. 49 12:43:16 ]

ความคิดเห็นที่ 48 มาอ่านต่อครับ จากคุณ : โก้ (เซโก้4) - [ 3 ส.ค. 49 12:47:07 ]

ความคิดเห็นที่ 49 สวัสดีครับ ทุกๆท่าน ขอบพระคุณที่ติดตามนะครับ เพชรพระมหามงกุฎ - จอมพล เจ้าพระยาสุรศักดิ์มนตรี (เจิม  แสง-ชูโต) http://www.pantip.com/cafe/library/topic/K4592297/K4592297.html แก้ไขเมื่อ 03 ส.ค. 49 16:49:17 จากคุณ : กัมม์ - [ 3 ส.ค. 49 15:57:18 ]

ความคิดเห็นที่ 50 ขอบพระคุณค๊าบบบบบบบบบบบบบ จากคุณ : TimeSquare : ) - [ 10 ส.ค. 49 17:35:45 ]